bài tập học kì dân sự đề 7 đại học luật Hà Nội (2)

MỤC LỤC

MỞ BÀI
Sáp nhập pháp nhân là một trong những hình thức của sáp nhập pháp nhân
A.

được quy định trong Bộ Luật Dân Sự. Sáp nhập pháp nhân có những đặc điểm
riêng ở những khía cạnh pháp lí khác nhau. Thông qua sự kiện MHB sáp nhập
với BIDV, em xin trình bày các khía cạnh pháp lí của sáp nhập pháp nhân. Từ đó
làm rõ hơn những quy định của bộ luật Dân Sự và các văn bản khác có liên
quan. Bài lafmc òn nhiều thiếu sót, mong thầy cô góp ý thêm. Em xin chân
thành cảm ơn!
NỘI DUNG
CƠ SỞ PHÁP LÍ CỦA SÁP NHẬP PHÁP NHÂN
. Pháp nhân và cải tổ pháp nhân pháp nhân
B.

I.
1

Pháp nhân là một tổ chức thống nhất, độc lập, hợp pháp có tài sản riêng và
chịu trách nhiệm bằng tài sản của mình, nhân danh của mình tham gia vào các
quan hệ pháp luật.
Cải tổ pháp nhân là một hình thức chấm dứt pháp nhân thông qua việc tổ
chức lại pháp nhân đó. Cải tổ pháp nhân bao gồm: hợp nhất pháp nhân, sáp nhập
pháp nhân, chia, tích pháp nhân. Cải tổ pháp nhân về bản chất là sự kế quyền
tổng hợp giữa những pháp nhân mới và pháp nhân ban đầu. Cải tổ khác giải thể
ở chỗ giải thể chấn dứt sự tồn tại của pháp nhân như là một chủ thể, các quyền
và nghĩa vụ của nó chấm dứt thông qua việc thanh lí tài sản và không còn chủ
thể kế tục quyền và nghĩa vụ của chúng. Cải tổ pháp nhân chấm dứt sự hoạt
1

động của pháp nhân nhưng quyền và nghĩa vụ của pháp nhân được chuyển cho
những pháp nhân mới.
2

. Sáp nhập pháp nhân
Sáp nhập pháp nhân là một hình thức cải tổ pháp nhân.
Cũng như hợp nhất pháp nhân, việc sáp nhập pháp nhân được tiến hành khi
có đủ hai điều kiện: có ít nhất hai pháp nhân, các pháp nhân được sáp nhập là
pháp nhân cùng loại. Việc sáp nhập pháp nhân được tiến hành do chính bản thân
pháp nhân đó quyết định (trên cơ sở quy định tại điều lệ pháp nhân, hoặc theo
thỏa thuận giữa các pháp nhân) hoặc theo quyết định của cơ quan nhà nước có
thẩm quyền
Hay nói cách khác, một pháp nhân có thể được sáp nhập vào một pháp
nhân khác cùng loại theo quy định của điều lệ, theo thỏa thuận của các pháp
nhân hoặc theo quyết định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Sáp nhập pháp
nhân được thực hiện theo công thức A + B = A hoặc A + B = B
Kết quả của việc sáp nhập pháp nhân là: sau khi sáp nhập, pháp nhân được
sáp nhập chấm dứt. Quyền, nghĩa vụ của các pháp nhân này được chuyển giao
cho pháp nhân sáp nhập. Như vậy, khác với hợp nhất pháp nhân, việc sáp nhập
pháp nhân không làm xuất hiện một pháp nhân mới. Pháp nhân sáp nhập vẫn tồn
tại nhưng có thêm quyền và nghĩa vụ của các pháp nhân đã chấm dứt.
Thực chất, sáp nhập pháp nhân chấm dứt hoạt động của pháp nhân nhưng
quyền và nghĩa vụ của nó được chuyển cho pháp nhân mới. Sáp nhập pháp nhân
cũng giống như các hình thức cải tổ pháp nhân khác là việc sáp xếp lại tổ chức

II.

pháp nhân, thực chất là chuyển cơ cấu tổ chức cho pháp nhân mới

TÌNH HUỐNG SÁP NHẬP PHÁP NHÂN TRONG THỰC TẾ
Ngân hàng TMCP Đầu Tư và Phát triển Việt Nam BIDV) là một trong
những ngân hàng lớn ở Việt Nam. Ngân hàng được thành lập vào ngày
26/4/1957. Trải qua gần 60 năm hoạt động, ngân hàng đã đóng góp không ít cho
nền kinh tế nước nhà.
Ngân hàng TMCP phát triển Nhà đồng bằng Sông Cửu Long (MHB) được
thành lập ngày 18/9/1997 theo quyết định số 779/TTG của thủ tướng chính phủ.
2


Sau 18 năm hoạt động, ngân hàng đã đạt được nhiều thành tựu nhưng cũng gặp
không ít khó khăn.
Những năm gần đây, trong giai đoạn cơ cấu lại ngành ngân hàng MHB và
BIDV đã quyết định sáp nhập.
Theo đó, từ 0 giờ ngày 22/5/2015, thương hiệu MHB bị “xóa sổ” trên thị
trường, các thủ tục về chấm dứt pháp nhân, đăng ký bố cáo chấm dứt hoạt động
cũng đã hoàn tất. Ngày 25/5/2015, tại Thành phố Hồ Chí Minh, Ngân hàng
TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV) và Ngân hàng TMCP Phát triển
Nhà đồng bằng Sông Cửu Long (MHB) đã ký kết biên bản bàn giao toàn hệ
thống và công bố sáp nhập MHB vào BIDV. Cổ phần của các cổ đông MHB
được chuyển thành BIDV theo tỉ lệ hoán đổi 1:1. Đây là thủ tục cuối cùng để
MHB chính thức hoàn thành sáp nhập vào BIDV.
Toàn bộ quá trình thực hiện công tác sáp nhập MHB vào BIDV được thực
hiện trong vòng 55 ngày kể từ khi Ngân hàng Nhà nước có quyết định thành lập
Ban chỉ đạo sáp nhập MHB vào BIDV và chỉ trong vòng 1 tháng kể từ khi
Thống đốc NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC có quyết định 589/QĐ-NGÂN HÀNG
NHÀ NƯỚC chấp thuận sáp nhập MHB vào BIDV.
III.

CÁC KHÍA CẠNH PHÁP LÝ CỦA SÁP NHẬP NGÂN HÀNG

1. Căn cứ sáp nhập pháp nhân: theo quyết định của ngân hàng nhà
nước
Bộ luật Dân Sự được đặt ra để điều chỉnh các mối quan hệ liên quan đến
lĩnh vực dân sự. Pháp nhân là một chủ thể tham gia với tư các độc lập vào các
mối quan hệ khác nhau, chính vì vậy, pháp nhân cũng phải chịu sự điều chỉnh
của các quy phạm phám luật Dân Sự nói riêng là các quy phạm pháp luật khác
nói chung. Việc quyết định sáp nhập là do các pháp nhân, tuy nhiên cũng cần
phải tuân theo những quy định của pháp luật, dựa vào những căn cứ pháp luật để
giải quyết các vấn đề liên quan.
Căn cứ vào Điều 95 về Sáp nhập pháp nhân của Bộ Luật Dân Sự và những
quy định khác của pháp luật, thì hoạt động sáp nhập pháp nhân có thể được tiến
3


hành trên cơ sở “theo quy định của điều lệ, theo thoả thuận giữa các pháp nhân
hoặc theo quyết định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.”
Những căn cứ này tạo điều kiện cho việc sáp nhập pháp nhân nhanh
chóng, thuận tiện hơn, Trong trường hợp sáp nhập MHB vào BIDV theo quyết
định của ngân hàng nhà nước, chính vây nên trong bài này chỉ xét căn cứ sáp
nhập là “quyết định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền”.
Việc cải tổ các pháp nhân trên cơ sở quyết định của cơ quan nhà nước có
thẩm quyền thường xảy ra đối với những pháp nhân là các doanh nghiệp nhà
nước, doanh nghiệp có vốn từ nguồn ngân sách nhà nước như: các quỹ tín dụng;
các ngân hàng thương mại; các công ty 100% vốn nhà nước... Những pháp nhân
này thường được nhà nước thành lập trên cơ sở những đề án kinh tế chính phủ,
được cấp vốn và bảo vệ, hình thành trong những ngành kinh tế trọng điểm. Bởi
vậy, mọi hoạt động của các pháp nhân này, trong đó có cả các hoạt động cải tổ
pháp nhân đều phải thông qua cơ quan nhà nước.
Những pháp nhân này được cải tổ nói chung, sáp nhập nói riêng để đạt
được mục tiêu về kinh tế vĩ mô hay phù hợp với chính sách phát triển kinh tế

trong giai đoạn đó. Đối với ngành ngân hàng, Ngân hàng nhà nước đang triển
khai kế hoạch tái cấu trúc ngành ngân hàng nhằm xây dựng ngành ngân hàng
phát triển vững mạnh, ổn định với những ngân hàng có quy mô lớn, có thương
hiệu để vươn ra thị trường khu vực, quốc tế.
Sự kiện ngân hàng MHB sáp nhập vào BIDV cũng là một phi vụ sáp nhập
tròn tiến trình này. Ngân hàng MHB sẽ trở thành một phần của BIDV, góp phần
mở rộng thương hiệu cũng như quy mô của ngân hàng này. Tuy nhiên, khác với
hợp nhất, BIDV không biến mất đồng thời cùng MHB, thương hiệu lâu đời này
đã có uy tín mấy thập kỉ này không có lý do gì để thay thế bằng một tên khác.
Chính bởi vậy ngân hàng nhà nước đã quyết định sáp nhập mà không hợp nhất
hai ngân hàng.
Trong trường hợp sáp nhập pháp nhân theo quyết định của cơ quan nhà
nước có thẩm quyền, hoặc cần được sự chấp thuận của cơ quan nhà nước thì
thương vụ chỉ được tiến hành khi có được quyết định, sự chấp thuận đó.
4


Trong thương vụ này, hai ngân hàng sáp nhập chỉ trong vòng 1 tháng kể từ
khi Thống đốc Ngân hàng nhà nước có quyết định 589/QĐ-HNN chấp thuận sáp
nhập MHB vào BIDV. Điều đó chứng tỏ dù muốn nhanh chóng sáp nhập, nhưng
cả hai ngân hàng đề phải chờ đợi quyết định của ngân hàng nhà nước và hoàn
thành hết mọi thủ tục có liên quan. Đến khi có trong tay quyết định chấp thuận
sáp nhập, mọi hoạt động sáp nhập mới được tiến hành. Kể từ khi quyết định của
cơ quan nhà nước có thẩm quyền được ban hành và có hiệu lực, các bên ngân
hàng tiến hành những hoạt động thực tế như chuyền giao quyền, nghĩa vụ, xử lý
tài sản, xử lý nợ, sắp xếp người lao động, cơ cấu tổ chức của pháp nhân mới..
2. Điều kiện sáp nhập pháp nhân: căn cứ hợp pháp, đảm bảo lợi ích cho bên
thứ ba và người lao động, tính cùng loại của các pháp nhân
Các điều kiện để tiến hành sáp nhập pháp nhân hiện nay chưa được quy
định rõ ràng và đầy đủ. Bộ Luật Dân Sự năm 2005 quy định về hình thức sáp

nhập pháp nhân chỉ nêu ra một điều kiện duy nhất là “tính cùng loại” của những
pháp nhân tham gia, sáp nhập. Tuy nhiên, trên thực tế, để tiến hành sáp nhập,
cần nhiều hơn một điều kiện đã quy định trong Bộ Luật Dân Sự. Căn cứ vào các
văn bản pháp luật liên quan, có thể rút ra những điều kiện để được sáp nhập như
sau:
2.1. Đảm bảo có căn cứ hợp pháp
Để được sáp nhập, các pháp nhân phải dựa vào những căn cứ do pháp luật
quy định, Đối với mỗi loại pháp nhân có những căn cứ pháp luật riêng để sáp
nhập. Trong trường hợp sáp nhập hai ngân hàng, ta căn cứ vào thông tư
04/2010/TT – NHNN “Quy định việc sáp nhập, hợp nhất, mua lại tổ chức tín
dụng”.
Theo đó, điều 9 Thông Tư này quy định các ngân hàng sáp nhập phải thỏa
mãn các điều kiện sau:
“Không thuộc trường hợp tập trung kinh tế bị cấm theo quy định tại Luật
Cạnh tranh”
Luật cạnh tranh quy định: Cấm tập trung kinh tế nếu thị phần kết hợp của
các doanh nghiệp tham gia tập trung kinh tế chiếm trên 50% trên thị trường liên
5


quan, trừ trường hợp được hưởng miễn trừ hoặc trường hợp doanh nghiệp sau
khi thực hiện tập trung kinh tế vẫn thuộc loại doanh nghiệp nhỏ và vừa theo quy
định của pháp luật. BIDV và MHB là những ngân hàng không nắm trong tay
phần lớn thị phần ngành ngân hàng. Khi sáp nhập lại, BIDV cũng không phải là
ngân hàng lớn nhất việt nam, không có khả năng thâu tóm ngành ngân hàng, bởi
vậy thỏa mãn điều kiện không bị cấp tập trung kinh tế.
Khoản 2 quy định:
“Có Đề án sáp nhập bao gồm tối thiểu các nội dung quy định tại Điều 12
Thông tư này. Đề án sáp nhập có nội dung không được trái với Hợp đồng sáp
nhập;” . Đề án để trình lên ngân hàng nhà nước, đề từ đó ngân hàng nhà nước

quyết định có cho pháp sáp nhập hay không. Đề án không được trái với hợp
đồng để bảo đám tính pháp lí của hợp đồng trong trường hợp có xảy ra tranh
chấp hay gây thiệt hại cho các bên liên quan. Nếu đề án và hợp đồng trái ngược
nhau hợp đồng sáp nhập sẽ bị vô hiệu.
Ngày 17/4/2015, MHB tổ chức họp cổ đông thường niên năm 2015, trung
với cuộc họp hội đồng quản trị của BIDV. Trong cuộc họp này, báo cáo của Ban
điều hành trình cổ đông cho biết, về hoạt động tái cơ cấu, đầu năm 2014, MHB
đã hoàn tất việc xây dựng đề án tái cơ cấu MHB đến năm 2015 trình NGÂN
HÀNG NHÀ NƯỚC. Từ quý 4/2014, MHB đã phối hợp với BIDV triển khai
việc xây dựng đề án sáp nhập MHB và BIDV theo chỉ đạo của Thống đốc Ngân
hàng nhà nước, Ngay sau đó, dựa trên đề án, hai ngân hàng cùng xây dựng hợp
đồng sáp nhập.
Như vậy, hai ngân hàng tham gia sáp nhập đáp ứng hai điều kiện về căn cứ
pháp lí.
Khoản 3 điều 9 còn quy định:
Tổ chức tín dụng nhận sáp nhập sau khi sáp nhập đảm bảo mức vốn điều lệ
tối thiểu bằng mức vốn pháp định theo quy định của pháp luật hiện hành.
Điều này để đảm bảo cho các pháp nhân hoạt động ổn định, tránh việc dư
nợ, nợ xấu gây thiệt hại cho nhà nước.
6


Ngày 25 tháng 11 năm 2013, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã có Văn
bản hợp nhất số 07/VBHN-NHNN - Nghị định ban hành Danh mục mức vốn
pháp định đối với các tổ chức tín dụng thành lập và hoạt động tại Việt Nam. Đối
với ngân hàng thương mại, mức vốn này là 3000 tỷ đồng. Trong khi đó, sau khi
sáp nhập, vốn điều lệ của ngân hàng BIDV tăng lên trên 34 nghìn tỷ đồng, vượt
gấp 11 lần số vốn pháp định.
2.2. Đảm bảo quyền vào lợi ích hợp pháp của bên thứ ba và người lao
động

Mỗi pháp nhân tham gia sáp nhập trước đó đều có các quan hệ pháp luật
khác với bên thứ ba như cho vay, gửi tiền… đồng thời có trách nhiệm với người
lao động. Không thể để trường hợp vì các pháp nhân sáp nhập mà các bên liên
quan chịu thiệt thòi. Điều này đi ngược lại nguyên tắc chung của bộ luật dân sự.
Pháp nhân có quyền cải tổ nói chung và sáp nhập với pháp nhân khác nói riêng
nhưng trên nguyên tắc phải đảm bảo lợi ích cho các bên liên quan, nhất là người
lao động.
Thừa nhận và tôn trọng quyền tự chủ trong hoạt động của pháp nhân,
nhưng việc tiến hành sáp nhập pháp nhân là hoạt động có ảnh hưởng lớn đến
nhiều đối tượng, trong đó đối tượng bị tác động (thế bị động) thường là những
chủ thể có quan hệ hợp tác làm ăn với pháp nhân và người lao động. Họ là người
có quyền và nghĩa vụ dân sự, thương mại, lao động liên quan đến sự hoạt động
của pháp nhân, bởi vậy việc sáp nhập pháp nhân ít nhiều có ảnh hưởng đến họ.
Pháp luật dân sự với tinh thần điều chỉnh chung, có trách nhiệm bảo vệ họ, bằng
việc quy định những điều kiện mang tính bắt buộc đối với các pháp nhân. Vừa
đảm bảo quyền tự do hoạt động của pháp nhân, vừa đảm bảo quyền lợi của cá
nhân và những tổ chức khác là đảm bảo sự cân bằng, hài hòa của pháp luật.
Để đảm bảo điều kiện này, ngay khi bắt đầu việc sáp nhập pháp nhân, các
ngân hàng đã có kế hoạch toàn diện về việc chuyển giao các quyền, nghĩa vụ
dân sự, đồng thời thông báo cho các bên liên quan trong một thời hạn hợp lý.
Nguyên tắc xuyên suốt trong giao dịch sáp nhập MHB vào BIDV là kế thừa và
đảm bảo mọi quyền lợi hợp pháp của khách hàng, cổ đông và người lao động
7


của hai ngân hàng. Việc sáp nhập được thực hiện theo phương thức bàn giao
nguyên trạng, đầy đủ toàn bộ hoạt động của MHB và hoán đổi cổ phiếu theo tỷ
lệ 1:1.
2.3. Tính cùng loại của những pháp nhân sáp nhập
Theo khoản 1, Điều 95 “Một pháp nhân có thể được sáp nhập ... vào một

pháp nhân khác cùng loại...”.
Pháp nhân cùng loại được hiểu là những pháp nhân có chung đặc tính, mục
đích hoạt động và được xếp vào cùng một loại theo quy định tại Điều 100 Bộ
Luật Dân Sự năm 2005. Theo đó, pháp nhân có: Pháp nhân là cơ quan nhà
nước, đơn vị vũ trang nhân dân; pháp nhân là tổ chức chính trị, tổ chức chính trị
- xã hội; pháp nhân là tổ chức kinh tế; pháp nhân là tổ chức chính trị xã hội –
nghề nghiệp, tổ chức xã hội, tổ chức xã hôi nghề nghiệp; là các quỹ xã hội, quỹ
từ thiện và những tổ chức khác đủ điều kiện trở thành pháp nhân theo quy định
tại Điều 84 Bộ Luật Dân Sự năm 2005.
Chỉ có những pháp nhân như vậy khi sáp nhập mới không làm sai lệch mục
đích hoạt động, và đảm bảo cơ chế hoạt động cũng như quản lí pháp nhân. Cả
hai pháp nhân trong tình huống trên đều là ngân hàng TMCP, đều kinh doanh
trong lĩnh vực ngân hàng nên được xác định đều là tổ chức kinh tế. Hai ngân
hàng sáp nhập vào nhau thì bản chất hoạt động vẫn không thay đổi. Ngân hàng
sáp nhập sẽ vẫn hoạt động trong lĩnh vực ngân hàng, vẫn là tổ chức kinh tế.
Kết luận:
Theo những phân tích trên, các ngân hàng được sáp nhập có đủ các điều
kiện về căn cứ hợp pháp, đảm bảo lợi ích cho bên thứ ba và người lao động, tính
cùng loại của các pháp nhân.
3

. Thời điểm tiến hành sáp nhập pháp nhân
Hoạt động sáp nhập pháp nhân là một hoạt động pháp lý phức tạp, có liên
quan đến nhiều đối tượng và tác động đến nhiều quan hệ pháp luật. Thông
thường, để bắt đầu một quan hệ pháp luật dân sự về sáp nhập pháp nhân các
pháp nhân phải trải qua quá trình tìm hiểu lâu dài và kĩ lưỡng về mọi mặt. Quá
trình đó có thể kéo dài đến năm năm, mười năm hoặc lâu hơn nữa, nó tùy thuộc
8

vào động cơ và khả năng tiến hành. Vậy, thời điểm tiến hành sáp nhập pháp
nhân ở đây được hiểu như thế nào?
Thời điểm tiến hành sáp nhập pháp nhân chính là thời điểm các bên đạt
được thỏa thuận về cải tổ bằng hợp đồng với chữ ký đầy đủ của bên, hoặc thời
điểm pháp nhân thông qua quyết định sáp nhập, hay thời điểm có hiệu lực của
quyết định do cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành.
Ở đây, thời điểm sáp nhập pháp là thời điểm ngân hàng nhà nước ban hành
quyết định 589/QĐ-NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC chấp thuận sáp nhập MHB vào
BIDV vào tháng 4 năm 2015. Đó cũng là thời điểm xác định MHB chấp dứt tồn
tại, thời điểm chuyển giao các quyền và nghĩa vụ dân sự giữa hai ngân hàng..
4

. Hệ quả pháp lý của sáp nhập pháp nhân
4.1. Sáp nhập pháp nhân làm chấm dứt sự tồn tại của pháp nhân
Sáp nhập pháp nhân đều làm chấm dứt sự tồn tại của những pháp nhân cũ.
Theo quy định của pháp luật dân sự hiện hành, sau khi tiến hành sáp nhập pháp
nhân, các pháp nhân cũ chấm dứt sự tồn tại và chuyển giao các quyền, nghĩa vụ
dân sự sang cho pháp nhân mới. Mặc dù là chấm dứt tồn tại, nhưng đây chỉ là sự
chấm dứt tồn tại về mặt hình thức pháp lý, còn thực chất các pháp nhân đó vẫn
tồn tại, nhưng dưới danh nghĩa của một pháp nhân khác. Sự chấm dứt này khác
với việc chấm dứt pháp nhân theo thủ tục giải thể pháp nhân, trong thủ tục giải
thể, pháp nhân không những chấm dứt về mặt pháp lý mà toàn bộ tài sản đều
được thanh lý, các quyền và nghĩa vụ đều được giải quyết triệt để và không có
sự kế thừa nào.
Trong trường hợp sáp nhập hai ngân hàng, từ 0 giờ ngày 22/5, thương hiệu
MHB bị “xóa sổ” trên thị trường, các thủ tục về chấm dứt pháp nhân, đăng ký
bố cáo chấm dứt hoạt động cũng đã hoàn tất. Đồng nghia với việc, mọi giao dịch
liên quan đến MHB đều chuyển giao cho BIDV, sau khi được sáp nhập, sẽ
không còn bất cứ giao dịch nào đứng tên MHB, trên bản đồ ngân hàng MHB
không còn tồn tại tư cách pháp nhân do đó cungc không còn quyền và nghĩa vụ.

4.2. Sáp nhập pháp nhân làm phát sinh các quyền và nghĩa vụ mới của
pháp nhân
9


Hiện nay, trong các văn bản pháp luật dân sự chưa có những quy định cụ
thể về vấn đề chuyển giao các quyền và nghĩa vụ dân sự của các bên pháp nhân
tiến hành sáp nhập. Pháp luật dân sự thiếu vắng những quy định về vấn đề thời
hạn chuyển giao tài sản, chuyển giao quyền, nghĩa vụ; phạm vi chuyển giao...
Khi bắt đầu thực hiện sáp nhập pháp nhân, các pháp nhân cũ phải tiến
hành chuyển giao tài sản, vốn các quyền và nghĩa vụ mà các bên đã thỏa thuận.
Còn pháp nhân mới phải tiếp nhận các quyền và nghĩa vụ chuyển giao. Việc
chuyển giao, tiếp nhận quyền, lợi ích, và nghĩa vụ này vừa là quyền đồng thời là
nghĩa vụ của các bên. Cụ thể sẽ do các bên thỏa thuận, nhưng nếu khi đạt được
thỏa thuận, hoặc theo quyết định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền mà các
bên không thực hiện nghiêm túc, gây thiệt hại, thì phải chịu trách nhiệm về thiệt
hại đó.
Về phía quyền của BIDV sau khi sáp nhập:
BIDV sẽ tiếp nhận toàn bộ tài sản của MHB, góp chung vào tổng tài sản
của mình. Sau khi sáp nhập, BIDV nâng tổng tài sản tăng lên trên 700 nghìn tỷ
đồng; Vốn điều lệ của ngân hàng tăng lên trên 34 nghìn tỷ đồng. Mạng lưới
kênh phân phối mở rộng lên gần 1.000 điểm mạng lưới trên cả nước với tổng số
lao động là gần 24.000 cán bộ, nhân viên. Như vậy, quy mô BIDV đã lớn hơn
trước rất nhiều.
BIDV đồng thời tiếp nhận các hợp đồng MHB đang giao dịch. Mọi lợi
nhuận thu được sẽ là của BIDV.
Về phía nghĩa vụ:
BIDV sẽ chịu trách nhiệm tiếp tục duy trì hoạt động của số lao động từ các
chi nhánh của MHB, không được đột ngột cắt giảm biên chế hoặc có những
hành động khác gây ảnh hưởng cho người lao động.

BIDV chịu trách nhiệm với những vụ tranh tụng có dính líu đến mbh đã
được kê khai trong hợp đồng nếu có.
Đồng thời, BIDV gánh khoản nợ còn tồn dư của MHB và phải hoàn thành
nghĩa vụ tài sản với các bên liên quan.
Mặt khác, BIDV sẽ gánh thêm thuế doanh nghiệp do mở rộng kinh doanh.
10


Như vậy, BIDV bên cạnh những quyền thì còn phải thực hiện nhiều nghĩa
vụ hơn sau khi sáp nhập.
4.3. Sáp nhập pháp nhân làm thay đổi chủ thể của các quan hệ pháp luật
đang tồn tại
Hậu quả pháp lý này thực chất là hệ quả đương nhiên từ hậu quả pháp lý
thứ nêu trên. Nhưng về mặt pháp lý và thực tế có thể tách ra làm một hậu quả
pháp lý độc lập.
Đó chính là việc phải thay đổi chủ thể trong quan hệ pháp luật giữa các
pháp nhân tiến hành cải tổ với đối tác của họ, hoặc những đối tượng liên quan
khác. Khi quan hệ cải tổ được thực hiện, các quyền và nghĩa vụ được chuyển
giao cho những pháp nhân mới. Những pháp nhân mới xuất hiện chính là chủ
thể mới của các quan hệ bắt nguồn từ việc chuyển giao quyền, nghĩa vụ dân sự.
Ví dụ như: chủ thể mới của các hợp đồng hợp tác; chủ thể mới của những quan
hệ lao động...
Chủ thể mới ở đây chính là BIDV. Bởi lẽ MHB đã chấm dứt tư cách pháp
nhân và chuyển giao cho BIDV, nên BIDV sẽ thế chỗ cho MHB trong các quan
hệ pháp luật, kể cả tố tụng.
5

. Trình tự, thủ tục tiến hành sáp nhập pháp nhân.
Trong quá trình tiến hành sáp nhập, các pháp nhân phải tuân theo trình tự
thủ tục nhất định. Đối với pháp nhân là tổ chức tín dụng nói chung và ngân hàng

nói riêng, trình tự thủ tục đó được quy định tại điều 10 thông tư 04/2010/TTNHNN:
1. Tổ chức tín dụng tham gia sáp nhập phối hợp xây dựng Đề án sáp nhập,
Hợp đồng sáp nhập và Điều lệ tổ chức tín dụng nhận sáp nhập (trường hợp sau
khi sáp nhập, Điều lệ của tổ chức tín dụng nhận sáp nhập cần phải sửa đổi, bổ
sung). Nội dung Điều lệ tổ chức tín dụng nhận sáp nhập sau khi sáp nhập, Đề
án sáp nhập, và Hợp đồng sáp nhập phải được cơ quan có thẩm quyền quyết
định của tổ chức tín dụng tham gia sáp nhập thông qua. Đề án sáp nhập phải
được Chủ tịch Hội đồng quản trị của tổ chức tín dụng tham gia sáp nhập cùng
ký tên, đóng dấu và chịu trách nhiệm đối với nội dung Đề án sáp nhập.
11


2. Tổ chức tín dụng tham gia sáp nhập có văn bản thông báo cho cơ quan
quản lý cạnh tranh hoặc đề nghị được hưởng miễn trừ đối với trường hợp sáp
nhập bị cấm theo quy định của Luật Cạnh tranh.
3. Chấp thuận nguyên tắc sáp nhập:
4. Chấp thuận sáp nhập:
5. Trong thời hạn 15 ngày làm việc kể từ ngày quyết định chấp thuận sáp
nhập có hiệu lực, tổ chức tín dụng bị sáp nhập phải hoàn tất các thủ tục rút
Giấy phép thành lập và hoạt động, đăng bố cáo theo quy định của pháp luật có
liên quan; tổ chức tín dụng nhận sáp nhập phải hoàn tất các thủ tục về đăng ký
kinh doanh và đăng bố cáo sáp nhập theo quy định tại Điều 8 Thông tư này.
Trên thực tế, BIDV và MHB đã tuân thủ những trình tự, thủ tục này. Điều
đó có thể tóm gọn lại như sau:
Thực hiện Quyết định số 589/QĐ-NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC ngày
25/04/2015 của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, MHB đã hoàn tất các thủ tục
chấp dứt pháp nhân, đăng ký bố cáo chấm dứt hoạt động theo quy định. Đồng
thời, BIDV đã hoàn tất các thủ tục về bố cáo sáp nhập, đăng ký doanh nghiệp,
hoán đổi cổ phần cho các cổ đông MHB thành cổ đông BIDV, hoàn thành việc
đăng ký kinh doanh của ngân hàng sau sáp nhập theo đúng quy định của pháp

luật.
Việc tiến hành các thủ tục sáp nhập MHB vào BIDV được tiến hành ở cả
hai cấp: Chi nhánh và hệ thống. Trước đó, 44 chi nhánh MHB đã hoàn thành các
thủ tục và ký kết biên bản bàn giao sáp nhập vào BIDV trước sự chứng kiến của
lãnh đạo chính quyền, ngân hàng nhà nước các tỉnh, thành phố nơi đứng chân
của các chi nhánh. Nguyên tắc xuyên suốt trong giao dịch sáp nhập MHB vào
BIDV là kế thừa, đảm bảo mọi quyền lợi hợp pháp của khách hàng, cổ đông và
người lao động của hai ngân hàng. Việc sáp nhập được thực hiện theo phương
thức bàn giao nguyên trạng, đầy đủ toàn bộ hoạt động của MHB và hoán đổi cổ
phiếu theo tỷ lệ 1:1.
Ngày 22/5/2015, thương hiệu MHB chính thức chấm dứt hoạt động. Trong
hai ngày (23 và 24/5/2015), BIDV đã tiến hành chuyển đổi toàn bộ nhận diện
12


thương hiệu của hội sở chính, 44 chi nhánh, 187 phòng giao dịch của MHB trên
toàn quốc theo đúng nhận diện của BIDV. Từ ngày 25/5/2015, toàn bộ các chi
nhánh của MHB trước đây, nay hoạt động với tư cách là chi nhánh của BIDV.
IV.
1.

ĐÁNH GIÁ BỘ LUẬT 2005 VỀ SÁP NHẬP PHÁP NHÂN
Những điều đã làm được
Bộ luật dân sự 2005 bước đầu đã điều kiện để các pháp nhân cùng loại có
nhu cầu sáp nhập lại với nhau nhằm tạo thành một pháp nhân lớn mạnh hơn.
Điều 95 cũng đã nêu ra những điều kiện chung cơ bản để làm căn cứ để sáp
nhập pháp nhân như đã phân tích ở trên. Ngôn ngữ bình dị, dễ hiểu, tạo điều
kiện cho người học và người tìm hiểu pháp luật hiểu sâu hơn về vấn đề.

2.

Những hạn chế còn cần xem xét
Bộ Luật Dân Sự năm 2005 hiện nay chỉ quy định về thời điểm tiến hành cải
tổ, nội dung cơ bản là sau khi tiến hành cải tổ (sau khi hợp nhất; sau khi sáp
nhập; sau khi chia và sau khi tách pháp nhân) thì các pháp nhân cũ chấm dứt tồn
tại, đồng thời chuyển giao các quyền và nghĩa vụ dân sự cho những pháp nhân
mới. Nhưng Bộ Luật Dân Sự năm 2005 không quy định rõ “sau khi” là sau thời
điểm nào. Điều này có thể dẫn đến nhiều cách hiểu khác nhau về thời điểm tiến
hành cải tổ, và có thể là nguyên nhân của nhiều tranh chấp phát sinh từ việc
chuyển giao các quyền và nghĩa vụ dân sự.
Khi không xác định rõ về thời điểm tiến hành cải tổ, các bên trong quan hệ
không có căn cứ để thực hiện, nhiều khi dẫn đến tình trạng làm bừa. Như vậy,
thết nghĩ cần có văn bản hướng dẫn rõ ràng hơn về vấn đề này.
C.

KẾT LUẬN

Như vậy, việc sáp nhập pháp nhân còn nhiều vấn đề mà bộ luật dân sự
không quy định. Điều này đòi hỏi người tìm hiểu phải liên kết nhiều vãn đề, đôi
khi gây ra trở ngại cho việc nghiêm cứu, học tập. Ngày nay, nhu cầu cải tổ pháp
nhân ngày càng nhiều, thiết nghĩ cần có những văn bản hướng dẫn chi tiết và cụ
thể hơn về vấn đề này.

13


DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
Văn bản hợp nhất số 07/VBHN-NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC - Nghị định
D.

1.

ban hành Danh mục mức vốn pháp định đối với các tổ chức tín dụng
2.

thành lập và hoạt động tại Việt Nam.
Thông tư 04/2010/TT-NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC Quy định việc sáp

3.
4.

nhập, hợp nhất, mua lại tổ chức tín dụng
Giáo trình Luật dân sự Việt Nam tập 1, nxb Công An nhân dân,
Bộ Luật Dân sự nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2005), nxb

5.

Lao Động
Bộ Luật Dân Sự nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2015), nxb

6.

Lao Động
Sáp nhập pháp nhân - Một số vấn đề lý luận và thực tiễn, Nguyễn Văn

7.

Đoan, Đề tài khóa luận tốt nghiệp Đại học Luật Hà Nội, năm 2015.
Bình luận khoa học Bộ luật Dân sự năm 2005, PGS.TS Hoàng Thế Liên

8.

(Chủ biên), Viện Khoa học pháp lý - Bộ Tư pháp.
/>
9.

hang-duoc-bao-dam-20150525220828851.htm
Thông tin báo chí số 22/2015: Ký kết biên bản bàn giao toàn hệ thống và
công bố sáp nhập MHB vào BIDV />
14