Di sản văn hóa Đảo Phục Sinh

Mục Lục

Các di sản văn hóa nổi tiếng trên Thế GiớiTrang 1


MỞ ĐẦU
Có nhiều điều ngày nay khóa học nhân loại vẫn chưa giải thích được,
một trong số đó là sự xuất hiện và biến mất của các nền văn minh cổ
trên thế giới. Thế hệ chúng ta luôn dành sự khâm phục, ngưỡng mộ to
lớn đối với tổ tiên con người vì đã xây dựng nên những nền văn minh,
những công trình vĩ đại và vẫn luôn không ngừng đặt những câu hỏi
xung quanh chúng.
Một trong những nền văn minh bí ẩn đó chính là nền văn minh của
người Rapa Nui cổ trên đảo Phục Sinh – hòn đảo được mệnh danh là
cô đơn nhất thế giới, là cái rốn của trái đất. Các bí ẩn về hòn đảo này
vẫn đang thách thức nhân loại, tại sao con người có thể xây dựng một
nền văn minh riêng, độc đáo trên hòn đảo cô lập giữa Thái Bình Dương
này?

Các di sản văn hóa nổi tiếng trên Thế GiớiTrang 2


Chương I: Khái Quát về đảo phục sinh
1.1 Vị trí địa lý
Đảo Phục Sinh, theo tiếng bản địa là Rapa Nui ("Đại Rapa") hoặc Isla
de Pascua trong tiếng Tây Ban Nha. Tọa lạc cách Chilê lục địa khoảng
3.600 km về phía tây và đảo Pitcairn 2.075 km về phía đông, Tọa độ
27°09′B, 109°27′T, với vĩ độ gần với vĩ độ của thành phố Caldera của
Chile, phía Bắc của Santiago. Đảo Rapanui của Chilê là một trong
những nơi cô đơn nhất trên Trái Đất nằm giữa mênh mông biển cả
Nam Thái Bình Dương, cách bờ biển Nam Mỹ 3.700km, cách đảo có

người ở gần nhất cũng phải 1.000km. Phục Sinh là một trong những
hòn đảo có vị trí xa đất liền nhất trên thế giới.

Tọa lạc cách Chile lục địa khoảng 3600 km về phía Tây và 2075 km
Đông của đảo Pitcairn, nó là một trong những hòn đảo cô lập hay hòn
đảo cô đơn nhất thế giới.

Các di sản văn hóa nổi tiếng trên Thế GiớiTrang 3


1.2 Điều kiện tự nhiên và con người trên đảo
1.2.1 Điều kiện tự nhiên
Hòn đảo gần như hình tam giác với diện tích 163,6 km² và dân số 3791
người (theo điều tra dân số năm 2002), 3304 trong số đó sống ở thủ
phủ Hanga Roa. Đảo này được tạo thành từ 3 núi lửa: Poike, Rano Kau
và Terevaka. Đảo này nổi tiếng với các moai, các tượng người bằng đá
đứng dọc theo bờ biển.

1.2.2 Con người trên đảo
Người dân trên hòn đảo hay tự gọi mình là Rapa Nui- một tên gọi khác
của Đảo Phục sinh. Giống như các khu vực khác của Nam Thái Bình
Dương, hòn đảo này có một vẻ đẹp rất thân thiện. Người dân rất sẵn
lòng giải thích những bí ẩn và hào hùng của lịch sử nơi đây. Và có lẽ
không đâu trên thế giới có những bước nhảy ấm áp tới mức gây niềm
vui cho cả người nhảy lẫn khán giả như vậy.
1.3 Nguồn gốc tên gọi Phục Sinh và những cư dân đầu tiên của đảo
1.3.1 Nguồn gốc tên gọi Phục Sinh
Nó được gọi là đảo "Phục Sinh" vì đã được nhà thám hiểm người
người Hà Lan Jakob Roggeveen trên hành trình đi tìm Terra Australis
đã tình cờ phát hiện ra trong ngày Chủ Nhật Lễ Phục Sinh năm 1722.

Các di sản văn hóa nổi tiếng trên Thế GiớiTrang 4


1.3.2 Những cư dân đầu tiên của đảo
Khi vị thủ lĩnh thần thoại người Polynesia là Hotu Matua hướng mũi
chiếc thuyền của mình về phía mặt trời mọc vào khoảng năm 500 sau
CN ông đã phát động một chuyến đi mà đã tạo ra một trong những nền
văn minh hấp dẫn nhất trong lịch sử.
Hotu Matua cùng những người bạn đồng hành của mình đã trở thành
những người định cư đầu tiên trên hòn đảo nhỏ hình tam giác và quanh
năm gió thổi.
Sau khi định cư ở đây, những người dân trên đảo bắt đầu chạm trổ
những tác phẩm nghệ thuật trên miệng của một ngọn núi lửa và sau đó,
những tác phẩm nghệ thuật này đã trở thành biểu tượng vĩnh hằng cho
đảo Phục Sinh.

Chương II Nền văn minh cổ của người Rapa
Nui trên đảo Phục Sinh
2.1 Những dấu ấn về nền văn minh cổ trên đảo Phục Sinh
2.1.1 Tượng đá bán thân Moai
-

Điểm nổi bật của đảo Phục Sinh

Đặt chân lên đảo, Jacob Roggeveen đã vô cùng kinh ngạc khi thấy đảo
hoàn toàn trơ trụi đá, không một bóng người nhưng lại có hàng trăm
pho tượng mặt người với kích thước khá lớn. Chúng được gọi là Moai,
tất cả các bức tượng đều được chế tạo từ đá nguyên khối, có nghĩa
được tạc từ một tảng duy nhất. Moai lớn nhất từng được dựng lên là
"Paro", cao tới 10 mét và nặng 82 tấn. Một bức tượng được tìm thấy ở

tình trạng chưa hoàn thành cao tới 21 mét và nặng 270 tấn.

Các di sản văn hóa nổi tiếng trên Thế GiớiTrang 5


Bản đồ Đảo Phục sinh với các địa điểm đặt tượng Moai
Đến nay, các nhà khoa học đã phát hiện được tổng cộng có 887 pho
tượng Moai trên đảo Phục Sinh. Tất cả những pho tượng này đều được
tạc dựa theo hình ảnh tổ tiên của những người Rapa Nui. Kích thước
của những pho tượng có chiều cao thay đổi từ 2 mét đến trên 20 mét,
nặng từ vài chục đến hàng trăm tấn. Mỗi pho tượng lại có một đặc tính
khác nhau như cao, thấp, béo, gầy, xăm mình... và vô cùng tinh xảo.
Khoảng 1/4 số tượng trong đó là đã hoàn thiện, số còn lại vẫn đang
trong tình trạng chế tác dang dở.

Các di sản văn hóa nổi tiếng trên Thế GiớiTrang 6


Những tượng bán thân Moai cao lớn
Việc vẽ bản đồ bằng GPS (hệ thống định vị toàn cầu) gần đây cho thấy
tại khu vực phía trong có thể có một số moai khác tồn tại
-

Đặc điểm của tượng

Tượng trên đảo Phục Sinh (còn gọi là moai) dễ nhận biết vì hình dáng
và kiểu cách đặc biệt. Tượng chỉ có phần đầu và thân trên, đến một
phần dưới thắt lưng, không nhìn thấy chân. Các hố được đào sẵn và
những pho tượng được chôn sâu xuống lòng đất, chỉ hở phần đầu và
thân lên khỏi mặt đất. Cũng có vai và cánh tay, nhưng cẳng tay đơn

thuần là các tác phẩm chạm nổi đặt chéo qua phía trước bụng, bên
dưới rốn. Ngón tay thẳng, hướng về một hình chữ nhật hay bầu dục có
thể được hiểu là khố.

Các di sản văn hóa nổi tiếng trên Thế GiớiTrang 7


Những pho tượng đều rất cao lớn. Pho thấp thì vài mét, nặng vài tấn,
pho tượng cao nhất tới 21m và nặng 150 tấn. Những chiếc mũ cũng
nặng cả tấn.
Khắp thân các tượng đá chạm khắc hình chim bay. Có 30 tượng đội mũ
đỏ hình trụ tròn. Trông xa, như thể những pho tượng đó đội vương
miện màu hồng.

Các di sản văn hóa nổi tiếng trên Thế GiớiTrang 8


Có 30 tượng đội mũ đỏ hình trụ tròn
Đôi lúc lưng tượng cũng tạc bằng tác phẩm chạm nổi thấp, với nhiều
đường thẳng, cong và xoắn ốc tượng trưng cho các hoạ tiết hình xăm
biểu thị địa vị xã hội. Mỗi pho tượng mang một đặc tính khác nhau như
cao, thấp, béo, gầy… và đều được chạm khắc tinh xảo.
+ Khuôn mặt tượng:
Những tượng đá thể hiện gương
mặt của một giống người khác,
với những đặc trưng nổi bật như
khuôn mặt dài, hai mắt lõm sâu,
lông mày rậm, miệng nhô, tai dài,
mũi sống mũi cao gồ và hếch, môi
mỏng, trán rộng, tai to và dài.

Điểm đặc biệt của tượng Moai là
đa số hướng mặt vào nội đảo
nhưng một số khác mặt mặt lại
hướng ra biển hoặc hướng về
phía mặt trời như trông ngóng một điều gì đó.

Các di sản văn hóa nổi tiếng trên Thế GiớiTrang 9


Năm 1978, khai quật bên dưới
một tượng bị ngã cho thấy có
nhiều dấu vết những người dân
đảo lắp các đôi mắt cho tượng
bằng san hô và đồng tử của
mắt làm bằng đá cuội màu đỏ
hoặc màu đen. Đôi khi họ còn
trùm lên đầu bức tượng các búi
tóc làm bằng đá màu đỏ sẫm
có khi nặng cả chục tấn.
Chính đôi mắt tạo cho các
tượng sức mạnh của thần linh,
và thật đặc biệt, khi tượng ngã,
hầu hết đều trong tư thế úp mặt xuống để giấu đôi mắt, trong khi các
bức tượng ngã ngửa thì phần đôi mắt bị xoá mất bằng dấu búa nện.
Gương mặt thô kệch tạc ra từ loại đá tuff rất cứng tạo từ tro núi lửa, đôi
mắt mở trừng trừng được khảm màu trắng, đỏ
Thực tế không hề có hai tượng giống hệt nhau, điều này đặt giả thuyết
rằng, đây có thể là chân dung của cá nhân, các bậc huynh trưởng trong
bộ tộc. Phần chạm khắc sinh động nhất là phần đầu: miệng, mũi, cằm
nhô ra, và hai đường chân mày lồi. Phần ót nhìn chung dẹt, nhưng đôi

tai thon dài nổi bật ở cả hai bên.
Về kích thước, tượng trên đảo Phục Sinh là số tượng người lớn nhất
xưa nay từng tạc, chiều cao thay đổi từ 2 m đến 10 m. Ban đầu, tượng
được đặt lên các tấm móng hành lễ (hiện còn khoảng 250-300 tấm),
còn gọi là ahu, vòng quanh bờ biển của đảo, tượng lớn nhất đặt thành
công là tượng Paro nặng 82 tấn. Lớn nhất trong tất cả các tượng, đặt

Các di sản văn hóa nổi tiếng trên Thế GiớiTrang 10


tên thật thích hợp ElGigante (Người khổng lồ) dài 20 m, nặng khoảng
270 tấn, vẫn còn bỏ lại tại mỏ đá Rano Raraku quarry.
-

Về phần bệ của tượng Moai

Việc xây dựng tượng rất khó khăn nhưng việc tạo ra những chiếc bệ
đặt tượng cũng đòi hỏi nổ lực không kém. Hình thành từ những tảng đá
khổng lồ, chúng hoàn toàn vừa khít với nhau mà không cần lớp vữa
gắn kết nào. Chúng đều tuân theo một thiết kế giống nhau từ quảng
trường đá cuội tinh tế ở bãi biển trải rộng ra đến trước các Ahu với các
dải cánh ở mỗi bên tạo thành một cánh quan nghi lễ đồng nhất và
không thể tách rời.

-

Cách thức xây dựng và di chuyển tượng

Các nhà khảo cổ cho rằng những bức tượng này được đẽo từ mỏm
cao nhất của thành của một ngọn núi lửa trên đảo. Sau khi đẽo xong

một bức tượng, có thể nó đã được lăn hoặc được kéo xuống chân núi
lửa. Sau đó, người ta sẽ dựng nó đứng thẳng lên và dây thừng được

Các di sản văn hóa nổi tiếng trên Thế GiớiTrang 11


buộc quanh thân bức tượng. Bằng cách sử dụng hệ thống ròng rọc,
bức tượng được di chuyển đến vị trí định trước.
Những sợi dây thừng được quấn quanh bức tượng
hoạt động như một pu-ly truyền động. Một nhóm
khoảng 30 người đàn ông sẽ kéo một đầu dây, kéo
một mặt của bức tượng tiến lên phía trước. Bằng
cách này, một mặt của bức tượng có thể đi được vài
bước chân mỗi lần kéo. Sau đó, quá trình lại được
làm ngược lại, mặt kia của bức tượng sẽ được làm
như mặt trước đó đã làm, và cứ như vậy… phải đến vài tháng, một bức
tượng mới được di chuyển vài dặm xuống đến bờ biển.
Tuy nhiên, người ta vẫn chẳng lí giải nổi bức tượng được di chuyển
như thế nào nhưng có một giả thuyết cho rằng những bức tượng này
có lẽ được người ngoài hành tinh đưa tới đây. Lại có ý kiến cho rằng
việc người Rapa Nui di chuyển bưc tượng tùy vào mỗi bức tượng và
địa hình ở đó, chứ không chỉ là một phương pháp duy nhất và không
chỉ có một động cơ. Mỗi bức tượng đều có câu chuyện của riêng nó
nhưng nhìn chung chúng có vẻ được duy chuyển theo chiều ngang. Có
những Moai được di chuyển gần 15km ở mỏ đá gần núi lửa Ranu
Raraku với đích đến là bệ tượng Ahu bên bờ biển.
Trên đảo vẫn còn cả một mạng lưới chằng chịt các đường tròn cổ đại
tỏa ra từ mỏ đá. Người ta cho rằng những con đường này được dùng
để vận chuyển các bức tượng. Mặc dù cư dân trên đảo đã cùng các
nhà thám hiểm chứng minh cách di chuyển bức tượng nhưng vẫn

không thành công. Họ đã buộc dây vào một bức tượng, đặt lưng bức
tượng nằm trên mặt đất và 180 người ra sức kéo nó đi khoảng 9m
nhưng họ đã làm hỏng bức tượng. Chắc chắn phải có một hệ thống
tinh vi hơn nhiều.
Các di sản văn hóa nổi tiếng trên Thế GiớiTrang 12


-

Vì sao tượng được xây dựng?

Nhiều giả thuyết về xuất xứ của các pho tượng Moai và sự biến mất bí
hiểm của thổ dân đã được đưa ra, từ những giả thuyết mang tính
huyền thoại đến các giả thuyết đầy thực dụng. Vấn đề còn lại là tượng
thể hiện điều gì? Tượng xây dựng với mục đích gì?
- Nhiều ý kiến cho rằng họ đã làm nên những tượng Moai để tiến hành
những nghi lễ tôn giáo của những cư dân cổ trên đảo
- Một số ý kiến khác cho rằng tượng là thần. Nhưng cách lý giải ngày
nay được nhiều người nhất trí hơn đó là tổ tiên đáng kính, các bậc
huynh trưởng đã khuất. Một số tượng được tạc ngay khi họ còn sống,
nhưng chỉ hoàn tất và đặt vào vị trí khi họ mất. Và Moai là một phần
trong tục thờ cúng tổ tiên của người dân của đảo này.
Mỗi năm lại có thêm nhiều Moai được dựng lên để thể hiện sự kính
trong với tổ tiên có vai trò quan trọng trong thế giới của người Rapa Nui
và củng cố hệ thống tín ngưỡng của họ. Nhưng những nhân vật này
không nhìn ra biển như chúng ta tưởng vì người Rapa Nui không mong
chờ những người từ đại dương xa xôi cập bến. Thay vào đó những bức
tượng nhìn về phía nội đảo để chăm lo cho cuộc sống của tổ tiên họ.
Chúng ta không chắc chắn 100% nhưng những người này vừa lên đảo
đã cắt đứt liên lạc với những người Polynesia khác. Rõ ràng họ đã thu

mình lại, họ nghĩ mình là cả thế giới, tất cả những thứ bên ngoài đảo
đều đã bị nhấn chìm và không còn lại gì. Có lẽ vì thế mà các bức tượng
được đặt ở các mép cách đảo và nhìn vào phía trong. Đó như hàng rào
bảo vệ họ khỏi những thứ bên ngoài những thứ mà họ không hề hay
biết. Hòn đảo là cả thế giới của họ.
Sự cô lập bất thường này càng làm tăng thêm sự huyền bí của đảo.

Các di sản văn hóa nổi tiếng trên Thế GiớiTrang 13


- Chức năng của Moai không biết chính xác vai trò của tượng đá trên
đảo Phục Sinh nhưng có thể làm một phép so sánh với những nơi khác
ở Polynesia. Đó là những thứ liên quan đến gia đình, các vị thần của bộ
tộc hoặc các già làng có địa vị cao. Hệ thống tượng này cho phép xã
hội thực hiện tốt chức năng của mình với mỗi bộ tộc hoặc các gia đình
tự lập tự chủ. Những bức tượng lớn đứng trên bệ nằm rải rác khắp hòn
đảo rất phù hợp với hệ thống này. Trước mặt các bệ chính đều có
quảng trường rất rộng tất nhiên đó là nơi tổ chức các nghi lễ. Chúng ta
vẫn chưa biết đó là kiểu nghi lễ gì. Chúng ta có rất ít bằng chứng về
những miêu tả đầu tiên rằng cư dân trên đảo luôn bày tỏ sự kính trọng
đối với những thứ này, đôi khi họ còn quỳ gối trước chúng, có khi họ
còn thắp lửa phía trước.
Chúng ta chỉ biết có thể nhưng ta nên nhìn vào sự phi thường này,
chúng ta hãy miễn cưỡng đồng ý sự sáng tạo đó theo quan điểm của
số đông nhưng thực tế thì đúng là như vậy. Một vài nhóm nhỏ các cá
nhân đã kiểm nghiệm và phát triển biểu tượng này và nhận ra rằng thứ
họ tạo ra đã thể hiện được niềm tin của con người một cách hoàn hảo.
Tất cả những điều này là biểu hiện của xã hội thành công. Trong vài thế
kỉ đầu xã hội Rapa Nui phát triển thịnh vượng và dân số tăng nhanh,
các bức tượng và bệ tượng được xây dựng khắp đảo đôi khi chỉ là vài

bức tượng riêng lẻ nhưng đôi khi là cả một đội hình phứ tạp. Dù sống
trong những khu dân cư nhỏ hay các nhóm thị tộc lớn nhưng những nổ
lực chung nhằm xây dựng nên các bức tượng đều cho thấy đó là một
xã hội luôn tương hổ lẫn nhau.
2.1.2 Cái rốn của Trái Đất
Pito te o Te Henua trong ngôn ngữ Rapa Nui có nghĩa là “cái rốn của
trái đất”. Cái tên này đề cập đến một hòn đá thú vị nằm ở đảo Phục
Sinh của Chile. Hòn đá này không chỉ có hình tròn hoàn hảo mà còn
phát ra từ tính rất mạnh
Các di sản văn hóa nổi tiếng trên Thế GiớiTrang 14


Thoạt nhìn vào hòn đá, mà những nhà khoa học gọi là “cái rốn của trái
đất” dường như không có gì ấn tượng với kích thước của nó, ngoại trừ
hình dáng tròn nhẵn và phát ra từ tính mạnh được đặt giữa những khối
đá thô xung quanh.
Hòn đá ngày nay không chỉ nổi tiếng với hình tròn hoàn hảo mà còn
phát ra năng lượng đặc biệt. Điều này là do yếu tố từ tính bên trong đá.
Khi người ta đặt một chiếc la bàn bên trên đá, ngay lập tức đá sẽ hút la
bàn làm nó bị mất phương hướng

Các di sản văn hóa nổi tiếng trên Thế GiớiTrang 15


Trước đây, khi người ta chưa tìm ra nguyên nhân của hiện tượng này
nên có những lời giải thích trái chiều, chịu ảnh hưởng của những yếu tố
tâm linh, thần thánh hóa
Hiện tại có bốn hòn đá được đặt xung quanh tảng đá từ tính này tượng
trưng cho bốn mặt của la bàn, nằm trên một góc của đảo Phục Sinh.
Đây cũng là một địa điểm được nhiều du khách ghé thăm

Hòn đá kì lạ này được còn cho là vị vua đầu tiên của đảo Phục Sinh,
Hotu Matua mang đến một cách đặc biệt. Truyền thuyết kể về cuộc
hành trình của vua Hotu Matua từ vùng đất Hiva đến đảo Phục Sinh,
ông đã mang theo hai hòn đá đến để cân bằng móc chèo chiếc xuồng
của mình. Khi đến đảo, vị vua này còn dùng hai hòn đá với mục đích là
đánh dấu lãnh thổ, bằng cách đặt chúng tại mỗi rìa của hòn đảo
2.1.3 Văn tự cổ Rongo Rongo
Không chỉ thừa hưởng vẻ đẹp hết sức hoang sơ, những lễ hội đầy màu
sắc, cư dân trên đảo Phục Sinh còn sử dụng một thứ ngôn ngữ viết đầy
bí ẩn Rongo - rongo mà thậm chí đến nay người ta vẫn không sao giải
mã được toàn bộ. Chỉ còn lại 26 tấm thẻ gỗ có thứ ngôn ngữ này, và ý
nghĩa của chúng vẫn chưa được xác định. Ai đã dạy những người dân
Các di sản văn hóa nổi tiếng trên Thế GiớiTrang 16


trên đảo Phục Sinh biết viết, hay họ tự phát
triển hệ thống chữ viết riêng của mình? Một
điều đáng ngạc nhiên nữa là hầu hết các cư
dân trên các hòn đảo khác thuộc Thái Bình
Dương thậm chí đều không biết chữ, và kể
cả những thổ dân da đỏ cũng không biết viết.
Những cư dân sống trên đảo Phục Sinh đã
sáng

tạo

hệ

thống

chữ

viết

riêng-

Rongorongo, khác xa so với các hệ thống chữ viết trên thế giới. Đến
nay các nhà ngôn ngữ học vẫn chưa thể nào có thể giải mã được hết.
Vậy thì ai đã dạy những người dân trên đảo Phục Sinh biết viết, hay họ
tự phát triển hệ thống chữ viết riêng của mình? Cần phải nhớ rằng chữ
viết được sáng tạo ra lần đầu tiên ở châu Á chỉ vài ngàn năm trước
công nguyên.
Bên cạnh những văn tự đầy bí ẩn, trên đảo Phục Sinh còn có nhiều tác
phẩm đá khắc mô tả hình ảnh chim chóc và cuộc sống thường ngày
của những cư dân xa xưa. Nó giống như cuốn nhật ký, được làm ra để
thể hiện xem các thế hệ nối tiếp nhau đã sống và làm việc thế nào
trong cuộc sống thường ngày của họ?
Một số nhà khoa học đã tìm hiểu và cho rằng văn tự ấy ra đời là nhờ
các nhà truyền giáo từ châu Âu đến đây từ rất sớm.

Các di sản văn hóa nổi tiếng trên Thế GiớiTrang 17


Kí tự rongo rongo được khắc trên gỗ
2.2 Những bí ẩn về chưa có lời giải về đảo Phục Sinh
2.2.1 Về nền văn minh đã từng tồn tại trên hòn đảo.
Nhưng ngày các thủy thủy Hà Lan đặt chân lên đảo, hòn đảo này trọc
lốc, rất hiếm cây cối. Họ đã vô cùng sửng sốt khi phát hiện ra hàng
trăm tượng đá khổng lồ, dấu vết của một nền văn minh lớn. Tuy nhiên,
họ đã không tìm thấy cư dân của nền văn minh này, mà chỉ tìm thấy

những người Polynesia sống theo kiểu nguyên thủy, ăn lông ở lỗ.
Cư dân trên đảo không hề biết lai lịch những tượng đá. Cư dân khẳng
định rằng họ không tham gia vào việc tạc tượng.
Khi các thủy thủ Hà Lan đặt chân lên hòn đảo này, cư dân còn chưa
biết dùng đồ sắt, thì việc đục đẽo tượng đá từ những khối đá lớn trở
thành những hình thù đặc biệt là điều không thể
Thật đáng ngạc nhiên khi đá núi rất cứng, mà người ta có thể cắt gọt
đơn giản như thể cắt bánh ga-tô.

Các di sản văn hóa nổi tiếng trên Thế GiớiTrang 18


Cứ cho là người xưa đã có công nghệ chế tác cao, nhưng vận chuyển
tượng đá nặng hàng chục, thậm chí cả trăm tấn kiểu gì trên một đoạn
dường dài? Ở hòn đảo này, đến việc kiếm ăn còn khó khăn, nói gì đến
việc phải có hàng vạn người phục vụ từng ấy lao động làm việc ròng rã
hàng trăm năm?
Từ những bằng chứng trên cho thấy đã có một nền văn minh rực rỡ
từng tồn tại trên hòn đảo cách biệt với thế giới này
Với những kiệt tác trên, nhiều người đã tin vào giả thiết cách đây nhiều
thế kỷ trên đảo đã xuất hiện một nền văn minh tiến bộ và rực rỡ. Vào
thời kỳ đỉnh cao trên đảo có khoảng 20.000 người Rapa Nui cổ đại.
Nhờ đất đai màu mỡ và trí tuệ tinh thông, họ đã phát triển một nền văn
hóa rực rỡ nhưng dân cư dần sụt giảm và gần như biến mất vào giữa
thế kỷ 19. Và người ta muốn biết, điều gì đã xảy ra tại nơi này? Và
guyên nhân nào đã khiến nền văn minh ấy đột ngột biến mất?
2.2.2 Những giải thiết về sự biến mất của nền văn minh Rapa Nui trong
quá khứ.
Câu đố này thách thức mọi hiểu biết của chúng ta về người Rapa Nui
và cả câu hỏi nguyên nhân gây ra sự suy tàn của nền văn hóa.

Đa số các nhà khoa học nghiêng về giả thuyết cho rằng, sự sụp đổ của
hòn đảo phồn thịnh xưa kia là do lỗi của các thổ dân.
- Các nhà khoa học tin rằng, người xưa đã chế tác đá thành những pho
tượng, rồi vận chuyển bằng con lăn ra tận mép nước. Từ kết luận này,
nhiều nhà khoa học đã khẳng định rằng, do các bộ tộc trên đảo mải mê
với việc chạy đua tạc tượng, nên đã phá hết rừng cọ. Và nền văn minh
này bị diệt vong chính là do họ đã tàn phá thảm thực vật, gây ra thảm
họa sinh thái. Sự diệt vong này cũng tương tự như với nền văn minh
Maya, Viking.
Các di sản văn hóa nổi tiếng trên Thế GiớiTrang 19


Họ đã đốn hết cả những rừng cây nguyên thuỷ để vận chuyển những
bức tượng nên tự mình đã gây ra một thảm họa sinh thái, và sau đó rơi
vào một tình thế vô cùng khốn khổ. Thêm vào đó có thể là một cuộc nội
chiến và kết quả là một sự tự huỷ diệt của cả một bộ tộc người.
Cũng có giả thuyết cho rằng có phải sự sụp đổ của cả xã hội này là bởi
vì áp lục gia tăng dân số và cạn kiệt nguồn tài nguyên. Đó là kịch bản
hủy diệt sinh thái truyền thống. Trong suốt thế kỉ 20 câu chuyện người
ta hay kể về Rapa Nui là cư dân trên đảo đã tự hủy diệt mình. Khi
những tình trạng hoản loạn và chiến tranh lan tràn. Con người thì luôn
bị ám ảnh bởi việc xây dựng những bức tượng ngày càng lớn, họ cạnh
tranh nhau dẫn đến việc đốn hạ hết cây cối trên đảo. Họ dần mất đi
nhận thức về những việc mình đang làm ảnh hưởng thế nào đến nguồn
tài nguyên trên đảo.
Cốt lõi của câu chuyện sụp đổ này chính là lời ám chỉ rằng người Rapa
Nui phải chịu trách nhiệm đối với sự tàn phá của hòn đảo thiên đường
mà họ đã khám phá ra và định cư trên đó. Có rất nhiều sai lầm dù có
điều gì xảy ra thì phần nhiều cũng do chính bản thân họ. Việc phá hủy
rừng cây đã dẫn đến sự suy tàn. Họ tàn phá rừng đến mứ khoảng 500

năm trước trên đảo không còn bóng dáng cây gỗ nào. Sau đó họ không
thể làm ra những sợi dây họ cần nữa vì thế việc tạc tượng cũng như di
chuyển chúng bị đình lại đơn giản vì họ không còn công cụ làm việc.
Họ đã hủy hoại hoàn toàn môi trường đến mức không thể phục hồi lại
được nữa.
Những câu chuyện truyền miệng của nguời Rapa Nui do người châu
Âu kể lại hổi cuối thế kỉ 19 nói rằng có một giai đoạn mà cả xung đột và
chiến tranh cùng xảy ra một lúc. Khi cây cối biến mất hòn đảo trở nên
khô cằn dẫn đến một cuộc khủng hoảng vì không có đủ thực phẩm cho
sự sống. Cuối cùng những truyền thuyết này nói dân đảo bắt đầu coi
Các di sản văn hóa nổi tiếng trên Thế GiớiTrang 20


nhau như một nguồn thứ ăn và nạn ăn thịt người trở thành mấu chốt
của các cuộc xung đột. Người Polynesia đầy tai tiếng bởi luôn có
những cuộc tranh chấp quyết liệt giữa gia đình giữa các thị tộc, bộ tộc
và giữa các hòn đảo.
Có thể nói răng trong 1500 năm tồn tại đầu tiên đảo Phục Sinh được
coi là hình mẫu của sự thanh bình giữa các cộng đồng cư dân khác
nhau trên đảo luôn hổ trợ nhau xây dựng di chuyển các bệ tượng và
các bức tượng. Nhưng khi khủng hoảng xảy đến thì đó lại là bức tranh
hoàn toàn đối lập.Có đầy đủ băng chúng về một thời kì bạo lực bùng
nổ, có khi còn có cả sự tàn bạo. Chúng ta thấy nhiều bức tượng bị đốn
ngã có lẽ vì đó là thứ đập vào mắt bất kì ai bước chân lên đảo. Chúng
bị hạ một cách đột ngột có thể là do những cuộc đột kích trả đũa sau đó
một dây chuyền sản xuất hàng loạt thứ được gọi là Mata- những đầu
nhọn bằng đá vỏ trai được sử dụng phổ biến trong nội địa chủ yếu làm
dao găm và mũi giáo. Chiến tranh xảy ra, một cuộc tranh chấp dẫn đến
phá rừng, các nguồn tài nguyên biến mất có khi là cả quá tải dân số.
Tất cả những điều này đều xảy ra cùng lúc và được ghi lại

- Tuy nhiên, một số nhà khoa học lại phản bác ý kiến này. Họ cho rằng,
nguyên nhân chính là do chuột. Có thể con người khi lên đảo đã mang
theo chuột. Các quả cọ ẩn trong lớp trầm tích ở bờ biển cho thấy chúng
đều bị chuột gặm nhấm. Loài cọ to lớn đã bị tuyệt chủng bởi chuột! Và
đó cũng là nguyên nhân khiến nền văn minh đảo Phục Sinh biến mất.
- Nhiều người theo chủ nghĩa duy tâm lại đưa ra những lời giải thích
mang tính tâm linh huyền bí về sự biến mất đột ngột của người dân
trên đảo. Họ cho rằng cư dân trên đảo đã bị các đấng thần linh trừng
phạt bằng một trận thiên tai hoặc một cơn đại hồng thủy.

Các di sản văn hóa nổi tiếng trên Thế GiớiTrang 21


Dù sao, đó cũng chỉ là những giả thuyết. Những bí ẩn ở hòn đảo Phục
Sinh vẫn chờ sự giải đáp từ các nhà khoa học.
•

Một số điều bí ẩn khác về đảo Phục Sinh

-

Người ngoài hành tinh từng xuất hiện trên đảo
Một seri phim truyền hình mang tên Wild Pacific được phát sóng
tại Anh đang làm dấy lên nhiều cuộc tranh cãi. Loạt phim này
tuyên bố các pho tượng khổng lồ trên đảo Phục Sinh là sản phẩm
do người ngoài hành tinh tạo ra.
Trong tập phát sóng đầu tiên, chương trình Wild Pacific đã đặt
nghi vấn: “Nguồn gốc tảng đá khổng lồ trên đảo Phục Sinh là đề
tài tranh luận nhiều thập kỷ qua: Ai đã tạo ra chúng, tại sao họ có
thể làm được như vậy ở một hòn đảo nằm cô lập giữa biển cả

mênh mông ở Thái Bình Dương?”.
Tuy nhiên, nhiều ý kiến cho rằng những câu hỏi đó chẳng qua chỉ

là sự

đánh lạc hướng dư luận. Các nhà khảo cổ khẳng định họ

biết ai đã tạo ra loạt tượng Moai, đó là những người sống trên đảo
chứ không phải người sao Hỏa hay một nơi nào đó ngoài không
gian.

Các di sản văn hóa nổi tiếng trên Thế GiớiTrang 22


Các pho tượng khổng lồ trên đảo Phục Sinh là sản phẩm của người
ngoài hành tinh?
Trên thực tế, nguồn gốc của Moai (thực chất là đá tạo thành từ tro
núi lửa) không có gì bí ẩn. Chúng được lấy từ một ngọn núi lửa đã
biến mất hoàn toàn có tên Rano Raraku nằm ở phía đông bắc hòn
đảo và được vận chuyển bằng cách sử dụng dây thừng và các khúc
gỗ. Cho đến nay, người ta cũng tìm thấy hàng trăm tảng đá khác
cạnh núi lửa Rano Raraku trong tình trạng mới đang chạm khắc một
phần.
Tuy có thể giải quyết phần nào những bí ẩn trên đảo Phục Sinh
nhưng khoa học vẫn không thể ngăn niềm tin về sự hiện hữu của
người ngoài hành tinh qua nhiều công trình kĩ vĩ mà lâu nay loài
người vẫn chưa làm rõ được cách thức xây dựng nên chúng. Trên
thực tế, lịch sử và truyền thống văn hóa của các nền văn minh cổ đại
thường bị lu mờ theo những lý thuyết giật gân và đầy hư cấu như
vậy về nhóm người kỳ lạ này.

Các di sản văn hóa nổi tiếng trên Thế GiớiTrang 23


Chương III Giá trị của đảo Phục Sinh
3.1 Giá trị du lịch:

Dù không được chú trọng phát triển thành điểm du lịch, hòn đảo này
vẫn thu hút đông đảo du khách ghé thăm nhờ sở hữu những điều
huyền bí nhất thế giới:
Những năm gần đây, rất đông khách du lịch đã tới đảo Phục sinh để
ngắm những bức tượng mặt người Moai còn nguyên bản được sắp đặt
một cách huyền bí trên hòn đảo xa xôi này. Không ai biết chúng được
tạc nên như thế nào và được đặt ở đây để làm gì. Một số nhà lý luận
cho rằng, những bức tượng mặt người Moai là khuôn mặt những người
thủ lĩnh của bộ tộc thổ dân sinh sống trên đảo từ hàng ngàn năm trước.
Một số khác tin rằng, các bức tượng được dựng lên để tế thánh thần.
Giờ đây, những bức tượng đã khiến đảo Phục sinh trở thành 1 trong 7
kỳ quan mới của thế giới. Ông Bernard Weber, Giám đốc Quỹ Thế giới
mới nói: "Việc bình chọn này là sự lựa chọn của mọi người, xuất phát
Các di sản văn hóa nổi tiếng trên Thế GiớiTrang 24


từ tình yêu đối với hòn đảo này. Những bức tượng Moai với những
gương mặt nhẹ nhàng đầy truyền cảm dường như tỏa ra một sự thư
thái của trái đất chúng ta, một bí ẩn tuyệt vời về sự thư thái của trái
đất". Đảo Phục sinh vốn được người thổ dân gọi với cái tên có nghĩa là
"cái rốn của trái đất".
Những ngọn núi lửa đã tắt, những bãi biển tuyệt vời, và trên hết đó là
những bức tượng khổng lồ đã tạo nên đảo Phục Sinh, thường được gọi
là “rốn của thế giới” và trở thành một điều bí ẩn thu hút du khách từ

khắp nơi trên thế giới. Đảo Phục Sinh ở Thái Bình Dương là một trong
những điểm du lịch chính của Chile. Bơi, lặn biển, lướt ván, chèo
thuyền, cưỡi ngựa và leo núi là tất cả những hoạt động mà bạn có thể
trải nghiệm trên và xung quanh các hòn đảo tuyệt vời này.
3.2 Gía trị văn hóa:
Những vết tích còn sót lại chứng minh rằng từ xa xưa hòn đảo Phục
Sinh đã có một nền văn minh tương đối cao. Bên cạnh những bức
tượng có nguồn gốc kỳ lạ, đảo Phục Sinh còn khiến thế giới hiện đại
phải ngỡ ngàng khi xuất hiện những văn tự cổ sử dụng thứ ngôn ngữ
viết đầy bí ẩn Rongo-rongo. Ngày nay, chỉ còn 26 tấm thẻ gỗ có dạng
chữ này và ý nghĩa của chúng vẫn chưa được bật mí. Với những kiệt
tác trên, nhiều người đã tin vào giả thiết cách đây nhiều thế kỷ trên đảo
đã xuất hiện một nền văn minh tiến bộ. Cư dân nơi đây đã thiết lập nên
một nền văn hóa thị giác rực rỡ không ngừng thách thức môi trường,
Tượng đá Moai là biểu tượng chuẩn mực cho văn hóa Rapa Nui.
+ Ngôn ngữ: trong những kho tàng giá trị văn hóa của người Pô-ly-nêdi để lại, ngoài chữ viết Rondorongo còn có tiếng Rapa Nui. Hiện tiếng
tiếng Rapa Nui hiện đang được khôi phục.
+ Mùa lễ hội: ngoài ra, nếu đến với Đảo Phục sinh trong mùa xuân ,
bạn sẽ có cơ hội tham dự những lễ hội đặc sắc của người dân nơi đây.
Các di sản văn hóa nổi tiếng trên Thế GiớiTrang 25