NHỮNG TRÀO lưu TRIẾT học GIÁO dục CHỦ yếu của PHƯƠNG tây THẾ kỷ XX và ẢNH HƯỞNG của nó đối với GIÁO dục VIỆT NAM HIỆN NAY

ix

M CL C
LụăL CH KHOA H C ........................................................................................ i
L IăCAMăĐOANăă................................................................................................ iii
L I C Mă Năă.......................................................................................................iv
TịMăT T ........................................................................................................... ..v
M C L C............................................................................................................. .ix
A. PH N M

Đ U ................................................................................................ i

1. LụăDOăCH NăĐ TẨI ....................................................................................... 1
2. T NG QUAN V LƾNHăV CăNGHIểNăC U. ................................................ 3
3. V KHỄIăNI M TRI TăLụ,ăTRI T H CăVẨăTRI T H CăGIỄOăD C........ 4
4. M CăĐệCH,ăNHI MăV ăC AăĐ ăTẨIă ........................................................... 5
4.1 M căđích............................................................................................................. 5
4.2ăNhi măv ă ........................................................................................................... 5
5. GI I H NăNGHIểNăC U .................................................................................. 6
6.ăC ăS LụăLU NăVẨăPH
7.ăĐ IăT

NGăPHỄPăNGHIểNăC U.................................. 6

NGăNGHIểNăC U ............................................................................. 6

8.ăụăNGHƾAăLụăLU NăVẨăụăNGHƾAăTH C TI N C A LU NăVĔN ............ 7
9. GI THUY TăNGHIểNăC U............................................................................7
10.ăCỄIăM I C A LU NăVĔNă ............................................................................ 7
11. C UăTRÚCăLU NăVĔN .................................................................................. 7
B. PH N N I DUNG.............................................................................................9

CH
NG 1. B TRĨO L U TRI T H C ậ TRI T H C GIỄO D C CH
Y UC

PH

1.1. L CH S

NG TỂY TH KỶ XX ........................................................... 8
GIỄOăD C H CăVẨăTRI T H CăGIỄOăD C. .......................... 9

1.1.1 L ch s Giáoăd c h c. ............................................................................. 9
1.1.2ăQuáătrìnhăhìnhăthƠnhătri t h căgiáoăd c ................................................ 10


x

1.2.ăPHỂNăTệCHăBAăTRẨOăL UăTRI T H CăVẨăTRI T H CăGIỄOăD C
PH

NGăTỂYăTH K XX ............................................................................... 12
1.2.1. Ch nghƿaăth c d ngăvƠăquanăđi m c a ch nghƿaăth c d ng v tri t
h căgiáoăd c. .................................................................................................. 12
1.2.1.1. S nghi păvƠăcu căđ i John Dewey (1859-1952) ............................ 13
a)Quanăđi m v năđ ngăvƠăphátătri n: ............................................................ 14
b)Quanăđi m v đaănguyênăchơnălỦ. .............................................................. 15
1.2.1.2.ăQuanăđi m tri t h căgiáoăd c c a Dewey. ........................................ 15
a) Quan ni m v dơnăch trongăgiáoăd c. ...................................................... 15
b) Quan h giáoăd căvƠăcu c s ng,ăNhƠătr
c)Giáoăd căđ oăđ căchoăng

ngăvƠăxƣăh i”. .......................... 17

i h c: ............................................................... 18

1.2.2. Ch nghƿaăhi n sinh. ............................................................................ 19
1.2.2.1. Ngu n g căraăđ i : ............................................................................ 19
1.2.2.2. S nghi păvƠăcu căđ i Jean Paul Sartre ........................................... 20
1.2.2.3 .ăT ăt

ng tri t h c c a J.P. Satre....................................................22

a) T n t iăcóătr

c b n ch t........................................................................22

b)T n t i t nóăvƠăt n t i t ta.....................................................................23
c)Quan ni m v t do............................................................................... ..22
1.2.2.4. Tri t h căgiáoăd c c a Jean Paul Sartre, .......................................... 23
a) Nh n th căđúngăv b n ch t c aăconăng
b)ăGiáoăd căchoăng
1.2.3. Hi năt

i. ............................................. 24

i h c hi u bi t v cu c s ng, v tri tălỦănhơnăsinh...... 24

ng h c ...................................................................................... 25

1.2.3.1. Ngu n g căraăđ i . ............................................................................ 25

1.2.3.2. Cu căđ iăvƠăs nghi p c a Edmund Gustav Brecht Husserl............ 25
1.2.3.3.ăQuanăđi m tri t h c c a Husserl ...................................................... 26
1.2.3.4. Tri t h căgiáoăd c c a Husserl. ........................................................ 27
a) M căđíchăvƠăn i dung c aăgiáoăd c:.......................................................... 27


xi

b)ăPh

ngăphápăgiáoăd c. .............................................................................. 28

K T LU N CH
CH

NG 1 ............................................................................ 29

NG 2. Đ C ĐI M TRUY N TH NG GIỄO D C VI T NAM

VĨ KHU V C VĂN Hị NHO GIỄO

CHỂU Ễ ....................................... 30

HỊNHăTHẨNHăKHUăV CăVĔNăHịAăNHOăGIỄO. ............................ 30

2.1. S

2.2. N IăDUNGăVẨăCH Đ
L CH S

KHOA C

C AăGIỄOăD C TRONG

TRUNG QU C. .................................................................................... 34

2.3. N IăDUNGăGIỄOăD CăVẨăCH Đ , KHOA C

VI T NAM TRONG

L CH S . ............................................................................................................... 37
2.4. CH Đ GIỄOăD C, KHOA C

TRI UăTIểN. ..................................... 45

2.5. CH Đ GIỄOăD C, KHOA C

NH T B N ........................................ 46

K T LU N CH

NG 2 ..................................................................................... 48

CH

NG 3. NH NG BĨI H C T

TRI T H C GIỄO D C

PH

NG TỂY Đ I V I GIỄO D C VI T NAM HI N NAY.................... 49

3.1.ăDỂNăCH VẨăGIỄOăD C : ......................................................................... 49
3.2.ăGIỄOăD CăLẨăCU C S NG,ăNHẨăTR

NGăLẨăXẩăH I :. .................. 51

3.3.ăTRUNGăTỂMăC AăGIỄOăD C : ................................................................. 52
3.4. CHU N M C C AăGIỄOăD CăLẨăS
C AăNG

T

DO L A CH N

I H C. ............................................................................................... 53

3.5.ăTệNHăTệCHăC C C A CH TH NH N TH C, C AăNG

I H C ..... 54

3.6.ắTH GI IăĐ I S NG”ă(LIFE WORLD)ăVẨăắĐ I S NG TH GI I”ă
(WORLD LIFE)ầ. ................................................................................................ 55
K T LU N CH

NG 3 ..................................................................................... 57

C. PH N K T LU N VĨ KI N NGH ............................................................ 58
TĨI LI U THAM KH O ................................................................................... 60

PH L C..............................................................................................................64


xii


1

PH N M

Đ U

1. Lụ DO CH N Đ TĨI :

Giáoăd călƠăhi năt

ngăđặcăthùăch cóă xƣăh iăloƠiăng

iă(KarlăMarx).ăGiáoă

d cătácăđ ng r t l năđ i v iăphátătri năxƣăh i.ăKhiăbƠnăv giáoăd c, H ChíăMinhă
th

ng nh căđ năcơuănóiăn i ti ng c a c nhơn:ăắM

tr ngă ng

iănĕmătr ngăcơy,ătrĕmănĕmă

i”,ă T ng th ngă Namă Phiă Nelsonă Mandelaă cũngăđánhă giáă r tă caoătácă

d ng c aăgiáoăd c:ăắGiáoăd călƠăs c m nh phi th

ng,ănóăcóăth thayăđ i c th

gi iănƠy”ă(Educationăisătheămostăpowerfulăweaponăwhichăyouăcanăuseătoăchangeă
the World).ăKhôngăth cóăm t n năgiáoăd c ch m ti n hoặc l c h u l iăsongăhƠnhă
cùngăv i m tă xƣă h iă phátă tri n, hi năđ i. Đ ngă vƠă NhƠă n

c r t quan tơmă đ n

giáoăd c,ăxemăgiáoăd călƠăqu căsách.ăDoăđó,ăgiáoăd c Vi tăNamăđƣăcóăb

c ti n

dƠiă trongă l ch s c v chi u r ng l n chi uă sơu.ă Tuyă nhiên,ă g nă đơyă giáoă d c
Vi tă Namă cũngă đƣă cóă bi u hi nă trìă tr , suy gi m ch tă l
nh ng l c h u so v iă cácă n

ngă giáoă d c,ă khôngă

că tiênă ti nămƠă ngayă c đ i v i cácă n

c

Đôngă

NamăỄănh ăSingapore,ăTháiăLan,ăMalaysia.ăNh năđ nh v đi uănƠyăNgh quy t
29ăkhóaăăXIăđƣăch rõă:
”1. Ch tăl

ng, hi u qu giáoăd căvƠăđƠoăt oăcònăth p so v iăyêuăc uăphátătri n

kinh t - xƣăh i c aăđ tăn
2. Ch

c, nh tălƠăgiáoăd căđ i h căvƠăgiáoăd c ngh nghi p.

ngă trìnhă giáoă d că cònă coiă nh ă th că hƠnh,ă v nă d ngă ki nă th c;ă ph

ngă

phápăgiáoăd c, ki mătra,ăthiăvƠăđánhăgiáăl c h u, thi u th c ch t;ăthi uăg năk tă
gi aăđƠoăt oăv iănghiênăc uăkhoaăh c,ăs năxu t,ăkinhădoanhăvƠănhuăc u c a th
tr

ngălaoăđ ng;ăch aăchúătr ngăđúngăm c vi căgiáoăd căđ oăđ c, l i s ngăvƠăkƿă

nĕngălƠmăvi c”.2
2

Nghị quyết TW 29, khóa XI


2

Nh ăv y,ăđ i m iăgiáoăd c
tri n c aăđ tăn

Vi tăNamăcóătínhăt t y uătrongăquáătrìnhăphátă

c nh tălƠătrongăgiaiăđo n hi n nay.

NguyênănhơnăgìălƠmăchoăgiáoăd c Vi tăNamăkhôngăth ti p t căphátătri n
m nh m nh ă tr

c?ă Cóă nhi uă nguyênă nhơnă nh ngă m t trong nh ngă nguyênă

nhơnăquanătr ng,ăđóălƠăgiáoăd c Vi t Nam thi uăt ăduyătri t h căh
đ

ng d n, m

ng. Giáo s ăTháiăDuyăTuyênăkhẳngăđ nhă:”ăN uăkhôngăcóăm t tri t h căgiáoă

d c (Philosophy of Education) v ngăvƠngăthìăgiáoăd c s v năđ ngătrongăvòngă
lu n qu n,ăkhôngăphátătri nălênăđ

c”.3 T lơuăngayăgiáoăd c c aăcácăn

ti nă trênă th gi iă cũngă đƣă cóă nh ng bi u hi nă trìă tr , m tă ph

ngă h

cătiênă
ng. B n

thơnăgiáoăd căcũngănh ăkhoaăh c th c nghi măcũngăkhôngăth lỦăgi i nh ng v n
đ doăgiáoăd căđặt ra. T khi Tri t h căgiáoăd căraăđ i,ăgiáoăd cănh ăconăthuy n
rẻ sóngăti n nhanh nh cóăcánhăbu măvƠătayăláiăđúngăh

giáoă d că đangă đ
tơm.”ă

cácă n

ng. Hi n nay tri t h c

c ph bi n r ngă rƣiă trênă th gi iă vƠă đ
că ASEANă vƠă cácă n

giáoăd c chẳng nh ngăđ

c nhi u n

c quan

că khácă trênă th gi i, thu t ng tri t h c

c s d ng r ngărƣiătrongăcácătƠiăli uăs ăph m,ămƠăcònă

điăkhá sơuăvƠoăcu c s ngănhƠătr

ng.”4 Tuyănhiên,ănghiênăc u tri t h căgiáoăd c

Vi t Nam v n còn m i m vƠă ch aă dƠnhă đ

c v tríă thích đáng đ i v i s

nghi păđ i m iăt ăduyăgiáoăd c hi n nay. Đ đ i m iăgiáoăd c m tăcáchăcăn bản
và toàn diện khôngăth khôngăti năhƠnhănghiênăc u tri t h căgiáoăd c m tăcáchă

nghiêmătúc,ăvìăắnóăchoăphépăđiăsơuăvƠoăb n ch t c a hi năt

ngăgiáoăd c,ădoăđóă

đ xu tăđúngănh ng v năđ then ch t,ăđúngătr ngătơmălƠăchìaăkhoáăđ gi i quy t
thƠnhăcôngăcácăv năđ giáoăd c.”5
Chínhăvìăv y, lƠăm t h căviênăchuyênăngƠnhăgiáoăd c h c,ătôiămongărằng
s gópăm t ph n nh trongăcôngăcu c c iăcáchăgiáoăd c trênăc ăs tri t h căgiáoă
Thái Duy Tuyên, Triết học giáo dục Việt Nam, tr.5, Nhà xuất bản Đại học Sư Phạm, 2007.
Thái Duy Tuyên, Triết học giáo dục Việt Nam, tr.5, Nhà xuất bản Đại học Sư Phạm, 2007.
5
Sđd, tr.5.

3

4


3

d că vƠă t ăduyăgiáoăd c m i. Doăđóătôiăch năđ tƠiăắNhững trào lưu triết học
giáo dục chủ yếu ở phương Tây thế kỷ XX và ảnh hưởng của nó đối với giáo
dục Việt Nam hiện nay” .
2. T NG QUAN V LƾNH V C NGHIểN C U.

Hi nănayătrênăth gi iăcóănhi uătrƠoăl uătri t h căgiáoăd cănh ă:ătri t h c
giáoăd c c a ch nghƿaă th c d ng, tri t h că giáoăd c c a ch nghƿaă hi n sinh,
ch nghƿaăc uătrúc,ăhi năt
đƣăcóănhi u nhăh

ng

ng h c...Tri t h căgiáoăd c c a ch nghƿaăth c d ng
Trung Qu căvƠoăđ u th k XX,ănh ngăsauăkhiăn

c

C ngăhòaănhơnădơnăTrungăHoaăraăđ i (1949), Tri t h căgiáoăd c b lo i kh i b
mônăgiáoăd c.ăNh ngăsauănh ngănĕmăg iălƠăắcáchăm ngăvĕnăhóa”ă(1966-1976),
Tri t h căgiáoăd c l iăđ

c ph c h iăvƠăphátătri n r m r h nălúcănƠoăh t.ăVíăd

nh ăắTri t h căgiáoăd c”,ăxu t b nănĕmă1925ăc aăTr
d c”,ăxu t b nănĕmă1933ăc aăKh

ngăHoƠi,ăắTri t h căgiáoă

ngăL c,ăắTri t h căgiáoăd c”, xu t b nănĕmă

1935 c aăNgôăTu t Th ng... Nĕmă1982ăTr n H u Tu n ch biênăắTri t h căgiáoă
d căph

ng Tơyăhi năđ i”,ănĕmă1985ăHoƠngăT tácăgi ắTri t h căgiáoăd căs ă

c o”,ă ắTri t h că giáoă d c”,ă Phóă Th ngă Tiên,ă Tr

ngă Vĕnă Úcă ắTri t h că giáoă

d c”ă 1986,ă Tangă Tơnă Dơnă ắTri t h că giáoă d că đ

ngă đ i”ă 1988,ă Chuă H o Ba

ắTri t h căgiáoăd c”ănĕmă20006ầ
Tri t h căgiáoăd căđƣă tr trƠnhăxuăh

ngănghiênăc uăvƠăh pătácă qu c t

đ y tri n v ng.ăĐ i h i tri t h c th gi i l n th XXII v i ch đ Re-thinking
Philosophy Today (T ăduyăl i tri t h căngƠyănƠy)ălƠăđ i h iăđ uătiênăh p

Chơuă

Ễ.ăTrong s 47 b năbáoăcáoăg iăđ n ti uăbanăắTri t h căgiáoăd c”ăcóăt i 15 b n
c aăcácănhƠătri t h c

cácăn

căchơuăỄă(ăHƠnăQu c 6 b n, năĐ 2 b n, Trung

Khái niệm cơ bản về triết học và các nhà triết học giáo dục, Khoa Giáo dục học, trường Đại học Hải
Dương Đài Loan(2014).
6


4

Qu c, Nh t B n,ă Tháiă Lan,ă Malaysia,ă Philippines, Kazakhstan, Kyrgystan m i
n

c m t b n)7 ...
G nă đơy,ă

Vi tă Namă cũngă đƣă xu t hi n m tă vƠiă côngă trìnhă nghiênă c u

nhằmăđ i m i,ănơngăcaoăch tăl

ngăgiáoăd c, chẳng h nănh ăcôngătrìnhăắTriết lý

giáo dục Việt Nam”,ăđ tƠiăc p b doăgiáoăs ăPh m Minh H c ch nhi m nĕmă
2012.“ Nghiên cứu triết học giáo dục Việt Nam từ cách m ng tháng 8-1945 đến
nay”, đ tƠiăc p b c a giáoăs TháiăDuyăTuyên ch nhi mănĕmă2005ă.ăắăCơ sở
triết học của tư tưởng giáo dục Hồ Chí Minh”,ăđ tƠiănghiênăc u khoa h c c p
b giáo s ă Tháiă Duyă Tuyênă (ch nhi m), cu nă ắTriết học giáo dục Việt Nam”ăă
tácăgi GSăTháiăDuyăTuyênădoăNhƠăxu t b năĐHăS ăph măphátăhƠnhănĕmă2007ă...
Nh ngăcôngătrìnhătrênăđƣălênăti ng v tínhăc p thi t c aămônăkhoaăh căgiápăranhă
nƠy.ăTuyănhiênăcũngăch aăđ c p, ch aăphơnătíchănhi u v

nhăh

ng c a tri t

h căgiáoăd căđ i v iăgiáoăd c h c. D uăsaoăđóăcũngălƠănh ngăviênăg chăđ uătiênă
ch ch aăph iălƠătoƠnăb ngôiănhƠ.
3. V KHỄI NI M TRI T Lụ, TRI T H C VĨ TRI T H C GIỄO D C:

 Tri t h c : xu t hi nă đ ng th i
kho ng th k

VIII-VIătr

ph

ngă Đôngă vƠă ph

ngă Tơyă vƠoă

căcôngănguyên,ăt i m t s trungătơmăvĕnăminhă

c đ i c aănhơnălo iănh ăHyăL p, Trung Qu c. Theo ti ng Hy L p, tri t
h căắphilosophia”ănghƿaălƠăyêuăm n s thôngăthái,ăth hi năkhátăv ngătìmă
chơnălỦăc a con ng

i.

 Tri t lỦ: thu t ng ắtri tă lỦ”ă xu t hi nă đ uă tiênă trongă sáchă Luận hành,
thiênăLo n Long c aăV

7

/>
ngăSungăđ iănhƠăĐôngăHán.ăThu t ng ắTri tălỦ”ă


5

đƣă xu t hi nă trongă vĕnă t c c a Trung Qu că cáchă đơyă haiă nghìnă nĕm.ă
ắTri tălỦ”ălƠăđ oălỦălƠălỦălu năcóătính tri t h c.
 Tri t h c giáo d c : TheoăGSTSăTháiăDuyăTuyên” Tri t h c giáo d c lƠă
m tălƿnhăv c khoa h c, nghiênăc uăvƠăv n d ngăcácăph

ngăphápătri t h c

đ gi i quy tăcácăv năđ v giáoăd c, lƠănh ngănguyênăt căph

ngăphápă

lu n ch y uăvƠăchungănh tălƠmăc ăs cho vi cănghiênăc u khoa h căvƠăc i
t o th c ti năgiáoăd c.”8
4. M C ĐệCH NHI M V C

Đ TĨI

4.1 M c đích :

M căđíchăc aăđ tƠiănhằm gópăph n tìmăhi u nh ng v năđ c ăb nămƠ ba
trƠoăl u ắTri t h căgiáoăd c” c a ch nghƿaăth c d ng, ch nghƿa hi n sinh, hi n
tr

ng h c đƣăđặtăraăđ i v iăgiáoăd c, đ xu t m t s quanăđi m nhằm t oăđi u

ki n thu n l iăchoăcôngăcu că đ i m i m tăcáchăcĕnăb năvƠă toƠnădi n giáoăd c
Vi t Nam.
4.2 Nhi m v :

Đ th c hi n m căđíchătrên,ălu năvĕnăs gi i quy t nhi m v c ăb n sau :
- Nghiênăc u quanăđi m tri t h căgiáoăd c c a ch nghƿaăth c d ng, ch
nghƿaăhi n sinh, hi năt

ng h c.

- Nghiênă c u nh ng v nă đ c ă b nă mƠ tri t h că giáoăd c c a ch nghƿaă
th c d ng, ch nghƿaăhi n sinh, hi năt

ng h c đƣăđặtăraăđ i v iăgiáoăd c.

- Nghiênăc u truy n th ngăgiáoăd c Vi t Nam nhằm ti păthuăcóăch n l c
cácăv năđ tri t h căgiáoăd c th gi iăđƣăđ c păđ năđ đ i m iăt ăduyăgiáoăd c
Vi t Nam.

8

Sđd, tr.10.


6

5. GI I H N NGHIểN C U:

Trênăc ăs m căđíchăvƠănhi m v đặt ra, tácăgi lu năvĕn khôngăcóăthamă
v ngăđ c păvƠălỦăgi iătoƠnăb nh ng v năđ v tri t h căgiáoăd căcũngănh ăt t c
cácătrƠoăl uătri t h căgiáoăd c

ph

ngăTơyăcũngănh ătrênătoƠnăth gi iămƠăch

trƠoă l uă tri t h că giáoă d c ch y u

h n ch

Th c d ng, ch nghƿaă Hi nă sinhă vƠă Hi nă t

ph

ngă Tơy, đóă lƠă ch nghƿaă

ng h c. Đ ng th iă tácă gi khôngă

phơnătíchătoƠnăb l ch s giáoăd c Vi tăNamămƠăch đ c păđ n truy n th ng giáoă
d c Nhoăgiáo,ăm t h c thuy tăĕnăsơuăvƠo t ăduyăgiáoăd căng
ng

i Vi t Nam. ắăBi t

i bi tăta”ăđ t đóăđ i m iăt ăduyăgiáoăd c Vi t Nam, trênăc ăs ti p thu

truy n th ngăgiáoăd c c aădơnăt că cũngănh ăphêă ăphánăti p thu nh ngănhơnăt
h pălỦăc a tri t h căgiáoăd c th gi i.
6. C

S

Lụ LU N VĨ PH

Lu năvĕnăđ
t ăt

NG PHỄP NGHIểN C U :

c th c hi nătrênăc ăs quan đi m c a ch nghƿaăMác-Lênin,ă

ng H Chíă Minhă vƠă trênă quană đi m c aă Đ ng C ng s n Vi t Nam v

truy n th ngăgiáoăd c c aădơnăt c, v s k th aăvƠăphátăhuyăcácăgiáătr truy n
th ng trong l ch s dơnăt c.
Đ gi i quy tăcácănhi m v nêuătrên,ătácăgi s d ng m t s ph

ngăphápă

lu n bi n ch ngăđ phơnătích,ătrìnhăbƠyănh ng v năđ mƠălu năvĕnăđ c păđ n.
NgoƠiăraălu năvĕnăcònăs d ng m t s ph

ngăphápănghiênăc u c th nh ă:ă

phơnătích,ăt ng h pătƠiăli u, th ngăkê,ăquyăn p, suy di n..ăđ cóăcáiănhìnăđ yăđ
vƠătoƠnădi năh năv v năđ đ
7. Đ I T

căđặt ra trong lu năvĕn.

NG NGHIểN C U :

- Quană đi mă c ă b n c a tri t h că giáoă d c c a Chủ nghĩa thực dụng, chủ
nghĩa hiện sinh, hiện tượng học .


7

8. ụ NGHƾ Lụ LU N VĨ ụ NGHƾ TH C TI N C A LU N VĂN

V m t lỦ lu n, đóngăgópăki n th căchoăngƠnhăgiáoăd c ậ đƠoăt o: nh ng
lu n c khoa h căvƠăth c ti năđ

cătrìnhăbƠyătrongăđ tƠiăcóăth đ

c s d ng

lƠmătƠiăli u tham kh oătrongălƿnhăv cănghiênăc uăxơyăd ng tri t h căgiáoăd c
Vi t Nam.
V th c ti n gópăm tăỦăki n nh đ kh c ph cătìnhătr ngătrìătr c aăgiáoăd c,
giúpăgiáoăd c Vi tăNamăcóăth theo k păcácăn

cătrênăth gi i.

9. GI THUY T NGHIểN C U:

Nếu lƠmărõăcácăv năđ chínhăy u do tri t h căgiáoăd cătrênăth gi iăđƣăđặt
ra thì gópăph nălƠmărõănguyênănhơnătrìătr c a giáoăd c Vi t nam hi nănay,ăđóngă
gópă choă quană đi mă nhìnă nh n v Tri t h că giáoă d că chínhă xácă h n,ă rútă kinhă
nghi m t cácăn
nơngăcaoăch tăl

c, k t h păđ i chi uătrongăn

c kh c ph c h n ch tiêuăc c,

ngăgiáoăd c.

10. CỄI M I C A LU N VĂN :

Thôngăquaăcácăk t qu nghiênăc u v tri t h căgiáoăd cătrênăth gi iărútăraă
nh ngăbƠiăh căđ i m iăt ăduyăgiáoăd c

Vi t Nam.

11. C U TRÚC LU N VĂN

Cĕnăc vƠoăquyăđ nhătrìnhăbƠyăvƠăquáătrìnhănghiênăc u,ătácăgi chia lu năvĕnă
lƠmăbaăph n :
A. Ph n m đ u.
B. Ph n n i dung :
 Ch

ngă1 : PhơnătíchăbaătrƠoăl u tri t h căgiáoăd căph

ngăTơyăth k XX.


8

 Ch

ngă2 : Đặcăđi m truy n th ngăgiáoăd c Vi tăNamăvƠăkhuăv căvĕnăhóaă

Nhoăgiáoă chơuăỄ.
 Ch

ngă3 : Nh ng v năđ do tri t h căgiáoăd căph

h c đ i m iăgiáoăd c m tăcáchăc ăb nătoƠnădi n
C. Ph n k t lu n ậ ki n ngh .

ngăTơyăđặtăraăvƠăbƠiă

Vi t Nam hi n nay.


9

CH

NG 1

B TRĨO L U TRI T H C TRI T H C GIỄO D C CH Y U C A
PH
NG TỂY TH KỶ XX.
1.1 L CH S

GIỄO D C VĨ TRI T H C GIỄO D C :

1.1.1 L ch s Giáo d c :
Giáoăd c raăđ i r t s măcùngăv i s hìnhăthƠnhăc aăxƣăh i.ăVƠoăth k th V ậ
VI tr

căcôngănguyên,ăth i kỳ c đ i Hy L p

ph

ngăTơyăđƣăcóăcáiăg iălƠăTr

ng

h c v i nh ng b c th y n i ti ngănh ăSocrate,ăPlaton,ăAristote...ăChoăđ n t năngƠyănayă
ng

i ta v nă khôngă bao gi quênă nh ngă cơuă nóiă v quan h Th y,ă Tròă vƠă chơnă lỦ,ă

chẳng h nănh ăcơuănóiăđƣăđiăvƠoăl ch s c a Aristote:
ắTh yălƠăđángăquỦănh ngăchơnălỦăcònăđángăquỦăh n”.
ph

ngăĐông,ăvƠoăth k th V- VI tr

căcôngănguyên,ănh ngănhƠăt ăt

ng

l i l cănh ăKh ng T , M nh T , Mặc T ...ăđ ng th iăcũngălƠănh ngănhƠăgiáoăn i ti ng
trong l ch s . Nh ngăt ăt

ng l năth

caoăchơnălỦăh năTh yăthìă ph

ph

ng hay gặp nhau. N u

ngăTơyăAristoteăđ

ngăĐôngăKh ng T cũngăđặtăđ oăđ căcaoăh năTh y

giáo:
ắĐ oăđ căcaoăh năTh y”ă(Đ

ngănhơnăb tănh

ĐóălƠăch gi ngănhau,ănh ngăquaăđóăng
nhau gi aă ph

ngă Đôngă vƠă ph

th căvƠăchơnălỦătrongălúcăph

ngă Tơy.ă Ph

ngă ăs )

iătaăcũngăd dƠngăphátăhi n s khácă
ngă Tơyă cóă truy n th ng xem tr ng tri

ngăĐôngăl iăcóătruy n th ng xem tr ngăđ o đ c,ănhơnăái.ă

Ph

ngă Tơyă quană tơmă ch y u v v nă đ quan h gi aă conă ng

ph

ngăĐôngăquanătơmăch y u v v năđ quan h gi aăconăng

nênă ph
th

ngă Tơyă th

iă vƠă t nhiên,ă cònă
iăvƠăconăng

ngă đặtă cơuă h i:ă ắTaă cóă cáiă gì?”,ă trongă khiă ph

ng đặtăcơuăh i:ăắTaălƠăai?”.ăV nh n th c,ătrongăkhiăph

i. Cho

ngă Đôngă l i

ngăTơyăyêuăc uăxácăđ nh


10

rõăđ iăt

ng c a nh n th căắlƠăcáiăgì?”ăthìă ph

rõăđ iăt

ng nh n th călƠăgìămƠăl iăyêuăc u nh n th c rằngănóăắkhôngăph iălƠăcáiăgì?”.ă

Sáchă giáoă khoaă ph
trong khi

ph

ngăTơyă m đ uă bƠiă gi ngă th

ngă hayă ắduyă danhă đ nhă nghƿa”,ă

ngăĐông,ăchẳng h nănh ăLƣoăT trong Đ o đức kinh đ uătiênăđƣăl uăỦă

rằngăĐ oălƠăkhôngăth đ nhănghƿaăđ
lƠănóăn aă(Đ o kh đ oăphiăth
Giáoăd căph
Ng

ngăĐôngăl iăkhôngăyêuăc uăxácăđ nh

c. B iăvìăđƣăđ nhănghƿaăđ

cănóăthìănóăkhôngăcònă

ngăĐ o).

ngăTơyătr thƠnhămônăkhoaăh căđ c l p b tăđ u t th k XVII.

iăđặt c t m căchoăgiáoăd c tr thƠnhă mônăh căđ c l p lƠăJohn Amos Comenius

(1592-1670)ă ng

i Ti p Kh c v iă tácă ph m Great Didactic (Đ iă giáoă h c lu n) nĕmă

1632.
1.1.2 Quá trình hình thƠnh tri t h c giáo d c :
Johann Karl Friedrich Kranz (1805-1879),ătácăph m Die Padagogik system 1848,
đ

c n giáoăd căgiaăng

i Mỹ Brackett A.C d ch ra ti ngăAnhănĕmă1886ăvƠăđ iătênă

sáchălƠăắTri t h căgiáoăd c”ă(Philosophyăofăeducation).ăKháiăni măắtri t h căgiáoăd c”ă
b tăđ u t đó.
Sáchăc a Rosenkranz d aăvƠoăquanăđi m tri t h c c aăHegel.ăSáchăchiaălƠmăb n
ph n: Ph n L i t aănóiăv ắtínhăch tăvƠănhi m v c aăgiáoăd căvƠăkhoaăh c”.ăPh n 1:
Kháiăni m chung v giáoăd c. Ph n 2: Y u t đặcăthùăc aăgiáoăd c. Ph n 3: H th ng
t ăt

ngăgiáoăd c c th .
Tri t h că giáoă d că ph

ngă Tơyă tuyă nhi uă nh ngă cóă th chiaă thƠnhă haiă tr

ng

pháiăch y u,ăđóălƠătrƠoăl uătruy n th ngăvƠăph n truy n th ng.ăCóăth s ăb h th ng
cácătr

ngăpháiătri t h c giáoăd cănh ăsau:

 Ch nghƿaălỦătínhă(Rationalism)
NhƠă t ă t

ng ch y u: ba tri t gia Hy L pă Socrates,ă Platon,ă Aristoteă vƠă

Descartes.
 Ch nghƿaăkinhănghi m (Experism)


11

NhƠăt ăt

ng ch y u: Bacon, Locke, Hume.

 Ch nghƿaăt nhiênă(Naturalism)
NhƠăt ăt

ngătiêuăbi u: Rousseau

 Ch nghƿaăvĕnăhóaă(Culturalism)
NhƠăt ăt

ng ch y u: Spranger

 Ch nghƿaăhi n sinh (Existentialism)
NhƠăt ăt

ng ch y u: Kierkegaard, Heiderger, Sartre.

 Ch nghƿaăth c nghi m (Experimentalism)
NhƠăt ăt

ngătiêuăbi u: Dewey.

 Ch nghƿaăc uătrúcă(Structuralism)
NhƠăt ăt

ngătiêuăbi u: Piaget, Kohlniberg.

 Ch nghƿaăh u hi năđ i (Postmodernism)
NhƠăt ăt

ng ch y u: Foucault, Lyotard, Giroux.

 Ch nghƿaăMácăm i (Neo- Marxism)
NhƠăt ăt

ngătiêuăbi u: Apple, Rigoux,

 Ch nghƿaăvƿnhăhằng(Perennialism)
NhƠăt ăt

ngătiêuăbi u: Hutchin, Adler.

 Ch nghƿaătinhătúyă(Essentialism)
NhƠăt ăt

ngătiêuăbi u: Paul Bloom.

 Logic th c ch ng (Logical Positivism)
NhƠăt ăt

ngătiêuăbi u: Wettgenstein.

 KỦăhi u h c (Semiotics)
NhƠăt ăt

ngătiêuăbi u: Gottleb Frege, Bertrand Russell.

 Hi năt

ng h c (Phenomenology)

NhƠăt ăt

ngătiêuăbi u: Huxley.

... ...


12

Quaăđóăcóăth th y tri t h c vƠătri t h căgiáoăd c ph
sauăc năm aănh tălƠă th i kỳ hi năđ i. Tr
th

căđơyăcácănhƠănghiênăc u tri t h c Macxit

ngăchoăđóălƠătrƠoăl uătri t h c duyătơmăph năđ ng c a giai c păt ăs n. Nh ngăgi

đơyă ng
đ

ngăTơyăm căraănh ăn m

iătaăđƣăcóă nh năđ nhăkhácăv nh ngătrƠoăl uătri t h că nƠy,ă giáătr c aănóă đƣă

căđánhăgiáăl i, khôngăaiăcóăth ph nh n nóăcũng lƠănh ng c t m căsonătrongăquáă

trìnhăphátătri n c a l ch s tri t h cănhơnălo i.
1.2 PHỂN TệCH B
PH

TRĨO L U TRI T H C VĨ TRI T H C GIỄO D C

NG TỂY TH KỶ XX :
Trong nh ngătrƠoăl uătri t h căvƠătri t h căgiáoăd căđó,ăcóăbaătrƠoăl uătri t h c

giáoă d c nhă h

ng nhi uă h năc

ph

ngă Tơy đ ng th iă cũngă lƠă đ i di nă hayă tiêuă

bi u c a ba n năvĕnăhóaăMỹ,ăPháp,ăĐ c n i ti ngătrênăth gi i

th k th XX.ăDoăđóă

tácăgi lu năvĕnăkhôngăth trìnhăbƠyătoƠnăb cácătrƠoăl uătri t h căgiáoăd cănóiătrênămƠă
ch xinăphépăđ c păđ năbaătrƠoăl uătri t h căgiáoăd c cóă nhăh

ng nhi u nh tăđ năgiáoă

d c Vi t Nam,ăđóălƠăch nghƿaăTh c d ng, ch nghƿaăHi năsinhăvƠăHi năt

ng h c.

1.2.1 Ch nghƿa th c d ng vƠ quan đi m c a ch nghƿa th c d ng v tri t h c
giáo d c :
Ch nghƿaăth c d ngăcóăngu n g c t ch nghƿaăhoƠiănghiă(Kepticism)ăt th i
Hy L p c đ i. Nh ngă g n nh tă lƠă ch u nhă h

ng tr c ti p c a George Berkeley,

DavidăHume,ăAugusteăComte,ăHenriăBergsonăvƠăArthurăSchaupenhauer.ă
Ch nghƿaă th c d ngă lƠă trƠoă l uă tri t h c ch đ o
nh ngătrƠoăl uătri t h c ph bi n nh t c aăph

Mỹ vƠă cũngă lƠă m t trong

ngăTơyă th k XX . Ch nghƿaăth c

d ngă hìnhă thƠnhă vƠoă nĕmă 1870.ă ă Charlesă Sanders Peirce (1839-1914) ng

i Mỹ đ u

tiênă đ c pă đ n kháiă ni mă ắch nghƿaă th c d ng”ă (Pragmatism),ă xu t x t ti ng Hy

L păắPragma”ăcóănghƿaălƠăắhƠnhăđ ng”.ă Sauă đó,ă Williamă Jamesă (1842-1910), v iă tácă
ph măắCh nghƿaăth c d ng”ă(Pragmatism)ăđƣăkhaiăsinhăraătri t h c th c d ng.ăNh ngă
ph iăđ iăđ n John Dewey m iăphátătri n c chi u r ng l n chi uăsơu.ăCh nghƿaăth c


13

d ngăđ uădoăbaăng

i Mỹ đặt n nămóngăvƠăphátătri n,ăchoănênăng

i ta cho rằng ch

nghƿaăth c d ngălƠăs n ph m thu nătúyăc a Mỹ.

1.2.1.1 S nghi p vƠ cu c đ i John Dewey (1859-1952) :
John Dewey sinh ra

Burmington, bang Vermont, thu că Newă England.ă Nĕmă

1879 t t nghi păđ i h c Vermont. J. Dewey b tăđ u s nghi pănghiênăc u c aămìnhăr t
s m.ăVƠoănĕmă1882ăchƠngăthanhăniênăDewey m iăngoƠiă20ătu iăđƣăcóăbƠiăvi tăđ u tay
đĕngă t păchíăTriết học tư biện (Speculative Philosophy). Lúcăb y gi

Mỹ ch m i

cóăt t păchíătri t h c duy nh tălƠăt t păchíăduyănh tănóiătrên.ăDewey đĕngăbƠiăvi tăcóă
t aă đ ắGi thi t v siêuă hìnhă duyă v t”ă (Theă metaphysicală Assupationsă materialism).ă
Trong su tă 50ă nĕmă tr i v a gi ng d y v aă nghiênă c u, Dewey đƣă vi t r t nhi uă tácă
ph m v nhi u th lo iănh ătri t h c,ătơmălỦăh c, logicăđặc bi tălƠăv tri t h căgiáoăd c.

JohnăDeweyălƠănhƠătri t h c ch y u c a ch nghƿaăth c d ngăđ ng th iăcũngălƠă
nhƠătri t h căgiáoăd c n i ti ng c a Mỹ.ă(Ọngăđƣăvi t 36 cu năsách,ăh nă300ăbƠiănghiênă
c u v cácălƿnhăv cănh ătri t h c, tri t h căgiáoăd c,ăvĕnăhóa,ăxƣăh i...): Tácăph m ch
y u c a Dewey:
- Tâm lý học (Psychology)1887.
- Trường học và xã hội (School and Society) 1899.
- nh hưởng của Darwin lên triết học và những tiểu luận khác về tư tưởng đương đ i
(The influence of Darwin on Philosophy and Other Essays in Contemporary Thought)
1910.
- Dân chủ và giáo dục (Democracy and education) 1916.
- Kinh nghiệm và tự nhiên (Experience and Nature) 1925.9…
LƠănhƠăc iăcáchăgiáoăd c l n c a Mỹ

th k 19-20,ăDeweyăphêăphánăquan ni m

giáoă d c truy n th ng l c h u c a Mỹ ch u nhă h
JohannăFriedrichăHerbartăăng

ng nặngă t ă t

ngă giáoă d c c a

iăĐ călúcăb y gi .

100 Triết gia tiêu biểu thế kỷ XX, Stuart Brown, Diane Collinson, Robert Wilkinson, NXB Lao Động,
tr.84.
9


14

Baăắtrungătơm”ămƠăquanăni măgiáoăd c truy n th ng v n th c hi năđ u b Dewey
ph đ nh,ăđóălƠăắgi ngăđ

ngălƠătrungătơm”,ăắsáchăgiáoăkhoaălƠătrungătơm”,ăắăth yăgiáoă

lƠă trungă tơm”.ă Deweyă đ xu tă baă trungă tơmă m i:ă ắho tă đ ngă lƠă trungă tơm”,ă ắkinhă
nghi mălƠătrungătơm”ăvƠăắh căviênălƠătrungătơm”.
Đúngănh ăDeweyănh năxét,ăs đ i m i v ắbaătrungătơm”ătrongălƿnhăv căgiáoăd c
cũng gi ngănh ăcu căcáchăm ng c a Copernic thay th qu đ tălƠătrungătơmăbằng mặt
tr iălƠătrungătơmătrongălƿnhăv căthiênăvĕnăh c.
Tácăph m Dân chủ và giáo dục c a Dewey đ

căxemălƠătácăph m tri t h căgiáoă

d c c a th iăđ i.ăCùngăv iătácăph m C ngăhòaă(République) c aăPlatonăvƠăEmileăc a
Rousseauă lƠă 3ă tácă ph mă đ

că xemă lƠă tácă ph mă kinhă đi n v giáoă d c c aă nhơnă lo i.

B n thơnănhƠătri t h c-tri t h căgiáoăd c John Dewey tr thƠnhănhƠătri t h căgiáoăd c
hƠngăđ u c a th gi iămƠăsu t c th k XXăch aăaiăv

t quaăđ

căông.

1.2.1.2 Quan đi m tri t h c c a J. Dewey :
Theo Dewey ắTri t h călƠăm t n l c hi uătoƠnăb - nghƿaălƠ,ăt p h păcácăđặc
đi măkhácănhauăthƠnhăm t s l

ng nh cácănguyênăt c cu iăcùng,ănh ătrongătr

h p c aăcácăh th ng nh nguyên.ăTrênăph

ng di nătháiăđ c a tri tăgiaăvƠănh ng ai

đ ngătìnhăv iăcácăk t lu n c a tri tăgia,ăcóăs c g ngăđ tăđ
nh tăquánăvƠătr n v n v kinh nghi m.ăKhíaăc nhănƠyăđ
yêuăm năcáiăbi t. H khiănƠoătri t h c đ

ng

c m tăcáiănhìnăth ng nh t,

c di năđ t trong t tri t h c ậ

cănhìnănh nănghiêmătúcăthìăbaoăgi ng

cũngă th a nh n tri t h că nghƿaă lƠă vi că đ t t i m tă cáiă bi tă gơyă nhă h

i ta

ng t iă cáchă

s ng.ă”10
a) Quan đi m v n đ ng vƠ phát tri n:
Quană đi m v nă đ ngă vƠă phátă tri n c a John Dewey raă đ iă vƠoă lúcă Charlesă
Robert Darwin (1808-1882)ă côngă b côngă trìnhă nghiênă c u Nguồn gốc của các loài
(Theă Origineă ofă Species)ă lƠmă đ o l n t t c cácă quană ni mă siêuă hìnhă truy n th ng.

Dewey ch u nhăh
10

ng nhi u v quan ni m v năđ ngăvƠăphátătri n c a Darwin. T đóă

John Dewey, Dân chủ và giáo dục, Nxb Tri thức, tr.382


15

Dewey cho rằng m i kháiăni mădoăconăng

i t oăraăcũngăph i v năđ ngăvƠăphátătri n,

khôngăcóăkháiăni m hay quan ni mănƠoăcóăth g iălƠătuy tăđ iăhayăvƿnhăc u.ăỌngăk ch
li tăphêăphánăỦăni m tuy tăđ i c aăHégel,ăchoăđóălƠăquanăni măsiêuăhìnhăkhôngăth ch p
nh năđ
đ

c. Ngay c cáiăg iălƠăắkinhănghi m”ădoăm iăcáănhơnăti păxúcăv i cu c s ngăcóă

căcũngăth

ngăxuyênăthayăđ i,ăkhôngăph iălƠăcáiăb t bi n.

b) Quan đi m v đa nguyên chơn lỦ:
J. Dewey cho rằng th gi iănƠyăkhôngăph iălƠăm t th th ng nh t,ănóăgi ngănh ă
m t s iădơyăth ngătoăđ

c b n l i bằng nhi u s iădơyăth ng nh .ăKhôngăcóăchơnălỦănƠoă

chungăchoădơyăth ng to c mƠăch cóăchơnălỦăc a s iădơyăth ng nh mƠăthôi.ă
J. Dewey cho rằng tri th că cóă ngu n g c t kinh nghi m, kinh nghi mă lƠă quáă
trìnhăth nghi m c a ch th hƠnhăđ ngăđ i v i cu c s ngăbênăngoƠi.ăTriăth c tr thƠnhă
chơnălỦăph iăthôngăquaăki m nghi m,ăíchăd ngălƠăth
Ủănghƿaăkhiănóăđemăl iăíchăl i nh tăđ nhăđ i v iăng

căđoăc aăchơnălỦ.ăChơnălỦăch cóă
iăhƠnhăđ ng. Dewey ch đ ngăđ aă

thuy tăgiáătr vƠoănh n th c lu n.ăDoăđóăDewey cho rằngăkhôngălƠmăgìăcóăchơnălỦăph
bi năvƠăkháchăquan.ăNh ăv yălƠăDewey đƣăthiênăv cáiăđ nănh t,ăcáiăđặcăthù,ăcáiăch
quan, xem nh cáiăph bi n,ăcáiăkháchăquan.
1.2.1.3 Quan đi m tri t h c giáo d c c a Dewey:
a) Quan ni m v dơn ch trong giáo d c :
BurmingtonălƠăquêăh
ch .ă H nă n aă n
nhi uă n

ngăc a Dewey,ăđóălƠăx s n i ti ngăvìăcóătruy n th ngădơnă

c Mỹ v nă khôngă b níuă kéoă b i ch đ đẳng c p phong ki nă nh ă

că khác,ă doă đóă kh u hi uă dơnă ch đ

că hôă vangă cũngă nh ă đ

ch

ng ng

m nh m cũngălƠăđi u d hi u. Dewey cho rằng b n ch t c aăgiáoăd călƠăduyătrìăvƠăphátă
tri năxƣăh iădơnăch ,ăchoănênăgiáoăd căkhôngăcóălỦădoăgìămƠăkhôngăth c hi nădơnăch .
Dewey vi t :
ắNh ă v y ki uă giáoă d că thíchă h p v i s phátă tri n c a m tă xƣă h iă dơnă ch đƣă
đ

c coi m tăcáchărõărƠngănh ălƠătiêuăchíăđ ti p t căphơnătíchăkỹ h năv giáoăd c. S

phơnătíchăd aăvƠoătiêuăchíădơnăch đ

c th yălƠăbaoăhƠmălỦăt

ng v m t s liênăt cătáiă


16

ki n t oă vƠă táiă t ch c l i kinh nghi mă theoă cáchă nƠoă đ yă đ tĕngă Ủă nghƿaă hoặc n i
dungăxƣăh iăđ

c th a nh nă[tr

căđó],ăđ tĕngănĕngăl căhƠnhăđ ng c aăcácăcáănhơnăxétă

nh ănh ngăng

i b o v mangătínhăđi u khi n c aăquáătrìnhătáiăt ch cănƠy.ăSauăđó,ăs

phơnăbi tătrênă[tiêuăchíădơnăch ]ăđƣăđ

vƠăph

cădùngăđ phácăraănh ngătínhăch t c a n i dung

ngăpháp,ăb i d aătrênăc ăs nƠyă[tiêuăchíădơnăch ],ăph

h c t p ch lƠăquáătrìnhătáiăt ch c l iăđ

ngăphápănghiênăc uăvƠă

căđi u khi n m tăcáchăh u th c c a n i dung

c a kinh nghi m. T quană đi mă trên,ă chúngă taă đƣ đ aă raă cácă nguyênă t că chínhă c a
ph

ngăphápăvƠăn i dung h c t p.”11
Dewey phêă phánă quană ni m truy n th ngă đặtă giáoă viênă

th

ng,ă lƠă khuônă vƠngă th

v tríă caoă caoă t i

c ng c,ă cóă quy nă ápă đặt m i th đ i v i h că viên.ă Theoă

Dewey, quan h th yătrò lƠăquanăh bìnhăđẳng,ădơnăch . Th yăvƠătròălƠăquan h ắIăvƠă
You”ăch khôngăph i quan h ắIăvƠăThing”.ăTròăkhôngăph iălƠăv t ch aămƠăth yăcóăth
tùyăti n mu nănhétăcáiăgìăvƠoăcũngăđ

c.

ắTrongă th c ti n,ă đi uă đ i ng v i s nhƠă tr
th y th ch đ ng h c t păvƠătĕngătr
đặt t phíaăng

ng

ng

ng truy n th ngă khôngă th nhìnă

i h căcáănhơn,ănằm

ph

ngăphápăápă

i th yăvƠăs ti p nh n, s ti p thu t phíaăh căsinh.”

N uăđ iăt

ng c aăgiáoăd c ch y uălƠătròăch khôngăph iălƠăth yăthìătrungătơmă

c aăgiáoăd c ph iălƠăh cătrò.ăQuanăni mănƠyăb tăđènăxanhăchoătínhănĕngăđ ng,ăsángăt o
c aă ng

i h c,ă nh ngă ítă nhi uă cũngă lƠmă choă giáoă viênă cóă ph nă l ă lƠ,ă xemă nh tráchă

nhi m c aămình.ă

T quană đi m tri t h că đaă nguyên,ă Dewey phêă phánă giáoă d c truy n th ng v a
thi uădơnăch v aăkhôngăchúăỦăđ năđặcăđi măriêngăc aăng
ắNhƠătr

i h c:

ng truy n th ng,ăítănh tălƠătrongăph m vi c a nh ng m căđíchăc aăgiáoăd c,

h uănh ăchoărằng t t c m iăng

i h uănh ăgi ng h tănhauănh ănh ng h tăđ u trong

m tăcáiăv đ u,ăvƠăvìăth nhƠătr

ng truy n th ngăđƣăcungăc p m tăch

đ ng nh tădƠnhăchoăt t c .”
11

John Dewey, Dân chủ và giáo dục, Nxb Tri thức, tr.380

ngătrìnhăh c


17

b) Quan h “giáo d c vƠ cu c s ng NhƠ tr

ng vƠ xƣ h i” :

Giáoăd călƠăcu c s ng. Dewey cho rằng cu c s ng b năthơnănóălƠăphátătri năvƠă
khôngăng ngăphátătri n. N uănh ăgiáoăd călƠăduyătrìăvƠăphátătri năxƣăh iăthìăgiáoăd c
khôngăth táchăr i kh i cu c s ng.ăGiáoăd căkhôngăph iălƠăchu n b cho cu c s ngămƠă
giáoăd căchínhălƠăcu c s ng,ăNhƠătr
đ i m i cho nênăn iădungăvƠăph

ngălƠăxƣăh i. Cu c s ngălƠăđ i m i,ăgiáoăd călƠă

ngăphápăgiáoăd căcũngăph iăluônăthayăđ i.ăSáchăgiáoă

khoa b năthơnănóăđƣămangătínhăl c h u, n uăkhôngăk p th iăđ i m iăthìăchẳngăđemăl i
íchăl iăgìăchoăng

i h căvƠăchoăxƣăh i.ăDoăđóăcóăth th y rằngăắGiáoăd călƠăcu c s ng”ă

tr thƠnhăc s lỦălu n cho ch tr
lƠăth i gian

gh NhƠătr

ngăh c t pălƠăcôngăvi c su tăđ i ch khôngăph i ch

ng.

Dewey quan ni mă giáoă d că khôngă ph iă lƠă ho tă đ ngă táchă r i kh i cu c s ng,
khôngăph iălƠăs chu n b cho cu c s ng. B iăvìăn uănh ăv yăthìăgiáoăd c s luônăl c
h u v i cu c s ng, v i th iăđ i.ăChoănênănh ng tri th c h căđ
tr thƠnhăth aăđ i v iăng

c

nhƠătr

ngăđaăph n

i h c trong cu c s ng.ăDoăđó,ătheoăDewey,ăắgiáoăd căkhôngă

ph iălƠăs chu n b cho cu c s ngămƠăchínhălƠăb năthơnăcu c s ng” (Education is not a
preparation for life, Education is life itself).
Theo Dewey ắhi u theo m t trong nh ngănghƿaăthôngăth
tháiăđ t ch vƠăngoanăc
h căcònăđ
nhăh

ng, tri t h căcóănghƿaălƠă

ng ch uăđ ng b t ch păkhóăkhĕnăvƠăm tămát,ăth măchíătri t

c choălƠăm t kh nĕngăbìnhăth n ch uăđ ngăđauăkh .ăụănghƿaătrênălƠăm t

ng t tri tălỦăkh c k h nălƠăăm t thu cătínhăc a tri t h cănóiăchung.ăNh ngăb t

kỳ cáchăhi uănƠoăcũngăđ uălƠăđúngăch ngănƠoămƠănóăth a nh n rằngătínhătoƠnăb đặc
tr ngăc a tri t h călƠăkh nĕngăh c h i hoặcărútăraăỦănghƿaăth măchíăt nh ngăthayăđ i
khôngăd ch u c a kinh nghi măvƠăbi năđi u h căđ
vi c h c h i.Nh ngăkhiăv năđ tri t h căđ
t

căthƠnhăkh nĕngăti p t căduyătrìă

c ti p c n t phíaăki uăxuăh

ng tinh th n

ngă ng v i chúng,ă hoặc t phíaă nh ngă khácă bi tă doă tácă đ ng c a tri t h că gơyă raă

trong th c ti năgiáoăd c, khi yăcácătìnhăhu ngăđ i s ngădoăchúngăăphátăbi u s khôngă
bao gi tr nênăxaăv i. N u m tălỦălu năkhôngăt oăđ

c s thayăđ i trong n l căgiáoă


18

d c,ălỦălu năđóă tălƠăgi t o.ăĐi mănhìnăc aăgiáoăd căchoăphépănhìnăthẳngăvƠoăcácăv n
đ tri t h c

n iăchúngăxu t hi năvƠăphátătri n m nh,

n iăchúngăắc m th yănh ă

nhƠ”,ă n iămƠăs ch p nh n hay v t b t o ra s khácăbi t trong th c ti n. N uăchúngă
ta sẵnă sƠngă quană ni mă giáoă d că nh ă lƠă quáă trìnhă đƠoă t oă cácă xuă h
h

ng tinh th năvƠăxuăh

ngătìnhăc m,ătr

đ

căđ nhănghƿaănh ălƠălý luận chung của giáo dục”.12

ngă cĕnă b n, xu

c T nhiênăvƠăđ ng lo i,ăthìătri t h căcóăth

Choănênăgiáoăd călƠăt giáoăd c. N uănh ăắh căđ bi t”,ăv yăthìăc n bi tăcáiăgì?ă
N uăắh căđ lƠm”, v yăthìăc nălƠmăcáiăgì?ăĐóălƠănh ng v năđ c ăb nămƠătri t h căgiáoă
d căđặtăraăđángăđ choăgiáoăd c suy ng m.
c) Giáo d c đ o đ c cho ng
Dewey cho rằngă conă ng

i h c:
i s ngă vƠă hƠnhă đ ng trong xƣă h i,ă tíchă lũyă ngƠyă cƠngă

nhi u kinh nghi m. Nh ng kinh nghi mămƠăconăng

iăcóăđ

c ph iăluônăthayăđ i. Cho

nênăắc i t o kinh nghi m”ălƠănhi m v c c kỳ quan tr ng c aăgiáoăd c.ăSáchăgiáoăkhoaă
khôngăph iălƠătoƠnăb n i dung c aăgiáoăd c. Dewey cho rằng sáchăgiáoăkhoaălƠătiêuă
bi u cho h c v năvƠătríătu c aăquáăkh ”.ăH c v năvƠătríătu khôngăđ

căDeweyăđặt

v tríăcaoănh t. V tríăcaoănh tătrongăgiáoăd c.ăTheoăDewey,ăắđ oăđ călƠăm căđíchăcaoă
nh tăvƠăcu iăcùngăc aăgiáoăd c”,ăắQuáătrìnhăgiáoăd căvƠăquáătrìnhăđ oăđ căluônăth ng

nh t”.ă
Deweyă cũngă phêă phánă nh n th c lu n c aă giáoă d c truy n th ng.ă Ọngă choă rằng
nh n th c lu n c aăgiáoăd c truy n th ngăđƣăm c ph i sai l mănghiêmătr ngăvìăđƣătáchă
r i ch th vƠăkháchăth nh n th c. Tri th cămƠăng

i d y truy năđ tăcũngănh ăng

h c ti păthuăđ uălƠătriăth căcóăsẵnăkhôngăph iădoăng

i h căcóăđ

đó,ăvôăhìnhăchungăng

i

cătrongăkhiălƠm.ăDoă

i h căđƣăti p thu tri th c m tăcáchăth đ ng m tăđiătínhănĕngă

đ ngăsángăt o. Dewey cho rằngăđóălƠăắlỦălu n c a nh ng kẻ bƠngăquang v tri th c”ă

12

John Dewey, Dân chủ và giáo dục, Nxb Tri thức, tr.386


19

(Spectatore theory of knowledge). Cóăl m t trong nh ngălỦădoălƠmăchoăgiáoăd c Mỹ
phátătri n nhanh

th k XXălƠăđ

căđ i m iătheoăt ăt

ngăgiáoăd c c a Dewey.

1.2.2 Ch nghƿa hi n sinh :
1.2.2.1 Ngu n g c ra đ i :
Ch nghƿaă hi n sinhă (Existentialism)ă lƠă m t trong nh ngă trƠoă l uă tri t h c th nh
hƠnhănh t

ph

ngăTơyăvƠoăth k th XX.ăKháiăni măắhi năsinh”ăcóăngu n g c t

ti ngăLaătinhăắExistentia”ăcóănghƿaălƠăắt n t i”,ăs t n t i c aăconăng
ph iă conă ng

iănh ngăkhôngă

i hi n th că trongă đ i s ng v t ch tă mƠă lƠă đ i s ng tinh th n. Soren

Kierkeggardă vƠă Friedrichă Nietzsche đ
hi năsinh.ăS.ăKierkeggard,ăng

că xemă lƠă ng

iă đặt n nă móngă choă ch nghƿaă

iăĐanăM chăsinhătrongăgiaăđìnhăC ăđ căgiáo.ăỌngăđƣă

t ng tham d nh ng bu i gi ng c a nh ngă nhƠă tri t h c l ngă danhă đ

ngă th iă nh ă

Sheler,ăHégel...nh ngăôngăkhôngăhƠiălòngăvìăh đƣăquáăchúătr ng v lỦătính,ăb quênă
đ i s ng, b quênăthơnăph n c aăconăng
c aăconăng

i. V i ch tr

ngăquanătơmăđ năthơnăph n

i c aăKierkeggardăcũngănh ăắỦăchíălu n”ă(volontarism)ăc a Nietzsche đƣ

đặt n nămóngăchoăch nghƿaăhi năsinhăraăđ iăvƠăphátătri n.
N uă nh ă Kierkeggardă vƠă Nietzsche lƠă haiă nhƠă tri t h că đặt n nă móngă choă ch
nghƿaăhi năsinhăthìăMartinăHeideggerăđƣăk t h p nh ngăỦăt

ng c a hi năt

ng lu năđ

sángăl p ra ch nghƿaăhi năsinh.ăNh ngăph iăđ iăđ n Jean Paul Sartre ch nghƿaăhi n
sinh m iăđ

căphátătri n c chi uăsơuăl n chi u r ng, th nhăhƠnhăvƠă nhăh

ng kh p th

gi i. Nh ngănĕmă50-60 ch nghƿaăhi n sinh tr thƠnhătrƠoăl uătri t h c ch y u
Jean Paul Sartre tr thƠnhăbi uăt

ng c a ch nghƿaăhi năsinhăđ n n iăng

Pháp.ă

iătaăth

ng

đ ng nh t ch nghƿaăhi năsinhăvƠătênătu i c aănhƠătri t h cănƠy.ăCh nghƿaăhi năsinhălƠă
Jean Paul Sartreă vƠă Jeană Paulă Sartreă lƠă ch nghƿaă hi n sinh. Theoă tácă gi Gordon E.
Bigelowă:ăắăgi ngănh ăthuy tătiênănghi m c a th k tr

c,ăcóăbaoănhiêuănhƠăvĕnădùngă

t hi nă sinh,ă thìă h uă nh ă cóă b yă nhiêuă lo i ch nghƿaă hi nă sinh”13.ă Tuyă nhiênă cóă th
Xem Các vấn đề tư tưởng căn bản tr.217, Michael W. Alssid & William Kenney, năm 2008, NXB Từ
điển bách khoa.

13


20

chiaăchúngăthƠnhăhaiălo iăvôăth năvƠăh u th n.ăChúngătaăđ c păđ n lo iăvôăth nătr

c,

cácănhƠăhi năsinhăvôăth nănh : Jean Paul Sartre, Alber Camus...CácănhƠăhi n sinh h u
th năănh ă:ăSoren Kierkegaard, Paul Johannes Tillich...
Tr

ngăpháiăhi n sinh h u th năvƠăvôăth năđ

nhau, m tăbênăth a nh năcóăth

ngănhiênălƠăcóănhi u ki n gi iăkhácă

ngăđ , m tăbênăkhôngăth a nh năcóăTh

đƣălƠăch nghƿaăhi năsinhăthìăkhôngăth khôngăgặp nhau
v năđ đóăđ

ngăđ nh ngă

m t s v năđ chung, nh ng

căGordonăquyăthƠnhăsáuăv năđ nh ăsauă:ă

ắHi năsinhăcóătr

c b n ch t

LỦătríăluônăb t l căkhiăđ c păđ n chi uăsơuăc aăđ i s ngăconăng

i.

S xung kh c
Run s - ơuălo
Ch mătránăv iăh ăvô
T do”14
1.2.2.2 Cu c đ i vƠ s nghi p c a Jean Paul Sartre :
J.P.ăSartreăsinhănĕmă1901ăt iăParisăvƠăm tănĕmă1980.ăăChaăc aăôngăălƠăsƿăquanăh i
quơn.ă J.ă Pă Sartreă lƠă nhƠă tri t h c,ă nhƠă vĕn,ă nhƠă so n k chă vƠă cũngă lƠă nhƠă ho tă đ ng
chínhătr n i ti ng.ăNĕmă1964ăôngăđ

c tặng gi iăth

ngăNobelăvĕnăh cănh ngăôngăt

ch iăkhôngănh n v iălỦădoălƠăkhôngăchoăphépăb năthơnăb ghépăvƠoăb t c t ch cănƠo.ă
J.ăPăSartreăsáng tácănhi u th lo i.ăSauăđơyălƠănh ngătácăph m ch y u:
Buồn nôn (La Nausée)1938.
Bức tường (Le Mur)1938.
Đề cương lí thuyết tình c m (Esquisse d'une théorie des emotions) 1939.
Cái tưởng tượng (L'imaginaire)1940.
Tồn t i và hư vô (L'Être et le Néant) 1943, chủ nghĩa hiện sinh là chủ nghĩa nhân văn
(L'existentialisme est un humanisme L'existentialisme est un humanisme)1946.
Xem Các vấn đề tư tưởng căn bản, Michael W. Alssid & William Kenney, năm 2008, NXB Từ điển
bách khoa.
14


21

Phê phán lí trí biện chứng (Critique de la raison dialectique)1960.
Chân lý và hiện sinh (Vértti é et existence) 1989.15

1.2.2.3 T t

ng tri t h c c a J. P. Sartre :

a) T n t i có tr

c b n ch t :

Trongătácăph m Tồn t i có trước b n chất (L`existence precede l`essence) Sartre
phêăphánănh ngăquanăđi m tri t h cătr

căđơyăchoărằngăắb n ch tăcóătr

quan ni mă đó,ă cácă nhƠă tri t h c Hy L p xem b n ch tă conă ng
(apriorie), b n ch tă conă ng

iă lƠă cáiă cóă t tr

nh ngăđ nhănghƿaăchungăv conăng
ng ,ăconăng

i. Chẳng h nănh ăconăng

Tuơnă T cũngă quană ni m b nă tínhă c aă conă ng
ng

iă cóă tínhă tiênă thiênă

că vƠă gi ngă nhau,ă choă nênă m iă đ aă ra

iălƠăđ ng v tăchínhătr ,ălƠăđ ng v tăxƣăh i...

M nh T cho rằng b nă tínhă conă ng

c t n t i”.ăT

iălƠăđ ng v tăcóăngônă

ph

iă lƠă cáiă cóă tr

ngăĐông,ăM nh T ,
c,ă khácă nhauă

ch

i v nă lƠă thi nă (nhơnă chiă s ă tínhă b n thi n)ă thìă

c l iă Tuơnă T cho rằng b nă tínhă conă ng

i v nă lƠă ácă (nhơnă chiă s ătínhă b nă ác).ă

SáchăĐ i học chép:ăắCáiămƠătr iăphúăchoăg iălƠătính,ănoiătheoătínhăg iălƠăĐ o,ătuăd
rènăluy n theo Đ o g iălƠăgiáoăd c”.ăN u xemăxétăb n ch t c aăconăng

ng

iănh ănhauăthìă

ph

ngăphápăgiáoăd căcũngăs nh ănhau.ăNh ngătheoăSartre,ăkhôngăph i b n ch t m i

ng

iă đ u gi ngă nh ă nhauă b iă vìă nóă khôngă cóă tr

trìnhăt n t i c a con ng

că mƠă đ

i. Quan ni m c a F. Nietzsch v ắTh

estămort)ăvƠăc aăF.ăDostoevskyăắn uăTh

că hìnhă thƠnhă trongă quáă
ngăđ đƣăch t”ă(Dieuă

ngăđ khôngăt n t iăthìăm i vi căđ uăcóăth

x yăra”ă(SiăDieuăn`existeăpasătoutăestăpermis).ăNietzscheăvƠăDostoevskyăđƣăm đ
cho Sartre v s t l a ch n b n ch t c aăconăng

ng

i. Sartre cho rằngă:”ăN uăkhôngăcóăă

Th

ngă Đ ,ă thìă khôngă cóă aiă đ xácă đ nh m tă conă ng

Th

ngăđ đƣăch tăthìăli uătrênăđ iănƠyăcònăchu n m căgìăđ noi theo? M i vi căđ uăcóă

th x yăraăthìăt iăsaoăconăng

i ph iă cóă cácă đặcă tínhă gì.”16

i l iă khôngă t ch n l y b n ch tăchoă mình.ăNh năđ nh

100 Triết gia tiêu biểu thế kỷ XX, Stuart Brown, Diane Collinson, Robert Wilkinson, NXB Lao Động,
tr.357.
16
Nhập môn triết học phương Tây, Samuel Enoch Stumpf & Donald C.Abel, Lưu Văn Hy biên dịch,
NXB Tổng hợp TPHCM, tr.332.
15