Hoàn thiện quản lý thu bảo hiểm xã hội tại bảo hiểm xã hội tỉnh bắc ninh
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.48 MB, 108 trang )
B GIÁO D C VÀ ÀO T O
TR
NGă
I H CăTH NGăLONG
----------------------------------------
TR
NGăQU C TH NH
HOĨNăTHI N QU NăLụăTHUăB O HI MăXĩăH I
T I B O HI MăXĩăH I T NH B C NINH
LU NăV NăTH CăS ăKINHăDOANHăVĨăQU NăLụ
HƠăN i - 2015
B GIÁO D C VÀ ÀO T O
TR
NGă
I H CăTH NGăLONG
----------------------------------------
TR
NGăQU C TH NH
HOĨNăTHI N QU NăLụăTHUăB O HI MăXĩăH I
T I B O HI MăXĩăH I T NH B C NINH
LU NăV NăTH CăS ăKINHăDOANHăVĨăQU NăLụ
ChuyênăngƠnh:ăQU N TR KINH DOANH
Mưăs : 60340102
Ng
iăh
ng d n khoa h c: PGS.TS NGUY N TH
ỌNG
HƠăN i - 2015
Thang Long University Libraty
L IăCAMă OAN
Tôi xin cam đoan đơy lƠ công trình nghiên c u c a riêng tôi. Các s li u
đ
c s d ng trong lu n v n lƠ trung th c, có ngu n g c rõ rƠng. Các k t qu
nghiên c u trong lu n v n đ
Ninh vƠ ch a t ng đ
c thu th p t i c quan B o hi m xư h i t nh B c
c ai nghiên c u vƠ công b trong b t c công trình
khoa h c nƠo.
Ng
Tr
iăcamăđoan
ngăQu c Th nh
L I C Mă N
Trong quá trình th c hi n đ tƠi ắHoàn thi n qu n lý thu B o hi m xã h i t i
B o hi m xã h i t nh B c Ninh” tôi đư nh n đ c s quan tơm giúp đ c a các
th y, cô giáo phòng sau đ i h c vƠ khoa kinh t - qu n lỦ Tr
ng
i h c Th ng
Long; Ban Giám đ c, cán b c quan B o hi m xư h i t nh B c Ninh.
s t n tình h ng d n c a PGS.TS Nguy n Th
ông, ng
c bi t lƠ
i đư t n tình ch b o,
h ng d n tôi th c hi n vƠ hoƠn thƠnh lu n v n nƠy.
Tôi xin chơn thƠnh c m n s giúp đ c a các th y cô giáo, các quỦ c
quan, gia đình, b n bè vƠ đ ng nghi p đư t o đi u ki n giúp đ vƠ ng h tôi
trong su t th i gian h c t p, nghiên c u.
M c dù đư có nhi u c g ng, nh ng do kh n ng b n thơn vƠ th i gian
nghiên c u có h n nên lu n v n không tránh kh i nh ng thi u sót, r t mong
nh n đ
c nh ng Ủ ki n đóng góp c a các th y, cô vƠ các b n
Xin trơn tr ng c m n!
Tác gi
Tr
ng Qu c Th nh
Thang Long University Libraty
M CL C
L IăCAMă OAN
L I C Mă N
DANH M C B NG BI U,ăS ă
DANH M CăCỄCăT VI T T T
PH N M
CH
U................................................................................................................1
NGă1:ă NH NG V Nă
Lụă LU N C ă B N V QU Nă Lụă THUă
BHXH T IăC ăQUANăQU NăLụăBHXH.................................................................6
1.1. NH NG V N
Lụ LU N C B N V BHXH .......................... 6
1.1.1. Khái ni m BHXH ........................................................................... 6
1.1.2. B n ch t, ch c n ng, vai trò c a BHXH ........................................ 7
1.2. N I DUNG C B N C A BHXH VÀ THU BHXH T I C QUAN
QU N Lụ BHXH ....................................................................................... 12
1.2.1. N i dung BHXH vƠ thu BHXH ................................................... 12
1.2.2. Ph
ng th c thanh toán thu BHXH ............................................. 21
1.3. QU N Lụ THU BHXH T I C QUAN QU N Lụ BHXH. ......... 22
1.3.1 B máy qu n lỦ thu BHXH ............................................................. 22
1.3.2 C ch tƠi chính thu BHXH ............................................................. 23
1.3.3 Quy trình qu n lỦ thu BHXH........................................................... 24
1.3.4. Các nhơn t
nh h
ng đ n qu n lỦ thu b o hi m xư h i............... 28
1.4. KINH NGHI M C A M T S N
C TRểN TH GI I V QU N
Lụ THU B O HI M XÃ H I ................................................................... 31
1.4.1. Qu n lỦ thu BHXH
m ts n
c trên th gi i............................. 31
1.4.2. BƠi h c kinh nghi m trong qu n lỦ thu BHXH cho Vi t Nam ...... 36
1.4.3. BƠi h c kinh nghi m trong qu n lỦ thu BHXH cho BHXH t nh B c
Ninh ........................................................................................................... 37
CH
NGă 2:ă TH C TR NG QU Nă Lụă THUă BHXHă T I BHXH T NH
B C NINH........................................................................................................................39
2.1. KHÁI QUÁT V TÌNH HÌNH KINH T - XÃ H I VÀ H TH NG
T CH C BHXH T NH B C NINH ......................................................... 39
2.1.1 Khái quát v tình hình Kinh t - Xư h i t nh B c Ninh ................... 39
2.1.2.T ng quan v BHXH vƠ qu n lỦ BHXH ........................................ 40
2.2. TH C TR NG QU N Lụ THU B O HI M XÃ H I T I BHXH
T NH B C NINH ........................................................................................ 43
2.2.1.T ch c b máy qu n lỦ thu BHXH ................................................ 43
2.2.2. N i dung vƠ c ch tƠi chính thu BHXH ........................................ 43
2.2.3 Quy trình nghi p v thu vƠ thanh toán thu BHXH ......................... 49
2.3
ÁNH GIÁ TH C TR NG QU N Lụ THU BHXH T I BHXH
T NH B C NINH ........................................................................................ 55
2.3.1
u đi m ........................................................................................... 55
2.3.2 H n ch vƠ nguyên nhơn .................................................................. 63
CH
NGă 3:ă GI Iă PHỄPă HOĨNă THI N QU Nă Lụă THUă BHXHă T I
BHXH T NH B C NINH .............................................................................................68
3.1. QUAN
I M, M C TIểU C I CÁCH CHệNH SÁCH BHXH, THU
BHXH T NH B C NINH ........................................................................... 68
3.1.1. D báo v phát tri n kinh t - xư h i t nh B c Ninh đ n n m 2020 ... 68
3.1.2. Quan đi m, m c tiêu c i cách chính sách BHXH, Thu BHXH nói
chung vƠ c a BHXH t nh B c Ninh nói riêng .......................................... 69
3.2. GI I PHÁP HOÀN THI N QU N Lụ THU BHXH T I BHXH
T NH B C NINH ........................................................................................ 73
3.2.1. Gi i pháp hoƠn thi n v b máy qu n lỦ thu BHXH ...................... 73
3.2.2 Gi i pháp v qu n lỦ vƠ th c hi n c ch tƠi chính thu BHXH ...... 77
3.2.3 Gi i pháp v quy trình thu, thanh toán BHXH ................................ 81
Thang Long University Libraty
3.2.4 Gi i pháp v ki m soát đánh giá qu n lỦ thu BHXH ...................... 83
3.2.5. HoƠn thi n h th ng ph
ng ti n t qu n lỦ thu vƠ thanh toán thu
BHXH ....................................................................................................... 84
3.3.
I U KI N TH C HI N GI I PHÁP HOÀN THI N QU N Lụ
THU BHXH T I BHXH T NH B C NINH .............................................. 88
3.3.1. i u ki n v mô (Qu c h i, Chính ph , BHXH Vi t Nam) ........... 88
3.3.2. i u ki n vi mô (U ban nhơn dơn, t ch c công đoƠn c s ) .... 92
3.3.3. i u ki n thu c v đ i t
K T LU NăCH
ng đóng, thu, thanh toán thu BHXH .... 93
NGă3 ..............................................................................................95
K T LU N CHUNG .....................................................................................................96
DANH M CăTĨIăLI U THAM KH O...................................................................97
DANH M C B NG BI U,ăS ă
B ng 2.1:
it
ng tham gia BHXH c a t nh B c Ninh (2010-2014) ......... 45
B ng 2.2: Tình hình n đ ng BHXH c a t nh B c Ninh (2010-2014) ........... 46
B ng 2.3: S ti n tr n đóng BHXH trên đ a bƠn t nh B c Ninh (2010-2014)...... 48
B ng 2.4: Tình hình l p vƠ giao k ho ch thu BHXH b t bu c c a BHXH t nh
B c Ninh (2010-2014 ).................................................................................... 50
B ng 2.5: K t qu ti n thu BHXH các n m (2010-2014) ............................... 51
B ng 2.6: S đ n v tham gia BHXH
B ng 2.7: S lao đ ng tham gia BHXH
BHXH t nh B c Ninh ...................... 56
BHXH t nh B c Ninh ................... 57
B ng 2.8: S đ n v tham gia BHXH theo kh i qu n lỦ ................................ 58
B ng 2.9: S lao đ ng tham gia BHXH theo kh i qu n lỦ ............................. 58
B ng 2.10: T ng qu l
ng đóng BHXH (2010-2014) .................................. 60
S đ 1.1: B máy qu n lỦ thu BHXH ........................................................... 22
S đ 1.2: Quy trình qu n lỦ thu ..................................................................... 25
S đ 2.1: C c u t ch c qu n lỦ c a BHXH t nh B c Ninh........................ 41
Thang Long University Libraty
DANH M CăCỄCăT
BHXH
B o hi m xư h i
ASXH
An sinh xư h i
UBND
VI T T T
y ban nhơn dơn
NL
Ng
i lao đ ng
SDL
S d ng lao đ ng
DN
Doanh Nghi p
BHTY
B o hi m y t
BHTN
B o hi m th t nghi p
TBXH
Th
QH
Qu c h i
TNL -BNN
Tai n n lao đ ng- B nh ngh nghi p
ng binh xư h i
PH N M
U
1. Tínhăc p thi t c aăđ tƠi:
Trong nh ng n m qua,
ng vƠ NhƠ n
c ta r t quan tơm đ n chính sách
B o hi m xư h i (BHXH) vƠ xác đ nh đơy lƠ m t trong nh ng chính sách xư
h i c b n vƠ lƠ tr c t c a an sinh xư h i (ASXH) nh m đ m b o thu nh p,
đ i s ng cho hƠng tri u ng
BHXH,
i lao đ ng cùng các đ i t
ng h
ng các ch đ
ng ta đư xác đ nh: ắB o hi m xư h i lƠ m t chính sách l n c a
ng vƠ NhƠ n
c góp ph n b o đ m n đ nh đ i s ng cho ng
i lao đ ng,
n đ nh chính tr , tr t t an toƠn xư h i, thúc đ y s nghi p công nghi p hóa,
hi n đ i hóa đ t n
c. (B Chính tr , 1997, Ch th s 15/TW) [5]. Chính sách
BHXH đ ng th i còn th hi n tính u vi t c a NhƠ n
N n kinh t n
c ta đang chuy n m nh sang c ch th tr
c xư h i ch ngh a.
ng, các thƠnh ph n
kinh t đan xen l n nhau, các quan h lao đ ng c ng tr nên đa d ng vƠ ph c
t p h n. Do v y, chính sách BHXH không ng ng đ
c s a đ i, b sung cho
phù h p v i t ng th i k phát tri n kinh t - xư h i c a đ t n
c.
B c Ninh lƠ m t t nh đang có s chuy n d ch m nh c c u kinh t theo
h
ng công nghi p hóa, hi n đ i hóa, đư vƠ đang thu hút r t nhi u dòng v n
đ u t trong n
c vƠ n
c ngoƠi. Vi c hình thƠnh các khu công nghi p, khu
ch xu t, các lƠng ngh đư vƠ đang thu hút l c l
ng lao đ ng l n. Trong
nh ng n m qua, chính sách BHXH nói chung, qu n lỦ thu BHXH t i t nh B c
Ninh nói riêng đư đ t đ
ng
c nh ng thƠnh tích đáng khích l nh : s đ n v , s
i, s ti n tham gia BHXH ngƠy cƠng t ng, n m sau cao h n n m tr
c.
Tuy nhiên hi n t i qu n lỦ thu BHXH t nh B c Ninh v n t n t i nh ng
m t h n ch nh : Ch a khai thác h t các ngu n thu t các đ i t
ng ph i
tham gia BHXH, vi c ch p hƠnh v Lu t lao đ ng, Lu t BHXH c a m t s
ch doanh nghi p đ i v i ng
i lao đ ng v n còn ch a nghiêm, ch a t giác,
tình tr ng n đ ng đóng BHXH ngƠy cƠng ph bi n, gia t ng
h uh tđa
1
Thang Long University Libraty
ph
ng trong toƠn t nh. Vì v y th c hi n t t qu n lỦ thu BHXH, h n ch n
đ ng BHXH có Ủ ngh a thi t th c c v lỦ lu n vƠ th c ti n, góp ph n đ m
b o ASXH xét c trên bình di n qu c gia nói chung c ng nh
t nh B c Ninh
nói riêng. Do v y đ đ m b o nguyên t c thu đúng, thu đ , thu k p th i, đáp
ng nh ng yêu c u trong qu n lỦ thu BHXH c ng nh đ nơng cao hi u qu
qu n lỦ thu BHXH. Em ch n đ tƠi nghiên c u: “ Hoàn thi n qu n lý thu
B o hi m xã h i t i B o hi m xã h i t nh B c Ninh” cho lu n v n th c s
c a mình, đơy lƠ m t v n đ c p thi t, có Ủ ngh a v m t khoa h c lỦ lu n vƠ
th c ti n.
2. T ng quan nghiênăc u đ tƠi:
i v i thu BHXH, m i có m t s các đ tƠi đư đ c p t i ph i k đ n đó lƠ:
- "Th c tr ng qu n lý thu b o hi m xã h i hi n nay và các bi n pháp
nâng cao hi u qu công tác thu" -
tƠi nghiên c u khoa h c c p b , do Ti n
s Nguy n V n Chơu, nguyên T ng Giám đ c BHXH Vi t Nam ch nhi m
đ tƠi, nghi m thu n m 1996. Trên c s nghiên c u kinh nghi m qu n lỦ thu
BHXH c a m t s n
lỦ thu BHXH
c trên th gi i vƠ t ng k t ho t đ ng th c ti n c a qu n
Vi t Nam tr
c n m 1995 vƠ đ n n m 1996; tác gi lƠm rõ
th c tr ng ho t đ ng BHXH đ c bi t lƠ công tác thu BHXH trong th i gian
qua, nh m phơn tích kh n ng thu BHXH đ bù đ p các ch đ chi BHXH,
thay th d n các ngu n chi l y t Ngơn sách nhƠ n
s ki n ngh c th nh m c i ti n công tác thu BHXH
c, đ ng th i đ xu t m t
Vi t Nam.
- ắC s khoa h c hoàn thi n quy trình qu n lý thu b o hi m xã h i” tƠi nghiên c u khoa h c c p b , do Ti n s D
ng Xuơn Tri u, nguyên
Giám đ c Trung tơm thông tin khoa h c BHXH Vi t Nam, b o v n m 1999.
Trên c s nghiên c u 5 mô hình qu n lỦ thu BHXH c a các n
c trong khu
v c vƠ th gi i, tác gi đư lƠm rõ m t s khái ni m xung quang v n đ thu
BHXH, th c tr ng qu n lỦ thu BHXH, đ ng th i đ xu t nh ng gi i pháp
2
nh m hoƠn thi n quy trình qu n lỦ thu BHXH phù h p v i t ng lo i đ i
t
ng đóng BHXH
Vi t Nam.
- "Hoàn thi n qu n lý thu b o hi m xã h i khu v c doanh nghi p ngoài
qu c doanh
Vi t Nam", Lu n v n Th c s c a tác gi Tr n Qu c TuỦ, Ban
Tuyên truy n- BHXH Vi t Nam, b o v n m 2000.
tƠi nghiên c u quá
trình t ch c th c hi n thu BHXH khu v c doanh nghi p ngoƠi qu c doanh t
n m 1995 đ n n m 2000; lƠm rõ thêm c s lỦ lu n vƠ th c ti n v qu n lỦ
thu BHXH khu v c nƠy; th c tr ng vƠ gi i pháp hoƠn thi n qu n lỦ thu
BHXH khu v c doanh nghi p ngoƠi qu c doanh
Vi t Nam.
- "Hoàn thi n qu n lý thu b o hi m xã h i trên đ a bàn t nh Thanh Hoá"Lu n v n th c s c a tác gi Ph m HoƠng Ti n, b o v n m 2008. Trên c s
phơn tích th c tr ng công tác qu n lỦ thu BHXH trên đ a bƠn t nh Thanh Hoá,
t đó đ xu t các gi i pháp hoƠn thi n qu n lỦ thu trên đ a bƠn t nh.
- "Hoàn thi n c ch thu b o hi m xã h i
c a tác gi Ph m Tr
Vi t Nam" - Lu n án ti n s
ng Giang, b o v n m 2010:
tƠi nghiên c u s ph i
h p gi a các b ph n trong h th ng thu BHXH, t đó đ xu t các gi i pháp
thích h p hoƠn thi n c ch thu BHXH.
Lu n v n th c s “Gi i pháp nh m h n ch tình tr ng n đ ng và tr n
đóng B o hi m xã h i
B c Ninh”, c a tác gi Ph m
cC
ng, Phó Giám
đ c B o hi m xư h i t nh B c Ninh, b o v n m 2012, đ tƠi đư nghiên c u
th c tr ng tình hình n đ ng vƠ tr n đóng BHXH trên đ a bƠn t nh B c Ninh
th i gian qua; đ xu t các gi i pháp vƠ ki n ngh nh m h n ch tình tr ng n
đ ng vƠ tr n đóng BHXH trong th i gian t i.
Các công trình nghiên c u trên đ c p vƠ ti p c n l nh v c thu BHXH
d
i nhi u góc đ nghiên c u khác nhau
th c t
các đ a ph
ng khác nhau vƠ
t m v mô, đ
c xem xét đi u ki n
nh ng th i đi m khác nhau. Cho đ n
nay ch a có công trình nƠo nghiên c u đ y đ c v t ch c b máy qu n lỦ,
3
Thang Long University Libraty
c ch thu cùng quy trình nghi p v thu BHXH nói chung vƠ t i BHXH t nh
B c Ninh nói riêng do v y tác gi ch n đ tƠi v ắHoàn thi n qu n lý thu
B o hi m xã h i t i B o hi m xã h i t nh B c Ninh”.
3. M cătiêuănghiênăc u:
Trên c s v n d ng lỦ lu n vƠ kinh nghi m th c ti n v qu n lỦ thu
BHXH, lu n v n phơn tích, đánh giá th c tr ng qu n lỦ thu BHXH, ch ra
nh ng k t qu đ t đ
c, nh ng t n t i vƠ nh ng v n đ đang đ t ra hi n nay
trong thu BHXH trên đ a bƠn t nh B c Ninh, t đó đ xu t m t s gi i pháp
ch y u nh m hoƠn thi n qu n lỦ thu BHXH trong t
ng lai. Ki n ngh v i
các c p, các ngƠnh (Qu c h i, Chính ph , BHXH Vi t Nam vƠ
y ban nhơn
dơn (UBND) t nh B c Ninh) b sung, s a đ i c ch , chính sách liên quan
đ n qu n lỦ thu BHXH cho phù h p v i tình hình th c t hi n nay t i BHXH
đ a ph
4.
ng.
iăt
ngăvƠăph măviănghiênăc u:
iăt
4.1.
ngănghiênăc u:
Lu n v n nghiên c u b máy qu n lỦ, c ch cùng quy trình qu n lỦ thu
BHXH.
4.2.
Ph măviănghiênăc u:
V n i dung: Lu n v n ch t p trung nghiên c u v qu n lỦ thu, đánh giá
th c tr ng thu BHXH trên đ a bƠn t nh B c Ninh đ t đó đ a ra các gi i pháp
nh m hoƠn thi n qu n lỦ thu BHXH.
V không gian, th i gian: Lu n v n nghiên c u, th c tr ng qu n lỦ thu
BHXH trên đ a bƠn t nh B c Ninh, giai đo n t n m 2010-2014.
ph
5.
Ph
ngăphápănghiênăc u:
Ph
ng pháp ti p c n th c t quan sát, đi u tra, đ thu th p t li u;
ng pháp x lỦ tƠi li u lỦ lu n, th c t nh th ng kê, so sánh, ph
pháp t ng h p vƠ phơn tích s li u.
4
ng
6. Nh ngăđóngăgópăd ki n c a lu năv n:
Lu n v n góp ph n h th ng hóa vƠ phơn tích nh ng v n đ lỦ lu n vƠ
th c ti n v BHXH, thu BHXH, vƠ qu n lỦ thu BHXH ắ
c v n d ng t i
đ a bƠn t nh B c Ninh”
K t qu nghiên c u ch ra nh ng m t tích c c, nh ng h n ch c n ph i
hoƠn thi n trong qu n lỦ thu BHXH.
xu t nh ng gi i pháp hoƠn thi n vƠ ki n ngh đi u ki n th c hi n các
gi i pháp hoƠn thi n qu n lỦ thu BHXH t i BHXH t nh B c Ninh.
7. K t c u c a lu năv n:
NgoƠi ph n b c c hình th c lu n v n g m 03 ch
Ch
ng:
ng 1: Nh ng v n đ lỦ lu n c b n v qu n lỦ thu BHXH t i c
quan qu n lỦ BHXH.
Ch ng 2: Th c tr ng qu n lỦ thu BHXH t i BHXH t nh B c Ninh.
Ch ng 3: Gi i pháp hoƠn thi n qu n lỦ thu BHXH t i BHXH t nh B c Ninh.
5
Thang Long University Libraty
CH
NH NG V Nă
NGă1
LụăLU NăC ăB N V QU NăLụăTHUăBHXHă
T I C ăQUANăQU NăLụăBHXH
1.1. NH NG V Nă
LụăLU NăC ăB N V BHXH
1.1.1. Kháiăni m BHXH
Trong ho t đ ng kinh t - xư h i, con ng
đ
c tr
c h t ph i n, m c,
thi u đó, ng
vƠ đi l i…
i mu n t n t i vƠ phát tri n
tho mưn nh ng nhu c u t i
i ta ph i lao đ ng đ lƠm ra nh ng s n ph m c n thi t. Khi s n
ph m t o ra ngƠy cƠng nhi u thì đ i s ng con ng
i ngƠy cƠng đ y đ vƠ
hoƠn thi n, xư h i ngƠy cƠng v n minh h n. V i trí óc thiên phú, con ng
i
luôn có nh ng phát ki n khoa h c c v t nhiên vƠ xư h i đ ch ng thiên
nhiên, kh c ph c nh ng di n bi n b t th
ng c a quy lu t, lƠm cho xư h i
không ng ng phát tri n. BHXH nh lƠ m t phát ki n v n minh c a nhơn lo i
v khoa h c xư h i k t h p v i khoa h c t nhiên đ gi gìn, b o v cu c
s ng, s c kh e cho con ng
i.
Trong th c ti n, do s đa d ng v n i dung, ph
ng th c vƠ góc đ ti p
c n nên hi n nay còn có nhi u quan đi m khác nhau v BHXH. Khi Lu t
BHXH ch a ra đ i thì khái ni m BHXH đ
c ti p c n d
i nhi u góc đ
khác nhau:
- T giác đ Pháp lu t: BHXH lƠ m t ch đ pháp đ nh b o v ng
lao đ ng (NL ), s
d ng ti n đóng góp c a ng
(SDL ) , NL
c s tƠi tr , b o h c a NhƠ n
ch t cho ng
vƠ đ
i đ
i s
d ng lao đ ng
c, nh m tr c p v t
c b o hi m vƠ gia đình h trong tr
ho c m t thu nh p bình th
i
ng h p b gi m
ng do m đau, tai n n lao đ ng, thai s n, h t
tu i lao đ ng theo quy đ nh c a Pháp lu t (ngh h u) ho c ch t.
- T giác đ tƠi chính: BHXH lƠ thu t (k thu t) chia s r i ro vƠ tƠi
6
chính gi a nh ng ng
i tham gia b o hi m theo quy đ nh c a Pháp lu t.
- T giác đ chính sách xư h i: BHXH lƠ m t chính sách xư h i nh m
đ m b o đ i s ng v t ch t cho NL khi h không may g p ph i các ắr i ro xư
h i”, nh m góp ph n đ m b o an toƠn xư h i…
Theo B lu t lao đ ng: BHXH lƠ s đ m b o thay th ho c bù đ p m t
ph n thu nh p cho NL
khi h b m t ho c gi m kho n thu nh p t ngh
nghi p do b m t ho c gi m kh n ng lao đ ng ho c m t vi c lƠm do nh ng
r i ro xư h i thông qua vi c hình thƠnh, s d ng m t qu tƠi chính do s đóng
góp c a các bên tham gia BHXH, nh m góp ph n đ m b o an toƠn đ i s ng
c a NL vƠ gia đình h , đ ng th i góp ph n b o đ m an toƠn xư h i [1].
Theo Lu t BHXH: BHXH lƠ s đ m b o thay th ho c bù đ p m t ph n
thu nh p c a ng
i lao đ ng khi h b gi m ho c m t thu nh p do m đau,
thai s n, tai n n lao đ ng, b nh ngh nghi p, th t nghi p, h t tu i lao đ ng
ho c ch t, trên c s đóng vƠo qu BHXH [2].
BHXH b t bu c lƠ lo i hình BHXH mƠ ng
i lao đ ng vƠ ng
i s d ng
lao đ ng ph i tham gia.
BHXH t nguy n lƠ lo i hình BHXH mƠ ng
gia, đ
c l a ch n m c đóng vƠ ph
mình đ h
i lao đ ng t nguy n tham
ng th c đóng phù h p v i thu nh p c a
ng BHXH.
1.1.2. B n ch t, ch căn ng,ăvaiătrò c a BHXH
B n ch t c a BHXH đ
c th hi n
nh ng khía c nh ch y u sau đây:
- BHXH lƠ nhu c u khách quan, đa d ng vƠ ph c t p c a xư h i, nh t lƠ
trong xư h i mƠ s n xu t hƠng hóa ho t đ ng theo c ch th tr
h thuê - m
ng, m i quan
n lao đ ng phát tri n đ n m t m c đ nƠo đó vƠ hoƠn thi n.
Kinh t cƠng phát tri n thì BHXH cƠng đa d ng vƠ hoƠn thi n. Vì th có th
7
Thang Long University Libraty
nói kinh t lƠ n n t ng c a BHXH hay BHXH không v
t c am in
t qua tr ng thái kinh
c.
- M i quan h gi a các bên trong BHXH phát sinh trên c s quan h lao
đ ng vƠ di n ra gi a 3 bên: Bên tham gia BHXH, bên BHXH vƠ bên đ
c
BHXH. Bên tham gia BHXH có th ch lƠ NL
i
ho c c NL
SDL . Bên BHXH (bên nh n nhi m v BHXH) thông th
chuyên trách do NhƠ n
c l p ra vƠ b o tr . Bên đ
vƠ ng
ng lƠ c quan
c BHXH lƠ NL
vƠ gia
đình h khi có đ các đi u ki n rƠng bu c c n thi t.
- Nh ng bi n c lƠm gi m ho c m t kh n ng lao đ ng, m t vi c lƠm
trong BHXH có th lƠ nh ng r i ro ng u nhiên trái v i Ủ mu n ch quan c a
con ng
i nh : m đau, tai n n lai đ ng, b nh ngh nghi p... Ho c c ng có
th lƠ nh ng tr
thai s n v.v...
ng h p x y ra không hoƠn toƠn ng u nhiên nh : Tu i giƠ,
ng th i nh ng bi n c đó có th di n ra c trong vƠ ngoƠi quá
trình lao đ ng.
- Ph n thu nh p c a ng
nh ng bi n c , r i ro s đ
trung đ
i lao đ ng b gi m ho c m t đi khi g p ph i
c bù đ p ho c thay th t m t qu ti n t t p
c t n tích l i. Ngu n qu nƠy do bên tham gia BHXH đóng góp lƠ
ch y u, ngoƠi ra còn đ
c s h tr t phía NhƠ n
c.
- M c tiêu c a BHXH lƠ nh m th a mưn nh ng nhu c u thi t y u c a
ng i lao đ ng trong tr ng h p b gi m ho c m t thu nh p, m t vi c lƠm.
Ch c n ng c a BHXH đ
c th hi n
nh ng n i dung ch y u sau đây:
- Thay th ho c bù đ p m t ph n thu nh p cho NL
tham gia BHXH
khi h b gi m ho c m t kh n ng lao đ ng ho c m t vi c lƠm. S đ m b o
thay th ho c bù đ p nƠy ch c ch n x y ra vì suy cho cùng, m t kh n ng lao
đ ng x d n đ n v i t t c m i ng
i lao đ ng khi h t tu i lao đ ng theo quy
8
đ nh c a BHXH. Còn m t vi c lƠm vƠ m t kh n ng lao đ ng t m th i lƠm
gi m ho c m t thu nh p, NL
h
c ng s đ
ng, th i đi m vƠ th i gian h
ch
ng tr c p BHXH v i m c
ng theo đúng quy đ nh c a NhƠ n
c.
ơy
lƠ ch c n ng c b n nh t c a BHXH, nó quy t đ nh nhi m v , tính ch t vƠ c
ch t ch c ho t đ ng c a BHXH.
- Ti n hƠnh phơn ph i vƠ phơn ph i l i thu nh p gi a nh ng ng
i
tham gia BHXH. B i c ng gi ng nh nhi u lo i hình B o hi m khác, BHXH
c ng d a trên nguyên t c l y s đông bù s ít, do v y m i ng
i lao đ ng khi
tham gia BHXH đ u bình đ ng trong vi c đóng góp vƠo qu c ng nh đ
bình đ ng trong quy n l i nh n đ
c t các ch đ BHXH. Ng
đ t o l p qu BHXH lƠ t p h p t t c nh ng ng
c
i tham gia
i đóng BHXH t m i
ngƠnh ngh , l nh v c ho t đ ng s n xu t kinh doanh trong n n kinh t xư h i,
các l nh v c nƠy bao g m t t c các lo i công vi c t đ n gi n đ n ph c t p,
t nh nhƠng đ n công vi c n ng nh c đ c h i. Do v y, BHXH xư h i hóa cao
h n h n các lo i hình BHXH khác đ ng th i c ng th hi n tính công b ng xư
h i cao.
- Góp ph n thúc đ y, kích thích tinh th n lao đ ng, khuy n khích ng
lao đ ng h ng hái s n su t nơng cao ch t l
i
ng, n ng xu t lao đ ng t o ra
nhi u c a c i cho xư h i. Qu BHXH th c hi n ch c n ng nƠy lƠ do h không
may g p ph i các tai n n r i ro, ph n thu nh p c a h b gi m sút ho c không
còn nh ng s suy gi m nƠy đư đ
c bù đ p m t ph n, hay toƠn b t qu
BHXH. Vì v y mƠ đ i s ng sinh ho t hƠng ngƠy c a ng
i lao đ ng vƠ gia
đình h không còn b sáo tr n. Hay nói m t cách khác lƠ h luôn luôn đ
c
b o đ m n đ nh cu c s ng vƠ có ch d a v m t vơt ch t, tinh th n. Chính vì
v y h luôn yên tơm đ s n xu t nơng cao ch t l
ng, n ng xu t lao đ ng vƠ
đ t hi u qu kinh t cao.
9
Thang Long University Libraty
- BHXH th c hi n ch c n ng đi u hoƠ l i ích gi a ba bên: NL ,
ng
i SDL , NhƠ n
c đ ng th i lƠm gi m b t mơu thu n xư h i, góp ph n
n đ nh chính tr , kinh t , xư h i.
- BHXH còn th c hi n ch c n ng giám đ c b i BHXH ti n hƠnh
ki m tra, giám sát vi c tham gia th c hi n chính sách BHXH c a NL , ng
SDL
i
theo quy đ nh c a pháp lu t nh m đ m b o quy n l i cho NL , góp
ph n n đ nh xư h i.
Vai trò c a BHXH đ
i v i ng
nh ng n i dung ch y u sau đây:
c th hi n
i lao đ ng:
- Th nh t, BHXH có vai trò n đ nh thu nh p cho NL vƠ gia đình h .
Khi tham gia BHXH, NL ph i trích m t kho n phí n p vƠo qu BHXH, khi
g p r i ro, b t h nh nh : m đau, thai s n, tai n n lao đ ng lƠm cho chi phí
gia đình t ng lên ho c ph i ng ng lƠm vi c t m th i. Do v y, thu nh p c a gia
đình b gi m, đ i s ng kinh t lơm vƠo tình c nh khó kh n, túng qu n. Nh có
chính sách BHXH mƠ h đ
c nh n m t kho n ti n tr c p đ bù đ p l i ph n
thu nh p b m t ho c b gi m đ đ m b o n đ nh thu nh p, n đ nh đ i s ng.
- Th hai, ngoƠi vi c đ m b o đ i s ng kinh t , BHXH t o đ
an tơm, tin t
c tơm lỦ
ng.
i v i xư h i:
- Th nh t, t ng c
NL
ng m i quan h gi a NhƠ n
c, ng
i SDL
vƠ
lƠ m i quan h rƠng bu c, ch t ch , chia s trách nhi m, chia s r i ro
ch có đ
c trong quan h c a BHXH. Tuy nhiên, m i quan h nƠy th hi n
trên giác đ khác nhau. Ng
i lao đ ng tham gia BHXH v i vai trò b o v
quy n l i cho chính mình đ ng th i ph i có trách nhi m đ i v i c ng đ ng vƠ
xư h i. Ng
i SDL tham gia BHXH lƠ đ t ng c
chia s r i ro cho NL
ng tình đoƠn k t vƠ cùng
nh ng đ ng th i c ng b o v , n đ nh cu c s ng cho
10
các thƠnh viên trong xư h i. M i quan h nƠy th hi n tính nhơn sinh, nhơn
v n sơu s c c a BHXH.
- Th hai, BHXH th hi n ch ngh a nhơn đ o cao đ p, BHXH t o cho
nh ng ng
i b t h nh có thêm nh ng đi u ki n, nh ng l c đ y c n thi t đ
kh c ph c nh ng bi n c xư h i, hoƠ nh p vƠo c ng đ ng, kích thích tính tích
c c c a xư h i trong m i con ng
i giúp h h
ng t i nh ng chu n m c c a
chơn-thi n-m nh đó có th ch ng l i t t
ng ắ èn nhƠ ai nhƠ y r ng”.
BHXH lƠ y u t t o nên s hoƠ đ ng m i ng
i, không phơn bi t chính ki n,
tôn giáo, ch ng t c, v th BHXH đ ng th i giúp m i ng
ih
ng t i m t xư
h i nhơn ái, cu c s ng công b ng, bình yên.
- Th ba, BHXH th hi n truy n th ng đoƠn k t, giúp đ l n nhau
t
ng thơn t
ng ái c a c ng đ ng, đơy lƠ nhơn t quan tr ng c a c ng đ ng,
giúp đ nh ng ng
con ng
i b t h nh, nh m hoƠn thi n nh ng giá tr nhơn b n c a
i, t o đi u ki n cho m t xư h i phát tri n lƠnh m nh vƠ b n v ng.
- Th t , BHXH góp ph n th c hi n bình đ ng xư h i: trên giác đ xư
h i, BHXH lƠ m t công c đ nơng cao đi u ki n s ng cho NL ; trên giác đ
kinh t , BHXH lƠ m t công c phơn ph i l i thu nh p gi a các thƠnh viên
trong c ng đ ng. Nh s đi u ti t nƠy NL
đ
c th c hi n bình đ ng không
- Th nh t, khi chuy n sang c ch th tr
ng, thì s phơn t ng gi a các
phơn bi t các t ng l p trong xư h i.
i v i n n kinh t :
l p trong xư h i tr nên rõ r t.
ng th i t o ra s b t bình đ ng v thu nh p
gi a các ngƠnh ngh khác nhau trong xư h i. Nh ng r i ro x y ra trong cu c
s ng không lo i tr m t ai, n u r i vƠo nh ng ng
i có hoƠn c nh kinh t khó
kh n thì cu c s ng c a h tr nên b n cùng, túng qu n. BHXH đư góp ph n
n đ nh đ i s ng cho h vƠ gia đình h .
11
Thang Long University Libraty
- Th hai, đ i v i các doanh nghi p (DN), khi nh ng NL
g p r i ro thì đư đ
c chuy n giao cho c quan BHXH chi tr . Nh v y tình
hình tƠi chính c a các DN đ
c n đ nh h n. H th ng BHXH đư b o đ m n
đ nh xư h i t o ti n đ đ phát tri n kinh t th tr
- Th ba, khi tham gia BHXH cho NL
nhi m, g n bó t n tình c a NL
tr
ng lao đ ng đ
đ ng theo h
l
không may
ng.
s phát huy tinh th n trách
trong các DN, lƠm cho m i quan h th
c tr nên lƠnh m nh h n, th tr
ng s c lao đ ng v n
ng tích c c góp ph n xơy d ng vƠ có k ho ch phát tri n ch t
ng ngu n nhơn l c đáp ng yêu c u phát tri n n n kinh t th tr
- Th t , qu BHXH do các bên tham gia đóng góp đ
trung r t l n, ph n qu nhƠn r i đ
t ng tr
ng.
c tích t t p
c đem đ u t cho n n kinh t t o ra s
ng, phát tri n kinh t vƠ t o công n vi c lƠm cho NL .
- Th n m, BHXH v a t o đ ng l c cho các thƠnh ph n kinh t phát
tri n nh ng m t khác t o ra s bình đ ng gi a các t ng l p dơn c thông qua
h th ng phơn ph i l i thu nh p góp ph n lƠnh m nh hóa th tr
(Nguy n Vi t V
ng lao đ ng
ng, 2006) [6].
1.2. N IăDUNGăC ăB N C AăBHXHăVĨăTHUăBHXH T IăC ăQUANă
QU NăLụăBHXH
1.2.1. N i dung BHXH vƠăthuăBHXH
1.2.1.1. N i dung BHXH
BHXH lƠ m t h th ng đa d ng vƠ ph c t p v i nh ng n i dung khác
nhau. Tuy nhiên, có th t p trung vƠo 4 nhóm n i dung c b n sau:
it
Có ng
ng BHXH
i cho r ng, đ i t
ng c a BHXH lƠ NL . Tuy nhiên, theo b n
ch t v n có, đ i t
ng c a BHXH lƠ thu nh p c a NL
ch không ph i b n
thơn h . BHXH đ
c hình thƠnh đ góp ph n cơn b ng thu nh p cho NL khi
h b gi m ho c m t thu nh p do b gi m ho c m t kh n ng lao đ ng ho c
kh n ng lao đ ng không đ
c s d ng.
12
Còn đ i t
ng đ m b o c a BHXH lƠ NL vƠ gia đình h theo quy đ nh
c a pháp lu t BHXH.
it
tr
ng tham gia BHXH lƠ NL , NSDL
vƠ NhƠ n
c trong m t s
ng h p.
Các ch đ BHXH
Các ch đ BHXH lƠ h th ng các quy đ nh v m c h
tr
ng h p, đi u ki n h
ng, m c h
ng vƠ th i h n h
ng c a t ng
ng cho NL khi h
g p ph i nh ng r i ro thu c t ng ph m vi b o hi m. Tùy theo đi u ki n, h
th ng BHXH c a m i n
c có th có các ch đ BHXH khác nhau. Hi n nay
pháp lu t BHXH c a Vi t Nam quy đ nh có các ch đ :
1. Ch đ tr c p m đau.
2. Ch đ thai s n.
3. Ch đ TNL & BNN.
4. Ch đ t tu t.
5. Ch đ h u trí.
6. Ch đ D
ng s c ph c h i s c kh e.
7. Tr c p th t nghi p.
Có th nói, các ch đ lƠ n i dung c t lõi nh t c a h th ng BHXH, nó
th hi n đ
c vai trò vƠ ph m vi trách nhi m c a BHXH đ i v i NL khi h
tham gia BHXH.
Tr c p BHXH lƠ kho n ti n t qu BHXH đ
BHXH) chi tr cho ng
iđ
ch
c bên BHXH (c quan
ng BHXH khi h b gi m ho c m t thu nh p
do m t kh n ng lao đ ng ho c m t vi c lƠm vƠ có đ các đi u ki n quy đ nh.
Qu BHXH
Qu BHXH lƠ m t trong nh ng n i dung quan tr ng c a h th ng
BHXH.
Có nhi u cách đ nh ngh a khác nhau v qu BHXH. Có th nêu m t đ nh
ngh a nh sau: Qu BHXH lƠ t p h p nh ng đóng góp b ng ti n c a các bên
13
Thang Long University Libraty
tham gia BHXH vƠ các ngu n thu h p pháp khác, hình thƠnh m t qu ti n t
t p trung, đ
c s d ng đ chi tr cho nh ng ng
iđ
c BHXH vƠ gia đình
h khi h b gi m ho c m t thu nh p do b gi m, m t kh n ng lao đ ng ho c
b m t vi c lƠm ho c b ch t.
Nh v y, qu BHXH lƠ m t qu tiêu dùng, đ ng th i lƠ m t qu d
phòng; nó v a mang tính kinh t , v a mang tính xư h i r t cao vƠ lƠ đi u ki n
hay c s v t ch t quan tr ng nh t đ m b o cho toƠn b h th ng BHXH t n
t i vƠ phát tri n.
Qu BHXH hình thƠnh vƠ ho t đ ng đư t o ra kh n ng gi i quy t nh ng
s ki n, nh ng ắr i ro xư h i” c a t t c nh ng ng
tr ít nh t, giúp cho vi c dƠn tr i ắr i ro” đ
i tham gia v i t ng d
c th c hi n theo c hai chi u
không gian vƠ th i gian, đ ng th i giúp gi m t i thi u thi t h i kinh t cho
ng
i SDL , ti t ki m chi cho c ngơn sách NhƠ n
Qu BHXH đ
c vƠ ngơn sách gia đình.
c hình thƠnh b i nhi u ngu n khác nhau. Tr
lƠ ph n đóng góp c a ng
i SDL , NL
vƠ NhƠ n
c.
c h t, đó
ơy lƠ ngu n chi m
t tr ng l n nh t vƠ c b n c a qu . Th hai, lƠ ph n t ng thêm do b ph n
nhƠn r i t
ng đ i c a qu đ
c t ch c BHXH chuyên trách đ a vƠo ho t
đ ng sinh l i. NgoƠi ra, qu còn có các ngu n thu h p pháp khác đ
lu t c a m i n
c pháp
c quy đ nh.
Theo m c đích c a BHXH, qu BHXH ph i đ m nh n chi nh ng kho n
ch y u nh : tr tr c p theo các ch đ BHXH (kho n chi nƠy chi m t tr ng
l n nh t); chi phí cho b máy ho t đ ng BHXH chuyên nghi p (ti n l
ng, đƠo
t o…) chi phí b o đ m các c s v t ch t c n thi t vƠ chi phí qu n lỦ khác.
T ch c qu n lý BHXH
Qu n lỦ BHXH chung nh t, đ
vƠo đ i t
đ
c hi u lƠ s tác đ ng c a ch th qu n lỦ
ng vƠ khách th qu n lỦ trong các ho t đ ng c a BHXH, nh m đ t
c m c tiêu đ ra v i nh ng nguyên t c vƠ ph
v i h th ng qu n lỦ chung c a n n kinh t .
14
ng pháp qu n lỦ phù h p
Qu n lỦ BHXH cho th y ph
ng th c qu n lỦ BHXH vƠ các c quan
ch c n ng có nhi m v qu n lỦ BHXH (bao g m qu n lỦ NhƠ n
c v BHXH
vƠ qu n lỦ ho t đ ng s nghi p BHXH).
Do đi u ki n kinh t ậ xư h i vƠ chính tr c a m i n
th ng BHXH c a các n
cđ
c khác nhau nên h
c xơy d ng khác nhau vƠ vì v y không có mô
hình t ch c BHXH chung cho t t c các n
c.
nghi p BHXH (qu n lỦ qu , qu n lỦ đ i t
ng, th c hi n thu ậ chi BHXH)
đ
a s các n
c giao cho c quan BHXH đ c l p đ m nh n d
c ho t đ ng s
i s đi u hƠnh c a H i
đ ng qu n tr ho c H i đ ng qu n lỦ. Tuy nhiên, dù có t ch c th nƠo thì v n
có hai n i dung quan tr ng, đó lƠ qu n lỦ NhƠ n
c v BHXH vƠ qu n lỦ các
ho t đ ng s nghi p BHXH.
Qu n lý Nhà n
c v BHXH.
BHXH lƠ m t chính sách xư h i c a m i n
các ho t đ ng BHXH. Qu n lỦ NhƠ n
đ ng qu n lỦ đó. Qu n lỦ NhƠ n
c a NhƠ n
c. Qu n lỦ NhƠ n
c vì v y ph i có s qu n lỦ
c v BHXH lƠ m t trong các ho t
c v BHXH xu t phát t ch c n ng xư h i
c v BHXH đ
c th hi n thông qua m t s
n i dung c b n sau:
- Qu n lỦ th ng nh t các ho t đ ng BHXH trên ph m vi toƠn qu c gia.
- Xơy d ng pháp lu t BHXH:
-
nh h
ng các ho t đ ng BHXH:
- Th c hi n thanh tra, ki m tra các ho t đ ng s nghi p BHXH:
- B o h vƠ b o tr cho các ho t đ ng BHXH:
T ch c ho t đ ng s nghi p BHXH.
Dù mô hình có th đ
c t ch c khác nhau, nh ng ho t đ ng s nghi p
BHXH có nh ng ch c n ng ch y u sau:
- Th c hi n thu- chi BHXH:
- Qu n lỦ đ i t
ng.
15
Thang Long University Libraty
- Qu n lỦ qu BHXH:
- Th c hi n thanh tra, ki m tra:
1.2.1.2. Thu BHXH
+ ). Khái ni m và vai trò c a thu BHXH
Khái ni m thu BHXH: Thu BHXH lƠ vi c nhƠ n
đ it
c b t bu c ho c các
ng tham gia đóng góp đ t p trung m t ph n ngu n tƠi chính qu c gia
hình thƠnh nên qu BHXH, nh m đ m b o chi tr cho ho t đ ng BHXH.
Qu n lỦ thu BHXH đ
c hi u lƠ s tác đ ng có t ch c, có tính pháp lỦ
đ đi u ch nh các ho t đ ng thu. S tác đ ng đó đ
th ng pháp lu t c a NhƠ n
c th c hi n b ng h
c vƠ b ng các bi n pháp hƠnh chính, t ch c kinh
t c a các c quan ch c n ng, nh m đ t đ
c m c tiêu thu c a BHXH.
- Vai trò c a thu BHXH:
+ Thu BHXH lƠ nhơn t có tính ch t quy t đ nh đ n s t n t i vƠ phát
tri n c a qu BHXH. Thu BHXH giúp hình thƠnh nên qu BHXH, quy mô
c a qu BHXH ph thu c vƠo k t qu ho t đ ng thu BHXH. Thu BHXH
chính lƠ giúp hình thƠnh đ u vƠo c a qu BHXH đ ng th i lƠ c s cho vi c
th c hi n ho t đ ng chi t qu BHXH.
+ Thu BHXH v a lƠ l i ích, v a lƠ trách nhi m, ngh a v c a ng
tham gia đóng góp, nh m đ m b o ASXH. Khi ng
i
i tham gia đóng phí
BHXH chính lƠ đư t tham gia b o hi m cho mình đ ng th i còn tham gia
chia s v i nh ng ng
i khác cùng tham gia BHXH.
+ Thu BHXH thúc đ y quan h lao đ ng t t: Vì thu BHXH lƠ m t n i
dung c a quan h lao đ ng, chính vì th ho t đ ng BHXH đ t k t qu t t lƠ
góp ph n quan tr ng trong vi c phát tri n hƠi hòa quan h lao đ ng. ơy l i lƠ
ti n đ giúp t ng n ng su t lao đ ng cá nhơn vƠ n ng su t lao đ ng xư h i.
-
c đi m c a công tác thu BHXH: S đ i t
ng ph i thu lƠ r t l n vƠ
gia t ng theo th i gian, nên công tác qu n lỦ thu BHXH lƠ r t khó kh n vƠ
16
