Bài giảng Vật lý 9 bài 40

Chương III: QUANG HỌC
HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG


KIỂM TRA BÀI CŨ
• Phát biểu định luật truyền thẳng của ánh sáng.
• Khi nào thì ta nhìn thấy vật?

Trả lời


KIẾN THỨC CŨ
1. Định luật truyền thẳng của ánh sáng:
Trong m ộ t m ô i tr ư ờ ng trong su ố t v à
đ ồ ng t í nh, á nh s á ng truy ề n đ i theo
đường thẳng.
ng
2. Ta nhìn thấy vật khi có ánh sáng truyền
từ vật vào mắt ta.


Bài 40: HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH
SÁNG

Các em làm thí nghiệm sau:

Đ ặ t m ắ t nh ì n d ọ c theo m ột
chi ế c đ ũ a th ẳ ng t ừ đ ầ u tr ên
(hình 40.1a), ta không nhìn thấy
đầu dưới của đũa.
Giữ nguyên vị trí đặt mắt, đổ

nước vào bát (hình 40.1b), liệu
có nhìn thấy đầu dưới của đũa
hay không?
Vậy trong môi trường trong suốt nhưng không đồng
tính, ánh sáng truyền đi như thế nào?


Bài 40: HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
I. HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
Quan sát hình 40.2 và nêu nhận xét về đường truyền
của tia sáng:

a) Từ S đến I (trong không khí).
b) Từ I đến K (trong nước).
c) Từ S đến mặt phân cách rồi đến K.


Bài 40: HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
I. HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
Quan sát hình 40.2 và nêu nhận xét về đường truyền của
tia sáng:

a) Tia sáng từ S  I: đường thẳng.
b) I  K: đường thẳng.
c) S  mặt phân cách  K: bị gãy khúc tại I.
Hiện tượng ánh sáng truyền từ không khí sang nước có tuân
theo định luật truyền thẳng của ánh sáng không?

Hiện tượng các em vừa quan sát được gọi là hiện tượng khúc xạ ánh
sáng.

Thứ bảy, 23.01.2010

Bài 40: HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
I. HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG



* Hiện tượng tia sáng truyền từ môi trường trong
su ố t n à y sang m ô i tr ư ờ ng trong su ố t kh á c v à b ị
gãy khúc tại mặt phân cách giữa hai môi trường
gọi là hiện tượng khúc xạ ánh sáng.


Một vài khái niệm
SI: tia tới
IK: tia khúc xạ
NN’: pháp tuyến
: góc tới, ký hiệu: i
: góc khúc xạ,
ký hiệu: r
Mặt phẳng chứa SI và
NN’ là mặt phẳng tới.

N

S

P

i

I

Q

r

N’

K


Bố trí thí nghiệm như hình 40.2
C1 Tia khúc xạ có nằm trong mặt phẳng
tới không?
Concept
Góc tới và góc khúc xạ, góc nào lớn hơn?
C2 Hãy đề xuất phương án thí nghiệm
để kiểm tra xem những nhận xét trên có
còn đúng khi thay đổi góc tới hay không.


Kết luận:
* Khi tia s á ng truy ề n t ừ kh ô ng kh í sang
nước thì:
-Tia khúc xạ nằm trong mặt phẳng tới.
-Góc khúc xạ nhỏ hơn góc tới.
N

Concept S

P

i

I

Q

r

N’

K


Bài 40: HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
II. SỰ KHÚC XẠ CỦA TIA SÁNG KHI TRUYỀN TỪ
NƯỚC SANG KHÔNG KHÍ

Kết luận trên có còn đúng trong trường hợp tia
sáng truyền từ nước sang không khí hay không?


Bài 40: HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
II. SỰ KHÚC XẠ CỦA TIA SÁNG KHI TRUYỀN TỪ
NƯỚC SANG KHÔNG KHÍ

Thí nghiệm:
Kết luận:

* Khi tia sáng truyền từ nước sang không
khí thì:
-Tia khúc xạ nằm trong mặt phẳng tới.
-Góc khúc xạ lớn hơn góc tới.


III. VẬN DỤNG

C7 Phân biệt các hiện tượng khúc xạ và phản xạ ánh
sáng.
Hiện tượng phản xạ ánh sáng

Hiện tượng khúc xạ ánh sáng

Concept

-Tia tới gặp mặt phân cách giữa hai -Tia tới gặp mặt phân cách giữa hai
môi trường trong suốt bị hắt trở lại môi trường trong suốt bị gãy khúc
môi trường trong suốt cũ.
tại mặt phân cách và tiếp tục đi vào
môi trường trong suốt thứ hai.
-Góc phản xạ bằng góc tới.

-Góc khúc xạ không bằng góc tới.


III. VẬN DỤNG

C8 Giải thích hiện tượng nêu ra ở phần mở bài.

- Khi chưa có nước trong bát, ánh
sáng truyền theo đường thẳng nên
ta không nhìn thấy đầu
dưới của
Concept
đũa vì bị đầu trên che khuất (đầu
d ư ớ i, đ ầ u tr ê n c ủ a đ ũ a v à m ắt
nằm trên cùng một đường thẳng).


III. VẬN DỤNG

C8 Giải thích hiện tượng nêu ra ở phần mở bài.
- Khi đổ nước vào bát, do hiện tượng
khúc xạ ánh sáng, ánh sáng truyền
từ đầu dưới của đũaConcept
khúc xạ trong
nước (theo đường gấp khúc) truyền
đến được mắt ta nên mắt ta có thể
nhìn thấy đầu dưới của đũa.


VỀ NHÀ
Học thuộc phần ghi nhớ

Chuẩn bị kiểm
tra 15’

Vẽ tia khúc xạ trong trường hợp tia sáng
truyền từ không khí sang nước

Chúc các em học tập tiến bộ
Dẹp dụng cụ thí nghiệm, máy…