PHÂN CẤP TÀI KHÓA CHÍNH PHỦ

PHÂN CẤP TÀI
KHÓA


Mục tiêu của bài
Sau khi kết thúc bài, các học viên sẽ:
• Hiểu được phân cấp tài khóa là gì.
• Nắm rõ các khoản thu, chi của mỗi cấp chính
quyền.


Nội dung bài học
• Tổng quan về phân cấp
• Phân cấp hành chính
• Phân cấp tài khóa


1. Tổng quan về phân cấp


Phân cấp là gì?
 Phân cấp là quá trình phân chia trách nhiệm và nguồn
lực giữa các cấp chính quyền, giữa các cơ quan trong
việc cung cấp hàng hóa công.
 Quá trình trao quyền quyết định cho đơn vị gần người
dân nhất.
 Không chỉ diễn ra trong khu vực công mà diễn ra trên
phạm vi toàn xã hội giữa kv công và kv tư.
 Là một thách thức đối với nhiều quốc gia.

Ba nội dung phân cấp cơ bản
Ba nội dung phân cấp
Phân cấp
hành chính

Phân cấp tài
khóa

Tản quyền

Thu NS

Lập đảng

Ủy quyền

Chi NS

Bầu cử

Trao quyền

Vay nợ
Trợ cấp

Phân chia
q.chính trị


Cấp độ (mức độ) phân cấp

Tập
quyền

Tản
quyền

Ủy
quyền

Trao
quyền

Thị
trường


Phân chia chức
năng hành chính
giữa các đơn
vị cùng cấp

Giao trách
nhiệm ra quyết
định cho các đơn
vị cấp dưới,
thay mặt
cấp trên

Trao một số

công việc hành
chính và nguồn
lực cho chính
quyền địa
phương

THẤP

Tản quyền

Chuyển các
chức năng
từ kv công
sang kv tư

CAO

Ủy quyền
* Trách nhiệm;
* Quyền hạn
* Chức năng
* Năng lực; Giải trình

Trao quyền
CHI
THU
VAY NỢ; TRỢ CẤP

Thị trường
quyết định

2. Phân cấp hành chính


Phân cấp hành chính?
• Phân cấp hành chính là quá trình chia chia
công việc quản lý đất nước giữa các cấp chính
quyền và các cơ quan chức năng (giúp việc).


Bốn cấp chính quyền tại VN
•
•
•
•

Chính phủ
Chính quyền cấp tỉnh
Chính quyền cấp huyện
Chính quyền cấp xã


Mức độ phân cấp hành chính
PHÂN CẤP

Tản quyền
(Decentralization)

Ủy quyền

(Delegation)

Trao quyền
(Devolution)

Phân chia
quyền hạn,
trách nhiệm
giữa các đơn vị
đồng cấp

Chuyển quyền
quyết định có hạn
định cho đại diện.
VD: Chính phủ VN
ủy quyền cho BQL
KCN, KCX thu hồi
giấy phép đầu tư

Chuyển giao
quyền, trách
nhiệm giữa
các cấp


Tản quyền và trao quyền

• Tản quyền (Decentralization or Deconcentration): Phân
chia quyền hạn và trách nhiệm cơ quan trung
ương đóng ở thủ đô với các đại diện của trung

ương đóng ở địa phương trong quản lý hành
chính và trong quá trình thực hiện các chính
sách do trung ương ban hành.
• Trao quyền (Devolution): Chuyển giao quyền lực
giữa chính quyền trung ương và chính quyền địa
phương trong việc cung cấp hàng hóa, dịch vụ
công.


Tản quyền và trao quyền
• Ưu điểm của tản quyền:
– Bảo đảm sự công bằng trong thực thi
chính sách công ở khắp mọi miền trên
phạm vi toàn lãnh thổ.
– Tiếp xúc của dân chúng đối với trung ương
dễ dàng hơn.
– Tránh nạn tập quyền ví nó sẽ dẫn đến tình
trạng cửa quyền, quan liêu.


Tản quyền và trao quyền
• Nhược điểm của tản quyền:
– Chế độ bình quân chủ nghĩa được áp dụng trên
phạm vi toàn quốc.
– Địa phương trở nên thụ động và ỷ lại vào trung
ương và các cơ quan đại diện của trung ương.
– Tính đặc thù của các địa phương dễ bị xóa tan.
– Trung ương và địa phương không hiểu nhau.
– Trung ương và các đại diện của mình ở địa
phương quá tải.

Tản quyền và trao quyền
• Ưu điểm của trao quyền:
– Việc địa phương cung cấp hàng hóa công
sẽ phù hợp với những đặc điểm của địa
phương → cung cấp hàng hóa công sẽ
gần với người thụ hưởng nhất.
– Phát huy tính chủ động và dân chủ của địa
phương.
– Giảm áp lực cho chính phủ và các cơ quan
trung ương.


Tản quyền và trao quyền
• Nhược điểm của trao quyền:
– Hàng hóa, dịch vụ công có thể sẽ khác nhau giữa
các vùng, miền trên phạm vi cả nước.
– Tính tập trung và thống nhất bị chia xẻ.
– Có thể nảy sinh những chênh lệch giữa các địa
phương.
– Trình độ quản lý ở các địa phương có thể khác
nhau.
– Chính phủ và cơ quan trung ương có thể không
kiểm soát kịp thời những diễn biễn của các đại
lượng kinh tế vĩ mô như: chi ngân sách, nợ công,
…


Tản quyền và trao quyền

• Nếu chỉ tản quyền mà không trao quyền thì thực chất
chỉ là sự chia xẻ quyền lực trong nội bộ trung ương mà
không có sự chuyển giao quyền hạn, trách nhiệm cung
cấp hàng hóa công cho địa phương:
– Tình trạng cửa quyền vẫn xảy ra;
– Hh, dv công chưa thể gần người thụ hưởng;
– Sự tham gia của người dân vào quá trình phát triển của
đất nước còn hạn chế.

• Tản quyền và trao quyền luôn có những ưu điểm nhất
định. Nghệ thuật lãnh đạo đất nước là quá trình kết
hợp hài hòa giữa tập quyền, tản quyền, trao quyền và
hợp tác công-tư.


Nguyên tắc phân cấp
• Nguyên tắc hiệu quả
– Khai thác triệt để mọi nguồn lực
– Lợi ích, chi phí
– Linh hoạt

• Nguyên tác chính trị
– Sắc tộc
– Truyền thống, phong tục, tập quán
– Tín ngưỡng


Lý do phân cấp
 Chuyên môn hóa và kiểm soát chéo giữa các cơ quan
chức năng cấp trung ương và địa phương

 Tăng tính dân chủ và sáng tạo cho các cấp chính quyền.
 Gắn tiêu dùng với chi trả (gắn thụ hưởng với đóng góp).
 Tôn trọng và phát triển tính đa dạng về truyền thống,
văn hóa, tín ngưỡng giữa các địa phương.
 Tăng tính cạnh tranh giữa các địa phương
 Tăng tính kiểm tra và chống tham nhũng cho cư dân
 Cấp cơ sở có nhiều thông tin về sở thích của cư dân


Yêu cầu đối với địa phương khi phân cấp
1) Trách nhiệm giải trình;
2) Tuân thủ quy định của pháp luật;
3) Thiết lập tính công khai, minh bạch, và chịu
sự giám sát của người dân;
4) Trình độ, năng lực tác nghiệp.


Câu hỏi
Những hàng hóa, dịch vụ nào nên tập quyền, tản quyền, trao
quyền, hợp tác công-tư & trao cho thị trường quyết định?
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•

•
•

Quốc phòng
Cứu hộ, cứu nạn
Dạy nghề
Chăm sóc y tế gia đình
Nghiên cứu cơ bản
Cấp phép kinh doanh
Nghiên cứu marketing
Xây dựng pháp luật
Tư vấn pháp luật
Phát hành sách
Thành lập trường học
Xét xử (Tòa án)

•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•

Kinh doanh viễn thông

Giáo dục sau đại học
Dịch vụ khuyến nông
Điều tra, buộc tội
Dịch vụ an toàn cộng đồng
Chăm sóc người có công
Phát triển miền núi
Tư vấn du học
Công viên, vỉa hè, đèn đường
Thể dục, thể thao
Văn hóa, nghệ thuật
Chứng thư


3. Phân cấp tài khóa


Khái niệm
• Phân cấp tài khóa là quá trình phân chia nguồn thu
và nhiệm vụ chi giữa trung ương và địa phương
(tỉnh, huyện và xã) nhằm thực thi các chức năng và
nhiệm vụ của bộ máy nhà nước đồng thời nâng cao
hiệu suất (efficiency) và hiệu quả (effectiveness) trong
cung cấp hàng hóa, dịch vụ công.
• Không đơn giản chỉ là sự phân chia “túi tiền” của
đất nước giữa trung ương và địa phương.
• Không có nghĩa là chính phủ khoán toàn bộ thu, chi
cho địa phương và không quan tâm đến quá trình sử
dụng ngân sách của địa phương.

Nguyên tắc phân cấp ngân sách
– Đảm bảo tính thống nhất về chế độ, chính
sách của hệ thống ngân sách nhà nước.
– Đảm bảo tính công bằng giữa các vùng,
miền.
– Tôn trọng nguyên tắc tập trung dân chủ.
– Thực hiện đồng bộ với phân cấp kinh tế và
bộ máy hành chính.