Nghiên cứu tác động của biến đổi khí hậu toàn cầu đến một số cực trị khí hậu và hiện tượng khí hậu cực đoan ở việt nam

B GIÁO D C VĨ ĨO T O

KHệ T

B TĨI NGUYÊN VĨ MỌI TR

VI N KHOA H C
NG THU V N VÀ BI N

CHU TH THU H

NGHIÊN C U TÁC
TOÀN C U
VÀ HI N T

I KHệ H U

NG

NG C A BI N

NM TS

NG

I KHệ H U

C C TR KHệ H U

NG KHệ H U C C OAN

LU N ÁN TI N S

HĨ N I, 2015

A Lụ

VI T NAM


B GIÁO D C VĨ ĨO T O

B TĨI NGUYÊN VĨ MỌI TR

NG

VI N KHOA H C
KHệ T

NG THU V N VÀ BI N

CHU TH THU H

NGHIÊN C U TÁC
TOÀN C U
VÀ HI N T

I KHệ H U

NG

NG C A BI N

NM TS

I KHệ H U

C C TR KHệ H U

NG KHệ H U C C OAN

Chuyên ngƠnh: Khí t

VI T NAM

ng vƠ Khí h u h c

Mƣ s : 62440222
LU N ÁN TI N S
NG

IH

A Lụ

NG D N KHOA H C:
1. GS. TS. Phan V n Tơn
2. TS. HoƠng

HĨ N I, 2015

cC

ng


i

L I CAM OAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên c u c a riêng tôi.
Các s li u, k t qu nêu trong lu n án là trung th c và ch a t ng đ
b trong b t k công trình nào khác.

Tác gi

Chu Th Thu H

ng

c ai công


ii

L IC M

N

Lu n án đ c hoàn thành t i Vi n Khoa h c Khí t ng Th y v n và Bi n
đ i Khí h u d i s h ng d n khoa h c c a GS. TS. Phan V n Tân, tr ng

i h c Khoa h c T nhiên,
i h c Qu c gia Hà N i và TS. Hoàng
c
C ng, Trung tâm D báo khí t ng thu v n Trung ng. Tác gi xin trân
tr ng bày t lòng bi t n sâu s c t i hai Th y đã h t lòng đ ng viên, t n tình
giúp đ và quan tâm t i t ng b c nghiên c u c a lu n án.
c bi t, GS. TS
Phan V n Tân đã t o đi u ki n cho tác gi tham gia đ tài khoa h c đ phát
tri n n ng l c nghiên c u.
ng th i, tác gi c ng đ c s d ng ngu n s li u
và h th ng máy tính c a đ tài đ th c hi n lu n án.
Tác gi xin trân tr ng c m n Vi n Khoa h c Khí t

ng Th y v n và

Bi n đ i Khí h u, Tr ng
i h c Tài nguyên và Môi tr ng Hà N i,
B môn Khí t ng, tr ng
i h c Khoa h c T nhiên đã t o đi u ki n
thu n l i tr ong quá tr ình th c hi n lu n á n.
Nhân d p này, tác gi c ng xin bày t lòng c m n sâu s c t i GS.TSKH.
Nguy n
c Ng , GS.TS. Nguy n Tr ng Hi u, GS.TS. Tr n Tân Ti n, PGS.TS.
Ph m V Anh, PGS.TS Nguy n Vi t Lành, PGS.TS.Nguy n V n Th ng, PGS.TS.
Nguy n V n Tuyên, PGS.TS Nguy n
ng Qu , PGS.TS. Nguy n Minh Tr ng,
PGS. TS. Ngô
c Thành, PGS. TS. V Thanh H ng, TS. Tr n Quang
c, TS.
Mai V n Khiêm, TS. Bùi Minh T ng, TS. Nguy n Th Hi n Thu n, TS. D ng

V n Kh m và các nhà khoa h c khác c ng nh các b n bè đ ng nghi p đã góp ý
chân tình và xây d ng v nh ng n i dung nghiên c u c a lu n án.
Cu i cùng, tác xin bày t lòng bi t n sâu s c t i b m , nh ng ng i
thân yêu trong gia đình tác gi , đ c bi t là ch ng và các con là nh ng ngu n
đ ng viên tinh th n quý giá đ tác gi hoàn thành lu n án.
Tác gi


iii

M CL C
L I CAM OAN ........................................................................................................ i
L I C M N ............................................................................................................ ii
M C L C ................................................................................................................. iii
DANH M C CÁC Kụ HI U VĨ CH
DANH M C CÁC HỊNH V ,

VI T T T .................................................v

TH ................................................................. viii

DANH M C B NG ............................................................................................... xiv
M

U .....................................................................................................................1

CH

NG 1: T NG QUAN V BI N

HI N T

I C A CÁC C C TR KHệ H U VĨ

NG KHệ H U C C OAN ....................................................................5

1.1 Khái ni m ..........................................................................................................5
1.1.1 C c tr và c c đoan khí h u........................................................................5
1.1.2 Hi n t

ng khí h u c c đoan .....................................................................8

1.1.3 Ch s khí h u c c đoan .............................................................................9
1.2 Bi n đ i khí h u vƠ hoƠn l u khí quy n ..........................................................10
1.3 Bi n đ i khí h u vƠ m t s c c tr khí h u, hi n t
CH

NG 2: S LI U VĨ PH

ng khí h u c c đoan ......20

NG PHÁP NGHIÊN C U ...............................32

2.1 S li u ..............................................................................................................32
2.1.1 S li u quan tr c t m ng l

i tr m trên lãnh th Vi t Nam ...................32

2.1.2 S li u tái phân tích ..................................................................................33
2.2 Ph

CH

ng pháp nghiên c u .................................................................................33

2.2.1 Ph

ng pháp xác đ nh các đ c tr ng th ng kê ........................................33

2.2.2 Ph

ng pháp phơn tích xu th ..................................................................34

2.2.3 Ph

ng pháp phân tích các trung tâm khí áp ..........................................37

2.2.4 Ph

ng pháp phân tích nh h

NG 3: BI N

VĨ HI N T

ng c a B KH toàn c u.........................40

I C A M T S TRUNG T M KHệ ÁP, C C TR KHệ H U

NG KHệ H U C C OAN

VI T NAM .......................................44

3.1 S bi n đ i c a nhi t đ không khí b m t .....................................................44
3.2 S bi n đ i c a các trung tơm khí áp chính nh h

ng đ n Vi t Nam ...........47


iv

3.2.1 V c

ng đ ..............................................................................................47

3.2.2 V ph m vi ho t đ ng ...............................................................................52
3.3 S bi n đ i c a m t s c c tr , c c đoan khí h u............................................62
3.3.1 Nhi t đ c c ti u .......................................................................................62
3.3.3 L

ng m a ngày c c đ i ..........................................................................68

3.4 S bi n đ i c a m t s hi n t

CH

ng khí h u c c đoan .....................................72

3.4.1 Hi n t

ng n ng nóng và n ng nóng gay g t ..........................................72

3.4.2 Hi n t

ng rét đ m và rét h i ..................................................................77

3.4.3 Hi n t

ng m a l n ..................................................................................80

NG 4: M I QUAN H GI A BI N

S C C TR KHệ H U, HI N T

I KHệ H U TOĨN C U VÀ M T

NG KHệ H U C C OAN

VI T NAM 86

4.1 nh h

ng c a nhi t đ không khí b m t trung bình toƠn c u .....................86

4.2 nh h

ng c a nhi t đ không khí b m t trên khu v c ................................89

4.3 nh h

ng c a các trung tơm khí áp ...............................................................96

K T LU N .............................................................................................................112
DANH M C CÁC CỌNG TRỊNH ẩ CỌNG B ...............................................116
C A TÁC GI LIÊN QUAN

N LU N ÁN ....................................................116

TĨI LI U THAM KH O .......................................................................................117
PH L C ................................................................................................................124


v

DANH M C CÁC Kụ HI U VÀ CH
ACTBD

Áp cao Thái Bình D

AO

Dao đ ng c c

B1

Khí h u Tơy B c

B2

Khí h u ông B c

B3

Khí h u

B4

Khí h u B c Trung B

B KH

Bi n đ i khí h u

BBC/NBC

B c Bán c u/Nam Bán c u

cs

c ng s

LC

ng

ng b ng B c B

l ch chu n

EASM

Gió mùa mùa hè ông Á

EAWM

Gió mùa mùa đông ông Á

ECE

Hi n t

ECEs

Các hi n t

EN/LN

El Nino/La Nina

HSTQ

H s t

HGT
IPCC

VI T T T

ng khí h u c c đoan
ng khí h u c c đoan

ng quan

cao đ a th v
Integovernmental Panel on Climate Change - Ban liên
chính ph v bi n đ i khí h u

ITCZ

D i h i t nhi t đ i

ISM

Gió mùa mùa hè n

N1

Khí h u Nam Trung B

N2

Khí h u Tơy Nguyên

N3

Khí h u Nam B


vi

NAOI
NOAA

Dao đ ng b c

i Tơy D

ng

National Oceanographical and Atmospheric Administration
ậ C c qu n lý Khí quy n ậ

NCEP

id

ng Qu c Gia

National Center for Environmental Prediction ậ Trung tâm
Qu c gia v D báo Môi Tr

ng

NN/NNGG

N ng nóng/ N ng nóng gay g t

OLR

B c x sóng dƠi t i gi i h n trên c a khí quy n

Pmsl

Khí áp m t bi n

R /RH

Rét đ m/ Rét h i
mt

U

ng đ i

R

L

ng m a ngƠy

Rx

L

ng m a ngƠy c c đ i tuy t đ i

RXx

L

ng m a ngƠy c c đ i tháng/n m

RX95

L

ng m a ngƠy b ng phơn v th 95

RTBD

Rìa phía Tây áp cao Thái Bình D

RTXD

Rƣnh th p xích đ o

SM

Gió mùa mùa hè

SNNN

S ngƠy n ng nóng

SNR

S ngƠy rét đ m

SNRH

S ngƠy rét h i

SSTA

Chu n sai nhi t đ m t n

SST

Nhi t đ m t n

SO

Dao đ ng Nam

Ts

Nhi t đ không khí b m t

Ttb

Nhi t đ không khí trung bình ngày

Tx

Nhi t đ c c đ i ngƠy

ng

c bi n

c bi n


vii

TXx

Nhi t đ c c đ i tháng/n m

TX

Nhi t đ c c đ i tuy t đ i

TX90

Nhi t đ c c đ i ngƠy b ng phơn v th 90

TX90p

S ngƠy có nhi t đ c c đ i l n h n phơn v th 90

TX95p

S ngƠy có nhi t đ c c đ i l n h n phơn v th 95

Tn

Nhi t đ c c ti u ngƠy

TNn

Nhi t đ c c ti u tháng/n m

TN

Nhi t đ c c ti u tuy t đ i

TN10

Nhi t đ c c ti u ngƠy b ng phơn v th 10

TN5p

S ngƠy có nhi t đ c c ti u nh h n phơn v th 5

TN10p

S ngƠy có nhi t đ c c ti u nh h n phơn v th 10

Vx

T c đ gió c c đ i ngƠy

Vxx

T c đ gió c c đ i tháng/n m

WM

Gió mùa mùa đông

WNPSM

Gió mùa mùa hè Tơy b c Thái Bình D

WMO

T ch c Khí t

XTN

Xoáy thu n nhi t đ i

ng th gi i

ng


viii

DANH M C CÁC HỊNH V ,

TH

Hình 1.1 Chu n sai c a Ts trung bình trong t ng th p k so v i th i k 1951-1980
(Ngu n: Hansen J vƠ cs, 2010 [37]) ..........................................................................11
Hình 1.2 C

ng đ trung bình c a áp cao Siberia trong mùa đông (tháng 1, 2 vƠ 3)

trong th i k 1922-1999 trên 2 b s li u CRU (a) vƠ NCAR (b) (Ngu n: Gong D.Y
và cs, 2002 [36])........................................................................................................12
Hình 1.3

ng đ ng HGT 587 dam trên m c 500 hPa trong th i k 1958-1979

(trái) và 1980-1999 (ph i).
vƠ đ

ng mƠu xanh th hi n cho 5 n m ho t đ ng y u nh t

ng mƠu đ th hi n cho 5 n m ho t đ ng m nh nh t (Ngu n: HeXueZhao vƠ

cs, 2002 [39]). ...........................................................................................................13
Hình 1.4 Th i gian m đ u SM trong th i k 1948-2002 (

n v : tu n) (Ngu n:

Peng Liu và cs, 2009 [47]). .......................................................................................16
Hình 1.5 V trí c a đ

ng đ ng áp 1015 hPa qua t ng th i k (Ngu n: Ho Thi-

Minh-Ha và cs, 2011 [39]) .....................................................................................18
Hình 1.6 Giá tr ng

ng phơn v th 95 c a Tx (trong mùa hè) (a) vƠ phơn v th 5

c a Tn (trong mùa đông) (b). Trong đó, R1, R2,ầ, R7 lƠ các vùng t B1, B2, đ n
N3 c a Vi t Nam (Ngu n: Ho Thi-Minh-Ha và cs, 2011 [39]). ..........................25

Hình 3.1 Xu th bi n đ i c a chu n sai Ts trung bình toƠn c u vƠ trên các vùng
trong t ng mùa th i k 1880-2010.

n v c a h s Sen (0C/th p k ). ..................45

Hình 3.2 Xu th bi n đ i c a chu n sai Ts trung bình toƠn c u vƠ trên các vùng
trong t ng mùa th i k 1961-2010.

n v c a h s Sen (0C/th p k ). ..................45

Hình 3.3 S đ bi u di n m i quan h gi a s bi n đ i c a Ts toƠn c u v i các
trung tơm khí áp vƠ các c c tr khí h u, hi n t
Hình 3.4 Xu th bi n đ i c

ng khí h u c c đoan .....................46

ng đ c a m t s trung tơm khí áp ho t đ ng trong th i

k mùa đông, giai đo n 1961-2010.

n v c a h s Sen (0C/th p k ). .................48

Hình 3.5 Xu th bi n đ i c a Ts trung bình vùng trung tơm Siberia (400N - 600N, 70
ậ 1200E). ....................................................................................................................48
Hình 3.6 Xu th bi n đ i c

ng đ c a m t s trung tơm khí áp ho t đ ng trong th i

k mùa hè, giai đo n 1961-2010.

n v c a h s Sen (0C/th p k ). .....................50


ix

Hình 3.7

ng 1016 hPa trung bình t ng th p k trong t ng tháng mùa đông .....54

Hình 3.8

ng đ ng HGT 586 dam trên m c 500 hPa trung bình t ng th p k

trong th i gian t tháng 1 đ n tháng 4. .....................................................................55
Hình 3.9

ng đ ng HGT 586 dam trên m c 500 hPa trung bình t ng th p k

trong các tháng 5, 6, 7 và 8 .......................................................................................56
Hình 3.10

ng đ ng HGT 586 dam trên m c 500 hPa trung bình t ng th p k

trong các tháng 9, 10, 11 và 12. ................................................................................57
Hình 3.11

ng đ ng áp 1020 hPa trung bình t ng th p k trong các tháng 4, 5, 6

...................................................................................................................................59
Hình 3.12

ng đ ng áp 1020hPa trung bình t ng th p k trong các tháng 7, 8, 9

và 10 ..........................................................................................................................60
Hình 3.13 TN n m t i m t s tr m tiêu bi u th i k 1961-2010 ..............................62
Hình 3.14 Xu th bi n đ i c a TNn trong các mùa trên các vùng c a Vi t Nam th i
k 1961-2010. ...........................................................................................................63
Hình 3.15 Xu th bi n đ i c a TNn tháng trên các vùng c a Vi t Nam trong th i k
1961-2010. ................................................................................................................63
Hình 3.16 Xu th bi n đ i c a TNn n m (0C/n m) (trái) vƠ TN10p (ngƠy/n m)
(ph i)

các tr m khí t

ng trên lƣnh th Vi t Nam trong th i k 1961-2010. ........65

Hình 3.17 Nhi t đ c c đ i tuy t đ i n m t i các tr m tiêu bi u trên lƣnh th Vi t
Nam th i k 1961-2010. ...........................................................................................66
Hình 3.18 Xu th bi n đ i c a TXx trong t ng mùa trên các vùng c a Vi t Nam,
th i k 1961-2010. ....................................................................................................66
Hình 3.19 Xu th bi n đ i c a TXx tháng trên các vùng c a Vi t Nam trong th i k
1961-2010. ................................................................................................................67
Hình 3.20 Xu th bi n đ i c a TXx (0C/n m) vƠ TX90p (ngƠy/n m) trong n m t i
các tr m trên lƣnh th Vi t Nam trong th i k 1961-2010 .......................................68
Hình 3.21 L

ng m a ngƠy c c đ i tuy t đ i n m t i các tr m tiêu bi u trên lƣnh

th Vi t Nam, th i k 1961-2010 .............................................................................69

x

Hình 3.22 Xu th bi n đ i c a RXx trung bình trong t ng mùa trên các vùng c a
Vi t Nam trong th i k 1961-2010. ..........................................................................70
Hình 3.23 Xu th bi n đ i c a RXx tháng trên các vùng khí h u trong th i k 19612010. ..........................................................................................................................70
Hình 3.24 Xu th bi n đ i c a l
s tr m khí t

ng m a ngƠy l n nh t n m (mm/th p k ) trên m t

ng c a Vi t Nam trong th i k 1961-2010. ......................................71

Hình 3.25 T ng SNNN vƠ NNGG trung bình trên t ng vùng trong n m.................72
Hình 3.26 Phơn b không gian c a SNNN vƠ NNGG trung bình n m t i m t s
tr m trên lƣnh th Vi t Nam......................................................................................72
Hình 3.27 Phơn b không gian vƠ th i gian c a chu n sai SNNN (trái) vƠ NNGG
(ph i) trong n m t i các tr m trên lƣnh th Vi t Nam so v i th i k 1980-1999.
Trong đó, tr c hoƠnh bi u th v đ , tr c tung bi u th n m. ....................................73
Hình 3.28 SNNN vƠ NNGG trung bình trên t ng vùng trong các tháng ..................74
Hình 3.29 Xu th bi n đ i c a SNNN trên lƣnh th Vi t Nam trong th i k 19612010. ..........................................................................................................................75
Hình 3.30 Xu th bi n đ i (ngƠy/n m) c a SNNN (a) vƠ NNGG (b) t i các tr m
trong th i k 1961-2010. ...........................................................................................76
Hình 3.31 Phơn b SNR

(a) vƠ SNRH (b) (ngƠy/n m) t i các tr m khí t

ng trên

lƣnh th Vi t Nam .....................................................................................................77

Hình 3.32 Phơn b theo không gian vƠ th i gian c a chu n sai SNR
(b) trong n m so v i th i k 1980-1999 t i các tr m khí t

(a) vƠ SNRH

ng trên lƣnh th Vi t

Nam. Trong đó, tr c hoƠnh lƠ v tuy n, tr c tung lƠ n m. ........................................78
Hình 3.33 SNR vƠ SNRH trung bình tháng vƠ n m trên các vùng phía B c .........79
Hình 3.34 Xu th bi n đ i c a SNR

trung bình (ngƠy/th p k ) trên t ng vùng vƠ

lƣnh th Vi t Nam trong mùa đông, th i k 1961-2010. ..........................................80
Hình 3.35 Xu th bi n đ i c a SNR trong n m (ngƠy/th p k ) trên t ng tr m trong
th i k 1961-2010. ....................................................................................................80
Hình 3.36 Phơn b c a SNML l n h n ho c b ng 50mm (trái) vƠ 100mm (ph i) t i
các tr m khí t

ng trên lƣnh th Vi t Nam ...............................................................81


xi

Hình 3.37 SNML trung bình tháng trên t ng vùng c a Vi t Nam ...........................81
Hình 3.38 Xu th bi n đ i c a SNML (ngƠy/th p k ) trung bình trên t ng vùng c a
Vi t Nam trong t ng tháng, mùa, th i k 1961-2010 ...............................................83
Hình 3.39 Xu th bi n đ i c a SNML l n h n 50mm (a) vƠ l n h n 100mm (b) trên
t ng tr m khí t

ng c a Vi t Nam trong th i k 1961-2010. ..................................84

Hình 4.1 B n đ HSTQ gi a Ts vƠ TXx (trái) vƠ SNNN (ph i) trung bình trong
tháng 5 trên vùng N2 .................................................................................................90
Hình 4.2 B n đ HSTQ gi a Ts v i TNn vƠ SNR vùng B3 trong tháng 2 ............93
Hình 4.3 Xu th bi n đ i c a nhi t đ không khí b m t trên vùng V1 (0-150N; 1001200E), vùng V2 (100S-100N; 60-1000E) và vùng V3 (15-400N; 100-1200E) trong
th i k 1961-2010 .....................................................................................................95
Hình 4.4 B n đ HSTQ gi a tr

ng Pmsl vƠ tr

trung bình vùng B4 tháng 5 (trên) và tr
bình tháng 4 (d

i). Trong đó, các đ

ng HGT m c 850 hPa v i TXx

ng HGT m c 700, 500 hPa v i TXx trung
ng li n nét lƠ đ

ng đ ng áp (a) vƠ đ ng đ

cao đ a th v (b, c vƠ d) trung bình tháng 4 và 5 trong th i k 1961-2010.............96
Hình 4.5 B n đ HSTQ gi a tr

ng Pmsl (a) vƠ HGT trên các m c 850 hPa (b) 700

hPa (c), 500 hPa (d) vƠ SNNN trung bình vùng B4 trong tháng 4. Trong đó, các
đ

ng li n nét lƠ đ

ng đ ng áp (a) vƠ đ ng đ cao đ a th v (b, c vƠ d) trung bình

tháng 4 trong th i k 1961-2010. ..............................................................................98
Hình 4.6 S bi n đ i c a t ng SNNN trong n m trung bình vùng B4 vƠ HGT trung
bình vùng V5 (a), V6 (b), V7 (c) và V8 (d) trong th i gian t tháng 3 đ n tháng 9,
th i k 1961-2010. ..................................................................................................101
Hình 4.7

ng 586 dam (Hình a và b); 316 dam (Hình c và d); 152 dam (Hình e

và f) và 1016 hPa (Hình g vƠ h) trung bình trong 5 n m có SNNN nhi u nh t (mƠu
tím), 5 n m có SNNN ít nh t (mƠu xanh đ t nét) vƠ trung bình trong th i k 19611990 (trái), th i k 1991-2010 (ph i) (mƠu đ li n nét). ........................................103
Hình 4.8 B n đ HSTQ gi a tr

ng Pmsl vƠ tr

ng HGT m c 850 hPa v i SNNN

trung bình vùng B4 trong tháng 5. Trong đó, các đ

ng li n nét lƠ đ

ng đ ng áp

(a) vƠ đ ng đ cao đ a th v (b) trung bình tháng 5, th i k 1961-2010. ..............104

xii

Hình 4.9 B n đ HSTQ gi a tr

ng Pmsl vƠ HGT m c 500 hPa v i TNn (a, b) vƠ

SNR (c, d) trung bình vùng B2. Trong đó, các đ

ng li n nét lƠ đ

ng đ ng áp (a,

c) vƠ đ ng đ cao đ a th v (b, d) trung bình tháng 2, th i k 1961-2010. ............105
Hình 4.10 B n đ HSTQ gi a tr

ng Pmsl v i RXx (a, b) vƠ SNML (c, d) trung

bình vùng N1 trong tháng 4 vƠ 11. Trong đó, các đ
đ ng áp, c n nh ng đ
t

ng mƠu tím lƠ đ

ng li n nét mƠu đen lƠ đ

ng

ng d ng trung bình trong tháng 4 và 11

ng ng, th i k 1961-2010.................................................................................109

Hình P3.1 B n đ tr

ng Pmsl trung bình trong t ng tháng: 10, 11, 12, 1, 2 vƠ 3 (t

trái sang ph i, t trên xu ng d

i) trong th i k 1961-2010, trên vùng l c đ a u Á.

.................................................................................................................................126
Hình P3.2

ng đ ng áp 1010 (hPa) trung bình t ng th p k trong th i gian t

tháng 9 đ n tháng 2 n m sau (t trái sang ph i, t trên xu ng d
Hình P3.3

ng đ ng áp 1010 (hPa) trung bình t ng th p k trong th i gian t

tháng 3 đ n tháng 8 (t trái sang ph i, t trên xu ng d
Hình P3.4

i) ....................................128

ng 316 dam trung bình t ng th p k trên m c 700 hPa trong th i

gian t tháng 4 đ n tháng 9 (t trái sang ph i, t trên xu ng d
Hình P3.5

i). ......................129

ng 152 dam trên m c 850 hPa trung bình t ng th p k trong th i

gian t tháng 4 đ n tháng 9 (t trái sang ph i, t trên xu ng d
Hình P3.6

i). ....................127

i) . .....................130

ng đ ng áp 1005 hPa trung bình t ng th p k trong th i gian t

tháng 4 đ n tháng 9 (t trái sang ph i, t trên xu ng d

i). ...................................131

Hình P3.7 TN tháng t i m t s tr m tiêu bi u trên các vùng khí h u Vi t Nam th i
k 1961-2010. .........................................................................................................132
Hình P3.8 TX tháng t i các tr m tiêu bi u trên các vùng khí h u Vi t Nam th i k
1961-2010................................................................................................................133
Hình P3.9 Rx tháng t i các tr m tiêu bi u trên các vùng khí h u Vi t Nam, th i k
1961-2010. ..............................................................................................................134
Hình P4.1 B n đ HSTQ gi a Ts vƠ TXx vùng N2 trong tháng 5 vƠ 7 .................135
Hình P4.2 B n đ HSTQ gi a Ts vƠ SNNN vùng N2 trong tháng 4 vƠ 6 ..............135
Hình P4.3 B n đ HSTQ gi a Ts vƠ TNn vùng N3 trong các tháng 2 vƠ 3. ..........135


xiii

Hình P4.4 B n đ HSTQ gi a Ts vƠ SNR trung bình vùng B1 vƠ B2 trong tháng 1

(trái) vƠ 2 (ph i) ......................................................................................................136
Hình P4.5 B n đ HSTQ gi a tr

ng HGT m c 850 hPa vƠ HGT m c 700 hPa v i

TXx vùng B4 trong tháng 6 ....................................................................................136
Hình P4.9 B n đ HSTQ gi a tr

ng Pmsl vƠ HGT m c 850 hPa v i SNR

trung

bình vùng B3 trong các tháng 12, 1 và 2. ...............................................................137
Hình P4.11 B n đ HSTQ gi a tr

ng HGT m c 500 hPa vƠ HGT m c 200 hPa

v i SNR vùng B3 trong tháng 1 và 2 ...................................................................138
Hình P4.13 B n đ HSTQ gi a tr

ng Pmsl vƠ SNML vùng B1 trong tháng 5 vƠ 7

.................................................................................................................................138
Hình P4.14 B n đ HSTQ gi a tr
10 vƠ 11 (t trên xu ng d

i, t trái sang ph i). ....................................................139

Hình P4.15 B n đ HSTQ gi a tr
(trên), tháng 4 vùng N3 (d

ng Pmsl vƠ RXx vùng B4 trong các tháng 5, 8,
ng Pmsl vƠ RXx trong tháng 8 vƠ 10 vùng N1

i, trái) vƠ tháng 11 vùng N2 (d

i, ph i) ..................139


xiv

DANH M C B NG
B ng 2.1 B ng m t s c c tr khí h u vƠ ECEs ........................................................34
B ng 2.2 Tiêu chu n tin c y c a HSTQ r (Ngu n: Ph m Th Thanh H

ng vƠ cs,

2012 [11]) ..................................................................................................................42
B ng 4.1 B ng HSTQ gi a Ts trung bình toƠn c u vƠ TXx tháng, trung bình mùa
trên các vùng khí h u c a Vi t Nam .........................................................................87
B ng 4.2 B ng HSTQ gi a Ts trung bình toƠn c u vƠ SNNN tháng, trung bình mùa
trên các vùng khí h u c a Vi t Nam .........................................................................87
B ng 4.3 B ng HSTQ gi a Ts trung bình toƠn c u vƠ TNn tháng, trung bình mùa
trên các vùng khí h u c a Vi t Nam .........................................................................88
B ng 4.4 B ng HSTQ gi a Ts trung bình toƠn c u vƠ SNR

trung bình trên các

vùng khí h u phía B c trong các tháng mùa đông ....................................................88
B ng 4.5 B ng HSTQ gi a Ts trung bình vùng V1 vƠ TXx trung bình trên các vùng

khí h u c a Vi t Nam ................................................................................................90
B ng 4.6 B ng HSTQ gi a Ts trung bình vùng V2 vƠ TXx tháng, trung bình mùa
trên các vùng khí h u c a Vi t Nam .........................................................................91
B ng 4.7 B ng HSTQ gi a Ts trung bình vùng V1 vƠ SNNN trên các vùng khí h u
c a Vi t Nam.............................................................................................................91
B ng 4.8 B ng HSTQ gi a Ts trung bình vùng V2 vƠ SNNN trên các vùng khí h u
c a Vi t Nam.............................................................................................................92
B ng 4.9 B ng HSTQ gi a Ts trung bình vùng V1 vƠ TNn trung bình trên các vùng
khí h u c a Vi t Nam ................................................................................................92
B ng 4.10 B ng HSTQ gi a Ts trung bình vùng V3 v i TNn trung bình trên các
vùng khí h u c a Vi t Nam .......................................................................................94
B ng 4.11 B ng HSTQ gi a Ts trung bình vùng V3 v i SNR

trên các vùng khí

h u phía B c Vi t Nam .............................................................................................94
B ng 4.12 B ng HSTQ gi a TXx vƠ HGT trung bình vùng (100 - 200N; 120 1500E) trên m c 500 hPa. .........................................................................................97


xv

B ng 4.13 B ng HSTQ gi a t ng SNNN trong n m trên t ng vùng khí h u Vi t
Nam v i Pmsl trung bình vùng V4 vƠ HGT trung bình vùng V5, V6, V7 vƠ V8 ....99
B ng 4.14 B ng HSTQ gi a Pmsl trung bình vùng V9 vƠ TNn trung bình trên các
vùng khí h u Vi t Nam ...........................................................................................106
B ng 4.15 B ng HSTQ gi a Pmsl trung bình vùng V9 và TNn trung bình trên các
vùng khí h u phía B c Vi t Nam ............................................................................107
B ng 4.16 B ng HSTQ gi a HGT trung bình vùng V10 trên m c 500 hPa vƠ TNn
trung bình trên các vùng khí h u Vi t Nam ............................................................108
B ng 4.17 B ng HSTQ gi a HGT trung bình vùng V10 trên m c 500 hPa vƠ SNR

trung bình trên các vùng khí h u phía B c Vi t Nam. ............................................108


1

M

U

Bi n đ i khí h u (B KH) đƣ vƠ đang di n ra trên toƠn c u, song

m i qu c

gia, m i vùng, nh ng bi u hi n c a nó l i khác nhau. Nhi t đ toƠn c u t ng, các
hi n t

ng th i ti t, khí h u c c đoan đang có xu h

ng gia t ng vƠ bi n đ i ngƠy

cƠng ph c t p. H n n a, do nhi t đ trên l c đ a có xu h
đ id

ng t ng nhanh h n trên

ng nên gió mùa, các trung tơm khí áp,... có th đƣ b bi n đ i v c

ng đ vƠ

ph m vi ho t đ ng.

Trong khi đó, Vi t Nam lƠ m t qu c gia n m trong khu v c nhi t đ i gió
mùa vƠ ch u s chi ph i c a gió mùa chơu Á. B i v y, B KH toƠn c u không ch
tác đ ng tr c ti p đ n n n nhi t trên toƠn lƣnh th mƠ nó c n tác đ ng gián ti p đ n
s bi n đ ng c a các y u t c ng nh hi n t
bi n đ i c a h th ng hoƠn l u.
c a các hi n t

ng khí h u c c đoan thông qua s

i u nƠy có th cƠng lƠm t ng thêm tính c c đoan

ng th i ti t, khí h u đang x y ra trên khu v c.

• Tính c p thi t c a đ tài
Cho đ n nay, trên th gi i c ng nh
c u đ n m i vùng đƣ đ

Vi t Nam, nh h

c r t nhi u các tác gi ch ng minh thông qua xu th bi n

đ i c a các y u t vƠ hi n t

ng khí h u

m i vùng.

gió mùa, m t s trung tơm khí áp vƠ hoƠn l u c ng nh
th i ti t, khí h u nói chung, các hi n t
khu v c c ng đƣ đ

nƠy th
t

ng c a B KH toƠn

ng th i, nh ng bi n đ i c a
nh h

ng c a chúng đ n

ng khí h u c c đoan (ECEs) nói riêng trên

c m t s tác gi đ c p đ n. Tuy nhiên, h u h t các nghiên c u

ng ch d ng l i

vi c đánh giá m c đ vƠ xu th bi n đ i c a các hi n

ng nƠy trên các vùng mƠ h u nh ch a đ a ra lỦ gi i cho s bi n đ i đó.
Th c t đƣ cho th y, đi u ki n th i ti t, khí h u trong nh ng n m g n đơy

di n bi n khá b t th
nh ng bi n đ i b t th

ng vƠ ph c t p, đ c bi t lƠ ECEs. V n đ đ t ra

đơy lƠ li u

ng đó có liên quan gì v i s nóng lên toƠn c u không, vƠ

n u có thì m i quan h gi a chúng đ
toán nƠy s góp ph n lƠm sáng t đ

c th hi n nh th nƠo. Gi i quy t đ

c bƠi

c nhi u khía c nh khoa h c trong nghiên c u

B KH vƠ có th cung c p nh ng thông tin h u ích cho vi c tìm ki m các gi i pháp


2

nơng cao ch t l

ng các b n tin d báo th i ti t, khí h u, góp ph n gi m thi u tác

đ ng c a B KH, nơng cao hi u qu ph ng tránh, gi m nh thiên t i.
Tr

c tình hình đó, chúng tôi đƣ l a ch n vƠ th c hi n đ tƠi lu n án lƠ:

ắNghiên c u tác đ ng c a bi n đ i khí h u toàn c u đ n m t s c c tr khí h u
và hi n t

ng khí h u c c đoan

Vi t Nam” nh m lỦ gi i đ

c ph n nƠo nguyên

nhơn bi n đ i c a các c c tr khí h u vƠ ECEs trên lƣnh th Vi t Nam.
•

M c đích c a lu n án

- Xác đ nh m c đ và xu th bi n đ i c a m t s c c tr khí h u và hi n
t

ng khí h u c c đoan
- ánh giá đ

t

Vi t Nam,

c tác đ ng c a B KH toƠn c u đ n các c c tr khí h u và hi n

ng khí h u c c đoan đó.
•

it

ng và ph m vi nghiên c u

-

it

ng nghiên c u:

+ Các c c tr , c c đoan khí h u bao g m:
Nhi t đ c c đ i (TXx) vƠ c c ti u (TNn) tháng; S ngƠy có nhi t đ c c
ti u nh h n phơn v 10 (TN10p); S ngƠy có nhi t đ c c đ i l n h n phơn v 90
(TX90p); L

ng m a ngƠy l n nh t tháng (RXx).

+ Các hi n t

ng khí h u c c đoan bao g m: Hi n t

ng rét đ m, rét h i,

n ng nóng, n ng nóng gay g t vƠ m a l n.
+ Nhi t đ không khí b m t (Ts) và m t s trung tâm khí áp chính nh
h

ng đ n Vi t Nam và khu v c,
- Ph m vi nghiên c u:
+ Toàn b lãnh th Vi t Nam,
+ Khu v c ho t đ ng c a các trung tâm khí áp nh h

ng: (500S-700N;

400E-1400W)
•

Nh ng đóng góp m i c a lu n án

1. Lu n án đƣ xác đ nh đ

c s bi n đ i v c

ng đ và ph m vi ho t đ ng

c a các trung tâm khí áp chính có vai trò quan tr ng đ i v i đi u ki n
th i ti t và s hình thành khí h u Vi t Nam c ng nh m i liên h gi a s


3

bi n đ i c a m t s c c tr khí h u và hi n t

ng khí h u c c đoan trên

các vùng khí h u Vi t Nam v i s nóng lên toàn c u.
2. Lu n án đƣ đ a ra đ

c m t s lý gi i v s tác đ ng c a B KH toƠn

c u đ n s bi n đ i c a m t s c c tr khí h u và hi n t
đoan
•

ng khí h u c c

Vi t Nam.

Ý ngh a khoa h c và th c ti n

- Lu n án đƣ góp ph n làm sáng t m i liên h gi a B KH toƠn c u v i s
bi n đ i v c

ng đ và v trí c a các trung tâm khí áp chính nh h

ng đ n

th i ti t, khí h u Vi t Nam c ng nh xu th bi n đ i c a các c c tr khí h u và hi n
t

ng khí h u c c đoan trên lƣnh th Vi t Nam.
- K t qu c a lu n án có th đ

c s d ng trong vi c đánh giá B KH vƠ

lƠm c s cho vi c đánh giá tác đ ng c a B KH
•

C u trúc lu n án

N i dung chính c a lu n án đ
Ch
t

Vi t Nam.

c trình bày trong 4 ch

ng:

ng 1: T ng quan v bi n đ i c a các c c tr khí h u và hi n

ng khí h u c c đoan. Ch

đoan khí h u, hi n t
trong, ngoƠi n

ng nƠy trình bƠy m t s khái ni m v c c tr , c c

ng khí h u c c đoan,ầ vƠ t ng quan tình hình nghiên c u

c v bi u hi n c a B KH c ng nh

l u trên khu v c

nh h

ông Á vƠ các c c tr khí h u, hi n t

ng c a nó đ n hoàn
ng khí h u c c đoan

trên toàn c u.
Ch

ng 2: S li u và ph

ngu n s li u vƠ ph

Ch
t

ng pháp nghiên c u. Ch

ng pháp nghiên c u đ

ng nƠy trình bày các

c s d ng trong lu n án,

ng 3: Bi n đ i c a m t s trung tâm khí áp, c c tr khí h u và hi n

ng khí h u c c đoan

Vi t Nam. Ch

ng nƠy trình bày nh ng bi u hi n c a

B KH thông qua s bi n đ i c a Ts trung bình toàn c u.

ng th i, h qu c a

B KH đ

c th hi n qua s bi n đ i c a các trung tâm khí áp, các c c tr khí h u

và hi n t

ng khí h u c c đoan trên các vùng khí h u, tr m khí t

ng c a Vi t

Nam.
Ch

ng 4: M i liên h gi a bi n đ i khí h u toàn c u và m t s c c tr


4

khí h u, hi n t
h

ng khí h u c c đoan

Vi t Nam. Ch

ng nƠy trình bày nh

ng c a B KH toƠn c u đ n m t s c c tr khí h u và hi n t

đoan

Vi t Nam thông qua m i quan h t

ng khí h u c c

ng quan gi a Ts trung bình toàn c u,

Ts trên khu v c và các trung tâm khí áp v i t ng c c tr khí h u và hi n t
h u đó trong t ng tháng, mùa hay n m.

ng khí


5

CH

NG 1: T NG QUAN V BI N
KHệ H U VÀ HI N T

I C A CÁC C C TR

NG KHệ H U C C OAN

Bi n đ i khí h u (B KH) v i tr ng tơm lƠ s nóng lên toƠn c u đang lƠ v n
đ quan tơm c a toƠn nhơn lo i b i nó tác đ ng tr c ti p đ n đ i s ng, kinh t - xã
h i vƠ môi tr

ng toƠn c u. Tuy nhiên, s t ng lên không đ ng đ u c a nhi t đ

các vùng khác nhau có th đƣ lƠm bi n đ i hoƠn l u chung c a khí quy n vƠ đ i
d

ng, lƠm nh h

ng không nh đ n s bi n đ i c a các s ki n th i ti t, khí h u

c c đoan trên m i vùng.
Cho đ n nay, r t nhi u nhƠ khoa h c trong vƠ ngoƠi n

c đƣ vƠ đang nghiên

c u v B KH c ng nh tác đ ng c a nó đ n các s ki n khí h u c c đoan trên t ng
khu v c mƠ h quan tơm. Nhi u nghiên c u đƣ ch ra r ng, trong nh ng n m g n
đơy,

nhi u vùng trên trái đ t, các hi n t

ng thiên tai có liên quan đ n khí t

nh rét đ m, n ng nóng, l l t, h n hán,... đƣ x y ra v i t n su t vƠ c

ng

ng đ ngƠy

cƠng t ng.
C ng v i m c đích nghiên c u tác đ ng c a B KH toƠn c u đ n m t s các
y u t vƠ hi n t

ng khí h u c c đoan

các công trình nghiên c u đ

Vi t Nam, m t cách t

c trình bƠy theo hai h

ng đ i, t ng quan

ng sau: 1)

nh h

ng c a

B KH đ n hoƠn l u khí quy n; 2) Xu th vƠ m c đ bi n đ i c a các s ki n khí
h u c c đoan trong b i c nh B KH. Song tr
các c c tr khí h u vƠ hi n t

c tiên, m t s khái ni m c b n v

ng khí h u c c đoan s đ

c đ a ra trong m c 1.1.

ng th i, m i quan h gi a B KH v i hoƠn l u khí quy n vƠ m t s đ i l
c c tr khí h u vƠ hi n t
c ng đ

ng khí h u c c đoan (ECEs)

c đ c p t i trong m c 1.2 vƠ 1.3 c a ch

ng

trên th gi i vƠ Vi t Nam

ng nƠy.

1.1 Khái ni m
1.1.1 C c tr và c c đoan khí h u
M i y u t khí h u hay bi n khí quy n đ u có th đ

c xem lƠ m t đ i l

ng

ng u nhiên có t p giá tr bi n đ i trong m t mi n nƠo đó. Mi n đó có th b ch n
ho c không b ch n. Ví d , nhi t đ lƠ m t đ i l

ng ng u nhiên có t p không b


6

ch n, t c giá tr c a nó v nguyên t c có th bi n thiên t - ¥
l

ng nh l

đ n + ¥ , nh ng các đ i
i (không ơm),... T p các

ng m a, t c đ gió l i có mi n giá tr b ch n d

giá tr nh nh t ho c l n nh t c a t ng bi n khí quy n trong t ng kho ng th i

gian nh t đ nh, ch ng h n, t ng ngày, t ng tháng, t ng n m, là t p các giá tr c c
tr c a bi n đó trong ph m vi qui mô th i gian đ
các c c tr nƠy chính lƠ t p các ắc c tr đ a ph

c xét. D nhiên có th hi u t p

ng”. Các giá tr nƠy l p thƠnh t p

giá tr c a các bi n ng u nhiên m i, g i lƠ các đ i l

ng khí h u c c tr (c c đ i

ho c c c ti u). LỦ thuy t v các bi n c c tr vƠ ng d ng trong khí khí t

ng, khí

h u có th tham kh o t i Abarbanel H. vƠ cs (1992) [28].
Thí d , trong nghiên c u khí t

ng, khí h u, nhi t đ không khí hàng ngày

lƠ m t bi n khí quy n. M i ngƠy, t i m t đi m tr m s quan tr c đ
nhi t đ cao nh t ho c th p nh t, còn đ

c m t giá tr

c g i lƠ nhi t đ t i cao (c c đ i) ngày hay

nhi t đ t i th p (c c ti u) ngƠy. T p h p t t c các giá tr nhi t đ c c ti u (c c
đ i) ngƠy đ

c g i chung lƠ các giá tr c c tr ngày c a nhi t đ không khí, và

chúng l p thƠnh t p các giá tr c a các đ i l

ng ng u nhiên c c tr ngƠy. N u l y

đ n v th i gian lƠ qui mô tháng (ho c n m), m t cách t
các đ i l

ng t c ng s nh n đ

c

ng ng u nhiên c c tr tháng (ho c n m), đ

c l p thƠnh t t p các giá tr

c c tr tháng (n m), trong đó có th phơn bi t đ i l

ng c c tr trung bình vƠ đ i

l

ng c c tr tuy t đ i.
Ch ng h n, gi s , Tn1, Tn2,ầ, Tnn và Tx1, Tx2,ầ, Txn là các t p giá tr nhi t

đ c c ti u, c c đ i ngƠy c a n ngày trong t ng tháng trong n m. Khi đó, các đ i
l

ng nhi t đ c c tr t

ng ng v i qui mô tháng vƠ n m đ

c xác đ nh b i:

Nhi t đ c c ti u tháng:
TNn = Min{Tn1, Tn2,ầ, Tnn}

(1.1)

Nhi t đ c c ti u tuy t đ i tháng/n m (v i m n m s li u):
TN = Min{TNn1, TNn2,ầ, TNnm}

(1.2)

Nhi t đ c c đ i tháng:
TXx = Max{Tx1, Tx2,ầ, Txn}
Nhi t đ c c đ i tuy t đ i tháng/n m (v i m n m s li u):

(1.3)


7

TX = Max{TXx1, TXx2,ầ, TXxm}
T

(1.4)

ng t , gi s R1, R2,ầ,Rn lƠ t p h p các giá tr l

c a t ng tháng trong n m thì l

ng m a ngƠy c c đ i (RXx) tháng vƠ l

ngƠy c c đ i tuy t đ i (Rx) tháng vƠ n m c ng đ
L

ng m a trong n ngƠy
ng m a

c xác đ nh:

ng m a ngƠy c c đ i tháng:

RXx = Max{R1, R2,ầ, Rn}
L

(1.5)

ng m a ngƠy c c đ i tuy t đ i tháng/n m (v i m n m s li u):

Rx = Max{RXx1, RXx2,ầ, RXxm}
Chú Ủ r ng, khác v i nhi t đ , l

(1.6)
ng m a ngƠy lƠ t ng l

trong 24 gi c a t ng ngƠy nên không có khái ni m l

đ

ng v i nhi t đ c c đ i ngƠy) mƠ ch có l

ng m a tích lu

ng m a c c đ i ngày (t

ng

ng m a ngày c c đ i trong m t

kho ng th i gian nƠo đó (tháng ho c n m).
Do các đ i l
chúng s đ

ng khí h u c c tr đ

c xem nh các đ i l

ng ng u nhiên nên

c nghiên c u d a trên các hƠm phơn b xác su t c ng nh các đ c

tr ng xác su t th ng kê c a chúng. Nh ng s ki n có xác su t xu t hi n nh đ
xác đ nh d a trên các hƠm phơn b nƠy đ
hi n t

c

c xem lƠ nh ng s kiên c c đoan hay

ng c c đoan (extreme events). C th , gi s F(x) lƠ hàm phân b xác su t

c am tđ il

ng khí h u c c đ i X nƠo đó, khi đó s ki n (X > xq) đ

c xác đ nh

b i:
P(X>xq) = 1 - P(Xv i q đ nh (t c p đ l n) s đ

c g i lƠ s ki n c c đoan. Giá tr c a X ng v i X

= xq xác đ nh s ki n c c đoan nói trên đ
T

ng t , n u X lƠ đ i l

c g i lƠ giá tr c c đoan c a X.

ng khí h u c c ti u:

P(X < xq) = P(X < xq) = F(xq) = p = q
thì s ki n (X < xq) s đ

(1.7)

(1.8)

c g i lƠ s ki n c c đoan.

Nh v y v nguyên t c, các giá tr c c đoan hay các s ki n c c đoan có th
đ

c xác đ nh qua ph

ng trình:

xq = x[F(x) = q]
đơy xq đ

c g i lƠ phơn v th q.

(1.9)


8

Trên th c t , các phơn v nƠy đ c xác đ nh thông qua chu i s li u h u h n
khi cho tr c giá tr xác su t q (%) theo các b c nh sau:
1)

S p x p chu i ban đ u thƠnh chu i t ng d n sao cho x1 £ x2 £ ... £ xn

2)

Tính các pi theo công th c: pi =100

3)

Tính giá tr j =

4)

N u j lƠ m t s nguyên thì xq = x j

5)

N u j lƠ m t s th p phơn, khi đó kỦ hi u k lƠ ph n nguyên c a j, f là
ph n l sau d u ch m th p phơn c a j (t c j = k + f). T đó,
xq = (1- f )xk + fxk+1

i - 0.5
,i =1, 2,..., n
n

nq
+ 0.5 ng v i q (%) cho tr
100

c

Vì nhi u lỦ dó khác nhau, đ tránh nh ng tranh cƣi không c n thi t, trong
lu n án này chúng tôi phơn bi t hai khái ni m đ i l
khí h u c c đoan hay c c đoan khí h u.

il

ng khí h u c c tr và giá tr

ng khí h u c c tr lƠ đ i l

ng ng u

nhiên mƠ t p giá tr c a nó lƠ các giá tr c c tr c a bi n khí h u, c n giá tr khí h u
c c đoan (c c đoan khí h u) lƠ tr s ng

ng (th

ng s d ng phơn v ) đ xác đ nh

s ki n khí h u c c đoan. Ví d c th h n, n u đ i l
c c đ i (ngƠy, tháng, n m) thì s ki n hay hi n t
1.1.2) lƠ nh ng tr

ng h p nhi t đ c c đ i v

h n phơn v 90%), c n giá tr phơn v 90% s đ
1.1.2 Hi n t

t quá m t ng

ng nƠo đó (ch ng

c g i lƠ tr s khí h u c c đoan.

ng th i ti t c c đoan lƠ hi n t

ng có xác su t xu t hi n nh (thông th

[42]. Hi n t

ng khí h u c c đoan (xem m c

ng khí h u c c đoan

Theo IPCC (2007), hi n t
t

ng khí h u c c tr lƠ nhi t đ

ng nh h n 10%)

ng hi m hay hi n
m t n i nƠo đó

ng th i ti t c c đoan x y ra vƠo m t th i gian nƠo đó trong n m,

ch ng h n m t mùa, l p đi l p l i nhi u n m thì có th đ

c g i lƠ hi n t

ng khí

h u c c đoan [22].
Nh ng hi n t
không khí

ng th i ti t vƠ khí h u c c đoan có liên quan đ n nhi t đ

Vi t Nam nh hi n t

n ng nóng gay g t (NNGG).

ng rét đ m (R ), rét h i (RH), n ng nóng (NN),

ơy lƠ nh ng hi n t

thƠnh đ t, vƠ có th xu t hi n trên di n r ng.

ng có th kéo dƠi nhi u ngƠy,