phân tích thực trạng và hiệu quả kinh tế của việc sử dụng trấu của hộ trồng lúa tại xã khánh hòa, huyện châu phú, tỉnh an giang

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA KINH TẾ - QUẢN TRỊ KINH DOANH

NGUYỄN THỊ MỸ DUYÊN

PHÂN TÍCH THỰC TRẠNG VÀ HIỆU QUẢ
KINH TẾ CỦA VIỆC SỬ DỤNG TRẤU CỦA
HỘ TRỒNG LÚA TẠI XÃ KHÁNH HÒA,
HUYỆN CHÂU PHÚ, TỈNH AN GIANG

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Ngành KINH TẾ TÀI NGUYÊN – MÔI TRƯỜNG
Mã số ngành: 52850102

05 - 2015


TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA KINH TẾ - QUẢN TRỊ KINH DOANH

NGUYỄN THỊ MỸ DUYÊN
MSSV: 4115181

PHÂN TÍCH THỰC TRẠNG VÀ HIỆU QUẢ
KINH TẾ CỦA VIỆC SỬ DỤNG TRẤU CỦA
HỘ TRỒNG LÚA TẠI XÃ KHÁNH HÒA,
HUYỆN CHÂU PHÚ, TỈNH AN GIANG

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
NGÀNH KINH TẾ TÀI NGUYÊN – MÔI TRƯỜNG
Mã số ngành: 52850102

CÁN BỘ HƯỚNG DẪN
TS. NGÔ THỊ THANH TRÚC

05 – 2015


LỜI CẢM TẠ
Trước hết em xin vô cùng biết ơn gia đình thân yêu của em, em xin
cám ơn cha mẹ đã tạo điều kiện cho em ăn học và có thể bước chân vào giảng
đường đại học, luôn luôn ở bên cạnh, ủng hộ, lo lắng và động viên em trên
con đường học vấn.
Qua 4 năm hoc tập tại trường Đại học Cần Thơ em xin chân thành biết
ơn quý Thầy, Cô Khoa Kinh tế - Quản trị kinh doanh nói riêng và của trường
Đại học Cần Thơ nói chung đã tận tình truyền đạt những kiến thức quý giá
cho em trong thời gian học tập và thực hiện đề tài.
Đặc biệt em chân thành cám ơn cô Ngô Thị Thanh Trúc đã trực tiếp
hướng dẫn, giúp đỡ và truyền đạt kiến thức, kinh nghiệm cho em trong suốt
thời gian thực hiện đề tài.
Em xin chân thành cám ơn Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã Khánh Hòa,
cán bộ xã và cán bộ ở các ấp trong xã Khánh Hòa và những đáp viên đã được
phỏng vấn đã tạo điều kiện và hỗ trợ nhiệt tình cho em trong suốt quá trình
thu thập số liệu thực tế, giúp em hoàn thành được đề tài. Do kiến thức còn hạn
chế nên luận văn sẽ không tránh khỏi những sai sót. Vì vậy em rất kính mong
nhận được sự đóng góp ý kiến của Quý Thầy/Cô và các Anh/Chị cùng các
bạn để luận văn của em hoàn thiện hơn.
Cuối cùng em xin chúc Quý Thầy Cô Khoa Kinh tế – Quản trị kinh
doanh, Cô Ngô Thị Thanh Trúc, các cán bộ ở xã Khánh Hòa nhiều sức khỏe,
hạnh phúc và thành công
Xin chân thành cảm ơn!

Cần Thơ, ngày ….. tháng ….. năm …..
Người thực hiện

Nguyễn Thị Mỹ Duyên
i


TRANG CAM KẾT
Tôi xin cam kết luận văn này được hoàn thành dựa trên các kết quả
nghiên cứu của tôi và các kết quả nghiên cứu này chưa được dùng cho bất cứ
luận văn cùng cấp nào khác.
Cần Thơ, ngày ….. tháng ….. năm …..
Người thực hiện

Nguyễn Thị Mỹ Duyên

ii


NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN HƯỚNG DẪN

....................................................................................................................
.……………...............................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....………....................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................

....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
..............……………..................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
.................……….......................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
.....................
Cần Thơ, ngày … tháng … năm 2015

iii


MỤC LỤC

DANH SÁCH BẢNG

Trang
Bảng 2.1: Thành phần hóa học của vỏ trấu……………………………..……..4
Bảng 2.2: Bảng so sánh các loại nhiên liệu khi sử dụng cùng một lò hơi….....8
Bảng 2.3: Sản lượng lúa cả năm phân theo xã, thuộc huyện Châu Phú, tỉnh An
Giang năm 2013……………………………………………………...………..9
Bảng 3.1: Tình hình sản xuất lúa huyện Châu Phú giai đoạn 2011 –
2013…………..................................................................................................23
Bảng 4.1: Thông tin về các hộ trồng lúa ở xã Khánh Hòa, huyện Châu Phú,

tỉnh An Giang năm 2015..................................................................................26
Bảng 4.2: Số nhân khẩu của hộ trồng lúa tại xã Khánh Hòa, huyện Châu Phú,
tỉnh An Giang...................................................................................................28
Bảng 4.3: Các nguồn thu nhập mang lại lợi ích kin tế cho hộ trồng lúa tại xã
Khánh Hòa, huyện Châu Phú, tỉnh An Giang………………………………..29
Bảng 4.4: Thống kê chi phí sử dụng nhiên liệu nấu ăn của hộ trồng lúa tại xã
Khánh Hòa, huyện Châu Phú, tỉnh An Giang ………………………............31
Bảng 4.5: Thống kê thuận lợi của năng lượng nấu ăn hiện tại (Gas) tại xã
Khánh Hòa, huyện Châu Phú, tỉnh An Giang……………………………..…32
Bảng 4.6: Thống kê khó khăn của năng lượng nấu ăn hiện tại (Gas) tại xã
Khánh Hòa, huyện Châu Phú, tỉnh An Giang…………………………..……32
Bảng 4.7: Lịch thời vụ tại xã Khánh Hòa, huyện Châu Phú, tỉnh An
Giang................................................................................................................34
Bảng 4.8: Loại giống được sử dụng trên địa bàn xã Khánh Hòa, huyện Châu
Phú, tỉnh An Giang...........................................................................................34
Bảng 4.9: Giống lúa được sạ trên diện tích canh tác lúa tại xã Khánh Hòa,
huyện Châu Phú, tỉnh An Giang.......................................................................34

iv


Bảng 4.10: Thống kê thực trạng canh tác lúa trong 3 vụ của hộ trồng lúa tại xã
Khánh Hòa, huyện Châu Phú, tỉnh An Giang năm ……………………….....35
Bảng 4.11: Thống kê diện tích canh tác canh tác lúa trong ba vụ của hộ trồng
lúatại xã Khánh Hòa, huyện Châu Phú, tỉnh An Giang………………….….35
Bảng 4.12: Thống kê sản lượng lúa ba vụ của hộ trồng lúa tại xã Khánh Hòa,
huyện Châu Phú, tỉnh An Giang………………….............…..………...……36
Bảng 4.13: Thống kê năng suất lúa ba vụ của hộ trồng lúa tại xã Khánh Hòa,
huyện Châu Phú, tỉnh An Giang………………………………………..……39
Bảng 4.14: Sản lượng lúa được giữ lại và bán hết sau thu hoạch của hộ trồng

lúa tại xã Khánh Hòa, huyện Châu Phú, tỉnh An Giang...............................…42
Bảng 4.15: Tổng lượng trấu ba vụ của hộ trồng lúa tại xã Khánh Hòa, huyện
Châu Phú, tỉnh An Giang.................................................................................42
Bảng 4.16: Nguồn tiêu thụ trấu tại xã Khánh Hòa, huyện Châu Phú, tỉnh An
Giang................................................................................................................42
Bảng 4.17: Nguồn gốc của trấu được hộ trồng lúa sử dụng tại xã Khánh Hòa,
huyện Châu Phú, tỉnh An Giang…………………...........................................43
Bảng 4.18 : Các hình thức sử dụng trấu của hộ trồng lúa tại xã Khánh Hòa,
huyện Châu Phú, tỉnh An Giang………………...............................................47
Bảng 4.19: Thống kê lợi ích kinh tế của việc sử dụng trấu của hộ trồng lúa tại
xã Khánh Hòa, huyện Châu Phú, tỉnh An Giang………………………..........49

v


DANH SÁCH HÌNH

Trang
Hình 2.1: Hình ảnh về vỏ trấu............................................................................4
Hình 2.2 Dùng vỏ trấu trong việc nung gạch.....................................................8
Hình 2.3 Sơ đồ quy trình sản xuất củi trấu........................................................9
Hình 2.4 Củi trấu thành phẩm............................................................................9
Hình 2.5 Vỏ trấu làm sản phẩm mỹ nghệ.........................................................10
Hình 2.6 Ép Aaerogel thành các cấu kiện cách âm, cách nhiệt........................12
Hình 3.1 Bản đồ xã Khánh Hòa, huyện Châu Phú, tỉnh An Giang..................20
Hình 4.1: Tỉ lệ giới tính của hộ trồng lúa tại xã Khánh Hòa, huyện Châu Phú,
tỉnh An Giang ..................................................................................................27
Hình 4.2: Trình độ học vấn của hộ trồng lúa tại xã Khánh Hòa, huyện Châu
Phú, tỉnh An Giang...........................................................................................28
Hình 4.3: Tỷ lệ hộ trồng lúa sử dụng nhiên liệu nấu ăn hiện tại tại xã Khánh

Hòa, huyện Châu Phú, tỉnh An Giang..............................................................31
Hình 4.4: Mục đích sau xay xát của hộ trồng lúa tại xã Khánh Hòa, huyện
Châu Phú, tỉnh An Giang.................................................................................39
Hình 4.5: Tổng lượng trấu tiêu thụ cả năm tại xã Khánh Hòa, huyện Châu Phú,
tỉnh An Giang...................................................................................................40
Hình 4.6: Thực trạng xay xát và tiêu thụ trấu tại xã Khánh Hòa, huyện Châu
Phú, tỉnh An Giang...........................................................................................41
Hình 4.7: Tổng lượng trấu tiêu thụ cả năm tại xã Khánh Hòa, huyện Châu
Phú, tỉnh An Giang.......................................................................................…43
Hình 4.8: Tỷ lệ nhiên liệu thay thế được hộ trồng lúa sử dụng thay thế cho trấu
tại xã Khánh Hòa, huyện Châu Phú, tỉnh An Giang.........................................44
Hình 4.9: Thuận lợi của việc sử dụng trấu của trồng lúa tại xã Khánh Hòa,
huyện Châu Phú, tỉnh An Giang.......................................................................46
Hình 4.10: Khó khăn của việc sử dụng trấu của hộ trồng lúa tại xã Khánh Hòa,
huyện Châu Phú, tỉnh An Giang.......................................................................46

x


Hình 4.11: Tổng lượng trấu tiêu thụ cả năm tại xã Khánh Hòa, huyện Châu
Phú, tỉnh An Giang...........................................................................................47

xi


DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

Đ-X

Đông - Xuân

ĐBSCL

Đồng bằng sông Cửu Long

H-T

Hè - Thu

HGĐ

Hộ gia đình

T-Đ

Thu - Đông

TP

Thành phố

UBND

Ủy ban nhân dân

xii


CHƯƠNG 1
GIỚI THIỆU

1.1 ĐẶT VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) là khu vực có thế mạnh về sản xuất
lúa gạo, sản lượng hàng năm đạt hàng chục triệu tấn. Tuy nhiên, lượng rơm rạ,
trấu phát sinh từ chế biến lương thực hàng năm cũng tương đương hoặc lớn
hơn. Nếu không xử lý đúng phương pháp sẽ gây ô nhiễm môi trường và gây
hao phí nguồn năng lượng rất lớn.
Theo số liệu của Tổng cục Thống kê, tốc độ tăng trưởng GDP toàn ngành
đạt 2,67%, tương đương mức tăng của năm 2012 (2,68%), Giá trị sản xuất
nông, lâm nghiệp và thuỷ sản (theo giá so sánh 2010) ước đạt 801,2 nghìn tỷ
đồng, tăng 2,95% so với 2012, trong đó: Nông nghiệp đạt 602,3 nghìn tỷ đồng,
tăng 2,47%. Chính vì thế mà ngành nông nghiệp vẫn chiếm vai trò quan trọng
ở Việt Nam hiện nay. Trong bối cảnh, Việt Nam hội nhập thế giới việc xuất
khẩu lúa tăng mạnh làm cho nông nghiệp phát triển. Tuy nhiên, lúa được xay
xát thành gạo sẽ có nhiều vỏ trấu cũng là mối nguy hiểm ảnh hưởng môi
trường.
Trước nguy cơ thiếu hụt năng lượng như hiện nay, con người buộc phải
tìm nguồn năng lượng mới để thay thế nguồn năng lượng sử dụng nguyên liệu
hiện tại là điều tất yếu. Một trong những nguồn năng lượng đang được quan
tâm gần đây nhất là nguồn năng lượng được tạo ra từ trấu. Việc tận dụng trấu,
ngoài hiệu quả về năng lượng thì còn có hiệu quả tích cực về môi trường.
Trấu là nguồn nguyên liệu khổng lồ, nguồn nguyên liệu này luôn sẵn có
và ngày càng gia tăng diện tích canh tác lúa. Tuy nhiên, hiện nay nguồn
nguyên liệu quan trọng này vẫn chưa được quan tâm, sử dụng và phân phối
hiệu quả. Việc sử dụng trấu trong sinh hoạt ngày càng giảm dần và được thay
thế bằng các nguồn nguyên liệu thuận lợi hơn. Phần lớn được đem đi thải bỏ
dẫn đến các tiêu cực đến môi trường và lãng phí tài nguyên. Chính vì thế, việc
sớm đưa ra các giải pháp thích hợp để giải quyết các vấn đề trên.
Nhận thấy việc sử dụng vỏ trấu có nhiều lợi ích cũng như tác hại ảnh
hưởng đến môi trường. Vì vậy, đề tài: “Phân tích thực trạng và hiệu quả
kinh tế của việc sử dụng trấu của hộ trồng lúa tại xã Khánh Hòa, huyện

Châu Phú, tỉnh An Giang” được thực hiện nhằm xem xét tính khả thi việc sử
dụng hiệu quả mà trấu mang lại.
1


1.2 MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
1.2.1 Mục tiêu chung
Phân tích thực trạng và hiệu quả kinh tế kinh tế của việc sử dụng trấu của
hộ trồng lúa tại xã Khánh Hòa, huyện Châu Phú, tỉnh An Giang
1.2.2 Mục tiêu cụ thể
- Phân tích thực trạng sử dụng trấu tại xã Khánh Hòa, huyện Châu Phú,
tỉnh An giang.
- Phân tích hình thức sử dụng trấu tại xã Khánh Hòa, huyện Châu Phú,
tỉnh An Giang.
- Phân tích hiệu quả sử dụng trấu tại xã Khánh Hòa, huyện Châu Phú,
tỉnh An Giang.
- Đề xuất giải pháp quản lý và sử dụng hiệu quả trấu tại xã Khánh Hòa,
huyện Châu Phú, tỉnh An giang.
1.3. CÂU HỎI NGHIÊN CỨU
- Hiện trạng sử dụng trấu của của hộ nông dân tại xã Khánh Hòa, huyện
Châu Phú, tỉnh An Giang hiện nay như thế nào?
- Việc phát sinh lượng trấu sau xay xát mang lại lợi ích và khó khăn gì
cho nhà máy?
- Những giải pháp nào có thể nâng cao hiệu quả sử dụng trấu của người
dân?
1. 4 PHẠM VI NGHIÊN CỨU
1.4 1 Phạm vi không gian
Đề tài được thực hiện tại xã Khánh Hòa, huyện Châu Phú, tỉnh An Giang
1.4.2 Phạm vi thời gian
Đề tài được thực hiện trong thời gian 4 tháng từ tháng 1 năm 2015 đến

tháng 5 năm 2015.
Thời gian thu thập số liệu sơ cấp từ tháng 3 năm 2015 đến tháng 4 năm
2015.
Số liệu thứ cấp: là số liệu về kinh tế xã hội, điều kiện tự nhiên tổng quan
của xã Khánh Hòa, huyện Châu Phú, tỉnh An Giang.

2


Số liệu sơ cấp: là số liệu điều tra thực tế hộ nông dân trồng lúa tại xã
Khánh Hòa, huyện Châu Phú, tỉnh An Giang liên quan đến thực trạng sử dụng
trấu. Các số liệu thống kê về mùa vụ Đông - Xuân 2014 – 2015, Hè - Thu
2014, Thu - Đông 2014.
1.4.3 Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là hộ nông dân trồng lúa và một số nhà
máy xay xát nhỏ tại xã Khánh Hòa, huyện Châu Phú, tỉnh An Giang.

3


CHƯƠNG 2
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

2.1 CƠ SỞ LÝ LUẬN
2.1.1 Nguồn gốc của trấu
Lúa (Oryza spp.) là một trong năm loại cây lương thực chính của thế
giới, cùng với ngô (Zea Mays L.), lúa mì (Triticum sp). tên khác: tiểu
mạch), sắn (Manihot esculenta Crantz, tên khác khoai mì) và khoai
tây (Solanum tuberosum L.). Sản phẩm thu được từ cây lúa là thóc. Sau khi xát
bỏ lớp vỏ ngoài thu được sản phẩm chính là gạo và các phụ phẩm

là cám và trấu. Trấu là lớp vỏ ngoài cùng của hạt lúa và được tách ra trong quá
trình xay xát. Trong vỏ trấu chứa khoảng 75% chất hữu cơ dễ bay hơi sẽ cháy
trong quá trình đốt và khoảng 25% còn lại chuyển thành tro. Chất hữu cơ chứa
chủ yếu cellulose, lignin và Hemi - cellulose (90%), ngoài ra có thêm thành
phần khác như hợp chất nitơ và vô cơ. Lignin chiếm khoảng 25-30% và
cellulose chiếm khoảng 35-40% (Vũ Thị Bách, 2010).

Hình 2.1: Hình ảnh về vỏ trấu
Nguồn: vn.worldmapz.com

Bảng 2.1 Thành phần hóa học của vỏ trấu
Thành phần

SiO2

Hàm lượng 90,21
(%)

Al2O3

Fe2O3

0,68

0,74

CaO MgO

K2 O

Na2O

KMN

1,41

2,38

0,25

3,12

0,59

Nguồn: Vũ Thị Bách, năm 2010

4


Các chất hữu cơ của trấu là các mạch polycarbonhydrat rất dài nên các
sinh vật không thể sử dụng trực tiếp được, nhưng thành phần này rất dễ cháy
và có thể làm chất đốt được. Sau khi đốt tro trấu chứa 80% là Silic Oxyt
(SiO2), đây là thành phần được sử dụng trong rất nhiều lĩnh vực
2.1.2 Hiện trạng vỏ trấu tại Việt Nam
Vỏ trấu có rất nhiều tại Đồng bằng sông Cửu Long và Đồng bằng sông
Hồng, 2 vùng trồng lúa lớn nhất cả nước. Lúc trước, nhiều nhà máy xay xát
không có nơi chứa trấu, họ lợi dụng xay lúa vào ban đêm rồi tuồn thẳng ra
sông rạch. Theo khảo sát, lượng vỏ trấu thải ra tại Đồng bằng sông Cửu Long
khoảng hơn 3 triệu tấn/năm, nhưng chỉ khoảng 10% trong số đó được sử dụng.
Hiện nay, trấu không còn đổ xuống sông nữa mà trấu được sử dụng

nhiều. Trấu được dùng làm củi trấu và nhiều loại vật liệu khác, chúng ta đã
biết công dụng của vỏ trấu nên tình trạng trấu thừa thải và đổ bỏ không còn
xuất hiện nữa. Giá trị của trấu ngày được tăng cao, dẫn đến nguồn doanh thu
chủ yếu của các nhà máy xay xát lúa gạo hiện nay chính là từ việc bán trấu,
hằng năm doanh thu có thể lên đến hàng trăm triệu. Sử dụng hợp lí các phế
phẩm nông nghiệp không chủ giúp có thể thu được lợi nhuận từ những sản
phẩm tưởng chừng bỏ đi mà còn bảo vệ môi trường và sức khỏe cộng đồng.
2.1.3 Các hình thức sử dụng trấu ở Việt Nam và trên thế giới
2.1.3.1 Sử dụng vỏ trấu làm chất đốt
Từ lâu, vỏ trấu đã là một loại chất đốt rất quen thuộc với bà côn nông dân,
đặc biệt là bà con nông dân ở vùng đồng bằng sông Cửu Long. Chất đốt từ vỏ
trấu được sử dụng rất nhiều trong cả sinh hoạt (nấu ăn, nấu thức ăn gia súc) và
sản xuất (làm gạch, sấy lúa). Trấu là nguồn nguyên liệu rất dồi dào và lại rẻ
tiền: Sản lượng lúa năm 2007 cả nước đạt 37 triệu tấn, trong đó, lúa đông xuân
17,7 triệu tấn, lúa hè thu 10,6 triệu tấn, lúa mùa 8,7 triệu tấn ( Bộ Nông Nghiệp
và phát triển Nông Thôn, 2007). Như vậy lượng vỏ trấu thu được sau xay xát
tương đương 7,4 triệu tấn.

5


Hình 2.2 Dùng vỏ trấu trong việc nung gạch
Nguồn: langnghe.org.vn

Thành phần là chất xơ cao phân tử rất khó cho vi sinh vật sử dụng nên
việc bảo quản, tồn trữ rất đơn giản, chi phí đầu tư ít.
Đối với sản xuất tiểu thủ công nghiệp và chăn nuôi, trấu cũng đưọc sử
dụng rất thường xuyên. Thông thường trấu là chất đốt dùng cho việc nấu thức
ăn nuôi cá hoặc lợn, nấu rượu và một lượng lớn trấu được dùng nung gạch
trong nghề sản xuất gạch tại khu vực đồng bằng sông Cửu Long.

2.1.3.2 Dùng vỏ trấu để lọc nước
Tại thành phố Hải Dương đã có người phát minh ra cách chế tạo thiết bị
lọc nước từ vỏ trấu, có khả năng lọc thẳng nước ao, hồ thành nước uống sạch.
Cốt lõi của thiết bị là một cụm sứ xốp trắng, hình trụ nằm trong chiếc bình lọc.
Điều đặc biệt là loại sứ này được tạo ra bằng cách tách ôxit silic từ trấu, có đặc
tính lọc cực tốt, với lỗ lọc siêu nhỏ, nhỏ hơn lỗ lọc của thiết bị của Mỹ tới 10
lần, của Nhật 4 lần, ngoài ra nó cũng có độ bền cao (có thể sử dụng 10 đến 20
năm).
Thiết bị còn có khả năng khử được mùi ở nguồn nước ô nhiễm, khử chất
dioxin khi mắc nối tiếp một bình lọc có ống lọc bằng than hoạt tính.
Để kiểm tra tính hiệu quả, an toàn của thiết bị lọc nước, Trung tâm y tế
dự phòng tỉnh Hải Dương đã lấy mẫu nước hồ Bạch Đằng, nơi bị ô nhiễm
nặng trong thành phố Hải Dương đem xử lý qua thiết bị lọc từ vỏ trấu. Kết quả
cho thấy: nước hồ sau xử lý đạt tiêu chuẩn vệ sinh nước ăn uống về các chỉ
tiêu vi sinh.
Mặt khác việc bảo dưỡng lõi lọc khá đơn giản, chỉ cần dùng giẻ lau hoặc
khăn mặt lau sạch là lõi lọc trắng, tốc độ lọc như ban đầu.

6


2.1.3.3 Sử dụng vỏ trấu tạo thành củi trấu
Trấu mới gia nhập vào thị trường chất đốt nhưng được hưởng ứng khá
nhanh chóng và rộng rãi ở cách doanh nghiệp khắp các tỉnh miền Tây, miền
Đông Nam Bộ như Tây Ninh, Long An, Bình Dương, Đồng Nai, thành phố
HCM... số lượng đặt hàng ngày càng tăng bởi giá rẻ, không gây ô nhiễm môi
trường. Củi trấu có mùi thơm của hương lúa, ít khói và lâu tàn hơn so với các
loại củi bình thường. Sản phẩm vừa an toàn cho môi trường, không ảnh hưởng
đến sức khỏe người dùng như các loại củi gỗ, và than đá, rất được ưa chuộng
trên thị trường nước ngoài: Pháp, Anh, Hàn Quốc,.. Quy trình sản xuất củi trấu

được tiến hành như sau: Trấu nguyên liệu đưa vào máy ép, bộ phận sấy tự
động của máy sẽ làm giảm độ ẩm xuống còn dưới 12%, sau đó ép thành thanh
củi cứng, dạng ống dài từ 10 -> 40 cm, đường kính từ 40 -> 80 cm. Trung bình
cứ 1,1 kg trấu, sẽ cho ra 1 kg củi trấu thành phẩm. Năng suất của loại máy ép
mỗi máy ép có thể đạt được 150 – 500 kg/giờ. Do trong bản thân phế phẩm
nông nghiệp này đã có chứa sẵn chất kết dính (gọi là Lignin) nên khi ép, tác
dụng của nhiệt ma sát và nhiệt từ khuôn ép đã giúp tạo nên một chất kết dính
chắc chắn. Vì vậy, củi trấu này còn chắc hơn cả gỗ củi dùng thông thường
khác.
Bên cạnh giá thành thấp hơn các nhiên liệu khác như gas hay dầu, dùng
củi trấu cũng có hạn chế sẽ chỉ phát triển ở vùng nông thôn, hay trong các khu
công nghiệp vì nó cần có diện tích để củi, bếp lò, nơi thải tro vậy nên khó tiến
vào thị trường đô thị.
Ví dụ: Lợi ích kinh tế của việc sử dụng nhiên liệu là củi trấu

7


Bảng 2.2 Bảng so sánh các loại nhiên liệu khi sử dụng cùng một lò hơi
Loại
nhiên
liệu

Mức
tiêu
hao
(kg/h)

Giá
thành

(đồng
/kg)

Tổng chi
phí
(nghìn
đồng/h)

Cho 1 ngày
(nghìn đồng)

Cho 1
tháng
(nghìn
đồng)

11000

360

2600
0

9.360

187.200

4.867.200

Than

đá

5500-7800

660

6000

3.960

79.200

2.059.200

Gỗ

1400-4200

1240

3000

3.720

74.400

1.934,4

Gas

LPG:1130
0- 12000

336

3000
0

10.080

201.600

CNG:
13400

304

1450
0

4.408

88.160

2.292.160

BIOMASS
: 114017660
(Kcal/m3)

2640

700

1.848

36.960

960.960

1Kw.h860 Kcal

4250
Kw

2000

8.500

170.000

4.420.000

3600- 4200

990

1350

1.336,5

26.730

694.980

Vỏ hạt 4200- 5000
điều

860

1700 1.462.000 29.240.000

760.240.000

Dầu
DO

Điện
Củi
trấu

Nhiệt trị
(Kcal/
kg)

Nguồn: Công Ty TNHH MTV Đầu tư & Phát triển Phát Hưng, 2013

Áp dụng đối với lò hơi công suất 5 tấn/h
- Áp suất làm việc 7 kg
- Nhiệt độ nước cấp 3000c

- Hiệu suất sinh hơi của lò 80%
- Hiệu suất cháy 100%
- Thời gian làm việc : 1 ngày 20 giờ, tháng 26 ngày
8


Vỏ
trấu

Sấy
trộn

Cắt, làm
nguội, vô
bao

Đùn,
ép

Sản phẩm
nhiên liệu

Hình 2.3 Sơ đồ quy trình sản xuất củi trấu
Nguồn: Công Ty TNHH MTV Đầu tư & Phát triển Phát Hưng, năm 2013

Hình 2.4 Củi trấu thành phẩm
Nguồn: tmdtrade.com

2.1.3.4 Sản xuất điện năng
Hiện Việt Nam hiện đang phải nhập khẩu điện năng. Theo dự báo sau

năm 2015, Việt Nam phải nhập than. Năm 2020, nhu cầu năng lượng tăng
khoảng 4 lần so với hiện nay. Tiềm năng thủy điện cơ bản sẽ khai thác hết vào
thập kỷ tới trong khi nguồn khí và than có giới hạn. Việt Nam sẽ sớm phải
nhập khẩu than và trở thành nước nhập khẩu năng lượng. Do đó, yêu cầu bức
thiết đặt ra là tận dụng nguyên liệu tái tạo để sản xuất điện nhằm đáp ứng nhu
cầu của đời sống và sản xuất. Trấu là một nguồn năng lượng tái tạo dồi dào ở
nước ta. Trấu là nguồn nguyên liệu cho các nhà máy nhiệt điện, giải quyết nạn
thiếu điện nhất là vào mùa hè cũng như tình trạng ô nhiễm môi trường do trấu
dư thừa gây ra. Theo số liệu tính toán, cứ 5 kg trấu tạo ra 1 KW điện, như vậy
với lượng trấu hàng triệu tấn trấu mỗi năm thu lại được hàng trăm MW
điện. Với khá năng đốt cháy mạnh và rẻ, có thể ứng dụng hơi nóng sinh ra khi
đốt nóng không khí bằng trấu để làm quay tua bin phát điện. Ứng dụng này

9


được áp dụng chế tạo máy phát điện loại nhỏ cho các khu vực vùng sâu vùng
xa.
2.1.3.5 Vỏ trấu làm sản phẩm mỹ nghệ
Vỏ trấu sau khi lấy ra từ máy xay xát lúa được chuyển tới máy nghiền,
qua hệ thống sàng, tạo ra tinh bột trấu. Tinh bột trấu đem trộn với một loại keo
đặc biệt để tạo thành một hỗn hợp. Hỗn hợp này được cho vào khuôn định
hình, qua máy ép thủy lực định vị khuôn rồi đưa qua lò sấy với nhiệt độ 2000C
trong thời gian 120 phút để tạo thành những mảnh phôi, mảnh ghép. Sau đó,
qua các biện pháp xử lý chống thấm, chà nhám, ghép và tạo dáng để tạo ra
những sản phẩm mỹ nghệ có hình dáng và kích thước phù hợp theo yêu cầu.
Trấu có cấu tạo Xen-lu-lô dạng hợp chất Các-bon, do vậy chắc chắn và bền
vững không kém so với gỗ. Thêm vào đó, độ hóa hợp mạch Các-bon với keo
bền chặt hơn khi dùng gỗ với keo để làm các sản phẩm mỹ nghệ. Vì vậy, có
thể yên tâm chế tác các sản phẩm với nhiều hình dáng, mẫu mã khác nhau. Về

mặt kinh tế, chi phí chỉ bằng 1/3 so với dùng gỗ, ngoài ra còn giúp giảm tình
trạng khai thác gỗ. Hơn nữa, dùng trấu để sản xuất cũng sẽ giúp bảo vệ môi
trường do nhiều nhà máy xay xát khỏi phải mang trấu đổ ra môi trường.

Hình 2.5 Vỏ trấu làm sản phẩm mỹ nghệ
Nguồn: hanoimoi.com.vn

2.1.3.6 Sản xuất Aerogel
Thực tế cho thấy 18% trọng lượng hạt lúa nằm trong vỏ trấu. Vì vậy nhu
cầu nghiên cứu khai thác vỏ trấu phế phẩm hiện nay thành nguyên liệu công
nghiệp sản xuất các mặt hàng giá trị cao đang được coi trọng nhằm tạo giá trị

10


tăng thêm cho nông dân. Aerogel vỏ trấu là một trong các mặt hàng đó, sản
xuất từ loại tro trắng tinh sạch.
Trong kỹ thuật sản xuất Aerogel, vỏ trấu được rửa sạch, khử tạp bằng
Acid sulfuric, phơi khô, rồi đem đốt trong buồng gió ở nhiệt độ khống chế
650-7000C. Ở nhiệt độ kiểm soát này tro trấu tạo thành là loại tro trắng 9297% Silic không kết tinh, cấp hạt nano, có hoạt tính rất cao. Hàm lượng tro
đen gồm nhóm SiOH và SiO2 kết tinh hình thành trong đó rất thấp. Tro trắng
98% cũng là nguyên liệu thương phẩm cung cấp cho nhiều ngành công nghiệp
khác nhau, trong đó có ngành sản xuất tấm pin mặt trời và làm con chip điện
tử. Tro đốt sau đó được cho hòa tan trong dung dịch hydroxid sodium (xút) và
khuấy đều ở 900C để tạo thành Silicat Sodium. Dùng Acid Sulfuric để chuyển
toàn bộ dung dịch Silicat Sodium sang thể Hydrogel. Cũng có nơi dùng dấm
chua tức acid acetic thay thế Acid Sulfuric để hạ giá thành. Để Hydrogel ổn
định trong khoảng 5 ngày rồi dùng nước rửa mạnh để loại bỏ Ssulfat Sodium
sinh ra từ quá trình phản ứng. Cuối cùng chuyển Hydrogel thành Alcogel bằng
cách đưa rượu Eethanol vào đầy nước ra ngoài.

Người ta đưa Alcogel vào các nồi áp suất (autoclave), bổ sung vào đó
một ít rượu, rồi nâng nhiệt từ từ trong khoảng 7 giờ: 500C/giờ cho đến 2000C,
rồi 250C/giờ cho đến 2750C và giữ mức nhiệt này trong khoảng 1 giờ để toàn
bộ alcol bay ra thành hơi. Cho hơi rượu thoát từ từ ra khỏi nồi trong vòng 1
giờ rưỡi để hạ áp suất bên trong đến mức bình thường. Sau đó bắt đầu hạ nhiệt
xuống, cũng từ từ, để có mẻ sản phẩm aerogel tốt. Aerogel thương phẩm sản
xuất theo quy trình này có dạng hạt rời cứng giòn, trong suốt, cực mịn đến cấp
hạt nano, được đóng gói để bán hoặc ép thành cấu kiện cung cấp cho các nhà
máy.
Aerogel là thứ bột cách nhiệt tốt nhất hiện nay, gấp 37 lần loại sợi thủy
tinh. Với kỹ thuật mới nàyAaerogel cách nhiệt, cách âm cho các trang bị điện
tử, các loại tủ lạnh và kho lạnh, làm lớp kẹp ngăn nhiệt cho các loại cửa kính
và cả trong kết cấu công trình xây dựng cao cấp.

11


Hình 2.6 Ép Aaerogel thành các cấu kiện cách âm, cách nhiệt
Nguồn: www2.hcmuaf.edu.vn

2.1.3.7 Sản xuất Oxit Silic
Tro của trấu sau khi đốt cháy có 80% làOxit Silic. Oxit Silic là chất được
sử dụng khá nhiều trong lĩnh vực xây dựng, thời trang, luyện thủy tinh.. Vấn
đề tận dụng Oxit Silic trong vỏ trấu hiện đang được quan tâm, mục đích là thu
được tối đa lượng Silic trong thời gian ngắn.
Quá trình tách silic oxit được tiến hành theo các công đoạn sau:
- Vỏ trấu được đốt thành tro, sau đó lấy tro này hoà với xút (NaOH)
trong một thiết bị phân hủy để tạo ra Natri Silicat.
- Sục khí CO2 vào dung dịch natri silicat thu được để tạo ra Natri
Bicacbonat và silic oxit. Lọc, tách để thu Silic Oxit.

- Natri Bicacbonat được xử lý bằng Canxi Hyđroxit để tạo ra Canxi
Cacbonat và xút. Xút được tuần hoàn trở lại thiết bị phân hủy.
2.1.3.8 Sản xuất gas sinh học (khí hóa trấu)
Khí hóa nhằm sản xuất ra gas được đốt từ các loại phế phẩm nông nghiệp
( trấu, mùn cưa, rơm… ) nhằm phục vụ nhu cầu về năng lượng, đồng thời
giảm ô nhiễm môi trường do các phế phẩm này gây ra. Nguyên lý làm việc
dựa vào công nghệ lò đốt tầng sôi, cho hiệu suất chuyển hóa năng lượng rất
cao. Nguyên liệu trấu qua lò sẽ được nhiệt hóa và khí hóa ở nhiệt độ cao
chuyển thành khí sinh khối, sau khi xử lí làm sach và làm mát, sử dụng để phát
điện thông qua động cơ đốt trong hoặc đốt nồi hơi. Thậm chí có thể cung cấp
gas cho các khu dân cư để đun nấu.

12


Có rất nhiều lợi ích từ việc tận dụng nhiệt từ lò đốt: sấy lúa, chủ động
nguồn điện để xây xát, tăng khả năng cạnh tranh nhờ giảm chi phí điện xây
xát, sử dụng gas để đun nấu hoặc bán cho hộ gia đình khác.
2.1.3.9 Vỏ trấu còn có thể làm nguyên liệu xây dựng sạch
Tập đoàn Torftech của Anh cho biết, sau khi đốt mỗi tấn vỏ trấu sẽ tạo ra
180 kg tro, có giá trị là 100 USD, có thể sử dụng làm phụ gia cho xi măng và
có thể thay thế trực tiếp SiO2 trong xi măng.
Đương nhiên, các nhà khoa học từ lâu đã phát hiện ra vỏ trấu có giá trị
khi sử dụng làm nguyên liệu xây dựng. Trong trấu có chứa hàm lượng SiO2 rất
nhiều, mà đây lại là thành phần chính trong xi măng, nhưng con người muốn
tận dụng tro thu được sau khi đốt vỏ trấu làm nguyên liệu thay thế xi măng, thì
phương pháp này sẽ tạo ra hàm lượng Carbon trong tro vỏ trấu rất cao, không
thể thay thế thành phần xi măng.
Mới đây, theo tin từ Discovery, dưới sự hỗ trợ của các quỹ khoa học xã
hội, các nhà khoa học Mỹ đã phát hiện một phương pháp gia công vỏ trấu mới,

có thể đồng thời sử dụng tro vỏ trấu làm thành phần trong xi măng, thúc đẩy
sự phát triển nguyên liệu xây dựng sạch.
Tập đoàn CHK bang Texas Mỹ cho biết, hiện tại họ đã hợp tác với một
nhóm nghiên cứu và tìm ra một phương pháp gần như không còn Carbon trong
thành phần tro vỏ trấu. Phương pháp mới này là cho vỏ trấu vào lò đốt, đốt ở
nhiệt độ 8000C, cuối cùng chỉ còn lại những hạt SiO2 có độ tinh khiết cao. Tại
hội nghị hóa chất sạch và công trình được tổ chức tại phân hiệu trường Đại
học Maryland Park, nhóm nghiên cứu của trường đã giới thiệu về kết quả
nghiên cứu của họ. Cho dù trong quá trình đốt cũng sẽ tạo ra CO2, nhưng nhìn
chung vẫn là Carbon trung hòa, bởi lượng Carbon sẽ bị triệt tiêu bởi sản phẩm
lúa mới hàng năm sẽ hấp thu chúng.
Trên thực tế, việc sử dụng bê tông và tiêu hao đặt ra vấn đề khó khăn khi
gây ra sự biến đổi khí hậu. Mỗi tấn xi măng dùng để sản xuất bê tông, thì phải
xả ra không trung một tấn CO2. Mà trong phạm vi toàn thế giới, việc sản xuất
xi măng chiếm 5% lượng thải khí Carbon trong tất cả những hoạt động của
con người.
Sở dĩ tro vỏ trấu chưa thể làm thành phần chính trong xi măng là bởi vì
hàm lượng Carbon quá cao. Nếu có thể giải quyết vấn đề này thì tro vỏ trấu sẽ
trở thành nguyên liệu tốt của bê tông, từ đó có thể giảm bớt đi lượng Carbon
thải ra từ ngành bê tông.

13


Kết quả nghiên cứu cho thấy, trong bê tông nếu thêm tro vỏ trấu sẽ cứng
chắc hơn và có khả năng chống xâm thực cao hơn. Nhóm nghiên cứu dự đoán,
việc sửa chữa các ngôi nhà cao tầng, trụ cầu hay bất kỳ công trình nào gần
biển hay trên nước, nếu như sử dụng tro vỏ trấu thay thế 20% xi măng, thì sẽ
mang lại hiệu quả rất cao cho bê tông.
Nếu việc sản xuất tro vỏ trấu đi vào ổn định, tận dụng tất cả nguồn vỏ

trấu ở Mỹ thì có thể thu được lượng tro vỏ trấu là 2.1 triệu tấn/ năm. Trên thực
tế, đối với những quốc gia đang phát triển tiêu thụ lúa gạo và bê tông rất lớn
như Trung Quốc, Ấn Độ... tiềm năng phát triển của tro vỏ trấu là rất lớn.
Ngoài ra các nhà nghiên cứu thuộc Trường Đại học Bath và Dundee,
cùng với các cộng sự ở Ấn Độ cũng đang phát triển loại xi măng thân thiện
với môi trường từ việc sử dụng các vật liệu thải như vỏ trấu.
Xi măng Portland, thành phần chính của bêtông được sản xuất bằng quy
trình nung đá vôi với đất sét ở nhiệt độ cao, mỗi tấn xi măng được sản xuất
thải ra khoảng 1 tấn CO2.
Các nhà nghiên cứu đang nghiên cứu các cách để làm giảm phát thải
cácbon bằng cách thay thế một phần xi măng portland bằng các vật liệu thải
như tro bay từ quá trình đốt than, xỉ trong luyện thép và thậm chí là vỏ trấu.
Bê tông là vật liệu được sử dụng nhiều thứ 2 trên thế giới sau nước, vì
vậy việc phát thải CO2 từ bê tông có thể gây ra tác động lớn đối với biến đổi
khí hậu. Hiện nay, cơ sở hạ tầng ở Ấn Độ đang phát triển nhanh chóng và Ấn
Độ là nước sản xuất xi măng lớn thứ 2 trên thế giới sau Trung Quốc. Vì vậy,
Dự án hợp tác với các viện nghiên cứu ở Ấn Độ này đang triển khai các công
nghệ mới tại những nước có nhu cầu xi măng lớn nhất.
Để thay thế một phần xi măng Portland, cần phải nghiên cứu một số loại
xi măng “xanh” sử dụng các vật liệu thải khác nhau có sẵn ở địa phương. Ví
dụ, ở Ấn Độ, có thể sản xuất silic điôxít từ quá trình đốt vỏ trấu để trộn vào xi
măng; ở nước Anh, có thể dùng tro bay được tạo ra từ quá trình đốt than.
Chính vì thế nếu biết cách khắc phục để làm giảm hết lượng cacbon
trong vỏ trấu thì có thể có một lượng lớn hạt SiO2 ở nước ta vì nước ta là nước
xuất khẩu gạo đứng thứ 2 trên thế giới và từ đó có thể nghiên cứu ứng dụng
vào việc thay thế xi măng để làm giảm ô nhiễm môi trường.
2.1.3.10 Các ứng dụng khác của vỏ trấu
Một số ứng dụng khác của vỏ trấu: Không dừng ở các ứng dụng trên, vỏ
trấu còn có thể dùng làm thiết bị cách nhiệt, làm chất độn, giá thể trong công
14

sản xuất meo giống để trồng nấm, dùng đánh bóng các vật thể bằng kim loại,
tro trấu có thể dùng làm phân bón.
Trấu có thể được ứng dụng rất đa dạng trong đời sống của con người
Việt Nam. Trấu có ưu thế rất lớn về nguồn nguyên liệu và giá thành nên việc
nghiên cứu sử dụng trấu vào sản xuất luôn mang lại hiệu quả kinh tế cao và
tiết kiệm chi phí. Thực tế một số tỉnh nhất là ở đồng bằng sông Cửu Long
lượng trấu vẫn còn rất dồi dào nên cần lưu ý tăng cường việc nghiên cứu ứng
dụng nguồn nguyên liệu này nhằm mở rộng khả năng sử dụng trấu vừa tiết
kiệm chi phí sản xuất, vừa có lợi cho môi trường.
2.2 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.2.1 Mô tả địa bàn và đối tượng nghiên cứu
An Giang là một trong những tỉnh trọng điểm sản xuất lúa của ĐBSCL
với diện tích canh tác mỗi năm hơn 550.000 ha ứng dụng tiến bộ khoa hoc kỹ
thuật trong sản xuất lúa đã giúp sản lượng lúa của tỉnh không ngừng gia tăng,
cụ thể năm 2012 đạt 3,94 triệu tấn và năm 2013 đạt trên 4 triệu tấn đã gơp
phần đảm bảo an ninh lượng thực và xuất khẩu gạo của cả nước.
Huyện Châu Phú thuộc tỉnh An Giang có 12 xã và 1 thị trấn, huyện tập
trung ven sông Hậu với điều kiện tự nhiên thuận lợi cho sản xuất nông nghiệp.
Huyện Châu Phú lấy phát triển nông nghiệp làm mũi nhọn đột phá nên huyện
không ngừng đầu tư phát triển sản xuất lúa với sản lượng lúa năm 2013 đạt
666.717 tấn. Xã Khánh Hòa thuộc huyện Châu Phú, tỉnh An Giang từ xưa đến
nay đều trồng lúa với kỹ thuật canh tác tiên tiến và máy móc hiện đại. Nông
dân xã thường xuyên được tập huấn chuyển giao kỹ thuật. Nông dân thường
xuyên được hướng dẫn bởi các kỹ sư nông nghiệp về cách phòng và điều trị
bệnh cây lúa.

15