Sử dụng kiểm tra đánh giá để bồi dưỡng học sinh giỏi môn lịch sử lớp 11 trường trung học phổ thông chu văn an hà nội

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO
DỤC

NGUYỄN THỊ HOAN

SỬ DỤNG KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ ĐỂ BỒI DƢỠNG HỌC SINH
GIỎI
MÔN LỊCH SỬ LỚP 11 TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
CHU VĂN AN - HÀ NỘI

LUẬN VĂN THẠC SĨ SƢ PHẠM LỊCH SỬ

HÀ NỘI - 2015


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO
DỤC

NGUYỄN THỊ HOAN

SỬ DỤNG KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ ĐỂ BỒI DƢỠNG HỌC SINH
GIỎI
MÔN LỊCH SỬ LỚP 11 TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
CHU VĂN AN - HÀ NỘI

LUẬN VĂN THẠC SĨ SƢ PHẠM LỊCH SỬ
CHUYÊN NGÀNH: LÝ LUẬN VÀ PHƢƠNG PHÁP DẠY
HỌC
(BỘ MÔN LỊCH SỬ)

Mã số: 60 14 01 11

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS. TS Trịnh Đình Tùng

HÀ NỘI - 2015


LỜI CẢM ƠN
Với những tình cảm chân thành, tôi xin trân trọng cảm ơn Ban giám hiệu
trƣờng Đại học Giáo dục - Đại học Quốc gia Hà Nội, các thầy cô giáo khoa Sƣ
phạm - trƣờng Đại học Giáo dục đã tận tình giảng dạy và giúp đỡ tôi trong quá
trình học tập và nghiên cứu.
Tôi xin trân trọng cảm ơn Sở giáo dục và đào tạo Hà Nội, Ban giám hiệu
và toàn thể giáo viên tổ Lịch sử, các em học sinh trƣờng THPT Chu Văn An đã
tạo mọi điều kiện cho tôi trong quá trình học tập cũng nhƣ quá trình chúng tôi
tiến hành điều tra, thực nghiệm sƣ phạm phục vụ luận văn.
Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn tới thầy giáo - PGS.TS
Trịnh Đình Tùng, ngƣời thầy đã tận tình giảng dạy, giúp đỡ và trực tiếp hƣớng
dẫn cũng nhƣ đã hết lòng động viên và tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá
trình nghiên cứu, tìm tòi tƣ liệu và viết luận văn.
Cuối cùng, tôi xin gửi tất cả tình yêu thƣơng, kính trọng và lòng biết ơn
sâu sắc tới những ngƣời thân trong gia đình nội - ngoại, bạn bè đã động viên
giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và hoàn thành luận văn.
Mặc dù bản thân đã rất nỗ lực, cố gắng song khó tránh khỏi những hạn
chế thiếu sót. Kính mong Quý thầy, cô giáo và những ngƣời quan tâm đóng góp
ý kiến để luận văn đƣợc hoàn thiện hơn.
Một lần nữa tôi xin bày tỏ lòng tri ân đến Quý vị!
Hà Nội, tháng 11 năm 2015
Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Hoan

i


DANH MỤC CÁC CHỮ CÁI VIẾT TẮT
- CM

:

Cách mạng

- CNTB

:

Chủ nghĩa tƣ bản

- CNXH

:

Chủ nghĩa xã hội

- GV

:

Giáo viên

- HS

:

Học sinh

- KT - ĐG

:

Kiểm tra - đánh giá

- THPT

:

Trung học phổ thông

- TK

:

Thế kỉ

- TNKQ

:

Trắc nghiệm khách quan

- TS

:

Tƣ sản

ii


MỤC LỤC
LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... i
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ............................................................... ii
DANH MỤC CÁC BẢNG............................................................................. viii
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ.......................................................................... ix
MỞ ĐẦU........................................................................................................... 1
1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1
2.1. Tài liệu nƣớc ngoài .................................................................................... 3
2.2. Tài liệu trong nƣớc..................................................................................... 5
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cƣƣu................................................................. 9
4. Mục đích, nhiêm vu ̣ nghiên cƣƣu.................................................................. 10
4.1. Mục đích................................................................................................... 10
4.2. Nhiêm vu ̣ nghiên cƣƣu ............................................................................... 10
5. Cơ sở phƣơng phap luâṇ và phƣơng phap nghiên cƣƣu ............................... 10
5.1. Cơ sở phƣơng pháp luâṇ .......................................................................... 10
5.2. Phƣơng pháp nghiên cƣƣu.......................................................................... 10
5.2.1. Nghiên cƣƣu lý thuyết............................................................................. 10
5.2.2. Nghiên cƣƣu thƣc tiễn ............................................................................. 10
6. Giả thuyết khoa học .................................................................................... 11
8. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài .................................................... 11
8.1. Ý nghĩa khoa học ..................................................................................... 11

8.2. Ý nghia thƣc tiễn...................................................................................... 11
9. Cấu trúc đề tai ............................................................................................. 12
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC KIỂM
TRA
- ĐÁNH GIÁ ĐỂ BỒI DƢỠNG HỌC SINH GIỎI MÔN LỊCH SỬ Ở
TRƢỜNG THPT............................................................................................ 13
1.1. Cơ sở lí luận ............................................................................................. 13
1.1.1. Các khái niệm cơ bản về kiểm tra - đánh giá ...................................... 13
1.1.2. Các hình thức kiểm tra - đánh giá ......................................................... 16
1.1.3. Chức năng, nhiệm vụ của kiểm tra đánh giá......................................... 21
v


1.1.4. Quan niệm về bồi dƣỡng học sinh giỏi môn Lịch sử............................ 23
1.1.5. Vai trò, ý nghĩa của việc sử dụng kiểm tra, đánh giá đối với việc bồi
dƣỡng học sinh giỏi......................................................................................... 28
1.2. Cơ sở thực tiễn ......................................................................................... 30
1.2.1. Thực trạng kiểm tra - đánh giá hiện nay .............................................. 30
1.2.2. Thực tiễn sử dụng kiểm tra, đánh giá đối với bồi dƣỡng học sinh giỏi 33
CHƢƠNG 2: CÁC BIỆN PHÁP SỬ DỤNG KIỂM TRA - ĐÁNH GIÁ ĐỂ
BỒI DƢỠNG HỌC SINH GIỎI MÔN LỊCH SỬ LỚP 11 TRƢỜNG THPT
CHU VĂN AN................................................................................................. 39
2.1. Một số yêu cầu khi sử dụng kiểm tra, đánh giá để bồi dƣỡng học sinh giỏi
......................................................................................................................... 39
2.1.1. Có quan niệm đúng đắn về kiểm tra - đánh giá trong việc bồi dƣỡng
học sinh giỏi. ................................................................................................... 39
2.1.2. Phải đảm bảo độ tin cậy về việc kiểm tra, đánh giá.............................. 41
2.1.3. Đảm bảo tính giá trị............................................................................... 41
2.1.4. Phải đảm bảo tính đầy đủ và toàn diện trong nội dung kiểm tra - đánh
giá .................................................................................................................... 42

2.1.5. Kiểm tra đánh giá phải phát huy đƣợc các năng lực khác nhau của học
sinh .................................................................................................................. 45
2.1.6. Phối hợp nhiều loại hình, phƣơng pháp kiểm tra - đánh giá và đảm bảo
tính thƣờng xuyên liên tục .............................................................................. 46
2.1.7. Kiểm tra, đánh giá phải đảm bảo tính khách quan................................ 47
2.2. Các biện pháp sử dụng kiểm tra - đánh giá để bồi dƣỡng học sinh giỏi
trong quá trình dạy học Lịch sử lớp 11 trƣờng THPT Chu Văn An - Hà Nội47
2.2.1. Xác định nội dung cần bồi dƣỡng học sinh giỏi môn Lịch sử lớp 11. ..49
2.2.2. Sử dụng phƣơng pháp trao đổi đàm thoại............................................. 59
2.2.3. Sử dụng kiểm tra viết để bồi dƣỡng học sinh giỏi ................................ 62
2.3. Thực nghiệm sƣ phạm.............................................................................. 75
2.3.1. Mục đích của thực nghiệm.................................................................... 75
2.3.2. Đối tƣợng, địa bàn thực nghiệm............................................................ 75

vi


2.3.3. Nội dung thực nghiệm........................................................................... 76
2.3.4. Phƣơng pháp thực hiện.......................................................................... 76
2.3.5. Giáo án thực nghiệm ............................................................................. 76
2.3.6. Kết quả thực nghiệm ............................................................................. 87
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 92
PHỤ LỤC ....................................................................................................... 97

vii


DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1: Điểm kiểm tra của học sinh ở bài thực nghiệm và bài đối chứng....... 86

Bảng 2.2: Bảng tỉ lệ % điểm của bài thực nghiệm và bài đối chứng ................... 86

viii


DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 2.1: Biểu đồ so sánh kết quả giữa bài kiểm tra thực nghiệm và
bài kiểm tra đối chứng................................................................................ 87

ix


MỞ ĐẦU
1.Tínhcấpthiếtcủađềtài
Chiến lƣợc phát triển con ngƣời của Đảng và Nhà nƣớc ta với mục tiêu:
"Nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dƣỡng nhân tài" đã đƣợc cụ thể hoá
trong nhiều văn kiện của Đảng và Nhà nƣớc. Đặc biệt trong xu thế hội nhập
quốc tế mục tiêu "Bồi dưỡng nhân tài" càng đƣợc Đảng và Nhà nƣớc quan
tâm. Thực hiện mục tiêu đó, ngành Giáo dục đang cố gắng hƣớng đến sự phát
triển tối đa những năng lực tiềm tàng trong mỗi học sinh.
Hơn nữa công cuôc ̣xây dƣng và bao vê ̣ Đất nƣớc hiện nay cũng đặt ra
cho giao duc ̣phổ thông môṭ trong trach là phai đao taọ nhƣƣng con ngƣời phat
̉̉
triển toan diêṇ nhƣ Luâṭ giao duc ̣ đã nêu

:"Giáo duc trung học phổ thông

nhằm giúp học sinh củng cốvàphát triển nhưng kết quảcủa giáo duc trung
học cơ sở, hoàn thiện học vấn phổ thông và những hiểu biết thông thường về
kỹ thuật và hướng nghiệp , có điều kiện phát huy năng lực cá nhân để lựa

chọn hướng phát triển, tiếp tuc học Đại học, Cao đẳng, Trung cấp, học nghề
hoặc đi vào cuộc sống lao động" (Điều 27, mục 2, chƣơng 2, Luâṭ giao duc ̣
2005). Cùng với tất cả cac môn hoc ở
thông , viêc ̣daỵ và hoc ̣
̣ T rung hoc phổ
̣
Lịch sử góp phần thực hiện mục tiêu đào tạo đã đƣợc xác định.
Bên cạnh nhƣƣng nhiêm vu ̣ trên , môn Lic h ̣ sƣ̉ còn có vai trò quan trong
trong viêc hình
thành cho hoc sinh
lòng yêu nƣớc , niềm tƣ ̣ hào dân tôc , ̣ biết
̣
̣
phát huy những truyền th ống tốt đẹp của cha ông . Hay nó i cách khác môn
Lịch sử góp phần to lớn trong việc hoàn thiện nhân cách học sinh , đào taọ ra
nhƣƣng con ngƣời phát triển toàn diêṇ cả đƣƣc lẫn tài . Măc dù
̣ quan trong là vậy
song môn Lịch sử ở trƣờng phổ thông vẫn chƣa có đƣơc vi t ̣ rí xƣƣng đáng , vẫn
bị coi là môn học phụ, môn hoc ̣ không quan trong. Học sinh đang học Lịch sƣ̉
phần nhi ều là dƣới hình thức đối phó , chính đi ều này đã tạo nên những dƣ
luâṇ trái chiều về vấn đề daỵ và hoc Lịch
sử. Viêc nâng
cao chất lƣơng daỵ và
̣
̣
học trong trƣờng phổ thôn g nói chung và trong bô ̣ môn L ịch sử nói riêng là
môṭ nhiêm vu ̣ hết sƣƣc cần thiết trong giai đoaṇ đổi mới hiêṇ nay của
1

Đất

nƣớc. Để nâng cao chất lƣơng daỵ hoc trong
đó có bộ môn Lịch sử, biêṇ pháp
̣
quan trong nhất chinh là đổi mới toàn diêṇ phƣơng pháp daỵ hoc sao
̣ cho thâṭ
sƣ ̣hiêụ quả và tich cƣc.
Môṭ trong nhƣƣng nôị dung đổi mới phƣơng pháp giảng da ̣ y đƣơc nhiều
ngƣời quan tâm là đổi mới kiểm tra - đanh giá. Kiểm tra đanh giá chất lƣơng
học của học sinh là vấn đề hết sức cần thiết bởi nó chẳng những là khâu cuối
cùng đánh giá độ tin cậy cao mà nó còn có tác

dụng điều tiết trở lại hết sức

mạnh mẽ đối với quá trình đào tạo . Nhƣ chúng ta đã biết: Dạy học là một quá
trình khép kín, để điều chỉnh quá trình này một cách có hiệu quả thì ngƣời dạy
và ngƣời học đều phải thu đƣơc thông tin ngƣơc tƣ̉ viêc ̣ kiểm tra - đanh giá
kết quả h ọc tập. Kiểm tra đanh giá kết quả hoc tâp
̣ của
̣ là môṭ công
̣ hoc sinh
viêc rất
̣ khó của phƣơng phap daỵ hoc , ̣ nó có nhiệm vụ làm rõ tình hình lĩnh
hôị kiến thƣƣc của học sinh, sƣ ̣ thanh thaọ kĩ năng, kỹ xảo của học sinh . Qua
kiểm tra - đanh giágiao viên sẽthấy đƣơc thanh công và nhƣnƣ g vấn đềcần
rút kinh nghiệm trong giảng dạy, hiểu rõ kiến thƣƣc và mƣƣc đô ̣ kĩ năng của hoc ̣
sinh từ đó giáo viên sẽ có những biện pháp sƣ phạm tích cực thích hợp nhằm
nâng cao chất lƣơng daỵ hoc . ̣
Thông qua kiểm tra đanh giá giao viên đã có nhƣƣng nhâṇ điṇ h về khả

năng của tƣ̉ng hoc sinh
để tƣ̉ đó có phƣơng hƣớng daỵ h ọc phù hợp, nhất là với
̣
nhƣƣng h ọc sinh có tố chất thì sẽ tiếp tục đƣợc bồi dƣỡng hơn nƣƣa để đào
tạo nên những học sinh giỏi Lịch sử cho các đội tuyển học sinh giỏi của nhà trƣờng .
Nhƣ vâỵ, xuất phát tƣ̉nhƣnƣ g vấn đềnêu trên vàxuất phát tƣ̉thƣc tếcủa
bản thân với mong muốn mỗi trƣờng phổ thông sẽ có nhữn g hoc sinh
không
̣
chỉ yêu Sử mà còn giỏi Sử. Ngoài ra, cũng là từ mong muốn những ƣu thế của
kiểm tra - đánh giá sẽ đƣơc phát huy ở mức tối đa nhất là đối với công tác bồi
dƣỡng hoc ̣sinh giỏi môn Lic ̣h sƣ̉ ở trƣờng phổ thông hiêṇ nay

. Vì vậy tôi

mạnh dạn lựa chọn đề tài : Sử dụng kiểm tra đánh giá để bồi dưỡng hoc sinh
giỏi môn Lịch sử lớp 11 trường trung hoc phổ thông Chu Văn An - Hà Nội.

2


2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Vấn đề kiểm tra - đánh giá kết quả hoc tâp
tƣ̉ lâu đã đƣơ ̣ c
̣ của
̣
̣ hoc sinh
nhiều nhà nghiên cƣƣu trên thế giới và trong nƣớc quan tâm.
2.1. Tài liệu nƣớc ngoài
Vào thế kỉ XVIII, nhà giáo dục ngƣời Đức I .B.Bazelov (1724- 1790) là

ngƣời đầu tiên đề xuất để đanh giá tri thƣƣc trong daỵ hoc . ̣ Ông chia hê đ ̣ anh
giá làm 12 bâc nhƣng
khi đem ap dung chỉ còn 3 bâc : ̣ Tốt, trung binh, kém.
̣
Về sau nó chia nhỏ hơn lam 5 bâc cho
sat với trinh đô ̣ hoc sinh
. Hê đ ̣ anh giá
̣
̣
này đƣợc áp dụng ở một số nƣớc trong đó có nƣớc Nga.
Sang thế kỉ XIX theo O .W Caladwell và S .A Courtis, ngay tƣ̉ 1845 các
ông đã có kế hoac h ̣ ap dụng hình thức thi , kiểm tra theo tinh thần bao đam
tính khách quan và độ tin cậy nhƣ các test (trắc nghiêm) hiêṇ thời.
Vào năm 1864 môṭ hiêụ trƣởng ngƣời Anh tên là Fisher đã phat triển
các trắc nghiệm dƣới dạng "Scale boo k" (bô ̣ đo thang) để đánh giá thành tích
và chất lƣợng học tập trong các môn chính tả , số hoc ̣, tâp ̣ đoc ̣và ngƣƣ phap .
Song năm 1894 mới là mốc khởi đầu viêc đanh
giá , đo đac có
̣
̣ hê ̣thống trong
giáo dục gắn liền với tên tuổi của nhà bac hoc Hoa
Kỳ Rice.
̣
Đặc biệt là E .I. Pêrôvxki năm 1960 đã nghiên cƣƣu môṭ cach khá toan
diêṇ về kiểm tra , đánh giá trong luâṇ án tiến sĩ của mình " Kiểm tra tri thức
học sinh trong trường học" . Tác giả đã bàn mộ t cách chi tiết nhƣƣng chƣƣc
năng và tính đăc thù
̣ của kiểm tra tri thƣƣc với tƣ cách là môṭ biêṇ pháp không
thể tách rời của quá trình daỵ hoc ̣

. Đồng thời tác giả cũng đƣa ra những

nguyên tắc chỉ đaọ quá trình kiểm tra tri thƣƣc, kĩ năng, kỹ xảo của học sinh ,
đã đúc kết các phƣơng pháp kiểm tra miêṇ g và kiểm tra viết

,… Trên cơ sở

nhƣƣng vấn đề chung đó, tác giả đi sâu vào hệ thống kiểm tra thƣờng xuyên và vấn đề
đánh giá kết quảhoctâp
̣ của
̣
̣ hocsinh.
Đến năm 1977, Becbi nhìn nhận vấn đề kiểm tra theo một khía cạnh
khác khá chính xác và đầy đủ. Theo ông: "Đánh giá giáo duc là
̣ sƣ ̣ thu thâp và
̣

3


lý giải một cách có bằng chứng nhƣ một phần của quá trình dẫn t ới sự phán
xét về giá trị theo quan niệm hành động".
Theo nhà giáo duc hoc
̣ nổi
̣ tiếng Hoa Kỳ Rantaylơ , khi nghiên cƣƣu về
đánh giá ông đã nhấn maṇ h tầm quan trong của viêc đánh
giá giáo duc và
̣
̣ đƣa
ra điṇ h nghia nhƣ sau: "Quá trinh đanh giá chủ yếu là quá trinh xac điṇ h mƣƣc

đô ̣ thƣc hiêṇ đƣơc cac muc ̣ tiêu trong chƣơng trinh giao duc ̣
".
̣ƣ
Theo R.F.Mager nhà nghiên cƣƣu ngƣời Phap thì laị cho rằng: "Đanh giá
là việc miêu tả tình hình của học s inh và giao viên để dƣ ̣ đoan công viêc phai
̣
tiếp tucvà
̣ giúp hocsinh
̣ tiến bô" ̣.
Theo Savin trong cuốn giao duc ̣ hoc ̣ tâp ̣ I ở chƣơng X " Kiểm tra, đánh
giátri thức kĩnăng , kỹxảo của học sinh" ông đãnêu rõquan niêm vềkiểm
tra, đanh giá nhƣ sau : "Kiểm tra là môṭ phƣơng tiêṇ quan trong không chỉ
ngăn ngƣ̉a sƣ ̣ lang quên mà còn để nắm đƣơc tri thƣƣc môṭ cach vƣƣng chắc .hơn"
Theo N .G Đairi trong cuốn "Chuẩn bi d ̣ ạy học lic h ̣ sử như thế nào "
NXB Giao du c ̣ , 1973, ông đã khẳng điṇ h tầm quan trong , ý nghĩa của kiểm
tra, đanh giá kết quả hoc tâp
̣ của
̣ bô ̣ môn ở nhà trƣờng . Ông chỉ ro: "Kiểm tra
không chỉ giới haṇ ở chỗ phat hiêṇ và cho điểm kiến thƣƣc mà kiểm tra còn
thúc đẩy hoc ̣ sinh hoc ̣ tâp ̣ . Ngoài những chức năng kiểm tra và giáo dục , kiểm
tra còn cóchƣƣc năng giáo dƣỡng vàphát triển tƣ duy"
Theo I - li - na trong cuốn "Giáo duc học tập II" đã nghiên cƣƣu về hình
thƣƣc kiểm tra , đánh giá, nhấn maṇ h tới vai trò của kiểm tra đánh giá . Tác giả
cho rằng "Viêc đánh
giá là môṭ phƣơng tiêṇ kích thích maṇ h mẽ và có môṭ ý
̣
nghĩa giáo dục lớn trong điều kiện nếu nhƣ nó đƣợc giáo viên sử dụng đúng. đắn"
Nhƣ vâỵ , vấn đề kiểm tra đánh giá với nhƣnƣ g vai trò và tầm quan trong
của nó đã đƣợc nhiều nhà nghiên cứu nƣớc ngoài tìm hiểu . Măc dù
̣ có nhƣƣng

quan điểm vàcách nhìn nhâṇkhác nhau nhƣng các tác giảđãcónhƣnƣ g điṇh
nghĩa khá khoa hoc góp
̣ phần vào lý luâṇ của kiểm tra, đánh giá.

4


2.2. Tài liệu trong nƣớc
Trong nhƣƣng năm gần đây , vấn đề đổi mới phƣơng pháp daỵ hoc đƣơc
̣
các nhà giáo dục quan tâm, trong đó có vấn đề kiểm tra đánh giá.
Theo TS Hà T hị Đức trong luận án năm 1986 "Cơ sở lý luận thực tiễn
và hệthống biện pháp bảo đảm tính khách quan trong quátrình kiểm tra
,
đánh giá tri thức của sinh viên sư phạm" đã nêu nôị dung và kết quả điều tra
về nhâṇ thƣƣc và thƣc hiêṇ cac chƣƣc năng kiểm tra , đanh giá trong thƣc tiễn
dạy học hiện nay . Theo tac giả , tính khách quan là một trong những nguyên
tắc cần đam bao cho kiểm tra , đanh giá môṭ cach tốt hơn , giúp các nhà sƣ
phạm giảm tới m ức thấp nhất tỷ lệ sai lệch so với chuẩn đanh giá tri thƣƣc , kĩ
năng, kỹ xảo của học sinh.
Theo Đƣƣc Minh trong bai viết: "Một số vấn đề lý luận về viêc kiể
̣ m tra,
đánh giá học sinh" trong tap ̣chí Nghiên cƣƣu giao duc số
̣ 36/1975. Ông quan
niêm "Kiểm tra vàđanh giálànhƣnƣ g khâu tất yếu của moịquátrinh hoaṭ
đông xã hôị và là hai măṭ gắn bó mâṭ thiết với nhau của môṭ vấn đề xac điṇ h
chất lƣơng củ a san phẩm hoaṭ đông . Bởi vâỵ đó là viêc lam
̣ cần thiết và có ý
nghĩa xã hội rất quan trọng. Trên cơ sở khẳng điṇ h ý nghia của kiểm tra , đanh
giá tác giả đã đề cập tới mộ t số chƣƣc năng cơ ban : Phát hiêṇ và đ iều chỉnh,

củng cố và bổ s ung, phát triển nhân cách học sinh . Các chức năng đó gắn bó
mâṭ thiết với nhau môṭ cách đầy đủ và tron veṇ .
Hà Thế Ngữ - Đặng Vũ Hoạt trong cuốn Giáo dục học tập I, NXB Giáo
dục, 1987 đã quan niêm về kiểm tra đánh giá nhƣ sau : "Kiểm tra và đánh giá tri thƣƣc,
kĩ năng và kỹ xảo của học sinh là một khâu quan trọng của quá trình
dạy học. Xét theo các cách thức thực hiện hệ thống các khâu của quá trình dạy
học, kiểm tra và đánh giá có thể hoăc xem
xét nhƣ là môṭ nhóm phƣơng pháp
̣
dạy học"
Theo tác giảTrần Kiều

- Viêṇ khoa hoc giáo
duc với
̣
̣ bài

đánh giá, đòi hỏi bức thiết của phương pháp dạy học"

Tạp chí Nghiên cứu

giáo dục, số 11/1995 cho rằng : "Kiểm tra , đánh giá là bô ̣ phâṇ hơp thành
5

"Đổi mới


không thể thiếu của quá trình giáo duc . ̣ Các yếu tố xác định mục tiêu giáo dục
soạn thảo và thực hiện chƣơng trình giáo dục . Kiểm tra, đánh giá là chỉnh thể
tạo thành chu trình kín . Mối quan hê ̣chăṭ chẽ giƣaƣ các yếu tố trên đƣơc đảm

bảo sẽ tạo thành một quá trình giáo dục đạt hiệu quả cao".
Theo Trang Thi ̣Lân trong bai viết "Viêc kiểm
tra đánh giá kết quả học
̣
tập của học sinh" tạp chí Nghiên cứu giáo dục số 5/1998 có viết "Trong lý
luâṇ daỵ hoc , ̣ kiểm tra là giai đoaṇ kết thúc của môṭ quá trinh daỵ hoc . ̣ Kiểm
tra có 3 chƣƣc năng . Và điều chỉnh trong đó chức năng đánh giá là chủ đạo
Đanh giá trong daỵ hoc là
̣ môṭ vấ n đề hết sƣƣc phƣƣc tap , ̣ luôn chƣƣa đƣng nguy
cơ không chinh xac, dễ sai lầm. Vì thế, đổi mới phƣơng phap daỵ hoc đòi
̣ hỏ i
phải đổi mới cách thức kiểm tra đanh gia".
Theo Nguyễn Hƣƣu Chí t rong giao trinh Phương pháp dạy học Lic h ̣ sử
do Phan Ngoc ̣Liên - Trần Văn Tri c ̣ hủ biên , NXB Giao duc ̣, 1992 có viết:
"Kiểm tra và đanh giá kết quả hoc tâp
nắm vƣƣng nôị
̣ là
̣
̣ nhằm cho hoc sinh
dung và kiểm soat mƣƣc đô ̣ nắm vƣƣng nôị dung hoc tâp
̣ ̣ (mƣƣc đô ̣ linh hôị kiến
thƣƣc ren luyêṇ kĩ năng và bồi dƣơng đaọ đƣƣc , tƣ tƣởng chinh tri ) ̣ qua đó giúp
giáo viên hiểu kết quả công việc giảng dạy" . Ông đi đến kết luâṇ cần phai đổi
mới nôị dung và phƣơng pháp đánh giá kết quả học tập lịch sử để nâng cao
chất lƣơng bô ̣môn.
Theo tác giảNguyễn Thi ̣Côi trong các công trình của mình đãđi sâu
nghiên cƣƣu về vấn đề kiểm tra đánh giá kết quả hoc tâp
̣ lic
̣ h ̣ sƣ̉ nhƣ "Phương
pháp học tập và nghiên cứu Lịch sử", NXB Đaị hoc Huế

, 1997 và chương
̣
XIII giáo trình phương pháp dạy học Lic h ̣ sử tập II , NXB Đaị hoc sƣ
̣ pham ,
2002, Tài liệu Hội nghị đổi mới phương pháp giảng dạy và học tập môn Lịch
sử ở trường THPT tháng 4/1999,… Trong các công trình kể trên , tác giả đề
câp tới
̣ vấn đề lý luâṇ cơ bản của kiểm tra , đánh giá. Theo tác giả "Kiểm tra ,
đánh giácónhiêm vu làm
̣ rõtình hình linh hôịtri thƣƣc

, sƣ ̣ thành thạo về kĩ

năng, kỹ xảo của học sinh , bổ sung làm sâu sắc , củng cố, hê t ̣ hống hóa, khái
quát hóa kiến thức đã học…nó còn giúp giáo viên tự đánh giá kết quả học tập
6

.


của mình. Do đó "nếu thƣc hiêṇ tốt khâu kiểm tr a, đánh giá sẽ góp phần nâng
cao chất lƣơng bô ̣ môn".
Trong cuốn "Những vấn đề chung về đổi mới giáo dục Trung học cơ sở môn Lịch
sử" (NXB Giáo dục, Hà Nội, 2007) do Bộ giáo dục và Đào tạo biên soạn cũng
đề cập đến thực trạng dạy học lịch sử hiện nay, chỉ ra những bất cập hạn chế
trong việc thực hiện chƣơng trình, sách giáo khoa ảnh hƣởng đến chất lƣợng
dạy học. Trên cơ sở đó cuốn sách đã chỉ ra tầm quan trọng của việc đổi mới
phƣơng pháp dạy học lịch sử và đề xuất những biện pháp cụ thể nâng cao chất
lƣợng dạy học lịch sử, đặc biệt nhấn mạnh đến sự cần thiết phải nâng cao trình
độ chuyên môn và kĩ năng sƣ phạm cho giáo viên.

Sách "Đổi mới nội dung và phương pháp dạy học lịch sử ở trường phổ
thông" của tác giả Phan Ngọc Liên chủ biên (NXB Đại học sƣ phạm, Hà Nội,
2008) đã tập hợp nhiều bài viết của các tác giả về đổi mới phƣơng pháp dạy
học Lịch sử ở trƣờng phổ thông nhƣ: Xác định mục tiêu giáo dục; đổi mới nội
dung; chƣơng trình, sách giáo khoa Lịch sử, đổi mới phƣơng pháp và hình
thức tổ chức dạy học; dạy học theo chuẩn kiến thức, kĩ năng, thái độ…các tác giả
dành phần lớn thời gian để tập trung phân tích thực trạng dạy học lịch sử hiện
nay đồng thời đề xuất các biện pháp nhằm nâng cao chất lƣợng dạy học lịch sử
ở trƣờng trung học phổ thông. Nhìn nhận vấn đề ở mức khái quát giúp chúng
tôi thấy đƣợc sự cần thiết phải đổi mới phƣơng pháp dạy học lịch sử, đồng
thời những nghiên cứu này là gợi ý rất quý báu cho chúng tôi trong quá trình
thực hiện đề tài [38].
Nhằm góp phần hỗ trợ cán bộ quản lý giáo dục, giáo viên THPT về
nhận thức và kĩ thuật biên soạn câu hỏi, bài tập để kiểm tra, đánh giá kết quả
học tập của học sinh theo định hƣớng năng lực, Vụ Giáo dục Trung học phối
hợp với Chƣơng trình phát triển giáo dục Trung học tổ chức biên soạn tài liệu
"Tài liệu tập huấn kiểm tra đánh giá trong quá trình dạy học theo định hướng phát triển
năng lực cho học sinh trong trường THPT" (Tài liệu lƣu hành nội bộ, Bộ giáo dục
và Đào tạo 2014). Trên cơ sở khái quát thực trạng dạy học
7


lịch sử ở trƣờng THPT hiện nay, các tác giả đã chỉ rõ sự cần thiết phải đổi
mới phƣơng pháp dạy học, kiểm tra đánh giá trong giáo dục THPT theo định
hƣớng tiếp cận năng lực, đồng thời đã có những hƣớng dẫn chi tiết, cụ thể cho
giáo viên thực hiện đổi mới đó tại các địa phƣơng [8].
Trong giao trinh Phương pháp dạy học môn Lic ̣ h sử ở trường trung
học phổ thông, NXB Đaị hoc Quốc
gia Hà Nôị , 2014 của tác giả Vũ Quang
̣

Hiển - Hoàng Thanh Tú có nhấn mạnh: "Kiểm tra, đanh giá là môṭ khâu quan
trọng không thể thiếu của quá trình dạy học

. Mục đích trƣớc tiên của quá

trình kiểm tra , đanh giá là vì sƣ tiến
̣ bô ̣ không ngƣ̉ng của ngƣời hoc ̣

. Đólà

tính nhân văn , là nguyên tắc trong dạy và học . Nó không tách r ời quá trình
dạy học mà có gắn bó chặt chẽ và phải trở thành một kỹ thuật dạy học . Thƣc
hiêṇ kiểm tra , đanh giá nghiêm túc là biêṇ phap quan trong để nâng ca o chất
lƣơng daỵ hoc ̣ở trƣờng trung hoc ̣phổ thông nói chun

g, môn Lic h ̣ sƣ̉ nói

riêng" [32]
Trong "Bồi dưỡng học sinh giỏi môn lịch sử trung học phổ thông" do
Trịnh Đình Tùng chủ biên đã trình bày thực tiễn dạy học Lịch sử ở các trƣờng
THPT Chuyên hiện nay cũng nhƣ đã đƣa ra những phƣơng pháp bồi dƣỡng
học sinh môn Lịch sử ở trƣờng chuyên. Tài liệu nhấn mạnh "Để hình thành kĩ năng
học lịch sử, trong quá trình bồi dưỡng học sinh giỏi giáo viên nên tập trung cho các em
làm bài tập Lịch sử dưới nhiều dạng khác nhau, kể cả kĩ năng trắc nghiệm, tự luận
và thực hành" [tr.13]. Đặc biệt, các tác giả đã đƣa ra hệ thống các câu hỏi rất
hữu ích nhằm hƣớng dẫn học sinh ôn luyện dành cho học sinh giỏi môn Lịch
sử ở cả ba khối lớp 10, 11 và 12. Vì vậy, tài liệu này đã phục vụ rất nhiều cho
quá trình làm luận văn của chúng tôi [51].
Ban tổ chức kì thi Olympic 30 tháng 4 hàng năm đều tuyển tập các đề thi
chính thức và các đề thi đề nghị của nhiều trƣờng trực thuộc các tỉnh phía Nam

và in thành tài liệu "Tuyển tập đề thi Olympic 30 tháng 4 môn Lịch sử". Tài liệu đã
giúp học sinh có đƣợc nguồn tham khảo hữu dụng và thiết thực. Chúng tôi
cũng đã tham khảo đƣợc cách sử dụng các câu hỏi tự luận để phục
8


vụ cho việc thực nghiệm với mong muốn phát hiện bồi dƣỡng đƣợc học sinh
giỏi môn Lịch sử từ kiểm tra, đánh giá [2], [3], [4].
Ngoài ra, vấn đề kiểm tra đánh giá và những tài liệu liên quan tới luận
văn còn đƣợc nhiều tác giả lựa chọn tham khảo trong các luâṇ văn thac ̣sĩ ,
khóa luận tốt nghiệp nhƣ luận văn "Đổi mới việc kiểm tra , đánh giá kết quả
học tập của học sinh trong dạy học Lịch sử ở trường phổ thông

(Qua vídụ

chương II "Khái quát tiến trinh Lic h ̣ sử Viêṭ Nam từ giưa thế kỉ XIX đến hết
chiến tranh thế giới thứ nhất" ở lớp 11 trung học phổ thông )" của Nguyễn
Thị Quỳnh Anh, Tổ chức hướng dẫn học sinh lĩnh hội chuẩn kiến thức trong
dạy học Lịch sử Việt Nam - Lớp 11 THPT (chương trình chuẩn) của Vũ Thị
Phƣơng, Thiết kế và sử dụng câu hỏi trong dạy học Lịch sử ở trường THPT
của Nguyễn Thị Duyên…
Tóm lại, vấn đề kiểm tra đanh giá đã đƣơc cac nhà giao duc nói
̣ chung
̣ƣ
và các nhà giáo dục Lịch sử nói riêng ở trong và ngoài nƣớc . Nhƣƣng lý luâ n ̣
trên là cơ sở quý bau để chúng tôi đi vao nghiên cƣƣu đề tai : Sử dụng kiểm tra
đánh giá để bồi dưỡng hoc sinh giỏi môn Lic h
c sử lớp 11 trường trung hoc
phổ thông Chu Văn An - Hà Nội.
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cƣƣu

3.1. Đối tƣợng nghiên cứu
Đối tƣợng nghiên cứu là sử dụng kiểm tra đánh giá để bồi dƣỡng học
sinh giỏi trong quá trình daỵ hoc Lic
̣ h ̣ sƣ̉ ở trƣờng THPT.
3.2. Phạm vi nghiên cứu của đề tài
Về nội dung: Luận văn không giải quyết tất cả các khối lớp mà chỉ ở
môn Lịch sử lớp 11 (Chƣơng trình nâng cao)
Về không gian: Lớp 11 chuyên Sử (Trƣờng THPT Chu Văn An - Hà
Nội)

9


4. Mục đích, nhiêm vu ̣ nghiên cƣƣu
4.1. Mục đích
Trên cơ sở tim hiểu lý luâṇ và thƣc tiễn hoaṭ đông kiểm tra , đánh giá
kết quả hoc tâp
taị trƣờng phổ thông đề tài sẽ đi sâu đề xuất môṭ
̣ của
̣
̣ hoc sinh
số biêṇ phap sử dụng kiểm tra đanh giá để từ đó có thể phát hiện và bồi dƣỡng học
sinh giỏi bộ mô n Lic ̣ h sƣ̉ lớp 11, góp phần nâng cao chất lƣợng dạy học
lịch sử ở trƣờng phổ thông hiện nay.
4.2. Nhiêm vu ̣ nghiên cƣƣu
- Nghiên cứu cơ sở lí luận về kiểm tra, đánh giá nói chung và môn Lịch sử nói
riêng.
- Điều tra, khảo sát thực tiễn sử dụng kiểm tra, đánh giá môn Lịch sử ở trƣờng
THPT Chu Văn An.
- Xác định các biện pháp sử dụng kiểm tra, đánh giá để bồi dƣỡng học sinh

giỏi môn Lịch sử.
- Tiến hanh thƣc nghiêm sƣ pham để khẳng điṇ h tinh khả thi của đề tai.
5. Cơ sở phƣơng pháp luân và phƣơng pháp nghiên cƣƣu
5.1. Cơ sở phƣơng pháp luân
Cơ sở phƣơng phap luâṇ của đề tai là chủ nghia Mac - Lênin, tƣ tƣởng
Hồ Chí Minh và các quan điểm của Đảng , Nhà nƣớc ta về vấn đề giáo dục và
đánh giá trong giáo duc . ̣
5.2. Phƣơng pháp nghiên cƣƣu
5.2.1. Nghiên cƣƣu lýthuyết
Đề tài nghiên cƣƣu, phân tích, tổng hơp các tài liêụ giáo duc , ̣ tâm lí hoc , ̣
phƣơng pháp daỵ hoc bô
̣ ̣ môn, chƣơng trình, sách giáo khoa Lịch sử dành cho
học sinh THPT, các sách và các daṇ g đề bồi dƣỡng hoc sinh
giỏi.
̣
5.2.2. Nghiên cƣƣu thƣc tiễn
Đề tài tiến hành điều tra , nghiên cƣƣu thƣc tế daỵ hoc Lic
̣ h ̣ sƣ̉ taị trƣờ ng
THPT Chu Văn An - Hà Nội.

10


Đối tƣợng khảo sát là các giáo viên và học sinh . Đối với giáo viên sẽ là
thông qua phiếu điều tra , viêc làm
̣ của giáo viên về vấn đề sƣ̉ dung kiểm tra
đánh giá đề bồi dƣỡng hoc sinh
giỏi . Đối với học sinh sẽ là thông qua việc
̣
tiến hành điều tra tinh hinh tƣ ̣hoc , ̣ tƣ ̣kiểm tra, tƣ ̣đánh giá của các em . Nhất

là sẽ có các hình thức thực tế về kiểm tra đánh giá để phát hiện ra các học sinh
giỏi cho bộ môn Lịch sử. 6. Giả
thuyết khoa học
Trong daỵ hoc ̣bô ̣ môn Lic ̣h sƣ̉ ở trƣờng phổ thông hi

ện nay , nếu sƣ̉

dụng việc kiểm tra đánh giá có hiệu quả theo những đề xuất của luận văn thì
sẽ góp phần vào việc bồi dƣỡng học sinh giỏi tại trƣờng trung học phổ thông.
7. Đóng góp của đềtài
- Đề tai tiếp tuc khẳng
đ ịnh vai trò, ý nghĩa của kiểm tra đánh giá đối với bộ
̣
môn Lic h ̣ sƣ̉ nói chung và với viêc bồi
giỏi nói riêng.
̣ dƣơng hoc sinh
̣
- Phản ánh rõ thực trạng của việc kiểm tra đánh giá để bồi dƣỡng học sinh
giỏi hiện nay tại trƣờng THPT Chu Văn An - Hà Nội.
- Xác định những nội dung , tiêu chí cần sƣ̉ dung trong kiểm tra đánh giá để
nhằm phát hiêṇ và bồi dƣỡng hoc sinh
̣ giỏi.
- Đặc biệt , luâṇvăn sẽđềxuất môṭ vài hình thƣƣc kiểm tra đánh giácó

hiêụ

quả cho công tác bồi dƣỡng học sinh giỏi.
8. Ý nghĩa khoa học vàthực tiễn của đềtài
8.1. Ý nghĩa khoa học
Đềtài góp phần làm phong phúthêm lýluâṇvàphƣơng pháp vềkiểm

tra đánh giá trong daỵ hoc để
giỏi
̣ phuc vu
̣ ̣ cho công tác bồi dƣỡng hoc sinh
̣
tại trƣờng THPT hiện nay.
8.2. Ý nghia thƣc tiễn
Kết quảnghiên cƣƣu sẽgiúp bản thân vàđồng nghiêpbiết
̣ vâṇdung các
lý luận và phƣơng pháp đã nghiên cứu ở trƣờng phổ thông để sử dụng sao cho
hiêụ quả các hinh thƣƣc kiểm tra đánh giá tƣ̉ đó sẽ vâṇ dung linh hoaṭ vào công

11


tác bồi dƣỡng học sinh giỏi. Đồng thời luận văn là tài liệu tham khảo cho sinh
viên khoa Lic h ̣ sƣ̉ các trƣờng sƣ pham.
9.Cấu trúc đềtài
Chƣơng 1: Cơ sở lí luân và thƣc tiễn của viêc sƣ
̣ ƣ dung kiểm tra đánh giá
để bồi dƣơng hoc sinh
giỏi môn Lịch sử ở trƣờng trung học phổ thông
̣
Chƣơng 2: Các biện pháp s ử dụng kiểm tra , đánh giá để bồi dƣơng hoc ̣
sinh giỏi môn Lic h ̣ sƣƣ lớp 11 trƣờng THPT Chu Văn An - Hà Nội

12


CHƢƠNG

1
CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC KIỂM TRA - ĐÁNH GIÁ
ĐỂ BỒI DƢỠNG HỌC SINH GIỎI MÔN LỊCH SỬ Ở TRƢỜNG
THPT
1.1. Cơ sở lí luận
1.1.1. Các khái niệm cơ bản về kiểm tra - đánh giá
Kiểm tra - đánh giá là một hoạt động bao gồm trong đó hai công việc
là kiểm tra và đánh giá. Theo Từ điển Bách khoa toàn thƣ Việt Nam"Kiểm tra là
hoạt động đo, xem xét, thử nghiệm hoặc định cỡ một hay nhiều đặc tính của sản
phẩm và so sánh kết quả với yêu cầu quy định nhằm xác định sự phù hợp của mỗi đặc
tính". Khái niệm này liên quan nhiều hơn đến việc kiểm tra sản phẩm sau khi sản
xuất, hoặc đánh giá kết quả giáo dục của học sinh sau một giai đoạn so với mục
tiêu đề ra.
Trong giáo dục, khái niệm kiểm tra nói chung đƣợc hiểu là xem xét tình
hình thực tế, thu thập những dữ liệu, thông tin làm cơ sở cho việc đánh giá;
kiểm tra là quá trình đo lƣờng kết quả thực tế và so sánh với những tiêu
chuẩn, mục tiêu đã đề ra nhằm phát hiện những gì đã đạt đƣợc, chƣa đạt đƣợc,
nguyên nhân, các yếu tố ảnh hƣởng chi phối,… từ đó đƣa ra biện pháp điều chỉnh
khắc phục nhằm đạt đƣợc mục tiêu hoặc kiểm tra là hoạt động đo lƣờng kết quả
học tập, giáo dục theo bộ công cụ đã chuẩn bị trƣớc với mục đích đƣa ra các kết
luận, khuyến nghị về một mặt nào đó của quá trình dạy học, giáo dục, tại một
thời điểm cụ thể để điều chỉnh nhằm đạt các mục tiêu giáo dục đã đề ra.
"Kiểm tra là một quátrình mà các mục tiêu và các tiêu chí đi kèm được định ra từ
trước, trong đó chúng ta kiểm tra sự phù hợp của sản phẩm với các
mục tiêu và tiêu chí đã xác định. Bản chất của việc kiểm tra là quá trình thu
thập thông tin để có được những nhận xét, xác định mức độ đạt được cả về số
lượng hay chất lượng của quá trình lĩnh hội kiến thức, trau dồi kĩ năng, kỹ xảo, hình thành nhân
cách ở người học" [8; Tr.61].

13

Quá trình kiểm tra thƣờng hƣớng tới kiểm tra các thành phần:
* Kiến thức (knowledge)
* Kĩ năng (skill)
* Thái độ (attitude)
* Năng lực (competency)
Từ cách hiểu trên, có thể hiểu kiểm tra trong dạy học nói chung chính là:
Xem xét năng lực học tập của học sinh nói riêng đạt đƣợc về một lĩnh vực nào đó,
tại một thời điểm cụ thể những kiến thức, kĩ năng, thái độ và khả năng vận dụng
những kiến thức, kĩ năng, kinh nghiệm thế nào so với mục tiêu chuẩn đã đề ra,
từ đó giúp HS cải thiện thành tích học tập nói riêng, nâng cao chất lƣợng dạy
học.
Kiểm tra là công cụ để đánh giá hay nói cách khác muốn đánh giá thì
phải dựa trên cơ sở kiểm tra. Hiện nay, có nhiều định nghĩa khác nhau về khái
niệm đánh giá, đƣợc nhận xét trên những góc độ rộng, hẹp khác nhau: Đánh giá
nói chung, đánh giá trong giáo dục, đánh giá trong dạy học và đánh giá kết quả
học tập.
Theo quan niệm của triết học, đánh giá là xác định giá trị của sự vật,
hiện tƣợng xã hội, hoạt động hành vi của con ngƣời tƣơng xứng với những
mục tiêu, nguyên tắc, kết quả hay chuẩn mực nhất định, từ đó bộc lộ một thái
độ, nó có tính động cơ, phƣơng tiện và mục đích hành động. Đánh giá theo
bảng thuật ngữ đối chiếu Anh - Việt là "Assessment" là quá trình thu thập
thông tin hình thành những nhận định, phán đoán về kết quả công việc, theo
những mục tiêu, tiêu chuẩn đã đề ra, nhằm đề xuất những quyết định thích
hợp để cải thiện thực trạng, điều chỉnh nâng cao chất lƣợng và hiệu quả công
việc.
Trong giáo dục, đánh giá đƣợc các nhà nghiên cứu thống nhất định
nghĩa "Đánh giátrong giáo dục là quátrình thu thập và lý giải kịp thời, cóhệ thống các thông tin
về hiện trạng, khả năng hay nguyên nhân về chất lượng và hiệu quả giáo dục căn cứ vào

mục tiêu giáo dục, làm cơ sở cho những chủ
14


trương, biện pháp và hành động giáo dục tiếp theo nhằm phát huy kết quả,
sửa chữa thiếu sót" [8; Tr.61].
Trong dạy học, đánh giá đƣợc xem xét nhƣ một quá trình liên tục và là
một phần của hoạt động giảng dạy. Theo R.F.Marger "đánh giá là việc miêu tả
tình hình của học sinh và giáo viên để dự đoán công việc phải tiếp tục và giúp
học sinh tiến bộ".
Nhƣ vậy, từ cách hiểu về khái niệm kiểm tra và đánh giá trên, có thể rút ra
một cách chung nhất: "Kiểm tra, đánh giá trong dạy học là một thuật ngữ chung chỉ
tất cả các cách thức giáo viên thu thập và xử lí những thông tin về tình hình lĩnh hội kiến
thức, bồi dưỡng tư tưởng đạo đức, hình thành kĩ năng, kĩ xảo của học sinh…so với mục tiêu
học tập. Sự hiểu biết về các nguyên nhân và ảnh hưởng tình hình học tập của học sinh giúp
giáo viên có những biện pháp sư phạm thích hợp nhằm nâng cao chất lượng dạy học và
giúp các em ngày càng học tập tiến bộ hơn" [42; Tr.161].
Kiểm tra đánh giá là khâu không thể thiếu trong quá trình dạy học và
nếu thực hiện tốt khâu này thì sẽ góp phần nâng cao chất lƣợng bộ môn. Kiểm tra
đánh giá cũng là cách nhằm sáng tỏ tình hình lĩnh hội kiến thức, sự hình thành
kĩ năng, kỹ xảo cho học sinh. Đồng thời qua kiểm tra đánh giá giáo viên sẽ đánh
giá đƣợc việc giảng dạy của mình.
Có nhiều hình thức kiểm tra đánh giá trong dạy học lịch sử ở trƣờng
phổ thông nhƣ: kiểm tra miệng, kiểm tra viết,… phƣơng pháp kiểm tra đánh giá
cũng rất đa dạng nhƣ bằng hình thức câu hỏi tự luận hay câu hỏi trắc nghiệm.
Và để kiểm tra đánh giá có kết quả thực sự nhƣ mong muốn giáo viên cần
phải đảm bảo độ tin cậy, phù hợp với trình độ học sinh, hoàn cảnh,… Nếu giáo
viên làm tốt tất cả các tiêu chí trên thì kiểm tra đánh giá sẽ ngày càng phát huy
đƣơc ý nghĩa và tầm quan trọng của nó.
Kiểm tra, đánh giá trong daỵ hoc Lic

̣ h ̣ sƣ̉ nói riêng và các bô ̣ môn nói
chung có tầm quan trong đăc biêṭ
̣ là b ộ phận hợp thành không thể thiếu của
quá trình daỵ hoc ̣. Nó không tách rời quá trình dạy học mà gắn bó chặt chẽ và
15


trở thành kỹ thuâṭ daỵ hoc . ̣ Thƣc hiêṇ kiểm tra đánh giá môṭ cách nghiêm túc
là biện pháp quan trọng để nâng cao chất lƣợng dạy học ở phổ thông nói
chung và môn Lic h ̣ sƣ̉ nói riêng.
Kiểm tra, đánh giá là một hoạt động mà thực chất là quá trình "đo
lƣờng" cho nên việc xác định trình độ kiến thức, kĩ xảo, kỹ năng mà ngƣời
học đạt đƣợc không tiến hành theo phép đo mà bằng thang điểm hay bậc
thang xếp hạng.
Kiểm tra, đánh giá là hai mặt của một quá trình. Kiểm tra là thu thập
thông tin, số liệu, bằng chứng về kết quả đạt đƣợc còn đánh giá là so sánh đối
chiếu với mục tiêu dạy học đƣa ra những phán đoán kết luận về thực trạng và
nguyên nhân của kết quả đó. Đánh giá gắn liền với kiểm tra, nằm trong chu
trình khép kín của quá trình dạy học.
Nhƣ vậy, kiểm tra đánh giá không đơn thuần là sự ghi nhận kết quả dạy
học mà nó còn đề xuất những quyết định làm thay đổi thực trạng để làm cho
nó tốt hơn. Kiểm tra đánh giá là hai khâu của một quá trình dạy học, có thể
kiểm tra mà không đánh giá chỉ nhằm tìm hiểu tình hình học tập của học sinh.
Nhƣng khi đánh giá kết quả học tập của học sinh nhất thiết phải thông qua các
hình thức kiểm tra khác nhau.
1.1.2. Các hình thức kiểm tra - đánh giá
Về cơ bản, trong dạy học lịch sử nói riêng dạy học nói chung, có hai
hình thức kiểm tra: kiểm tra miệng và kiểm tra viết.
1.1.2.1. Kiểm tra miệng
Việc kiểm tra miệng giúp giáo viên nhanh chóng nắm đƣợc tình hình

học tập, trình độ của học sinh, thúc đẩy các em tích cực học tập, biết suy nghĩ,
rèn luyện khoa học diễn đạt bằng lời nói. Thông thƣờng kiểm tra miệng đƣợc sử
dụng để kiểm tra kiến thức đã học, trƣớc khi bắt đầu bài học mới. Đôi khi hình
thức này còn đƣợc sử dụng trong quá trình trình bày kiến thức mới hoặc sau
khi học bài mới để xem học sinh theo dõi, nắm kiến thức nhƣ thế nào.

16