THỊ TRƯỜNG LAO ĐỘNG KHI VIỆT NAM GIA NHẬP WTO CƠ HỘI THÁCH THỨC VÀ NHỮNG VIỆC CẦN LÀM

TH TR NG LAO
NG KHI VI T NAM
GIA NH P WTO – C H I, THÁCH TH C VÀ
NH NG VI C C N LÀM
Ngu n: TC Nghiên c u Kinh t 3/2007
TS.Nguy n Th Th m
Nguy n M nh Hùng
ch đ ng h i nh p th tr ng lao đ ng qu c t đòi h i chúng ta ph i nh n
th c rõ nh ng c h i và thách th c đ i v i th tr ng lao đ ng Vi t Nam khi
Vi t Nam tr thành thành viên c a WTO. Ch trên c s đó, chúng ta m i
n m b t đ c c h i, v t qua đ c thách th c và ch đ ng h i nh p vào th
tr ng lao đ ng qu c t .
1. C h i và thách th c đ i v i th tr
Nam tr thành thành viên c a WTO

ng lao đ ng Vi t Nam khi Vi t

1.1. C h i
Th nh t, làm t ng c u lao đ ng, nh t là c u lao đ ng có chuyên môn k
thu t
- Do đ y m nh thu hút đ u t n

c ngoài

Khi tr thành thành viên c a WTO, n c ta s có đi u ki n thu n l i h n
trong vi c thu hút đ u t n c ngoài do m r ng di n các n c thành viên
đ u t vào Vi t Nam và môi tr ng đ u t c a n c ta h p d n h n. Chúng
ta bu c ph i tuân th hoàn toàn hi p đ nh TRIMs c a WTO, p hi c i cách
các chính sách liên quan đ n đ u t theo h ng gi m thi u các rào c n trái
v i quy đ nh c a WTO, ph i bãi b phân bi t đ i x theo MFN và NT.
+ Theo d báo c a UNCTAD, trong nh ng n m t i FDI s đ m nh vào khu

v c ông Nam Á, trong đó các nhà đ u t s đ c bi t quan tâm đ n Vi t
Nam, khi Vi t Nam tr thành thành viên c a WTO.
Theo C c u t n c ngoài, d ki n v n FDI đ ng ký vào Vi t Nam giai
đo n 2006 – 2010 kho ng 25 t USD. ây là m t nghiên c u kinh t c a
Vi t Nam và n c ngoài cho r ng con s này có kh n ng s lên t i trên 46
t USD đ ng lý và trên 29 t USD th c hi n 1[1]. Vi c gia t ng ngu n v n
FDI vào Vi t Nam s h a h n t o ra nhi u ch vi c làm m i t khu v c kinh
t này, nh t là ch vi c làmd đòi h i lao đ ng có chuyên môn k thu t. Nh
chúng ta đã bi t, giai đo n 2000 – 2004, FDI vào Vi t Nam liên t c t ng,


kéo theo ch vi c làm đ c t o ra t khu v c kinh t này ngày càng l n. N u
nh n m 2000 m i ch là 407.565 ch vi c làm, thì đ n n m 2004 đã lên t i
con s 1.044.851 ch vi c làm; và su t đ u t cho 1 ch vi c làm c a khu
v c kinh t này c ng gi m m nh, do ph n l n các doanh nghi p FDI đã đi
vào giai đo n s n xu t (xem b ng 1).
B NG 1: Su t đ u t cho 1 ch vi c làm c a khu v c FDI giai đo n
2000 – 2004
N m

2000

1.V n FDI th c 27.172.
hi n
(tri u 000
đ ng)

2001

2002

2003

2004

Bình
quân
20002004

30.011.
000

34.755.
000

37.800.
000

42.600.
000

2.Lao đ ng
407.565 489.287 691.088 860.259 1.044.8
khu v c FDI
51
(ng i)
3.Bình
quân 66,0
v n/1 lao đ ng
(tri u đ ng)

61,3

50,3

43,9

40,8

52,5

Ngu n: Niên giám th ng kê 2005, Nxb th ng kê, tr 81, 121.
Trên c s tính toán su t đ u t cho 1 ch vi c làm c a khu v c kinh t này
à d báo ngu n v n FDI th c hi n, ta có th d báo ch vi c làm do khu v c
kinh t này t o ra t nay đ n n m 2010 nh sau:
B NG 2: D báo s lao đ ng đ
2006 đ n n m 2010

1.V n
hi n:
USD

FDI

Tri u VN

c thu hút vào khu v c FDI t n m

2006

2007

2008

2009

2010

th c 3.819
Tri u

4.596

5.618

6.915

8.521

61.104.0 73.536.0 89.888.0 110.640.0 136.336.0
00
00
00
00
00


2.S lao đ ng
1.163.88 1.400.68 1.712.15 2.107.428 2.596.876
khu

v c
FDI 6
5
2
(ng i)
Ngu n: T p chí Phát tri n kinh t , 6-2006, tr7.
Ghi chú: Gi đ nh 1 USD = 16.000 VN
T b ng 2 cho th y, n u t nay đ n n m 2010, su t đ u t cho 1 ch vi c
làm c a khu v c FDI v n là 52,5 tri u đ ng và s v n FDI th c hi n nh d
báo trên, thì s vi c làm đ c t o ra t khu v c này đ n n m 2010 s lên t i
kho ng 2,5 tri u, ây m i ch tính ch vi c làm tr c ti p, trên th c t , khu
v c này s còn t o ra hàng tri u ch vi c làm gián ti p.
+ Giai đo n 2001 – 2005 s v n ODA cam k t cho Vi t Nam là 14,7 t USD
ODA cam k t cho Vi t Nam và kho ng 9 t USD ODA đ c gi ngân, bình
quân m i n m là 1,8 t USD. N u su t đ u t cho m t ch vi c làm kho ng
40-50 tri u đ ng thì m i n m ngu n v n này có th t o ra t 57 v n d n 72
v n ch vi c làm. Ngoài ra, tác đ ng c a ODA đ i v i t o vi c làm còn
ch , ODA t o môi tr ng h t ng c s cho phát tri n kinh t - xã h i, nâng
cao n ng l c qu n lý cho đ i ng cán b và nâng cao ch t l ng ngu n nhân
l c.
+ Ngu n v n gián ti p n

c ngoài:

Phát tri n th tr ng ch ng khoán là m t kênh thu hút v n đ u t gián ti p
n c ngoài. Cho đ n tháng 9-2006 đã có 41 công ty niêm y t t i Trung tâm
giao d ch ch ng khoán thành ph H Chí Minh và 11 công ty niêm y t t i
Trung tâm giao d ch ch ng khoán Hà N i 2[2]. Trong th i gian g n đây, dòng
v n đ u t gián ti p n c ngoài vào n c ta t ang v t. Theo th ng kê, tính
đ n ngày 21-9-2006 đã có h n 20 qu đ u t n c ngoài v i t ng s v n

kho ng 2 t USD đang ho t đ ng t i Vi t Nam. D báo trong nh ng n m
t i, khi n c ta thành viên c a WTO thì th tr ng ch ng khoán s phát tri n
m nh h n. N u Nhà n c có các chính sách m nh d n khai thác ngu n v n
c phi u t n c ngoài đ đ u t phát tri n kinh t - xã h i thì kh n ng thu
hút lao đ ng t kênh này là r t l n.
- Do phát tri n m nh các doanh nghi p s n xu t và ch bi n hàng xu t kh u
Phát tri n m nh s n xu t và ch bi n hàng xu t kh u s t o m thêm nheìeu
ch vi c làm m i. Theo k t qu nghiên c u c a các nhà khoa h c cho th y
Vi t Nam khu v c s n xu t hàng xu t kh u có m c s d ng lao đ ng cao


g p hai l n so v i khu v c s n xu t thay th hàng nh p kh u. M t nghiên
c u khác c a B Th ng m i c ng ch ra r ng n u xu t kh u đ c 1 tri u
USD hàng th công m ngh thì s gi i quy t đ c vi c làm cho kho ng
3000 đ n 3500 lao đ ng 3[3].
Theo nghiên c u c a Ph m La H ng (n m 2000), c tính r ng trong đi u
ki n Vi t Nam c i cách th ng m i và xóa b hàng rào thu quan thì t ng s
vi c làm s t ang thêm kho ng 47%, trong đó h n m t n a s vi c làm n m
trong ngành d ch v 4[4].
ng cung lao đ ng

Th hai, góp ph n nâng cao ch t l

H i nh p kinh t qu c t s t o ra s c ép l n v c nh tranh gi a các doanh
nghi p.
đ ng v ng trong c nh tranh, tránh phá s n, đòi h i các doanh
nghi p ph i quan tâm nâng cao trình đ ng i lao đ ng. Có nh v y, ng i
lao đ ng m i làm ch đ c các công ngh m i. H n n a, b n thân ng i lao
đ ng c ng ph i không ng ng h c t p nâng cao trình đ n đ s n sáng đáp
ng yêu c u c a công viêc. M t khác, h i nh p kinh t qu c t còn t o ra

nhi u đi u ki n thu n l i cho ng i lao đ ng ti p c n đ c v i nh ng ki n
th c m i, công ngh m i.
Th ba, làm t ng m c di chuy n lao đ ng trên th tr ng, t đó làm cho vi c
phân b và s d ng ngu n lao đ ng h p lý và hi u qu h n.
H i nh p kinh t qu c t đ ng ngh a v i vi c m r ng th ng m i qu c t
và đ u t n c ngoài. Vì th s làm thay đ i c c u kinh t , thay đ i c c u
vi c làm và c c u lao đ ng. Trên th tr ng lao đ ng s có s chuy n d ch
l n v lao đ ng gi a n c ta v i các n c thành viên khác, gi a các khu v c
kinh t , các đ a ph ng, các ngành ngh , các doanh nghi p trong n c. ây
là s d ch chuy n theo quy lu t c a th tr ng, t c là di chuy n t n i có thu
nh p th p đ n n i có thu nh p cao, t n i có ít c h i vi c làm đ n n i có
nhi u c h i vi c làm, t n i có đi u ki n vi c làm kém đ n n i có đi u ki n
vi c là t t... Xét trên ý ngh a kinh t đây là s d ch chuy n h p lý, mang l i
hi u qu kinh t và l i ích l n h n cho ng i lao đ ng, cho doanh nghi p và
toàn b n n kinh t .
D báo giai đo n 2006 - 2010,
sau:

c ta s có các dòng di chuy n lao đ ng

n

- Dòng di chuy n lao đ ng trên th tr
Dòng này s di chuy n theo các h

ng:

ng lao đ ng n i đ a:

+ Nông thôn ⇒ thành th
+ Nông thôn ⇒ các KCN, KCX, vùng có t c đ t ng tr
y u t n c ngoài.

ng kinh t cao, các

+ Nông thôn ⇒ thành th nh ng có tính ch t t m th i, mùa v trong th i k
nông nhàn.
+ Nông nghi p ⇒ công nghi p và d ch v .
+ T khu v c kinh t nhà n c sang khu v c kinh t t nh n và khu v c
kinh t có v n đ u t n c ngoài.
- Dòng di chuy n lao đ ng ra n

c ngoài:

Dòng này s di chuy n theo 2 h

ng:

+ Sang các th tr ng truy n th ng nh Trung
C ng hòa Séc, Nh t B n.
+ Sang các th tr
Xingapo, Malaixia.

ng m i nh

ông, Hàn Qu c,

ài Loan,

M , Canađa, Australia, Hy L p, Nga,

Dòng di chuy n này đòi h i lao đ ng ph i có chuyên môn k thu t (chi m t
l 70-75%), riêng xu t kh u chuyên gia đòi h i 100% ph i có trình đ đ i
h c tr lên.
- Dòng di chuy n lao đ ng t n

c ngoài vào Vi t Nam:

Cùng v i s gia t ng c a ngu n v n đ u t tr c ti p n c ngoài vào n c ta,
dòng di chuy n lao đ ng vào n c ta c ng s gia t ng. Ph n l n lao đ ng
n c ngoài vào làm vi c n c ta là các chuyên gia, th lành ngh và các
nhà qu n lý.
Th t , làm cho ti n công, ti n l
đ ng

ng ph n ánh đúng h n giá tr s c lao

Nh chúng ta đã bi t, giá c s c lao đ ng đ c hình thành và đi u ch nh
theo quy lu t giá tr , quy lu t cung c u lao đ ng và quy lu t c nh tranh. Trên
th tr ng lao đ ng, ng i lao đ ng và ng i s d ng lao đ ng t do th a
thu n m c ti n l ng, ti n công theo yêu c u c a công vi c và trình đ n ng
l c làm vi c c a ng i lao đ ng và đ ng nhiên m c th a thu n này b chi
ph i b i các quy lu t trên. Khi th tr ng lao đ ng ho t đ ng lành m nh, các
giao d ch thuê m n, s d ng lao đ ng đ c th c hi n công khai, minh
b ch, ng i lao đ ng có quy n làm vi c cho b t c ai, mi n là công vi c đó
không b pháp lu t c m thì vi c th a thu n ti n l ng, ti n công c ng tr
nên khách quan h n, ng i lao đ ng s nh n đ c ti n l ng x ng đáng v i
công s c h b ra. Khi Vi t Nam gia nh p WTO thì đòi h i phát tri n th

tr ng lao đ ng càng tr nên b c xúc h n và khi đó m c l ng cho các v
trí công vi c s đ c đi u ch nh phù h p h n v i quy lu t th tr ng. Chênh
l ch m c l ng gi a lao đ ng qu n lý, lao đ ng k thu t, lao đ ng gi n đ n
s đ c phân đ nh rõ ràng h n. Giá c s c lao đ ng đ c đánh giá khách
quan h n, đ y đ , chính xác h n. ây c ng chính là đ ng l c thúc đ y t ang
n ng su t lao đ ng, khuy n khích ng i lao đ ng h c t p nâng cao trình đ
chuyên môn, nghi p v đ có th làm vi c nh ng v trí có ti n công, ti n
l ng cao h n.
1.2. Thách th c
M t là, nguy c gi m c u lao đ ng, nh t là c u lao đ ng ph thông, gia
t ng th t nghi p
- Do doanh nghi p b phá s n
H i nh p kinh t qu c t khi n cho m t s doanh nghi p trong n c, nh t là
các doanh nghi p ho t đ ng trong l nh v c nông nghi p, lâm nghi p, c
khí... không đ n ng l c c nh tranh s b trì tr , th m chí b phá s n. i u đó
d n t i m t b ph n lao đ ng s b m t vi c làm.
Th c t nh ng n m qua cho th y, không ph i ch có khu v c doanh nghi p
nhà n c (DNNN), mà c khu v c kinh t t nhân đ u có hi n t ng doanh
nghi p b phá s n. Giai đo n 1986-2000, đã có t i 1.344 DNNN b phá s n
trong t ng s 6.720 DNNN b lo i ra kh i danh sách DNNN. Giai đo n
2000-2004 c ng có hàng nghìn DNNN b lo i kh i danh sách DNNN, trong
đó có khong ít doanh nghi p b phá s n.
D báo trong nh ng n m đ u gia nh p WTO, s doanh nghi p b phá s n có
kh n ng t ng lên, vì kh n ng c nh tranh c a các doanh nghi p Vi t Nam
th p kém, không ph i ch có các doanh nghi p trong l nh v c nông nghi p,
lâm nghi p, mà c các doanh nghi p trong l nh v c công nghi p, d ch v .
Trong b ng x p h ng n ng l c s c c nh tranh toàn c u c a World Economic
Forum (WEF) thì s c c nh tranh c a các doanh nghi p Vi t Nam là r t th p
so v i các n c (xem b ng 3).

B NG 3: X p h ng s c c nh tranh doanh nghi p.
N

c

2004
(104 n

2005
c)

(116 n

Vi t Nam

79

80

Trung Qu c

47

57

c)


Thái Lan

37

37

Malaixia

23

23

30

31

n

Ngu n: T p chí Nghiên c u Kinh t , s 339, tháng 8-2006, tr 6.
S phá s n c a các doanh nghi p t t y u s làm gi m c u lao đ ng và do đó
th t nghi p s gia t ng.
- Do ng d ng ti n b khoa h c công ngh
H i nh p kinh t qu c t t o đi u ki n thúc đ y khoa h c - công ngh phát
tri n, làm xu t hi n nhi u ngành công nghi p d a trên công ngh cao. Vi c
ng d ng khoa h c - công ngh tiên ti n đòi h i v n l n, song l i s d ng ít
lao đ ng, ch y u là lao đ ng có chuyên môn k thu t. Tình tr ng này s d n
đ n d th a lao đ ng, nh t là lao đ ng ph thông. Th c t
n c ta nh ng
n m qua đã ch ng minh rõ đi u này. Ch tính riêng khu v c DNNN, s lao
đ ng dôi d do không đáp ng đ c yêu c u đ i m i công ngh chi m t i
30,41% t ng s lao đ ng dôi d . N m 2000, trong các DNNN đã có kho ng
96.000 lao đ ng dôi d , trong đó 26.190 lao đ ng dôi d do đ i m i công

ngh t i doanh nghi p. Theo c tính giai đo n 2001-2005, khu v c DNNN
có kho ng 320.000 lao đ ng dôi d , khu v c doanh nghi p t nhân c m i
n m c ng kho ng 120.000 lao đ ng ra kh i doanh nghi p do các nguyên
nhân thu h p s n xu t, thay đ i công ngh , doanh nghi p b phá s n, k t thúc
h đ ng. Khu v c doanh nghi p FDI t n m 2002 đ n nay, hàng n m c ng
có kho ng 11% lao đ ng r i kh i doanh nghi p do các nguyên nhân trên.
H i nh p kinh t qu c t s tác đ ng m nh t i tình tr ng th t nghi p ng n
h n và trung h n.
Hi n nay n c ta có h n 200.000 doanh nghi p, trong đó có h n 90%
doanh nghi p này hi n đang t o ra kho ng 49% vi c làm phi nông nghi p
nông thôn và 26% l c l ng lao đ ng c n c 5[5]. Tuy nhiên, h u h t các
doanh nghi p này đ u trong tình tr ng công ngh l c h u. Vì th khi h i
nh p kinh t qu c t , các doanh nghi p này có nguy c b phá s n là r t l n.
- Do ch t l

ng cung lao đ ng th p

Nh ng n m đ i m i, ch t l ng ngu n nhân l c c a ta đ c c i thi n nhi u,
song so v i yêu c u c a n n kinh t và so v i các n c thì ch t l ng ngu n
nhân l c n c ta r t h n ch . Tính đ n n m 2005, n c ta m i có 24,8% l c
l ng lao đ ng có chuyên môn k thu t, trong khi đó c a các n n kinh t


công nghi p m i (NIEs) là 60-70%. Ch t l ng ngu n nhân l c Vi t Nam
ch đ t 3,79 đi m/10 đi m, trong khi đó c a Trung Qu c là 5,73, Malaixia
5,59, Hàn Qu c 6,91, n
5,76…; m c đ s n có lao đ ng s n xu t ch t
l ng cao c a Vi t Nam là 3,25 đi m, th p h n r t nhi u so v i Malaixia,
Trung Qu c, Hàn Qu c, Xingapo…; m c đ s n có lao đ ng hành chính
ch t l ng cao c a lao đ ng Vi t Nam c ng trong tình tr ng t ng t (xem

b ng 4).
B ng 4: So sánh ch t l
châu Á

ng ngu n nhân l c Vi t Nam v i m t s n
M c đ
s n có
các cán
b hành
chính
ch t
l ng
cao

M c
s n
cán
qu n
ch t
l ng
cao

đ
có
S thành
b
th o
lý
ti ng
Anh

S
TT

Tên
n
lãnh th

M c đ
s n có
lao đ ng
c,
s n xu t
ch t
l ng
cao

1

Hàn Qu c

7,00

8,00

7,50

4,00

7,00

2

Xingapo

6,83

5,67

6,33

8,33

7,83

3

Nh t B n

8,00

7,50

7,00

3,50

7,50

4

ài Loan

5,37

5,62

5,00

3,86

7,62

5

n

5,25

5,50

5,62

6,62

6,50

c

S thành

th o
công
ngh cao

6

Trung Qu c

7,12

6,19

4,12

3,62

4,37

7

Malaixia

4,50

7,00

4,50

4,00

5,50

8

H ng Công

4,23

5,24

4,24

4,50

5,43

9

Philippin

5,80

6,20

5,60

5,40

5,00

10

Thái Lan

4,00

3,37

2,36

2,82

3,27

11

Vi t Nam

3,25

3,50

2,75

2,62

2,50

12

Inđônêxia

2,00

3,00

1,50

3,00

2,50


Ngu n: V n ki n H i ngh l n th sáu, BCHT

khóa IX, Nx

Ch t l ng ngu n nhân l c th p làm cho s c c nh tranh c a l c l ng lao
đ ng n c ta th p. Theo t ch c Beri, kh n ng c nh tranh c a l c l ng lao
đ ng n c ta ch m theo thang đi m 100 nh sau:
-

45 đi m v khung pháp lý;

-

20 đi m v n ng su t lao đ ng;

-

40 đi m v thái đ lao đ ng;

-

16 đi m v k n ng lao đ ng;

-

32 đi m v ch t l

ng lao đ ng.

Tình tr ng trên không ch làm cho vi c xu t kh u lao đ ng c a ta khó kh n
khi ph i c nh tranh v i lao đ ng c a Philippin, Thái Lan… mà còn làm cho
vi c thu hút lao đ ng vào các khu công nghi p, khu ch xu t khó kh n h n.
m t góc nhìn khác ta th y nguy c th t nghi p c a ng i lao đ ng còn b t
ngu n t kh n ng đi u hành s n xu t kinh doanh c a đ i ng doanh nhân
n c ta h n ch . Nh chúng ta đã bi t, doanh nhân là đ i ng gi v trí tr ng
y u trong quá trình h i nh p kinh t qu c t . Th nh ng, trình đ n ng l c
c a đ i ng doanh nhân Vi t Nam hi n còn th p kém. Theo cu c đi u tra
c a C c doanh nghi p nh và v a (B K ho ch và đ u t ) th c hi n
60.000 doanh nghi p c a 30 t nh, thành phía B c thì có t i 55,63% s ch
doanh nghi p có trình đ chuyên môn k thu t t trung c p tr xu ng, trong
đó 43,3% ch doanh nghi p trình đ s c p. S ch doanh nghi p có trình
đ ti n s ch đ t 0,66%, th c s 2,33%, đ i h c 37,82%, cao đ ng 3,56%,
trung h c chuyên nghi p 12,33%, còn l i 43,33% trình đ th p h n 6[1].
Th hai, gia t ng phân hóa ti n l

ng, thu nh p và kho ng cách giàu nghèo.

H i nh p kinh t qu c t t o m thêm nhi u vi c làm m i, nâng cao thu
nh p cho ng i lao đ ng, nh ng nó l i tác đ ng m nh đ n phân hóa ti n
l ng, thu nh p theo khu v c vi c làm và ngành ngh . Xu h ng là nh ng
lao đ ng có chuyên môn k thu t cao s có vi c làm n đ nh và thu nh p
cao, còn nh ng lao đ ng ch a qua đào t o ho c tay ngh th p s thi u vi c
làm, thu nh p th p và thi u n đ nh. Theo đi u tra th tr ng lao đ ng tháng
12-2000 c a Vi n Khoa h c Lao đ ng và Các v n đ xã h i, thì m c chênh
l ch gi a m c ti n l ng cao nh t và m c ti n l ng th p nh t trong khu


v c FDI là g n 90 l n và so v i m c th p nh t trong các lo i hình doanh
nghi p khác thì lên t i hàng tr m l n.
Th ba, h th ng chính sách pháp lu t lao đ ng còn nhi u đi m ch a theo
thông l qu c t .
Trong nh ng n m qua, h th ng pháp lu t trong l nh v c lao đ ng – xã h i
nói chung, các chính sách v th tr ng lao đ ng nói riêng đã đ c xây
d ng, s a đ i và hoàn thi n theo h ng ti p c n tiêu chu n qu c t và
nguyên t c th tr ng. Tuy nhiên, cho đ n nay nhi u v n b n trong l nh v c
này còn ch a theo thông l qu c t và ch a phù h p v i nh ng nguyên t c
c b n c a WTO nh :
- H th ng tiêu chu n lao đ ng ch a đ y đ , ch a đ ng b , m t s tiêu
chu n ch a phù h p v i các tiêu chu n lao đ ng qu c t . Ch ng h n trong
giao d ch th ng m i qu c t hi n nay, d i s c ép t m t s n c phát
tri n đ a ra khái ni m “trách nhi m xã h i c a doanh nghi p” vào trong giao
d ch th ng m i qu c t đang là m t yêu c u b t bu c; th nh ng, n c ta,
vi c t ch c áp d ng SA8000 v n b b ng . H u h t các doanh nghi p đ u
ch a quan tâm đ n v n đ này, ch m i có vài doanh nghi p trong l nh v c
d t may t tri n khai v i mong mu n nâng cao s c c nh tranh.
- Nh n th c c ng nh ý th c trách nhi m ch p hành pháp lu t lao đ ng c a
ng i lao đ ng ch a nghiêm, ch a t o d ng và làm quen v i nh ng th ch

và khuôn kh pháp lý m i.
- Vi c áp d ng các chính sách th tr ng lao đ ng th đ ng, còn nhi u thách
th c; s c ép v an sinh xã h i l n h n:
+ i v i b o hi m xã h i: đ b o hi m xã h i Vi t Nam phù h p v i c ch
b o hi m trong n n kinh t th tr ng h i nh p v i th gi i thì đ i t ng b o
hi m c n đ c m r ng đ i v i t t c m i ng i lao đ ng, nh ng trên th c
t kh n ng này có nhi u tr ng i nh :
* H th ng b o hi m xã h i còn nhi u b t c p v ngu n l c, v c ch (c
ch đóng b o hi m ch a c n c vào thu nh p th c t ).
* Ph n l n ng i lao đ ng và ng i s d ng lao đ ng trong khu v c t
nhân, khu v c không chính th c, các h p tác xã, khu v c nông nghi p có thu
nh p th p nên ch a s n sàng tham gia b o hi m xã h i (tính đ n h t n m
2005, m i có 6,2 tri u lao đ ng tham gia b o hi m xã h i, chi m t l
13,9% l c l ng lao đ ng c n c);
* C s v t ch t k thu t làm vi c và trình đ đ i ng cán b b o hi m n c
ta còn nhi u b t c p so v i h th ng b o hi m xã h i c a các n c trong khu


v c và trên th gi i. H th ng b o hi m xã h i Vi t Nam ch a có m i quan
h ch t ch v i h th ng b o hi m xã h i c a các n c trên th gi i.
+

i v i b o hi m th t nghi p:

H i nh p kinh t s tác đ ng m nh t i tình tr ng th t nghi p ng n h n và
trung h n (đã trình bày trên). V y mà đ n nay, khi Vi t Nam tr thành
thành viên c a WTO, nh ng l i ch a hình thành đ c c ch phù h p v
b o hi m th t nghi p: c c u t ch c c a b o hi m th t nghi p nh th nào,
hình thành và qu n lý qu b o hi m th t nghi p ra sao, xác đ nh đ i t ng
b o hi m th t nghi p nh th nào, m c đóng góp và m c h ng th là bao

nhiêu… t t c nh ng đi u đó hi n còn ch a rõ ràng, th ng nh t. Kh n ng
đóng b o hi m th t nghi p c a ng i lao đ ng, doanh nghi p và Nhà n c
còn h n ch …. Nh ng b t c p đó s gây khó kh n cho vi c gi m thi u các
r i ro v vi c làm và thu nh p c a ng i lao đ ng d i tác đ ng c a h i
nh p kinh t qu c t .
Th t , h th ng công c c a th tr
thích ng v i đi u ki n h i nh p.

ng lao đ ng ho t đ ng y u kém, ch a

- H th ng d ch v vi c làm: đ n nay, c n c đã có 165 trung tâm gi i thi u
vi c làm, trên 3.000 doanh nghi p ho t đ ng gi i thi u vi c làm và nhi u t
ch c cung ng lao đ ng khác; hàng n m t ch c kho ng 40 h i ch vi c làm
các trung tâm gi i thi u vi c làm, các tr ng, các doanh nghi p… v i
hàng v n lao đ ng tham gia. Tuy nhiên, ho t đ ng c a các trung tâm gi i
thi u vi c làm còn n ng v d y ngh , kh n ng t v n, gi i thi u vi c làm r t
h n ch , gi i thi u vi c làm ch a mang tính ch t th ng xuyên, r ng kh p,
giao d ch trên th tr ng lao đ ng ch y u là hình th c tr c ti p gi a ng i
s d ng lao đ ng và ng i lao đ ng. ó là ch a k đ n tình tr ng l a đ o
ng i lao đ ng, tình tr ng các trung tâm d ch v vi c làm “ma”.
n c qua
báo cáo đánh giá tình hình ho t đ ng gi i thi u vi c làm giai đo n 2001 –
2005 do S Lao đ ng – Th ng binh và Xã h i Hà N i công b : trong s
677 doanh nghi p đ ng ký kinh doanh d ch v vi c làm, ch có 8% ho t
đ ng (23 doanh nghi p). Không ít doanh nghi p khi đ ng ký là d ch v vi c
làm nh ng khi ki m tra l i th c hi n vi c môi gi i lao đ ng đi n c ngoài
(xu t kh u lao đ ng) 7[2]. N u c tình tr ng này, li u h th ng d ch v vi c
làm có th c hi n đ c ch c n ng n i li n cung – c u lao đ ng không? ây
là v n đ gay c n khi Vi t Nam tr thành thành viên c a WTO.
- H th ng d y ngh

Nh ng n m g n đây h th ng d y ngh c a n c ta đã đ c đ i m i r t
nhi u, tuy nhiên đ ng tr c yêu c u h i nh p kinh t qu c t thì v n còn
nhi u b t c p.
* Hi n nay n c ta đã có b tiêu chu n b c th cho t ng ngành ngh , tuy
nhiên, do yêu c u đ i m i và h i nh p, nó không còn phù h p c v cách
ti p c n đ hình thành tiêu chu n và n i dung tiêu chu n. M c dù nh ng
n m qua T ng c c D y ngh cùng các b , ngành đã ti n hành xây d ng tiêu
chu n k n ng ngh theo thông l qu c t , song đ n nay v n ch a hoàn
thi n;
* Vi c t ch c gi ng d y, thi, ki m tra và c p v n b ng, ch ng ch hi n nay
n c ta là do t ng c s th c hi n. i u này không phù h p v i thông l
qu c t . C n ti n t i c p v n b ng, ch ng ch k n ng ngh qu c gia theo
t ng c p k n ng quy đ nh;
* Khi tham gia WTO, chúng ta bu c ph i m c a cho các t ch c d ch v
giáo d c – đào t o vào Vi t Nam và h đ c áp đ t các tiêu chu n c a h
vào quá trình đào t o t i Vi t Nam (t t nhiên là không trái v i quy đ nh c a
WTO). Nh v y, chúng ta s b c nh tranh ngay trên sân nhà mà l i th c nh
tranh l i nghiêng v các n c m nh.
- H th ng thông tin th ng kê th tr

ng lao đ ng.

ng tr c yêu c u c a h i nh p kinh t qu c t , h th ng thông tin th ng
kê th tr ng lao đ ng n c ta còn r t nhi u b t c p:
* M t s khái ni m, ch tiêu c a h th ng thông tin th ng kê th tr
đ ng n c ta ch a đ c chu n hóa, ch a theo thông l qu c t ;

ng lao

* H th ng thông tin th ng kê th tr ng lao đ ng thi u th ng xuyên,
không c p nh t, ch a đ y đ , các thông tin v c u lao đ ng, v ch vi c làm
tr ng còn r t nhi u, đ tin c y ch a cao;
* Cho đ n nay, ta v n ch a xây d ng đ
tr ng lao đ ng t m qu c gia.

c m ng l

i thông tin th ng kê th

- H th ng doanh nghi p xu t kh u lao đ ng.
Cho đ n nay, Vi t Nam đã có quan h h p tác lao đ ng v i trên 40 n c và
vùng lãnh th và hi n có kho ng 400.000 lao đ ng Vi t Nam đang làm vi c.
Nh ng n m g n đây, ngoài th tr ng xu t kh u lao đ ng truy n th ng,
chúng ta đã m thêm đ c nhi u th tr ng m i. Tuy nhiên, trong b i c nh
h i nh p kinh t qu c t , ho t đ ng xu t kh u lao đ ng c a ta s g p nhi u
thách th c do:


* Kh n ng thâm nh p th tr ng lao đ ng qu c t c a ta h n ch vì n ng l c
ho t đ ng c a các doanh nghi p xu t kh u lao đ ng có h n và ch t l ng lao
đ ng c a ta ch a cao (s c kh e y u, ngo i ng kém, tác phong lao đ ng
nông nghi p,….).
* Kinh nghi m trong c nh tranh gi a các n c xu t kh u lao đ ng và gi a
các th tr ng xu t kh u lao đ ng c a ta ch a nhi u;
* Xu t kh u lao đ ng bên c nh nh ng tác đ ng tích c c, c ng có nh ng m t
trái c a nó. M t b ph n lao đ ng có th du nh p l i s ng x u, nh h ng
đ n b n s c v n hóa dân t c;
* n nay ta v n ch a có k ho ch b trí, s d ng nh ng lao đ ng xu t kh u

đã v n c - đi u này không ch gây lãng phí ngu n lao đ ng có tay ngh
mà còn làm t ng thêm tình tr ng th t nghi p.
2. Nh ng vi c c n làm
n m b t c h i và v
nh ng công vi c sau:

t qua thách th c nêu trên, chúng ta c n ti n hành

* M t, ti p t c đi u ch nh h th ng chính sách và pháp lu t lao đ ng cho
phù h p v i thông l qu c t .
hoàn thi n h th ng chính sách, pháp lu t lao đ ng theo h ng ti p c n
tiêu chu n qu c t và nguyên t c th tr ng, s n sàng, ch đ ng h i nh p th
tr ng lao đ ng qu c t , chúng ta c n ti p t c đi u ch nh các v n b n pháp
lu t lao đ ng, c th là:
- Xây d ng Lu t D y ngh , Lu t Ti n l ng t i thi u, Lu t B o hi m xã
h i, Lu t
a ng i Vi t Nam đi lao đ ng n c ngoài; s a đ i b sung
Lu t Lao đ ng; phê chu n các công c và khuy n ngh c a T ch c Lao
đ ng qu c t v lao đ ng, vi c làm và th tr ng lao đ ng; các thông l qu c
t và cam k t qu c t c a Vi t Nam trong h i nh p.
- Ti p t c nghiên c u đ đ a vào lu t pháp qu c gia nh ng tiêu chu n lao
đ ng phù h p, góp ph n làm t ng kh n ng c nh tranh c a lao đ ng Vi t
Nam; đ ng th i x lý m t cách h p lý v n đ tiêu chu n lao đ ng c c p
qu c gia và c p doanh nghi p, nh t là 4 n i dung đ c qu c t đ c bi t quan
tâm là lao đ ng tr em, lao đ ng c ng b c, ch ng phân bi t đ i x trong
công vi c và t do hi p h i.
- Ti p t c đi u ch nh chính sách th
d ch chuy n lao đ ng s sôi đ ng h
WTO nh các chính sách v thông
đ ng lao đ ng, d ch v vi c làm, h

tr ng lao đ ng đ t o đi u ki n cho s
n r t nhi u khi n c ta là thành viên c a
tin th tr ng lao đ ng, tuy n d ng, h p
tr chuy n đ i công vi c, d y ngh …


- i u ch nh pháp lu t và chính sách v quan h lao đ ng cho phù h p v i
b i c nh m i, hoàn thi n thi t ch v quan h lao đ ng đ c ch ba bên và
hai bên phát huy hi u qu trong vi c xây d ng quan h lao đ ng lành m nh.
T ng c ng n ng l c đ i tho i xã h i c a các t ch c đ i di n cho các bên
tham gia quan h lao đ ng, nh t là c p doanh nghi p.
- i u ch nh chính sách ti n l ng trong h i nh p kinh t . C n l u ý r ng
đi u ch nh chính sách ti n l ng khi n c ta gia nh p WTO không có ngh a
là làm cho chính sách ti n l ng c a Vi t Nam gi ng chính sách ti n l ng
c a các n c khác, hay làm cho m c l ng Vi t Nam theo m c chu n nào
đó c a qu c t mà là đi u ch nh đ chính sách ti n l ng phù h p v i
nguyên t c c a th tr ng và không phân bi t đ i x .
đi u ch nh chính
sách ti n l ng c n th c hi n đ ng b hai công vi c sau:
(i) Hoàn thi n c s pháp lu t và chính sách ti n l ng cho phù h p v i
nguyên t c c a kinh t th tr ng (m c l ng là k t qu th a thu n gi a
ng i lao đ ng và ng i s d ng lao đ ng, nh ng do s c lao đ ng không
ph i là hàng hóa thông th ng, nên nó ph i đ c th a thu n thông qua
th ng l ng và th a c lao đ ng t p th );
(ii) Hoàn thi n c s pháp lu t, th ch , n ng l c cho vi c ti n hành th ng
l ng và th a c lao đ ng t p th (ph i xác đ nh rõ vai trò c a nhà n c,
ng i lao đ ng và ng i s d ng lao đ ng).
- Ti p t c c i cách hành chính, t ng c ng phân c p, nâng cao trách nhi m
c a chính quy n đ a ph ng trong qu n lý nhà n c v lao đ ng, th c hi n

dân ch , công khai, minh b ch, đ n gi n các th t c hành chính trong các
ho t đ ng liên quan đ n vi c làm.
* Hai, hoàn thi n và phát tri n h th ng an sinh xã h i đáp ng yêu c u h i
nh p.
Khi gia nh p WTO, n n kinh t n c ta s ph i v n hành theo nguyên t c th
tr ng m t cách sâu s c và rõ nét h n. Do đó, c n ph i có m t h th ng an
sinh xã h i đ ch ng l i nh ng r i ro c a th tr ng. Nh
ph n trên đã
phân tích, trong nh ng n m đ u khi gia nh p WTO, tình tr ng thi u vi c
làm, th t nghi p có th s gia t ng, nh t là đ i v i các đ i t ng y u th .
ây là tình hu ng mà nhi u n c khi m i gia nh p WTO đ u g p ph i. Vì
v y, c n ph i hoàn thi n và phát tri n h th ng an sinh xã h i theo hai
h ng:
- Xây d ng l i an sinh xã h i bao g m các ch ng trình và bi n pháp h
tr ng n h n, mang tính ch t tình th - nh h th ng các gi i pháp h tr v


tài chính, h tr t t o vi c làm, h tr chuy n đ i ngh , cung c p các d ch
v t v n vi c làm, thông tin th tr ng lao đ ng….
- V lâu dài ph i xây d ng h th ng an sinh xã h i đ ng b , ho t đ ng h u
hi u, đ m b o bao ph đ c t i đa các nhóm dân c trong xã h i, ch ng l i
đ c t i đa các r i ro, ph i thi t k sao cho c ng i nông dân và ng i lao
đ ng khu v c phi chính th c (hi n đang chi m s đông l c l ng lao đ ng
n c ta) c ng đ c tham gia.
Cùng v i vi c xây d ng h th ng an sinh xã h i theo hai h ng trên, c n
ti p t c đ y m nh xóa đói gi m nghèo, rút ng n kho ng cách v thu nh p và
m c s ng gi a các nhóm dân c , gi a lao đ ng tay ngh và lao đ ng gi n
đ n, gi a lao đ ng khu v c chính th c và không chính th c, gi a lao đ ng
nông thôn và lao đ ng thành th ….
* Ba, nâng cao ch t l

ng ngu n nhân l c.

Nâng cao ch t l ng ngu n nhân l c là gi i pháp c b n đ nâng cao s c
c nh tranh c a l c l ng lao đ ng n c ta trong đi u ki n h i nh p th
tr ng lao đ ng qu c t và gi i quy t vi c làm. Hi n ch t l ng ngu n nhân
l c Vi t Nam có 4 đi m h n ch l n c n kh c ph c, đó là:
- Trình đ chuyên môn, tay ngh , k n ng hành ngh và tính n ng đ ng, linh
ho t chuy n đ i ngh ch a cao;
- Tinh th n ch p hành k lu t lao đ ng, hi u bi t pháp lu t nói chung, pháp
lu t lao đ ng nói riêng và ý th c ch p hành pháp lu t y u;
- V n hóa ng x trong công vi c ch a phù h p v i yêu c u c a s n xu t
công nghi p;
- Thi u ngo i ng .
h i nh p th tr ng lao đ ng qu c t , chúng ta ph i có c ch , chính sách
đ ng b kh c ph c nh ng y u đi m trên nh : phát tri n đào t o ngh , đi u
ch nh c c u đào t o ngu n nhân l c c v c c u theo trình đ và c c u
theo ngành ngh , k t h p các bi n pháp kinh t , hành chính v i giáo d c đ
hình thành tác phong lao đ ng m i cho ng i lao đ ng.
* B n, phát tri n d y ngh theo h

ng h i nh p khu v c và qu c t .

h i nh p khu v c và qu c t trong l nh v c d y ngh c n:
- Chuy n đ i h th ng d y ngh dài h n và ng n h n sang h th ng d y
ngh đa c p đ : bán lành ngh , lành ngh và trình đ cao. Quy ho ch l i h
th ng các tr ng d y ngh , các trung tâm d y ngh , xây d ng 40 tr ng d y
ngh tr ng đi m qu c gia, trong đó có 15 tr ng đ t chu n khu v c. a

d ng hóa các lo i hình tr
doanh nghi p.

ng, l p d y ngh , khuy n khích d y ngh t i

- Xây d ng tiêu chu n k n ng ngh qu c gia. D ki nn n m 2006 s xây
d ng xong và ban hành tiêu chu n k n ng cho 48 ngh ph bi n; giai đo n
2007 – 2010 s xây d ng tiêu chu n k n ng cho ph n l n các ngh còn l i;
giai đo n ti p theo s nâng c p tiêu chu n k n ng ngh qu c gia m t s
ngành ngh cho t ng ng v i chu n k n ng ngh c a khu v c và th gi i.
- Xây d ng ch ng trình d y ngh theo ph ng pháp tiên ti n và hi n đ i.
Trên c s b tiêu chu n k n ng ngh qu c gia, B lao đ ng, th ng binh
và xã h i cùng v i các b , ngành liên quan s xây d ng ch ng trình d y
ngh cho 48 ngh ph bi n. Nh ng b ch ng trình này s đ c ban hành
và s d ng r ng rãi trong c n c.
- Tri n khai ki m đ nh d y ngh , nh m ki m đ nh c s d y ngh v ch ng
trình đào t o, đ i ng giáo viên, c s v t ch t… đ đ m b o ch t l ng d y
ngh .
- Tri n khai thí đi m vi c đánh giá và c p ch ng ch k n ng ngh qu c gia.
ây là m t b c quan tr ng đ ti n t i h i nh p và công nh n l n nhau v
ch ng ch k n ng ngh gi a các n c trong khu v c và trên th gi i.
- Tham gia các h i thi tay ngh khu v c và th gi i. Nh ng n m qua Vi t
Nam đã tham d 6 cu c thi tay ngh ASEAN, trong đó l n th 5 và th 6
Vi t Nam giành gi i nh t toàn đoàn. Các h i thi này đã t o ra nh ng b c
quan tr ng đ h i nh p d y ngh v i các n c trong khu v c. T n m 2006,
Vi t Nam s chính th c tr thành thành viên c a T ch c K n ng ngh th
gi i và s tham gia h i thi tay ngh th gi i t i Nh t B n vào n m 2007.
- T ng c ng ch t l ng đ i ng d y ngh theo h ng t ng b
và đ t chu n trình đ giáo viên ngh c a khu v c và th gi i.
- Ti n t i công nh n v n b ng, ch ng ch v i các n

gi i.
* N m, m r ng và phát tri n th tr
m r ng và phát tri n th tr

c trong khu v c và th

ng lao đ ng ngoài n

ng lao đ ng ngoài n

c ti p c n

c.

c c n:

- Ti p t c nghiên c u, s a đ i, b sung, hoàn thi n h th ng pháp lu t xung
quanh v n đ xu t kh u lao đ ng.
- Xây d ng chi n l

c t ng th v đào t o ngh cho xu t kh u lao đ ng;

- Nâng cao n ng l c ho t đ ng c a h th ng doanh nghi p xu t kh u lao
đ ng.


- T ng c ng s ph i h p gi a các c quan h u quan đ t o đi u ki n thu n
l i và m r ng ch ng trình xu t kh u lao đ ng trong th i gian t i./.