Các giải pháp hoàn thiện vấn đề công bố thông tin kế toán của các doanh nghiệp niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam

-1-

MỞ ĐẦU
***

Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài
Kinh tế Việt Nam đã có những bước tiến vượt bậc, sau hơn hai mươi hai năm

-2-

Chính vì những lý do trên, yêu cầu đầu tiên của thị trường là phải xây dựng
được một hệ thống đánh giá chất lượng TTKT, một mạng lưới CBTT hiện đại và
rộng khắp, nhằm ngoài việc thông tin công bố có chất lượng cao, nó còn phải được
truyền đi nhanh chóng, kịp thời, cũng như phải làm sao cho các chủ thể hoạt động
kinh doanh trên thị trường có quyền bình đẳng trong tiếp nhận thông tin.

chuyển đổi từ nền kinh tế kế hoạch hoá sang nền kinh tế thị trường, nhất là trong
khoảng hơn mười năm trở lại đây với mức tăng trưởng bình quân 7%, năm năm gần
đây bình quân 7,5%, riêng năm 2007 là 8,5% (nguồn: gso.gov.vn), xu thế phát triển
kinh tế ngày càng mạnh mẽ đã làm sức bật cho thị trường tài chính phát triển một
cách nhanh chóng, nhằm mục đích đáp ứng nhu cầu về vốn phục vụ hoạt động sản
xuất kinh doanh ngày càng tăng trong toàn nền kinh tế.
Yêu cầu về vốn thúc đẩy thị trường vốn không ngừng phát triển, từ đó dẫn đến
sự ra đời của TTCK là một tất yếu khách quan, khi mà các tổ chức tài chính trung
gian đã có trước đây, không thể đảm nhận tốt vai trò cung ứng vốn cho nền kinh tế.
Thi trường chứng khoán là một thị trường cao cấp, hoạt động của thị trường có
những yêu cầu rất khác biệt so với các thị trường truyền thống như thị trường hàng
hoá, dịch vụ, thị trường lao động …, hàng hoá lưu thông, mua, bán trên thị trường
là chứng khoán, đây là các công cụ chu chuyển vốn của nền kinh tế, những hoạt
động kinh doanh trên TTCK dựa vào thông tin là chính, lấy niềm tin làm cơ sở cho

Tuy nhiên kể từ khi TTCK Việt Nam được thành lập cho đến nay, hiện tượng
bất cân xứng trong tiếp nhận thông tin thường xuyên xảy ra, thực trạng thông tin là
báo cáo tài chính thường niên cung cấp trên thị trường còn nhiều bất cập, cần phải
được bổ khuyết cho phù hợp với xu thế phát triển chung của toàn nền kinh tế. Vì
vậy, chúng tôi với việc nghiên cứu những mô hình công bố thông tin trên thị trường
chứng khoán một số nước trên thế giới, kết hợp với điều tra, khảo sát, thống kê,
phân tích thực trạng công bố thông tin kế toán trên TTCK Việt Nam, thông qua đề
tài:

“Các giải pháp hoàn thiện vấn đề công bố thông tin kế toán của
các doanh nghiệp niêm yết trên Thị trường chứng khoán Việt Nam”.
Với mong muốn đưa ra một số nhận xét đánh giá, đồng thời kiến nghị những
giải pháp hoàn thiện vấn đề công bố thông tin kế toán, nhằm mục đích xây dựng
môi trường kinh doanh lành mạnh, tăng cường tính minh bạch, trung thực, kịp thời,
cũng như từng bước nâng cao chất lượng thông tin được công bố trên thị trường,

sự tồn tại và phát triển của thị trường.
Trong các loại thông tin được cung cấp trên thị trường thì TTKT được cung
cấp đưới dạng các báo cáo tài chính quý, năm là những thông tin có vai trò quan

xây dựng TTCK phát triển hiệu quả, công bằng, ổn định và bền vững.

Mục tiêu tổng quát

trọng đặc biệt, nó có ảnh hưởng lớn đến mối quan hệ cung – cầu chứng khoán, là

TTCK có thể phát triển ổn định và bền vững được hay không phần lớn tùy

động lực cho quyết định mua vào, bán ra của nhà đầu tư trên thị trường sau khi

thuộc vào môi trường kinh doanh, chất lượng hàng hoá giao dịch trên thị trường,

phân tích các BCTC được công bố. Mặt khác đứng trên phương diện vĩ mô nền

thông tin được cung cấp trên thị trường là yếu tố góp phần tăng thêm chất lượng,

kinh tế, những TTKT của các DNNY cũng phần nào nói lên tình hình chung của

củng cố niềm tin của các chủ thể kinh doanh. Về phía Nhà nước nhằm thực hiện

toàn nền kinh tế, tình hình sức khoẻ tài chính quốc gia.

điều này, đã ban hành Luật Chứng khoán và các văn bản hướng dẫn thi hành vào

-3-

-4-

đầu năm 2007. Đối với TTCK Việt Nam, đây là lần đầu tiên có một hệ thống luật

quan điểm về việc xây dựng hệ thống công bố thông tin kế toán trên TTCK trên các

pháp hoàn chỉnh. Để có thể phần nào đó nhận định đúng thị trường, chúng tôi đã

mặt như: hình thức, nội dung, phương tiện …, nhằm mục đích sao cho báo cáo tài

chọn ra ba năm 2006 – 2007 – 2008 để nghiên cứu, đánh giá, vì các lý do sau:

chính cung cấp trên thị trường ngày càng trung thực, minh bạch và hợp lý hơn, góp

- Năm 2006 là năm có mức tăng đột biến về số lượng cũng như giá trị cổ phiều
các công ty đăng ký và niêm yết nhiều nhất trên TTCK kể từ ngày mới thành lập
cho đến nay (SGDCK Tp HCM: năm 2005: 35 công ty; năm 2006: 106 công ty).

phần tăng tăng cường chất lượng hàng hoá giao dịch trên thị trường, tạo lập niềm
tin của nhà đầu tư vào TTCK Việt Nam.

Mục tiêu cụ thể

- Năm 2007 là năm lần đầu tiên Quốc hội ban hành Luật Chứng khoán, Chính

Thông qua nghiên cứu tổng quan về thông tin kế toán trên TTCK, xác định

phủ và Bộ Tài chính ban hành các văn bản hướng dẫn thi hành nhằm hoàn chỉnh hệ

vai trò, bản chất của thông tin kế toán trên thị trường, mức độ quan trọng cũng như

thống luật pháp về chứng khoán và thị trường chứng khoán.

yêu cầu lâu dài, cần thiết phải củng cố hệ thống thông tin công bố trên thị trường,

- Năm 2008 là năm thứ hai các báo cáo tài chính, nhất là báo cáo tài chính năm

đồng thời có so sánh, đối chiếu với các TTCK trên thề giới để rút ra bài học kinh

được thực hiện và công bố trong điều kiện có một hệ thống luật pháp hoàn chỉnh

nghiệm nhằm xây dựng TTCK Việt Nam, vừa phù hợp với thực trạng nền kinh tế,

trên TTCK.

vừa từng bước đến gần với thông lệ và chuẩn mực quốc tế.

- Một lý do quan trọng nữa là cũng trong những năm này, hiện tượng đầu tư tràn

Bước tiếp theo là thông qua khảo sát và nghiên cứu ngay trên TTCK Việt

lan vào thị trường chứng khoán. Từ nửa cuối năm 2006 đến đầu năm 2007, có

Nam vào những năm nhạy cảm, từ đó đưa ra các đánh giá về thực trạng CBTT của

khoảng 10 tỷ Đô la Mỹ và 300 ngàn tỷ đồng của nhà đầu tư nước ngoài và các tổ

các DNNY trên thị trường, nêu lên một số nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên,

chức cá nhân trong nước bơm vào TTCK và thị trường bất động sản1, ngay lập tức

nhằm từng bước có biện pháp khắc phục và hoàn thiện.

đã tạo ra giai đoạn thị trường bong bóng ( đầu năm 2006 VNIndex trong khoảng

Sau cùng, căn cứ vào những đánh giá nói trên, luận văn cũng đưa ra những

trên 300 điểm, đã tăng mạnh vào cuối năm 2006 và đầu năm 2007, đạt đỉnh vào

định hướng cho quy trình công bố thông tin trên thị trường, xác định giải pháp,

ngày 12/3/2007: 1.170 điểm, và trở lại trong khoảng trên 300 điểm vào cuối năm

những ý kiến kiến nghị đối với các chủ thể hoạt động trên thị trường với mục đích

2008) , đây cũng là nguyên nhân gây nên tình hình lạm phát cao khiến Chính phủ

sao cho thông tin kế toán công bố trên thị trường ngày càng trung thực, hợp lý,

phải sử dụng chính sách thắt chặt tiền tệ.

chính xác, kip thời và minh bạch.

- Mặt khác trong giai đoạn này cũng tồn tại nhiều bất cập trong điều hành vĩ mô

Phạm vi, đối tượng nghiên cứu

TTCK, cùng với hiện tượng khai thác quá mức thị trường đã gây nên hậu quả

Do hạn chế về thời gian, khả năng nghiên cứu và các lý do bất khả kháng

không tốt, ảnh hưởng đến sự phát triển của TTCK. Vấn đề này chúng tôi xin được

khác, trong luận văn chỉ đề cập đến báo cáo tài chính của các công ty niêm yết trên

trình bày, phân tích kỹ trong các phần sau.

TTCK, và cũng chỉ dùng tư liệu là báo cáo tài chính thường niên của các doanh

Đây là những năm tập trung khá nhiều sự kiện và dữ liệu mang nhiều ý
nghĩa đối với TTCK còn non trẻ của Việt Nam, qua đây chúng tôi muốn chia sẻ

nghiệp niêm yết trên SGDCK TpHCM (HOSE) trong ba năm : 2006 – 2007 –

-5-

-6-

2008, kết hợp với phần khảo sát, thống kê thực tế, để phân tích, đánh giá đưa ra
định hướng và kiến nghị các giải pháp nhằm hoàn thiện việc CBTT trên TTCK mà
thôi.

CHƯƠNG 1 : TỔNG QUAN VỀ KẾ TOÁN VÀ CÔNG BỐ THÔNG TIN
KẾ TOÁN TRÊN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN.
1.1.

Bản chất và vai trò của thông tin kế toán.

1.1.1 Bản chất của kế toán.

Phương pháp nghiên cứu
Đề tài sử dụng các phương pháp nghiên cứu như chọn mẫu nghiên cứu, điều

Lịch sử loài người đã trải qua nhiều giai đoạn, sự phát triển xã hội của các

tra, khảo sát, thống kê mô tả, phân tích và các dữ liệu quá khứ đã tập hợp được

cộng đồng cư dân gắn liền với sự phát triển kinh tế. Nhiều di chỉ khảo cổ đã chỉ ra

thông qua các biểu đồ, hình ảnh, các chỉ số phân tích …, kết hợp so sánh, đối chiếu

rằng nền văn minh mà xã hội loài người hiện nay có được, phần lớn là nhờ vào

với hệ thống luật pháp và các văn bản hướng dẫn thi hành có liên quan đến các lĩnh

những kiến thức, tư liệu lịch sử để lại là các tài liệu được ghi chép dưới dạng văn tự

vực mà đề tài nghiên cứu, từ đó đánh giá tình hình thực tế, đưa ra một số giải pháp

cổ xưa, trong đó các nhà khảo cổ đã tìm thấy những tài liệu có liên quan đến kinh

kiến nghị đối với các chủ thể có liên quan trên cơ sở tuân thủ các nguyên tắc khoa

tế, cổ vật đã được tìm thấy đầu tiên là các bản khắc axít bằng đất nung cách đây

học và đảm bảo tính khách quan trong các giải pháp trình bày.

hơn 3.300 năm trước công nguyên, hồ sơ ghi chép bằng chữ tượng hình các khoản
thuế của người Ai Cập cổ đại 2.

Kết cấu của luận văn

Công việc ghi chép lại các sự kiện có liên quan đến các hoạt động kinh tế

Ngoài phần mục lục, mở đầu, và phụ lục, đề tài được chia làm ba phần chính

trong xã hội luôn là những vấn đề thực tiễn được con người quan tâm hàng đầu,

Chương 1
Tổng quan về kế toán và công bố thông tin trên Thị trường Chứng khoán

trong suốt con đường hoạt động cho mục đích tồn tại và phát triển của cộng đồng
người, trước khi nó chính thức trở thành một môn khoa học với một hệ thống các lý

Kết luận chương 1

thuyết, giải thích dựa trên những cơ sở khoa học có sự hỗ trợ của các môn học khác

Chương 2

như toán học, triết học, logic học…, và có tên gọi là hạch toán kế toán như bây

Thực trạng công bố thông tin kế toán của các doanh nghiệp niêm yết trên Thị
trường Chứng khoán Việt Nam.

giờ.
Tuy nhiên, công việc ghi chép cũng có tính chất vận động riêng của nó, ở giai

Kết luận chương 2

đoạn đầu việc ghi chép chỉ mang tính chất phản ảnh, sao chép, ghi lại các sự kiện

Chương 3

hiện thực trong đời sống kinh tế, chỉ từ khi con người phát minh ra chữ viết và số,

Các giải pháp hoàn thiện vấn đề công bố thông tin của công ty niêm yết trên

cùng với sự ra đời của toán học dựa trên các chữ số và ký hiệu đã đem lại cho công

Thị trường Chứng khoán Việt Nam.

việc ghi chép các sự kiện kinh tế giá trị thực sự của nó, hạch toán kế toán và thông

Kết luận chương 3

tin kinh tế ngày càng có vị trí quan trọng và không thể thiếu trong quá trình hoạt

Kết luận chung

động kinh tế của con người nhất là vào giai đoạn hiện nay.

-7-

-8-

Với mục đích đạt được hiệu quả kinh tế cao trong các hoạt động kinh tế, thông

- Hạch toán thống kê là dạng hạch toán cung cấp những thông tin tổng hợp có

tin kế toán phải được cung cấp kịp thời, chính xác, và trên tất cả mọi mặt. Trong

sử dụng nhiều đơn vị đo lường, nhiều chỉ tiêu tổng hợp cũng như nhiều phương

bối cảnh kinh tế xã hội ngày nay, các hoạt động kinh tế rất đa dạng, có nhiều lĩnh

pháp, kỹ thuật tính toán phức tạp, số liệu đi kèm với thời gian, khu vực nhất định,

vực khác nhau, nhưng dù ở trong lĩnh vực nào đi nữa thì thông tin kế toán luôn

vì thế thông qua số liệu thống kê người ta có thể rút ra các quy luật vận động, xu

mang tính chất quan trọng và không thể thiếu, qua đó cho phép chúng ta hiểu rõ về

thế phát triển của sự vật hiện tượng.

các hoạt động kinh tế mà mình đang thực hiện, cũng như hiệu quả của các công

- Hạch toán kế toán là việc phản ảnh một cách thường xuyên, tổng hợp, liên

việc này là như thế nào. Hạch toán kế toán chính là công việc ghi chép các diễn

tục và có hệ thống các sự kiện kinh tế phát sinh trong một đơn vị kinh tế cần xem

biến trong hoạt động kinh tế dựa trên quan sát, đo lường, tính toán và ghi lại những

xét, theo dõi. Việc phản ảnh các sự kiện kinh tế này thông qua các thước đo là tiền,

sự việc trên.

hiên vật và thời gian lao động.

Trong các hoạt động kinh tế diễn ra hàng ngày thường mang tính chu kỳ, đầu
chu kỳ là quá trình đầu tư bằng nhiều phương tiện khác nhau như vốn bằng tiền,

“Kế toán là việc thu thập, xử lý, kiểm tra, phân tích và cung cấp thông tin kinh
tế, tài chính dưới hình thức giá trị, hiện vật và thời gian lao động” 3.

nguyên vật liệu, sức lao động của con người …, cuối chu kỳ là quá trình thu hoạch,

Mục đích của kế toán là cung cấp thông tin, thông tin được cung cấp cho

tổng kết tính toán hiệu quả hoạt động kinh tế, xem xét để ra quyết định tiếp tục một

nhiều đối tượng khác nhau, và với các yêu cầu khác nhau, vì thế kế toán được chia

chu kỳ tái sản xuất mới, đây chính là các đối tượng mà trong quá trình quan sát

thành hai phân hệ: kế toán tài chính và kế toán quản trị.

phải ghi nhận lại, và khi ghi nhận phải tuân thủ nguyên tắc về đo lường, mỗi đối

Kế toán tài chính cung cấp những thông tin tổng hợp tình hình dịch chuyển

tượng phải được đo lường với đơn vị đo lường phù hợp. Các giai đoạn trên phải

các nguồn lực tài chính trong, kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh, các hoạt

được ghi chép vào sổ sách theo quy định, đồng thời dùng các phép tính, để tính

động khác trong doanh nghiệp…, nhằm cung cấp thông tin cho các đối tượng bên

toán, quy đổi, tổng hợp các số liệu này đưa vào các biểu mẫu nhằm cung cấp thông

trong và bên ngoài, chủ yếu là các đối tượng ngoài doanh nghiệp. Thông tin của kế

tin cho các đối tượng có liên quan.

toán tài chính là những thông tin quá khứ (đã xảy ra rồi), được ghi chép lại vì vậy

Công tác hạch toán được thực hiện dưới nhiều dạng khác nhau, tùy theo yêu
cầu cụ thể của từng lĩnh vực kinh tế nhất định, nhìn chung công tác hạch toán có
các dạng sau:

- Hạch toán nghiệp vụ là dạng ghi chép trong từng công đoạn của quá trình sản
xuất kinh doanh việc ghi chép chỉ mang tính ghi nhận, tính toán, tổng hợp từng
phần không mang tính chất tổng hợp do đó các chỉ tiêu sử dụng ít, thông tin đơn
giản, chủ yếu dùng để làm số liệu tổng hợp mà thôi.

đòi hỏi phải chính xác, độ tin cậy cao, mặt khác việc quan trọng nhất của báo cáo
tài chính là nó mang tính quyết định cuối cùng.
“Kế toán tài chính là việc thu thập, xử lý, kiểm tra, phân tích và cung cấp thông
tin kinh tế, tài chính bằng báo cáo tài chính cho đối tượng có nhu cầu sử dụng
thông tin của đơn vị kế toán” 4 .
Kế toán quản trị cũng cung cấp những thông tin kế toán có liên quan đến hoạt
động sản xuất kinh doanh như chi phí, thu nhập, của từng bộ phận, sản phẩm cụ thể


-9-

- 10 -

cũng như của từng khâu, từng loại sản phẩm, các thông tin này nhằm mục đích

trường hàng hoá, thị trường tài chính – tiền tệ, quyết định điều tiết, hoạch định

phục vụ nhu cầu quản trị ở các cấp độ khác nhau trong nội bộ doanh nghiệp.

chính sách vĩ mô của các cơ quan quản lý.

Đặc điểm của kế toán quản trị là những thông tin nó cung cấp mang tính định

Mặt khác thông tin kế toán đó là các báo cáo tài chính thường kỳ, còn phản ảnh

hướng tương lai (sự kiện sắp xảy ra), nhờ vào thông tin của kế toán quản trị, các

thực trạng tài chính của doanh nghiệp, từ các báo cáo này nhà quản lý có thể đánh

nhà quản lý thực hiện chức năng quản trị của mình như: hoạch định, kiểm soát và

giá một cách đúng đắn và toàn diện hoạt động kinh doanh mà mình đang quản lý,

ra quyết định, vì vậy hình thức công bố thông tin rất đa dạng và tùy theo thông tin

hiệu quả thực tế trong công tác điều hành, khả năng hoàn thành các mục tiêu đã đề

cung cấp mà sử dụng các thước đo khác nhau cho phù hợp.

ra và quan trọng hơn cả là từ các thông tin này giúp cho hoạt động sản xuất kinh

“Kế toán quản trị là việc thu thập, xử lý, kiểm tra, phân tích và cung cấp thông
tin kinh tế, tài chính theo yêu cầu quản trị và quyết định kinh tế tài chính trong nội
bộ đơn vị kế toán”5.

doanh ngày càng mang lại hiệu quả cao hơn.
1.2 Vấn đề công bố thông tin kế toán trên TTCK.
Các nước có TTCK trên thế giới, nhìn chung đều yêu cầu các công ty niêm yết

Kế toán tài chính và kế toán quản trị có mối liên quan mật thiết với nhau, trong

trên thị trường phải công bố TTKT theo quy định của các tổ chức quản lý, điều

quá trình cung cấp thông tin hai loại kế toán này tạo thành sự liên kết nhất quán,

hành thị trường. Công bố BCTC thường kỳ trên thị trường chứng khoán là cung cấp

phản ảnh liên tục những sự kiện đã, đang và sẽ xảy ra trong suốt quá trình hoạt

thông tin tài chính của các doanh nghiệp niêm yết về: tình hình tài sản, nguồn vốn,

động kinh doanh của doanh nghiệp.

kết quả sản xuất kinh doanh, mức cổ tức được chia …, sở dĩ vấn đề công bố TTKT

1.1.2 Vai trò của thông tin kế toán.

được đặt ra vì các lý do sau:

Giai đoạn hiện nay, TTKT ngày càng trở nên quan trọng, khi mà toàn cầu hoá

- Nhằm mục đích công khai, minh bạch hoá tình hình tài chính của doanh

kinh tế phát huy tác dụng của nó, từ những thay đổi mô hình kinh tế thị trường theo

nghiệp niêm yết, phục vụ yêu cầu của tất cả cổ đông trong công ty, cũng như các

hướng mở, thay đổi mô hình doanh nghiệp, thay đổi trong những mối quan hệ của

chủ thể khác có nhu cầu.

các công ty mẹ, con, công ty xuyên quốc gia …, sự quan tâm của chính quyền về

- Thị trường chứng khoán là nơi tập trung phần lớn nguồn vốn đầu tư cho toàn

hoạt động kinh tế trong và ngoài nước cho mục đích điều hành, yêu cầu có được

bộ nền kinh tế, hàng hoá của thị trường này chủ yếu là cổ phiếu của các công ty

thông tin hoạt động sản xuất kinh doanh trong DN của các nhà đầu tư, nhà tài trợ,

niêm yết, chất lượng của hàng hoá chính là hiệu quả kinh tế hiện tại, giá trị ước tính

Hội đồng quản trị, cổ đông góp vốn …, thông tin tài chính của doanh nghiệp phải

trong tương lai của doanh nghiệp, và chỉ BCTC mới có thể cung cấp cho nhà đầu tư

được cung cấp đầy đủ, nhanh chóng, kịp thời, chính xác và trung thực.

tình hình tài chính theo yêu cầu, và cơ sở dữ liệu này được dùng để nhà đầu tư phân

Những vấn đề thông tin kế toán cung cấp trước hết giúp cho các nhà quản trị

tích tài chính doanh nghiệp, đồng thời ra quyết định đầu tư.

doanh nghiệp nắm được toàn bộ quá trình hoạt động kinh doanh, quá trình chuyển

- Trên TTCK công việc kinh doanh chủ yếu dựa vào các thông tin được cung

dịch nguồn lực tài chính của doanh nghiệp, các đối tượng ở bên ngoài doanh nghiệp

cấp trên thị trường, vì thế yêu cầu của thị trường là thông tin phải được cung cấp

cũng từ những thông tin được cung cấp này ra những quyết định liên quan đến thị

- 11 -

- 12 -

nhanh chóng, kịp thời, chính xác và nhất là phải đến được với tất cả các đối tượng

triển, vòng quay vốn trong lưu thông hàng hoá tăng lên cùng với sự phát triển của

tham gia thị trường là như nhau.

nền kinh tế thị trường, song song với tình hình phát triển tài chính – tiền tệ, các

- Thông tin trên thị trường là một trong những yếu tố để nhà đầu tư ra quyết

công cụ tài chính trên thị trường tiền tệ và thị trường vốn cũng nhanh chóng phát

định đầu tư, như thế nó chính là một trong những yếu tố tạo ra cung, cầu hàng hoá

triển, từ đó nảy sinh các quan hệ mua, bán các loại công cụ tài chính này, đặc biệt

trên thị trường, đây cũng là yếu tố cơ bản để thị trường tồn tại, hoạt động hiệu quả

là các loại chứng khoán được luật pháp cho phép lưu thông, mua bán trên thị

và phát triển bền vững.

trường. Chính sự phát triển của nền kinh tế thị trường đã hình thành nên thị trường

- Mặt khác các công ty niêm yết trên TTCK hầu hết là những công ty hàng đầu
trong các lĩnh vực, ngành nghề kinh doanh trong nền kinh tế, chất lượng công ty

tài chính là nơi diễn ra các hoạt động mua, bán các chứng khoán (bao gồm cả hai
loại ngắn và dài hạn), với mục đích giải quyết các nhu cầu về vốn đầu tư.

tốt hơn về nhiều mặt so với các công ty chưa đủ điều kiện niêm yết, chính vì vậy,

Mặt khác sự thay đổi về mô hình hoạt động của doanh nghiệp, dưới hình thức

các cơ quan quản lý, điều hành vĩ mô, các tổ chức thống kê …, có thể thông qua

vốn tự có của công ty được chia thành nhiều cổ phần có mệnh giá bằng nhau và

các số liệu này để đánh giá tình hình kinh tế chung trong toàn quốc.

được gọi là công ty cổ phần, quan trọng hơn cả là việc luật pháp cho phép mua bán

Như vậy vấn đề CBTT trên TTCK mang tính chất quan trọng sống còn của

các loại cổ phần trong công ty cổ phần, đi đôi với việc phát hành cổ phiếu huy động

thị trường, thông tin được công bố một cách chính xác, minh bạch, kip thời tạo ra

vốn trong công chúng để phục vụ cho mục đích tái sản xuất mở rộng của doanh

niềm tin, sự an tâm cho các nhà đầu tư, tạo ra động lực kích thích cung, cầu hàng

nghiệp.

hoá trên thị trường. Trong các loại thông tin được công bố trên thị trường, thông tin

Sự phát triển lớn mạnh của thị trường tài chính, cùng với yêu cầu thực hiện cơ

kế toán có ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả hoạt động và sự phát triển bền vững

chế chuyển vốn trực tiếp từ nhà đầu tư sang tổ chức phát hành mà không thông qua

của thị trường.

định chế trung gian nào, hay nói khác đi đó là đáp ứng yêu cầu chu chuyển vốn đầu

1.2.1

tư có chi phí thấp, yêu cầu này đã hình thành nên một loại thị trường cao cấp đó là

TTCK và cơ chế hoạt động của thị trường chứng khoán.

1.2.1.1 Thị trường chứng khoán (Securities Market)

TTCK, việc mua bán các công cụ tài chính trung và dài hạn là chứng khoán vốn và

Thị trường tài chính (Financial Market) bao gồm thị trường vốn (Capital

chứng khoán nợ, được diễn ra tập trung tại TTCK, trên hệ thống giao dịch điện tử

Market) và thị trường tiền tệ (Currency Market), TTCK là bộ phận chính của thị

của Sở giao dịch chứng khoán và các hệ thống giao dịch không tập trung khác có

trường vốn. Thị trường tài chính được hình thành, tồn tại và phát triển là một tất

liên thông với nhau, nhằm mục đích kết nối giữa tổ chức phát hành và các nhà đầu

yếu khách quan của nền kinh tế thị trường, nó được sinh ra để giải quyết các mâu

tư, mục đích đáp ứng nhu cầu mua, bán chứng khoán của các đối tượng nói trên.

thuẫn cơ bản giữa khả năng và nhu cẩu cung ứng vốn phục vụ những hoạt động
kinh tế của thị trường.
Trong quá trình phát triển của nền KTTT, nhu cầu về vốn cung ứng cho nền
kinh tế ngày càng cao, tốc độ giao dịch trong sản xuất, thương mại ngày càng phát

Thị trường chứng khoán là nơi huy động vốn đầu tư cho nên kinh tế, đây là
kênh huy động mà cùng một lúc có thể thoả mãn yêu cầu của nhiều chủ thể tham
gia thị trường, cũng như nó có thể đáp ứng tiến độ phát triển theo kịp với xu thế


- 13 -

phát triển chung của nền kinh tế sản xuất hàng hoá mà đỉnh cao là nền kinh tế thị
trường.

- 14 -

Đặc trưng của thị trường sơ cấp đó là kênh đầu tư giai đoạn một của các nhà
đầu tư trong và ngoài nước, nguồn vốn giao dịch tại đây sẽ cung ứng trực tiếp cho

Thị trường chứng khoán có hai thị trường chính: thị trường sơ cấp và thị
trường thứ cấp.

những hoạt động sản xuất, kinh doanh của các tổ chức phát hành.

1.2.1.1.2 Thị trường thứ cấp (Secondary Market)

1.2.1.1.1 Thị trường sơ cấp (Primary Market)

Thị trường thứ cấp là nơi giao dịch các loại chứng khoán đã qua giao dịch lần

Thị trường sơ cấp là nơi phân phối lần đầu các chứng khoán của tổ chức phát

đầu trên thị trường sơ cấp, và đây chính là hàng hoá của thị trường. trên thị trường

hành, việc mua bán được diễn ra theo nhiều hình thức: phát hành không thông qua

thứ cấp, hoạt động mua đi bán lại diễn ra giữa các chủ thể tham gia thị trường mà

đấu giá và phát hành thông qua đấu giá, chính trong quá trình đấu giá đã hình thành

không làm tăng thêm quy mô về vốn đầu tư, không tạo ra nguồn tài chính mới cho

nhiều loại giá khác nhau của chứng khoán phát hành, nhưng đa phần chứng khoán

các tổ chức phát hành, các khoản thu được từ việc bán chứng khoán thuộc về các

phát hành trên thị trường sơ cấp bán theo mệnh giá. Phát hành được chia ra làm hai

nhà đầu tư và các nhà kinh doanh chứng khoán, tuy nhiên giữa hai thị trường này

loại: Phát hành ra công chúng lần đầu (Inititial Public Offering - IPO) và phát hành

luôn có sự gắn kết chặt chẽ với nhau.

tăng vốn điều lệ.

Việc mua bán trên thị trường thứ cấp dựa vào:

Các cơ quan quản lý, điều hành TTCK các nước thường có quy định cụ thể đối
với các tổ chức phát hành chứng khoán ra thị trường, gồm:
- Tổ chức phát hành phải đáp ứng quy mô về vốn điều lệ tối thiểu, cơ cấu
cổ đông ngoài công ty, tổng giá trị và số lượng cổ phiếu phát hành và số
lượng nhà đầu tư tham gia mua.
- Có báo cáo tài chính theo đúng quy định về phát hành chứng khoán.
- Hoạt động sản xuất kinh doanh của công ty phải có lãi, không thấp hơn
mức quy định và trong một số năm nhất định.

- Quan hệ cung cầu trên thị trường.
- Các giá trị của doanh nghiệp niêm yết trên thị trường như: giá trị hiện tại, giá
trị tương lai, xu thế phát triển …
- Tâm lý của nhà đầu tư.
- Các thông tin có liên quan đến tình hình kinh tế - tài chính quốc gia, thế giới
và tình hình hoạt động của các DNNY.
Thị trường sơ cấp là cơ sở, nơi cung cấp hàng hoá cho thị trường thứ cấp, thị
trường sơ cấp là tiền đề hình thành thị trường thứ cấp, nếu không có thị trường sơ

- Mục đích của đợt phát hành, kế hoạch sử dụng vốn.

cấp cũng sẽ không có thị trường thứ cấp. Nhưng một khi thị trường thứ cấp hoạt

- Thông tin về các nhà quản lý cấp cao của doanh nghiệp.

động ổn định có hiệu quả và bền vững, đó chính là nguồn động lực thúc đẩy thị

- Tỷ lệ nắm giữ của các cổ đông lớn (theo quy định riêng).

trường sơ cấp phát triển và điều này là yếu tố quyết định, giúp cho các tổ chức phát

- Các hình thức bảo lãnh (nếu có).

hành chứng khoán thành công, nhằm đạt được mục đích huy động vốn phục vụ

- Các yêu cầu khác …

hoạt động sản xuất kinh doanh. Mặt khác hoạt động của thị trường thứ cấp cũng
thoả mãn nhanh chóng nhu cầu chuyển dịch vốn đầu tư giữa các nhà đầu tư trên thị
trường chứng khoán.

- 15 -

Thị trường chứng khoán ra đời nhắm đến mục tiêu cung cấp dịch vụ chu
chuyển vốn với chi phí thấp, lưu động hoá lĩnh vực đầu tư, làm cho chứng khoán có
tính thanh khoản cao, đồng thời đáp ứng nhu cầu về vốn cho hoạt động sản xuất
kinh doanh trong toàn nền kinh tế.
Hoạt động mua bán trên TTCK được chia thành: Thị trường tập trung và thị
trường phi tập trung.
Thị trường tập trung được thực hiện qua Sở giao dịch chứng khoán, thông qua

- 16 -

theo những hợp đồng miệng hoặc trao tay, các hoạt động mua bán này căn cứ vào
sự tín nhiệm lẫn nhau của các nhà đầu tư.
Để quản lý thị trường OTC, ở một số nước thành lập Hiệp hội kinh doanh
chứng khoán quốc gia, Hiệp hội này ban hành quy chế thị trường, kết nạp và khai

trừ thành viên, giám sát việc thực hiện quy chế của các chủ thể tham gia thị trường.
1.2.1.2 Cơ chế hoạt động của thị trường chứng khoán
1.2.1.2.1 Điều hành và giám sát thị trường

hệ thống bảng giao dịch điện tử, tại đây chứng khoán được niêm yết các thông tin

Thông lệ chung trên thế giới, điều hành, giám sát TTCK là các cơ quan quản

có liên quan đến việc mua, bán chứng khoán như: giá, khối lượng, tình hình giao

lý của Chính phủ, chịu trách nhiệm chính là Ủy ban Chứng khoán (Commission of

dịch của nhà đầu tư..., việc giao dịch của các nhà đầu tư được thực hiện thông qua

Securities Market), đây là cơ quan chức năng chuyên ngành của Nhà nước trong

các công ty chứng khoán là thành viên của Sở giao dịch, các lệnh mua bán được

lĩnh vực chứng khoán, chỉ thực hiện công việc quản lý chung chứ không trực tiếp

truyền về hệ thống xử lý trung tâm, sau đó dữ liệu khớp lệnh sẽ được chuyển trả trở

điều hành, giám sát thị trường.

lại các công ty chứng khoán nơi nhà đầu tư đặt lệnh, để hoàn tất thủ tục giao dịch
cho nhà đầu tư.
Cũng cần nói rõ thêm, Sở giao dịch chứng khoán không phải là tổ chức sở

Ủy ban chứng khoán có thẩm quyền ban hành các quy định điều chỉnh hoạt
động trên thị trường, làm nền tảng cho các tổ chức tự quản thực hiện chức năng

điều hành và giám sát thị trường của mình.

hữu chứng khoán, đây chỉ là nơi giao dịch, và tạo điều kiện cho việc giao dịch được

Ngoài ra Ủy ban chứng khoán kiểm soát mọi hoạt động phát hành chứng

thuận lợi, công bằng, minh bạch và đúng pháp luật cho các chứng khoán của các tổ

khoán của các công ty niêm yết nói riêng và các công ty công chúng (Public

chức đủ điều kiện niêm yết tại Sở giao dịch.

Company) nói chung.

Thị trường phi tập trung (Over The Counter Market – Thị trường OTC).
Bên cạnh thị trường giao dịch tập trung, thị trường chứng khoán còn có thị
trường giao dịch phi tập trung, tại đây dành cho những công ty chưa đủ điều kiện
giao dịch tại Sở giao dịch, việc giao dịch chủ yếu thông qua yết giá và thương
lượng trực tiếp giữa người mua và người bán về các chứng khoán mà họ sở hữu,
điều kiện giao dịch trên thị trường này tương đối đơn giản, chỉ cần không vi phạm
luật pháp trong quan hệ mua bán.
Ngoài hai thị trường chính thức này, trong các quốc gia có TTCK luôn tồn tại
một thị trường thứ ba, đó là các hoạt động giao dịch, mua bán các loại chứng khoán

Quản lý trực tiếp các tổ chức tự quản, giám sát, thanh tra cũng như xử lý các tổ
chức, cá nhân tham gia thị trường để bảo vệ lợi ích chung, trong trường hợp có hiện
tượng vi phạm pháp luật.
Trực tiếp điều hành và giám sát thị trường chứng khoán gồm có hai tổ chức
chính: Sở giao dịch chứng khoán và Hiệp hội các nhà kinh doanh chứng khoán.
Sở giao dịch chứng khoán:

Là một tổ chức tự quản bao gồm các công ty chứng khoán thành viên.
SGDCK thực hiện các chức năng:


- 17 -

- Điều hành, quản lý trực tiếp các hoạt động giao dịch chứng khoán diễn ra
hàng ngày, đảm bảo việc thực hiện được theo đúng quy định của luật pháp.

- 18 -

Nhà đầu tư là những chủ thể kinh doanh trên thị trường chứng khoán, nhà đầu
tư có thể chia thành 2 nhóm: các nhà đầu tư cá nhân, các nhà đầu tư là tổ chức.

- Giám sát, theo dõi việc thực hiện giữa các công ty chứng khoán thành viên
với các khách hàng của công ty, khi phát hiện có vi phạm Sở giao dịch sẽ tiến hành

- Nhà đầu tư cá nhân: là những người có vốn nhàn rỗi tạm thời, tham gia
mua bán trên thị trường chứng khoán với mục đích tìm kiếm lợi nhuận

xử lý theo quy định. Trong trường hợp vi phạm có tính chất nghiêm trọng, Sở giao
dịch báo cáo lên Ủy ban chứng khoán giải quyết.
Hiệp hội các nhà kinh doanh chứng khoán:

- Nhà đầu tư là tổ chức: hay còn gọi là định chế đầu tư, thường xuyên mua
bán chứng khoán với số lượng lớn, công việc đầu tư được thực hiện do một bộ
phận gồm những chuyên gia có kinh nghiệm về thị trường.

Là tổ chức của các công ty chứng khoán được thành lập với mục đích có tiếng

Đầu tư thông qua các tổ chức có ưu điểm là có thể đa dạng hoá danh mục

nói chung cho toàn ngành kinh doanh chứng khoán, đảm bảo lợi ích chung cho toàn

đầu tư và khối lượng vốn lớn giúp cho các tổ chức đầu tư có ưu thế hơn hẳn những

ngành. Hiệp hội đưa ra các quy định và thực hiện các chức năng:

nhà đầu tư cá nhân.

- Điều hành, giám sát thị trường giao dịch phi tập trung. Các công ty muốn

Các tổ chức kinh doanh trên thị trường chứng khoán

tham gia thị trường này phải đăng ký với Hiệp hội, và phải chấp hành các quy định
do Hiệp hội đề ra.

- Công ty chứng khoán: Là những công ty hoạt động trong lĩnh vực chứng
khoán, có thể thực hiện các công việc như môi giới, tự doanh, tư vấn đầu tư chứng

- Theo dõi việc thực hiện giao dịch giữa khách hàng và các công ty chứng

khoán, bảo lãnh phát hành chứng khoán.

khoán thành viên, điều tra và xử lý các vi phạm nếu có.
Hiệp hội các nhà kinh doanh chứng khoán đưa ra các đề xuất và gợi ý với cơ
quan quản lý, điều hành của Nhà nước về các vấn đề vĩ mô của thị trường chứng
khoán.

Là loại hình công ty kinh doanh có điều kiện, các công ty chứng khoán

phải đảm bảo các tiêu chuẩn, quy định của luật pháp về vốn điều lệ và những quy
định khác của cơ quan quản lý thị trường chứng khoán.
- Công ty quản lý quỹ: Thực hiện công việc quản lý quỹ đầu tư chứng khoán,

1.2.1.2.2 Các chủ thể khác

trong quá trình hoạt động công ty có thể thành lập và quản lý đồng thời nhiều quỹ

Nhà phát hành

đầu tư. Công ty quản lý quỹ thay mặt quỹ đầu tư để phát hành chứng chỉ quỹ, các

Nhà phát hành là các tổ chức thực hiện huy động vốn trên thị trường sơ cấp,
gồm chính quyền các cấp, các công ty và các tổ chức tài chính với mục đích chuyển

quỹ đầu tư hoạt động kinh doanh chứng khoán và quản lý danh mục đầu tư.
1.2.1.2.3 Các nguyên tắc hoạt động trên thị trường chứng khoán

dịch nguồn lực tài chính trực tiếp giữa nhà đầu tư và tổ chức huy động, nhằm mục

- Nguyên tắc trung gian

đích phục vụ các hoạt động kinh tế.

Theo nguyên tắc này các giao dịch trên thị trường được thực hiện thông qua

Hàng hoá của các tổ chức này gồm có: Trái phiếu chính phủ, trái phiếu địa
phương, trái phiếu công ty, cổ phiếu, chứng chỉ quỹ đầu tư …

các tổ chức trung gian là các công ty chứng khoán. Tại thị trường sơ cấp nhà đầu tư

thường không mua chứng khoán trực tiếp của tổ chức phát hành mà mua từ các tổ

Nhà đầu tư:

- 19 -

chức bảo lãnh phát hành. Trên thị trường thứ cấp, thông qua nghiệp vụ môi giới,
khách hàng mua và bán chứng khoán thông qua các công ty chứng khoán.

- 20 -

Là hành vi của kẻ lợi dụng quyền hành hay sự ưu tiên trong việc có được các
thông tin nội bộ của công ty, từ đó mua vào hay bán ra cổ phiếu của công ty đó trên

- Nguyên tắc cạnh tranh đấu giá

thị trường. Sau khi thông tin được công bố rộng rãi ra công chúng giá cổ phiếu của

Trên thị trường sơ cấp lẫn thị trường thứ cấp, giá cả chứng khoán là do mối

công ty này sẽ có sự thay đổi lớn, tạo ra lợi nhuận phi pháp cho những kẻ mua bán

quan hệ cung cầu quyết định, mua và bán chứng khoán được thực hiện theo phương
thức đấu giá và tự do cạnh tranh giữa các chủ thể tham gia thị trường với nhau.
- Nguyên tắc công khai

nội gián.
- Thông tin sai sự thật
Là hành vi phao tin đồn thất thiệt trên thị trường để hưởng lợi do mua thấp và

Chất lượng của hàng hoá chứng khoán không thể kiểm tra như các loại hàng

bán cao sau khi thông tin đã được kiểm chứng, Luật chứng khoán các nước trên thế

hoá thông thường khác mà phải dựa trên những thông tin có liên quan. Vì vậy luật

giới nghiêm cấm việc này, trong giai đoạn hiện nay, với sự hỗ trợ của công nghệ

pháp quy định việc công bố thông tin là một nghĩa vụ của các tổ chức niêm yết và

thông tin thì hành vi này càng gây ra hậu quả nghiêm trọng cho nhiều chủ thể tham

phát hành chứng khoán, thông tin phải được công bố qua các phương tiện thông tin

gia trên thị trường chứng khoán.

đại chúng. Sở giao dịch, CTCK và các tổ chức có liên quan khác.
Nguyên tắc này nhằm đảm bảo lợi ích cho tất cả những người tham gia thị
trường, mọi người đều phải tuân thủ những quy định chung, được chia sẻ thông tin
cũng như chịu trách nhiệm nếu vi phạm các quy định đó.
Nguyên tắc này để bảo vệ nhà đầu tư, tuy nhiên nó cũng hàm chứa ý nghĩa nhà
đầu tư phải tự chịu trách nhiệm về các quyết định đầu tư của mình khi đã được
cung cấp thông tin đầy đủ, kịp thời, chính xác theo đúng quy định.
1.2.1.2.4 Các hành vi tiêu cực trên thị trường chứng khoán
Thị trường nào cũng có những kẻ lợi dụng kẽ hở luật pháp để trục lợi một cách
phi pháp, TTCK cũng vậy, các hành vi khá phổ biến trên thi trường gồm có:

Các công ty niêm yết nếu vi phạm trong việc công bố thông tin sai sự thật làm
thiệt hại cho nhà đầu tư, rối loạn thị trường, sẽ bị xử lý thích đáng theo luật pháp.
- Làm thiệt hại lợi ích nhà đầu tư

Đối với các CTCK hoặc tổ chức đầu tư, trong kinh doanh nghiêm cấm:
+ Làm trái lệnh đặt mua, bán của khách hàng.
+ Không cung cấp xác nhận giao dịch theo quy định.
+ Tự ý mua bán chứng khoán trên tài khoản của khách hàng, hoặc mượn danh
nghĩa khách hàng để mua bán chứng khoán.
1.2.2. Công ty niêm yết và thông tin công bố trên thị trường chứng khoán.
1.2.2.1 Công ty niêm yết

- Đầu cơ chứng khoán, lũng đoạn thị trường
Công việc được thực hiện từ một nhóm nhà đầu tư cấu kết với nhau để mua hoặc
bán chứng khoán với số lượng lớn gây nên cung hay cầu giả tạo, làm cho giá cả cổ

CTNY là những CTCP được SGDCK cho phép niêm yết cổ phiếu của mình
cho mục đích giao dịch trên Sở, nếu công ty đáp ứng được một số tiêu chí theo quy
định của Sở.

phiếu tăng hoặc giảm đột ngột, lũng đoạn thị trường.
- Mua bán nội gián

Các hình thức niêm yết cổ phiếu gồm có niêm yết lần đầu và niêm yết bổ
sung.


- 21 -

Niêm yết lần đầu là sau khi được phép của SGDCK, cổ phiếu của công ty cổ
phần lần đầu tiên được giao dịch trên TTCK.
Niêm yết bổ sung gồm các dạng sau:
- Tăng vốn bằng cách phát hành chứng quyền, trái phiếu chuyển đổi, cổ phiếu.
- Trả cổ tức bằng cổ phiếu.

- 22 -

1.2.2.2 Thông tin công bố trên thị trường chứng khoán
Thông tin công bố trên thị trường gồm thông tin công bố trên thị trường sơ cấp
và thông tin công bố trên thị trường thứ cấp.
Công bố thông tin trên thị trường sơ cấp
Thông tin công bố trên thị trường sơ cấp thường là những thông tin của các tổ

- Phát hành cổ phiếu thưởng.

chức phát hành chứng khoán lần đầu ra công chúng. Cơ quan quản lý Nhà nước

Thay đổi niêm yết được dùng trong trường hợp:

chuyên ngành (Ủy ban chứng khoán) là nơi nhận hồ sơ phát hành theo luật định, và

- Thay đổi tên của tổ chức niêm yết.

chịu trách nhiệm về hoạt động phát hành của tổ chức phát hành.

- Tách, gộp cổ phiếu

Hồ sơ phát hành được quy định thường bao gồm một số tài liệu thông tin về

Niêm yết lại được áp dụng cho:

tình hình tài chính, kết quả hoạt động kinh doanh, nhân sự quản lý cấp cao của tổ

- Chứng khoán của công ty đã bị hủy niêm yết

chức, cơ cấu cổ đông, cổ đông nắm quyền kiểm soát, được trình bày tóm tắt trong

- Chia, tách, sáp nhập các công ty niêm yết và chưa niêm yết hoặc các công ty

Bản cáo bạch (Prospectus) và các tài liệu khác có liên quan, trình Ủy ban chứng

niêm yết với nhau.

khoán xem xét chuẩn y.

Hủy niêm yết trong các trường hợp:

Ở Việt Nam hiện nay, UBCKNN( SSC) trực thuộc Bộ Tài chính là cơ quan

- Hủy niêm yết tự nguyện

quản lý, chịu trách nhiệm theo dõi hoạt động công bố thông tin và chào bán chứng

- Hủy niêm yết bắt buộc

khoán trên thị trường sơ cấp của tổ chức phát hành. Nội dung chủ yếu là thông qua

Các tiêu chuẩn niêm yết:

báo cáo tài chính, trong đó “Bản cáo bạch” và “Giấy đăng ký chào bán chứng

- Tiêu chuẩn định lượng bao gồm các tiêu chuẩn thời gian hoạt động, tổng vốn

khoán” là hai tài liệu quan trọng trong số các tài liệu phải trình Ủy ban chứng

cổ phần, doanh thu, lợi nhuận, cơ cấu, số lượng cổ đông công ty.
- Tiêu chuẩn định tính thường liên quan đến chất lượng hoạt động sản xuất

khoán Nhà nước.
Ngoài ra UBCKNN còn chịu trách nhiệm theo dõi việc công bố thông tin theo

kinh doanh của công ty, được xác định thông qua báo cáo kiểm toán của tổ chức

quy định của các tổ chức là công ty đại chúng 6.

kiểm toán có kèm báo cáo tài chính đã kiểm toán của DN, các vấn đề có liên quan

Công bố thông tin trên thị trường thứ cấp

đến tranh chấp trong kinh doanh, các khoản nợ phải trả, nợ phải thu, các khoản liên
doanh, liên kết, đầu tư vào công ty con, tình hình nhân sự quản lý cấp cao của công
ty, các cổ đông lớn, các cổ đông nắm quyền kiểm soát công ty …

Công bố thông tin trên thị trường thứ cấp chủ yếu là công bố thông tin của các
tổ chức niêm yết trên SGDCK.
Công bố thông tin là nghĩa vụ quan trọng của các tổ chức niêm yết, những thông
tin có thể ảnh hưởng đến giá cả và khối lượng giao dịch của cổ phiếu, trái phiếu của
tổ chức niêm yết thì phải được công bố kịp thời, chính xác.

- 23 -

- 24 -

Thông tin được công bố trên thị trường được thực hiện theo quy định của các cơ

Việc thực hiện công bố thông tin phải thông qua các ấn phẩm, trang thông tin

quan quản lý thị trường trực tiếp và gián tiếp. Tuân thủ nghĩa vụ công bố thông tin

điện tử của tổ chức niêm yết, qua phương tiện thông tin đại chúng hoặc phương tiện

là yêu cầu quan trọng và là điều kiện bắt buộc khi các tổ chức muốn được niêm yết

công bố thông tin của các cơ quan quản lý nói trên.

trên Sở giao dịch.

Tuy nhiên trong trường hợp có lý do bất khả kháng, hoặc vì nguyên nhân chính

Căn cứ vào thời điểm công bố, thông tin được chia làm 3 loại:

đáng nào khác, tổ chức niêm yết có thể hoãn hoặc được phép không công bố thông

Thông tin định kỳ

tin bất thường.

Gồm các BCTC của các tổ chức niêm yết theo quy định như BCTC quý, BCTC

1.2.3. Ảnh hưởng của thông tin kế toán đối với các đối tượng sử dụng thông tin

năm, trong đó BCTC năm phải được kiểm toán bởi công ty kiểm toán, và các thông
tin mà các DNNY phải công bố khác theo yêu cầu của Sở giao dịch chứng khoán.
Thông tin bất thường

trên TTCK.
a. Đối với nhà đầu tư
Thị trường chứng khoán là loại thị trường cao cấp, Chứng khoán giao dịch

Các vấn đề có liên quan đến tình hình hoạt động của tổ chức như: các thay đổi

trên thị trường mang một giá trị nội tại khá trừu tượng, giá trị chứng khoán được

về nhân sự, thay đổi về nguồn vốn, tài sản, các sự kiện có liên quan đến tình hình

quyết định bởi mối quan hệ cung, cầu trên thị trường, nhưng mối quan hệ cung cầu

hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, các vấn đề tranh chấp và các vấn đề có

này lại xuất phát từ tâm lý nhà đầu tư sau khi tiếp nhận thông tin trên thị trường từ

liên quan khác.

nhiều phía khác nhau, trong đó TTKT là loại thông tin quan trọng bậc nhất, nó cho

Thông tin công bố theo yêu cầu

nhà đầu tư cái nhìn tổng quan về tình hình hoạt động sản xuất kinh doanh của các

Các tổ chức niêm yết phải thực hiện công bố thông tin theo yêu cầu của các cơ

tổ chức niêm yết, đồng thời đây cũng là yếu tố chính để nhà đầu tư ra quyết định

quan quản lý, điều hành trực tiếp và gián tiếp trên TTCK, nội dung thông tin công

bố phải nêu ra sự kiện được các cơ quan quản lý yêu cầu, nguyên nhân, mức độ xác
thực, các giải pháp xử lý (nếu có).

mua, bán chứng khoán.
Thông tin kế toán còn được xem như là thông tin nền tảng cho sự phát triển
của thị trường, kết quả dịch chuyển nguồn vốn trong doanh nghiệp, tình hình sản

Thông tin về giao dịch của các cổ đông nội bộ

xuất kinh doanh của các tổ chức niêm yết, mức cổ tức được chia trong kỳ, cách tạo

Nhân sự cấp cao và những người có liên quan trong tổ chức niêm yết, có thực

và sử dụng tiền của tổ chức niêm yết và các thông tin khác trong BCTC, chính là

hiện giao dịch cổ phiếu, trái phiếu mà mình sở hữu, thì phải được công bố thông tin

yếu tố củng cố niềm tin của nhà đầu tư nắm giữ cổ phiếu ở hiện tại và trong tương

trước và sau khi thực hiện giao dịch, kể cả giao dịch không thông qua hệ thống giao

lai, đồng thời niềm tin cũng là chìa khoá cho sự thành công và phát triển bền vững

dịch như cho, tặng, thừa kế …, nếu đã thông báo thông tin giao dịch mà không thực

của TTCK.

hiện cũng phải công bố thông tin, đồng thời nêu rõ lý do.

b. Đối với các tổ chức quản lý, điều hành và tạo lập thị trường

Các cơ quan quản lý điều hành trực tiếp và gián tiếp thị trường quy định thực
hiện việc CBTT của các tổ chức niêm yết, trước hết tạo sự ổn định cho môi trường


- 25 -

- 26 -

hoạt động kinh doanh của thị trường về mặt pháp lý, thúc đẩy sự phát triển của thị

do vậy muốn có thị trường hoạt động tốt, trước hết công tác công bố thông tin của

trường, thu hút các nguồn vốn trong và ngoài nước đầu tư vào nền kinh tế.

các tổ chức niêm yết cần phải được quan tâm, đòi hỏi chất lượng ngày càng phải

Các tổ chức hoạt động kinh doanh dịch vụ trên thị trường, ngoài việc cung cấp
dịch vụ cho các nhà đầu tư họ cũng là các nhà đầu tư, như vậy ảnh hưởng của thông

được nâng cao cho phù hợp với tình hình phát triển của thị trường.
1.3. Thông tin kế toán công bố trên TTCK ở một số quốc gia trên thế giới.

tin kế toán của các tổ chức niêm yết có tầm quan trọng nhiều mặt đối với hoạt động
kinh doanh của họ, nhất là khoản doanh thu dịch vụ và chứng khoán tự doanh, về

Tham khảo các quy định về CBTT đối với các công ty niêm yết của 3 quốc
gia điển hình là: Mỹ, Pháp và Trung Quốc.

phía các nhà đầu tư, ảnh hưởng của công bố thông tin cũng tác động rất lớn đến

Tên gọi các tổ chức quản lý TTCK:

tâm lý của họ trên thị trường.

+

Ngoài ra TTCK cũng là phong vũ biểu của nền kinh tế (nếu bây giờ chưa thì sau
này sẽ), vì thông thường các DNNY là những công ty có hiệu quả kinh doanh cao
hàng đầu trong các lĩnh vực ngành nghề mà các tổ chức này tham gia trong nền

+ Pháp: Ủy ban Nghiệp vụ Chứng khoán Pháp (Commission des Opération
de Bourse – COB), nay là thành viên của tổ chức NYSE Euronext.

kinh tế đất nước, vì vậy thông qua những diễn biến trên thị trường, các nhà quản lý,
điều hành vĩ mô có thể nắm được thực trạng sản xuất kinh doanh chung toàn nền
kinh tế, từ đó có những bước đi thích hợp nhằm phát triển kinh tế quốc gia.

Mỹ: Ủy Ban Giao dịch Chứng khoán (Securities and Exchange

Commission – SEC)

+ Trung Quốc: Cơ quan Giám quản chứng khoán của Quốc vụ Viện Trung
Quốc (China Securities Regulatory Commission – CSRC)
Quy định về CBTT của những tổ chức trên đối với các CTNY như sau:

Việc công bố TTKT nói riêng và việc công bố thông tin nói chung cũng chính
là yêu cầu bức thiết trong việc thực hiện thị trường tự do cạnh tranh, bình đẳng,

1.3.1 Hình thức công bố thông tin

hiệu quả và lành mạnh.
1.2.4 Các yêu cầu về chất lượng thông tin và CBTT.

Mỹ

Pháp

Trung Quốc

1. BCTC năm

Yêu cầu

X

X

X

tin phải kịp thời, chính xác theo đúng quy định của pháp luật. Như vậy yêu cầu về

2. BCTC nửa năm

X

X

X

chất lượng thông tin công bố phải được đặt lên hàng đầu, bởi vì nguồn vốn của các

3. BCTC quý

X

X

X

tổ chức niêm yết trên thị trường chứng khoán thực sự là sở hữu của nhiều nhà đầu

4. Điều kiện kiểm

BCTC năm và nửa

BCTC năm và nửa

tư là cá nhân và tổ chức, chất lượng thông tin có ảnh hưởng đến niềm tin của nhà

toán

năm

năm

Bất kỳ quốc gia nào có thị trường chứng khoán, đều có yêu cầu công bố thông

BCTC năm

đầu tư, ảnh hưởng đến giá trị cổ phiếu, đây chính là nguyên nhân sâu xa có tác

động đến mối quan hệ cung - cầu .

(X) : bắt buộc

Chất lượng của thông tin được công bố cũng nói lên thực trạng kinh doanh
trên thị trường, thông tin là yếu tố tạo nên chất lượng của hàng hoá chứng khoán,

- 27 -

- 28 -

cung cấp thông tin của các công ty niêm yết trên thị trường được thực hiện theo

1.3.2 Nội dung CBTT
Yêu cầu

Mỹ

đúng quy định và luật pháp.

Pháp

Trung Quốc

Quy định của NYSE

Theo quy định của

1.BCTC năm và Mẫu 10K, 10KSB

Euronet, hoà hợp với

CSRC, hoà hợp

tiên (NYSE Euronext), càng làm tăng tính chuyên môn hoá cao về tất cả mọi mặt

BCTC nửa năm

Dựa trên quy mô

quy định của AMF,

với quy định của

của thị trường, tiến tới xây dựng TTCK cạnh tranh hoàn hảo.

vốn và số cổ đông

CNC, IFRS

ASBE, IAS

Thực trạng hiện nay của TTCK Việt Nam, do mới thành lập, các yếu tố của thị
trường như quy mô, hàng hoá, số lượng nhà đầu tư tham gia thị trường, hệ thống

và US GAAP

2. BCTC quý

Trong giai đoạn gần đây, với sự ra đời của thị trường chứng khoán toàn cầu đầu

Quy định của AMF,

ASBE, IAS và

luật lệ, môi trường hoạt động… còn đang trong giai đoạn hình thành, muốn phát

CNC, IFRS

CSRC

triển và hoàn thiện đòi hỏi phải có thời gian hoạt động để làm biến đổi cả về chất

Mẫu 10Q

và về lượng của thị trường.

và US GAAP

Từ các yếu tố nói trên TTCK Âu, Mỹ chỉ cho phép chúng ta đi tắt, đón đầu
những thành tựu trong mô hình xây dựng, áp dụng những tiến bộ khoa học, kỹ

1.3.3 Thời gian công bố thông tin
Mỹ

Pháp

Trung Quốc

thuật về hệ thống công nghệ thông tin, tham khảo và vận dụng hệ thống luật lệ,

1. BCTC năm

Từ 75 đến 90 ngày

90 ngày

Trong vòng 4 tháng

khuôn mẫu báo cáo tài chính, báo cáo kiểm toán theo thông lệ quốc tế, cũng như

2. BCTC nửa năm

Từ 75 đến 90 ngày

90 ngày

Trong vòng 2 tháng

các vấn đề có liên quan khác đến việc CBTT trên thị trường, qua đó xác định mô

3. BCTC quý

Từ 40 đến 45 ngày

45 ngày

Trong vòng 1 tháng

hình thị trường chứng khoán Âu, Mỹ là thị trường mục tiêu chiến lược cho TTCK

Yêu cầu

Việt Nam trong dài hạn nhắm tới.
* Phần chi tiết xin tham khảo phụ lục kèm theo
1.3.4. Bài học kinh nghiệm Việt Nam.
1.3.4.1 Các thị trường chứng khoán Châu Âu, Châu Mỹ

1.3.4.2 Thị trường chứng khoán Trung Quốc
TTCK Trung Quốc là một thị trường lớn trên thế giới (chỉ tính đến đầu năm
2008, TTCK Trung Quốc đã có khoảng 12.000DNNY), tuy mới được hình thành

Thị trường chứng khoán Châu Âu, Châu Mỹ là những TTCK vào hạng lâu đời

và phát triển trong một thời gian ngắn, nhưng TTCK Trung Quốc đã phát triển với

và phát triển nhất trên thế giới, khối lượng hàng hoá lớn và đa dạng, vì thế công

tốc độ cao. Sự phát triển của TTCK Trung Quốc tương ứng với sự phát triển kinh tế

việc điều hành các thị trường này đã rất chuyên nghiệp, hệ thống các luật về kế

nhanh chóng của đất nước này.

toán, kiểm toán theo đúng thông lệ quốc tế, quy định của các cơ quan quản lý, cơ

Nền kinh tế Trung Quốc được chuyển dịch từ nền kinh tế hoạch định XHCN

quan điều hành, giám sát trực tiếp và gián tiếp đã được xây dựng và vận hành ổn

sang nền kinh tế thị trường, các công ty niêm yết trên thị trường chứng khoán đa

định trong nhiều năm, đồng thời với trình độ am hiểu về luật pháp của các chủ thể

phần là các doanh nghiệp nhà nước IPO để đạt tiêu chuẩn niêm yết, nhưng khi tiến

tham gia thị trường tương đối tốt, công tác kiểm tra giám sát chặt chẽ, do vậy việc


- 29 -

hành IPO, các doanh nghiệp Trung Quốc chỉ phát hành cổ phiếu tăng vốn chứ
không bán vốn Nhà nước.

- 30 -

Kết luận chương 1
Qua xem xét, phân tích tính chất đặc trưng của TTCK, cho thấy các vấn đề

Tình hình kinh tế xã hội Việt Nam có nhiều điểm tương đồng với tình hình

có liên quan đến thông tin được công bố là thực sự quan trọng, yêu cầu CBTT phải

kinh tế xã hội Trung Quốc, cùng là những quốc gia có xuất phát điểm là nền kinh tế

được đưa lên hàng đầu, nếu muốn cho TTCK phát triển ổn định và bền vững, vì nó

hoạch định XHCN chuyển sang nền kinh tế thị trường định hướng XHCN, cũng có

chính là chất lượng của hàng hoá chứng khoán là cổ phiếu của các DNNY được

mức phát triển kinh tế hàng năm tương đối cao và ổn định…

mua, bán trên thị trường.

Tuy có sự khác biệt về quy mô nhưng TTCK Trung Quốc và thị TTCK Việt

Trong các thông tin được công bố, TTKT có vị trí quan trọng bậc nhất, các

Nam có nhiều điểm giống nhau trong các lĩnh vực khác như trình độ công nghệ,

TTKT cho thấy thực trạng tài chính của các DNNY, đây cũng chính là giấy xác

chủng loại hàng hoá, các tiêu chuẩn về kế toán, kiểm toán…,các DNNY phần lớn là

nhận chất lượng hàng hoá đối với cổ phiếu.

các DNNN chuyển đổi mô hình kinh tế, ngoài ra điểm tương đồng nhất là về căn

Một vấn đề không kém phần quan trọng là việc xác định chất lượng BCTC,

bản chuyển hướng đi lên của nền kinh tế và xu hướng hòa nhập với nền kinh tế thế

TTKT muốn có chất lượng phải được công nhận bởi một tổ chức kiểm toán độc

giới của cả hai quốc gia là như nhau. Vì thế, qua một số phân tích của các tổ chức

lập, nội dung BCTC phải tuân thủ Luật kế toán và các văn bản hướng dẫn thi hành.

kinh tế trong và ngoài nước cho thấy TTCK Trung Quốc có thể là thị trường định

hướng và là mục tiêu thực hiện cho TTCK Việt Nam trong giai đoạn hiện nay.

Mặt khác các vấn đề thực hiện CBTT cũng phải được đặt ra xuất phát từ lý do
bất cân xứng trong việc ghi nhận thông tin, nhất là TTKT của các chủ thể tham gia
thị trường, cũng từ nguyên nhân thông tin bất cân xứng này dẫn đến các hậu quả là
các hiện tượng vi phạm quy định nguyên tắc kinh doanh trên TTCK đã và đang
thường xuyên xảy ra trong những năm gần đây.
Như vậy việc thực hiện công bố TTKT trên thị trường cần phải được tổ chức
sao cho vừa thuận tiện cho các công ty niêm yết, vừa đảm bảo cung cấp thông tin
minh bạch, nhanh chóng, chính xác, kịp thời, nhằm bảo vệ quyền lợi của nhà đầu
tư, đó cũng chính là bảo vệ sự tồn tại và phát triển của TTCK.

- 31 -

CHƯƠNG 2 : THỰC TRẠNG CÔNG BỐ THÔNG TIN KẾ TOÁN CỦA CÁC
DOANH NGHIỆP NIÊM YẾT TRÊN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN VIỆT
NAM.

- 32 -

5. Tạp chí chứng khoán.
Thị trường sơ cấp do UBCKNN (SSC) trực tiếp quản lý.
Thị trường giao dịch thứ cấp, cũng đồng thời là nơi phục vụ công tác đấu giá các

2.1 Lược sử thị trường chứng khoán và các công ty niêm yết của Việt Nam.

cổ phiếu IPO lần đầu, phát hành tăng vốn ra công chúng của các DN (quy định một

2.1.1 Thị trường chứng khoán Việt Nam.

đợt phát hành có tổng mệnh giá từ 10 tỷ đồng Việt nam trở lên 7), thị trường này

Chính phủ đã có định hướng thành lập TTCK từ năm 1990, giao cho Ngân hàng

bao gồm hai tổ chức: Trung tâm Giao dịch chứng khoán TpHCM nay là Sở Giao

Nhà nước thực hiện, Ngân hàng Nhà nước đã có quyết định số 207/QĐ-TCCB

dịch chứng khoán TpHCM và Trung tâm Giao dịch chứng khoán Hà Nội, hàng hoá

ngày 6-11-1993, thành lập Ban Nghiên Cứu Xây dựng Và Phát Triển TTCK trực

của thị trường có cổ phiếu, trái phiếu và các công cụ chứng khoán phái sinh.

thuộc Ngân hàng Nhà nước.

Trung tâm Giao dịch chứng khoán TpHCM chính thức khai trương đi vào hoạt

Đến ngày 29-6-1995, Chính phủ ra Quyết định số 361/QĐ-TTg, thành lập Ban

động là ngày 20-7-2000, thực hiện phiên giao dịch cổ phiếu niêm yết đầu tiên trên

Tổ Chức TTCK, giúp Chính phủ chỉ đạo, chuẩn bị các điều kiện cần thiết cho việc

sàn giao dịch vào ngày 28-7-2000, với hai công ty niêm yết là REE và SAM, cuối

xây dựng thị trường.

năm 2000 trên sàn HOSE có 5 DNNY.

Nghị định 75/CP của Chính Phủ ngày 28-11-1996 thành lập UBCKNN (SSC),
là cơ quan trực thuộc Chính phủ trực tiếp quản lý nhà nước về chứng khoán và
TTCK, đã đánh dấu ngày ra đời chính thức của TTCK Việt Nam, sau hơn sáu năm
chuẩn bị các điều kiện cần thiết cho việc xây dựng thị trường .
Ngày 7-9-2004. Thủ Tướng Chính phủ đã có Quyết định số 161/2004/ QĐ-

HOSE chính thức chuyển thành SGDCK TpHCM theo Quyết định số
559/QĐ-TTg, ngày 11-5-2007 của Thủ tướng Chính phủ.
TTGDCK HN chính thức khai trương đi vào hoạt động ngày 8-3-2005, và ngày
14-7-2005 chính thức khai trương sàn giao dịch thứ cấp với 6 công ty niêm yết.
2.1.2. Các Công ty niêm yết.

TTg về việc sáp nhập UBCKNN vào Bộ Tài chính, theo nội dung Quyết định này

Tiêu chuẩn niêm yết cổ phiếu trên SGDCH, TTGDCK của các CTCP được thực

UBCKNN là tổ chức trực thuộc Bộ Tài chính, thực hiện chức năng quản lý Nhà

hiện theo các văn bản quy phạm pháp luật về chứng khoán và TTCK, trong đó các

nước về chứng khoán và TTCK, trực tiếp giám sát và quản lý TTCK theo quy định

nội dung chính về các tiêu chuẩn niêm yết như sau:

của pháp luật.

Chỉ tiêu

Các tổ chức sự nghiệp trực thuộc UBCKNN (SSC) :
1. Trung tâm Giao dịch Chứng khoán Hà Nội (HaSTC).

2. Trung tâm Giao dịch Chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh nay là Sở
Giao dịch Chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh (HOSE)
3. Trung tâm Nghiên cứu Khoa học và Đào tạo Chứng khoán.
4. Trung tâm Tin học và Thống kê.

SGDCK

TTGDCK*

80 tỷ đồng trở lên, trường
hợp DN có vốn ít hơn quy
1. Vốn điều lệ (theo

định 30%, phải muốn đăng 10 tỷ đồng trở lên

sổ sách kế toán)

ký niêm yết phải do Bộ Tài
chính quyết định sau khi xin


- 33 -

- 34 -

Các thành viên HĐQT, BKS, KTT cam kết nắm giữ cổ phiếu mà mình sở

ý kiến Thủ tướng Chính phủ
2. Hiệu quả hoạt động Hai năm liền trước có lãi và

Năm liền trước có lãi và không

kinh doanh

không có lỗ lũy kế

có lỗ lũy kế

3. Cổ phiếu và số

20% cổ phiếu của công ty do Cổ phiếu có quyền biểu quyết

lượng cổ đông

ít nhất 100 cổ đông nắm giữ

hữu ít nhất 50% trong 3 năm kể từ ngày niêm yết.
Tối thiểu 20% vốn cổ phần của công ty do ít nhất 50 cổ đông ngoài tổ chức
niêm yết nắm giữ, đối với công ty có vốn từ 100 tỷ đồng trở lên, tỷ lệ này là 15%.
Có hồ sơ niêm yết hợp lệ.

của công ty do ít nhất 100 cổ

2.2

đông nắm giữ

Thông tin kế toán công bố trên thị trường chứng khoán Việt Nam

2.2.1 Theo quyết định của các cơ quan chức năng

4. Hạn chế chuyển

Nắm giữ 100% số cổ phiếu Nắm giữ 100% số cổ phiếu do

nhượng đối với cổ

do mình sở hữu trong 6 tháng mình sở hữu trong 6 tháng đầu,

Cơ quan quản lý thị trường là UBCKNN, từ ngày thành lập theo Nghị định

đông là thành viên:

đầu, 50% trong 6 tháng tiếp 50% trong 6 tháng tiếp theo,

75/CP ngày 28 - 11- 1996 trực thuộc Chính phủ, sau đó căn cứ vào Quyết định số

HĐQT, BKS, BGĐ,

theo, không tính cổ phiếu không tính cổ phiếu thuộc sở

161/2004/ QĐ-TTg ngày 7-9-2004, UBCNKK trực thuộc Bộ Tài Chính. Các văn

KTT

thuộc sở hữu Nhà nước mà hữu Nhà nước mà mình đại

bản quy định về CBTT trên thị trường từ ngày bắt đầu thành lập năm 1996 cho đến

mình đại diện

nay gồm có:

diện

- Nghị định 48/1998/NĐ-CP ngày 11-7-1998, của Chính phủ về chứng

Có hồ sơ niêm yết cổ phiếu Có hồ sơ niêm yết cổ phiếu hợp
5. Hồ sơ niêm yết cổ

hợp lệ theo quy định tại lệ theo quy định tại khoản 2

phiếu.

khoản 2 điều 10 Nghị định số điều
14/2007/NĐ-CP

khoán và TTCK.

số

- Nghị định 144/2003/NĐ-CP ngày 28-11-2003 của Chính phủ về chứng

Các DN mới thành lập thuộc

- Thông tư 57/2004/TT-BTC ngày 17-6-2004, của Bộ Tài chính hướng

10

Nghị

định

khoán và TTCK.

14/2007/NĐ-CP

dẫn về việc công bố thông tin trên TTCK.

lĩnh vực cơ sở hạ tầng hoặc
6. Loại hình doanh

Mọi loại hình doanh nghiệp

nghiệp

- Luật Chứng Khoán số 70/2006/QH11 ngày 29-6-2006 có hiệu lực ngày

công nghệ cao, DNNN chuyển

1-1-2007.

đổi thành CTCP không phải

- Thông tư 38/2007/TT-BTC ngày 18-4-2007, của Bộ Tài chính hướng

đáp ứng yêu cầu (2)

dẫn về việc công bố thông tin trên TTCK .
(*) Theo Nghị định 144/2003/NĐ-CP ngày 28-11-2003, thì điều kiện niêm yết

Hiện nay theo tinh thần thông tư 38/2007/TT-BTC, việc công bố thông tin là
BCTC thường niên được quy định như sau:

trên TTGDCK có các tiêu chuẩn sau:
Vốn điều lệ từ 5 tỷ đồng trở lên, 2 năm liền trước có lãi, đối với DNNN cổ

Yêu cầu thực hiện CBTT:
Việc CBTT phải đầy đủ, chính xác, và kịp thời theo quy định của pháp luật.

phần hoá chỉ cần năm liền trước có lãi.

- 35 -

- 36 -

Việc CBTT phải do Giám đốc hoặc Tổng Giám đốc hoặc người được ủy

Trường hợp kết quả sản xuất kinh doanh giữa 2 kỳ báo cáo có biến động từ 5%

quyền CBTT thực hiện. Giám đốc hoặc Tổng Giám đốc phải chịu trách nhiệm về

trở lên (dự thảo thông tư mới quy định 10% 8), tổ chức niêm yết phải giải trình rõ

nội dung thông tin do người được ủy quyền CBTT công bố.

nguyên nhân dẫn đến những bất thường đó trong BCTC quý.

Việc CBTT phải được thực hiện đồng thời với việc báo cáo UBCKNN,

Tổ chức niêm yết công bố BCTC quý tóm tắt theo mẫu CBTT-03 của thông tư

SGDCK, TTGDCK. Các tài liệu gửi UBCKNN, SGDCK, TTGDCK được thể hiện

38/2007TT-BTC, qua phương tiện công bố thông tin của UBCKNN, SGDCK,

dưới hình thức văn bản và dữ liệu điện tử theo quy định của UBCKNN, SGDCK,

TTGDCK.

TTGDCK.

BCTC quý của CTNY phải công bố trên các ấn phẩm, trang thông tin điện tử

Phương tiện CBTT:

của CTNY và phải lưu trữ ít nhất 12 tháng tiếp theo tại trụ sở chính của tổ chức để

Các phương tiện CBTT của UBCKNN gồm: báo cáo thường niên, trang thông

nhà đầu tư tham khảo.

tin điện tử và các ấn phẩm khác của UBCKNN, của Sở giao dịch chứng khoán,

BCTC năm gồm:

Trung tâm giao dịch chứng khoán gồm: bản tin TTCK, trang thông tin điện tử,

BCĐKT :

Mẫu số B 01 – DN

bảng hiển thị điện tử, các trạm đầu cuối của SGDCK, TTGDCK, và phương tiện

BCKQHĐSXKD:

Mẫu số B 02 – DN

thông tin đại chúng.

BCLCTT :

Mẫu số B 03 – DN

BTMBCTC:

Mẫu số B 09 – DN

Hình thức công bố BCTC
Công ty niêm yết phải công bố BCTC quý và BCTC năm, BCTC quý không
phải kiểm toán, BCTC năm phải được kiểm toán do tổ chức kiểm toán được chấp
thuận của UBCKNN cho phép kiểm toán các doanh nghiệp niêm yết.
Thời gian công bố báo cáo tài chính

Trường hợp DNNY là công ty mẹ, nội dung CBTT theo quy định của pháp luật
kế toán về BCTC hợp nhất và tổng hợp.
Công ty niêm yết phải lập và công bố báo cáo thường niên theo mẫu CBTT-02
của thông tư 38/2007TT-BTC, đồng thời với công bố BCTC năm.

Thời gian công bố BCTC năm là 100 ngày kể từ ngày kết thúc năm tài chính.

Công ty niêm yết phải công bố BCTC năm tóm tắt theo mẫu CBTT-03 của

Thời gian công bố BCTC quý là ngày thứ 25 của tháng đầu quý tiếp theo.

thông tư 38/2007TT-BTC trên 3 số báo liên tiếp của một tờ báo trung ương và một

Nội dung công bố BCTC:

tờ báo địa phương nơi công ty đóng trụ sở chính hoặc thông qua phương tiện CBTT
của UBCKNN

BCTC quý gồm:
BCĐKT giữa niên độ (dạng đầy đủ):

Mẫu số B 01a – DN

BCTC năm của Công ty niêm yết phải công bố trên các ấn phẩm, trang thông

BCKQHĐSXKD giữa niên độ (dạng đầy đủ):

Mẫu số B 02a – DN

tin điện tử của DNNY và lưu trữ ít nhất 10 năm tại trụ sở chính để nhà đầu tư tham

BCLCTT giữa niên độ (dạng đầy đủ):

Mẫu số B 03a – DN

khảo.

BTMBCTC chọn lọc:

Mẫu số B 09a – DN

2.2.2 Tình hình thực hiện của các công ty niêm yết
2.2.2.1 Sơ lược về tình hình CTNY trên SGDCK Tp HCM


- 37 -

- 38 -

Biểu đồ tình hình niêm yết và giá trị mệnh giá trên SGDCK TpHCM tính đến ngày
Năm

Số lượng CTNY

Khối lượng CP niêm yết

31/12/2008.

hiện tại (31/12/2007)

2000

5

175.057.894

200

7000

2001

11

217.120.314

180

173
60846000

2002

20

330.295.762

160

2003

22

339.514.404

140

141

2004

28

394.966.653

120

2005

35

675.058.672

100

2006

106

2.562.973.043

2007

141

4.642.807.946

2008

173

6.081.373.413

5000

4624
106

4000
3000

80

2562

60

2000

40
22

20
20

1000

11

5
175

0

35

28

2000

330

217
2001

675

394

339

0
2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

Nguồn: tổng hợp từ website www.hsx.vn
2.2.2.2 Tình hình thực hiện của các CTNY
Căn cứ Thông tư 38/2007/TT-BTC về việc hướng dẫn CBTT trên TTCK, Tại
Khoản 1.6, điều 1, mục II có quy định DNNY phải công khai địa chỉ trang thông
tin điện tử của mình, tuy nhiên qua thống kê ngay trên cổng thông tin của các cơ
quan quản lý trực tiếp và gián tiếp các CTNY tính đến thời điểm 31-12-2008,
chúng tôi nhận thấy còn 71/173 công ty chưa công bố đầy đủ các thông tin cơ bản
theo quy định trong đó 47/173 công ty chưa thực hiện công khai website của công
ty 9.

- 39 -

- 40 -

Từ khi thành lập TTCK Việt Nam cho đến năm 2006, cơ quan quản lý thị
trường thực hiện việc quản lý, điều hành thị trường thông qua các văn bản rời rạc

- Không phát hành tăng VĐL
Tỷ lệ %

47

37

123

44,34

26,24

71,10

của Chính phủ, Bộ Tài Chính và UBCKNN, TTGDCK, chỉ đến năm 2007, khi Luật
Chứng khoán và hệ thống các văn bản hướng dẫn thi hành được ban hành, việc
CBTT mới có những tiêu chuẩn rõ ràng và có nề nếp.

b. Báo cáo tài chính giữa niên độ
Quý IV năm 2008 trên HOSE có 173 CTNY, thống kê tình hình thực hiện như
sau:

a. Tình hình thực hiện công bố BCTC năm

Nội Dung

Thống kê qua các năm 2006, 2007, 2008 như sau:
Khoản mục

2006

2007

2008

- Số lượng CTNY

106

141

173

- Công bố BCTC

106

141

173

100

100

100

Trong đó:

Tỷ lệ (%)
- Đầy đủ theo quy định
Tỷ lệ (%)

- Không đầy đủ
Tỷ lệ (%)
- Hợp pháp theo luật 10
Tỷ lệ (%)
- Không hợp pháp
Tỷ lệ (%)
- Có đầu tư tài chính
Tỷ lệ (%)
- Không ĐTTC
Tỷ lệ (%)
- Phát hành tăng VĐL
Tỷ lệ %

Số lượng

Tỷ lệ % / Tổng số

129

74,56

1. Công bố BCTC đầy đủ

85

118

156

80,18

83.68

90,17

21

23

17

19,82

16,32

9,83

1

12

21

0,09

8,51

12,14

105

94

152

99,01

91,49

87.86

47

76

70

44.34

53,90

40,46

59

65

103

55,66

46,1

59,54

59

104

50

55,66

73,76

28,90

Trong đó: + Hợp pháp

3

2,33

+ Không hợp pháp

126

97,67

2. Công bố BCTC không đầy đủ

44

25,44

+ Thiếu BCĐKT, BCLCTT, TMBCTC

8

18,18

+ Thiếu BCLCTT, TMBCTC

32

72,72

+ Thiếu TMBCTC

4

9,10

Về thời gian công bố BCTC quý chỉ có vào khoảng 25% (43/173) DNNY thực
hiện công bố BCTC quý đúng thời hạn (25 ngày).
* Chi tiết xin tham khảo phụ lục kèm theo
2.3 Đánh giá tình hình công bố thông tin trên thị trường chứng khoán
2.3.1 Khảo sát
a. Đối tượng khảo sát:
Dùng phiếu lấy ý kiến các đối tượng:

+ Cơ quan quản lý thị trường chứng khoán
+ Các DNNY trên TTCK
+ Các nhà đầu tư


- 41 -

- 42 -

b. Nội dung và kết quả lấy ý kiến

- Cổ tức dự kiến được chia.
- Lãi cơ bản trên một cổ phiếu

Ý kiến có kết quả cao

Nội dung câu hỏi

- Lợi nhuận sau thuế TNDN

nhất

1. Thời hạn CBTT theo thông tư 38/2007/TT-BTC, có đủ thời
gian hay không?

- Doanh thu
Đủ thời gian

- Lợi nhuận gộp

2. Chất lượng CBTT trong các BCTC?

Tốt (so với trước đây)

- Nguồn vốn chủ sở hữu

3. Nội dung CBTT đã hợp lý hay chưa?

Hợp lý

- Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh

4. Các biện pháp xử lý, chế tài theo Nghị định 36/2007/NĐ-CP
và Thông tư 97/2007/TT-BTC đã đủ mạnh hay chưa?
5. Trong DN quý vị có tổ chức phổ biến kiến thức về chứng
khoán và TTCK hay không?

- Bảng cân đối kế toán
Chưa

- Các khoản đầu tư ngắn hạn
Không

6. Cách tìm hiểu về chứng khoán và TTCK của quý vị?

Tự tìm hiểu

7. Có hay không sự trùng lặp trong các quy định về CBTT?

Có

8. Nội dung BCTC công bố đã phản ánh đúng thực trạng tài
chính của DN hay chưa?
9. Thời gian kinh doanh chứng khoán của quý vị?
10. Quý vị là nhà đầu tư ?

ĐTNN hay không ?

- Tổng tài sản
- Nợ phải trả
- Tài sản ngắn hạn
- Tài sản dài hạn

Chưa xác định

- Thuyết minh BCTC
- Báo cáo lưu chuyển tiền tệ

Từ 2 đến 3 năm
Lướt sóng

11. Trong mua bán chứng khoán, quý vị có mua bán theo nhà

- Các khoản phải thu ngắn hạn

16. Mức độ quan tâm của nhà đầu tư đến các chỉ tiêu phân tích tài chính DN (liệt kê
theo thứ tự quan tâm từ cao đến thấp) :

Có

- Thị giá cổ phiếu trên thu nhập (P/E)
- Lợi nhuận sau thuế trên vốn chủ sở hữu

12.Quý vị dựa vào kênh thông tin nào để mua bán chứng khoán ? Nhiều kênh thông tin
13. Theo quý vị côngviệc CBTT trên TTCK có ảnh hưởng như
thế nào đối với thị trường ?
14. Có hay không hiện tượng che dấu thông tin trên thị trường ?

- Lợi nhuận sau thuế trên doanh thu thuần
Rất quan trọng

- Tỷ lệ cổ tức trên thị giá cổ phiếu (D/P)
- Tỷ lệ cổ tức trên giá trị sổ sách cổ phiếu (D/B)

Có

- Lợi nhuận sau thuế trên tổng tài sản (ROA)
- Chỉ số thanh toán nhanh

15. Mức độ quan tâm của nhà đầu tư đến các chỉ tiêu trong BCTC ( liệt kê theo thứ

- Doanh thu thuần trên tổng tài sản

tự mức độ quan tâm từ cao đến thấp) :

- Lợi nhuận gộp trên Doanh thu thuần

- 43 -

- Lợi nhuận gộp trên tổng tài sản

- 44 -

Để có được tư liệu nghiên cứu, phân tích, chúng tôi đã phải vào các trang thông

- Tổng nợ trên tổng tài sản

tin của tổ chức quản lý trực tiếp và gián tiếp (SGDCK & UBCKNN), và các công

- Chỉ số thanh toán hiện thời

ty chứng khoán…, để tìm tư liệu về BCTC thường niên của các DNNY.

- Tài sản ngắn hạn trên tổng tài sản

BCTC giữa niên độ

- Nợ phải trả trên tổng tài sản

Trong năm 2008, do Luật chứng khoán và các văn bản hướng dẫn thi hành đã

- Thị giá cổ phiếu trên thu nhập trên tỷ lệ tăng trưởng (P/E/G)

có hiệu lực trong năm 2007, do đó tình hình chấp hành việc công bố BCTC có khả

- Kỳ thu tiền bình quân

quan hơn các năm trước, tuy nhiên về mặt nội dung của BCTC được công bố vẫn

- Nợ ngắn hạn trên vốn cổ phần

tồn tại các vấn đề sau :

- Vòng quay hàng tồn kho

- Hiện tượng một số DNNY không công bố TMBCTC, từ đó số liệu trên

- Vòng quay tổng tài sản

BCĐKT không có tư liệu để phân tích, tìm hiểu thêm về tình hình tài chính của

- Tài sản dài hạn trên tổng tài sản

DN.

- Số lần thu nhập/ lãi vay
- Tổng tài sản trên tỷ số nợ
* Chi tiết xin tham khảo phụ lục kèm theo
2.3.2 Đánh giá
a. Đánh giá về nội dung thông tin công bố

- Trong thông tư 38/2007/TT-BTC, tiết 1.2.2, khoản 1 mục IV có quy định
trường hợp kết quả hoạt động kinh doanh giữa hai kỳ báo cáo có biến động từ 5%
trở lên DNNY phải có trách nhiệm giải trình, nhưng trong các mẫu báo cáo không
có cột chỉ tiêu kỳ này và kỳ trước, để so sánh tăng giảm, dẫn đến các DNNY
thường không tính toán trước và giải trình, ngoài ra người đọc báo cáo cũng không

Nội dung thông tin công bố của các CTNY trên TTCK gồm: BCĐKT,

xác định được mức tăng giảm so với kỳ trước để tiếp tục tìm đọc báo cáo giải trình

BCKQHĐKD, BCLCTT và TMBCTC, cùng với mẫu CBTT-02, CBTT-03 trong

của DN.(Mẫu CBTT-03 phần II.A và BCTC theo mẫu quy định trong Quyết định

Thông tư 38/2007/TT-BTC ( năm 2006 thực hiện theo Thông tư 57/2004/TT-BTC

15/2006/QĐ-BTC)).

có nội dung tương tự, chỉ khác một số ít chi tiết về thời gian lưu trữ, quy định lại

- Vấn đề nổi cộm trong BCTC quý 4 năm 2008 của các DNNY có liên quan

phương tiện CBTT …), muốn tìm kiếm thông tin BCTC của các DNNY, chúng tôi

đến tình hình đầu tư tài chính. Thông tin này thường được trình bày trong bản

đã truy cập vào các trang web của các công ty với mục đích tìm kiếm tư liệu trên

TMBCTC, một số doanh nghiệp không cung cấp biểu báo cáo này, một số doanh

danh nghĩa nhà đầu tư, tuy nhiên công tác công bố và lưu trữ của các DN còn chưa

nghiệp khác có công bố BCTC đầy đủ thì phần thuyết minh về các khoản đầu tư

thực hiện tốt, có những DN không thể tìm thấy trang web, cũng như không tìm thấy

này cũng rất qua loa sơ sài, đồng thời việc trích lập dự phòng tài chính thường

gì, hoặc tìm được rất ít tư liệu trên các trang web này. Trường hợp liên hệ trực tiếp

không được thực hiện, mục đích dấu bớt những khoản giảm lợi nhuận trong kỳ của

với DN lại càng gặp nhiều khó khăn hơn nữa, do DN sợ thông tin bị rò rỉ ra bên

doanh nghiệp.

ngoài.


- 45 -

- 46 -

- Thông tin được công bố trong BTMBCTC cũng chưa đầy đủ như yêu cầu nội

tư vào các loại chứng khoán khác dưới dạng mua cổ phiếu của các công ty cổ phần

dung các khoản 2, 4, 9 mục IV của Thông tư 38/2007/TT-BTC. Từ đây cho thấy

chưa niêm yết trên thị trường OTC, đấu giá cổ phiếu các DNNN IPO lần đầu, đầu

BCTC giữa niên độ của các DNNY không đảm bảo được một số yếu tố cơ bản

tư góp vốn vào các doanh nghiệp khác, khoản liên doanh liên kết …, (ví dụ như

trong chuẩn mực chung của VAS.

trường hợp cổ phiếu VCB, giá đấu giá bình quân là 107.000đ/cp, nhưng đến

BCTC năm: trong 3 năm 2006, 2007, 2008

31/12/2008 giá chỉ còn dao động trong mức 40.000đ đến 50.000 đ/cp, giảm gần

- Báo cáo kiểm toán BCTC năm của một số DN được công bố xuất hiện nhiều

60% giá trị kể từ khi đấu giá), các khoản đầu tư cổ phiếu dạng này, DNNY lấy lý

trường hợp có ý kiến ngoại trừ kiểm toán viên, trong đó có những khoản ngoại trừ

do chưa có cơ sở định giá để không phải trích lập, nhằm tránh ảnh hưởng đến lợi

trọng yếu, có những khoản bất đồng ý kiến giữa kiểm toán viên và DN trong cách

nhuận trong kỳ của doanh nghiệp.

hạch toán kế toán, những khoản chưa được giải quyết giữa cơ quan thuế và doanh

- Tương tự như trường trên, giá thị trường bất động sản suy giảm, nhưng số công

nghiệp…. Những vấn đề này chắc chắn có ảnh hưởng đến tình hình tài chính chung

ty niêm yết kinh doanh bất động sản cũng không phân tích hàng tồn kho để trích

của doanh nghiệp, nhưng có rất ít DNNY có ý kiến giải trình, và nếu có cũng là giải

lập dự phòng, vì lý do không có cơ sở để xác định giá trị hiện tại của hàng tồn kho,

trình sơ lược cho xong.

còn bảng giá đất do Nhà nước công bố thì quá phi thực tế, không thể dùng làm tài

- Sự chênh lệch và giải trình chênh lệch trong công bố BCTC có kiểm toán năm

liệu tham khảo được .

cũng thường xảy ra trong các DNNY nguyên nhân là các DNNN tuy đã chuyển đổi

- Tình trạng ghi nhận về những khoản chi phí cổ phần hoá DNNN, định giá

mô hình theo chủ trương của Chính phủ về cổ phần hoá DNNN, nhưng sổ sách kế

thương hiệu doanh nghiệp thành viên khi hợp nhất thành tài sản cố định vô hình,

toán của doanh nghiệp chịu sự kiểm tra và điều chỉnh của các đơn vị kiểm toán độc

cũng là một số nguyên nhân dẫn đến ý kiến ngoại trừ trong báo cáo kiểm toán của

lập, các tổ chức cấp trên như: kiểm toán Nhà nước, công ty mẹ, tập đoàn, dẫn đến

kiểm toán viên độc lập.

tình trạng số liệu chênh lệch trong BCTC , làm cho nội dung BCTC của các doanh
nghiệp này khó hiểu.

- Tình hình khấu hao tài sản cố định chung của các DNNY là khấu hao theo
đường thẳng (chỉ có một hoặc hai doanh nghiệp thay đổi chính sách này và có trình

- Việc trích lập dự phòng trong đầu tư tài chính theo chuẩn mực kế toán số 08,

bày trong TMBCTC), điều này cho thấy sự thiếu linh động của các doanh nghiệp

Quyết định 15/2006/QĐ-BTC và Thông tư 13/2006/TT-BTC, chủ yếu là đầu tư và

trong quản lý tài sản cố định vào giai đoạn hiện nay, ngược lại trường hợp tự ý điều

cổ phiếu niêm yết, đã không được các doanh nghiệp báo cáo và thực hiện trích lập

chỉnh khấu hao, thay đổi phương pháp khấu hao kết hợp giữa khấu hao theo đường

dự phòng đầy đủ, dẫn đến có sự chênh lệch giữa báo cáo quý 4 và BCTC năm 2008

thẳng với khấu hao theo số lượng, khối lượng sản phẩm…cũng xuất hiện ở một số

có kiểm toán, khoản này tăng lên do tổ chức kiểm toán khuyến cáo doanh nghiệp

DNNY, cũng với mục đích có báo cáo kinh doanh tốt, đã phần nào nói lên việc tùy

thực hiện.

tiện, không tuân thủ chuẩn mực kế toán trong công tác tính toán và lập BCTC.

Tuy nhiên việc trích lập dự phòng chứng khoán tại các doanh nghiệp vẫn chưa

- Trường hợp Báo cáo kiểm toán có ý kiến ngoại trừ, vì lý do kiểm toán viên

thực hiện đầy đủ, vì lý do ngoài các chứng khoán niêm yết, một số DNNY còn đầu

không được mời tham dự kiểm kê cuối năm, doanh nghiệp chưa đối chiếu công nợ

- 47 -

- 48 -

người bán, người mua …, nói lên tình trạng yếu kém trong nghiệp vụ kế toán và

các quy định trong CBTT một phần trách nhiệm thuộc về cách thức xử lý vi phạm

việc không chấp hành luật pháp trong công tác kế toán tại các DNNY.

còn qua loa, hoặc các biện pháp chưa đủ mức độ, một phần cũng do công tác điều

- Khoản loại trừ theo Luật như khoản giảm thuế do ưu đãi đầu tư, ưu đãi do
niêm yết, do DNNN cổ phần hoá …, là có sự không thống nhất về thực thi chính
sách luật pháp về thuế ở các địa phương khác nhau.
- Hiện tượng phổ biến trong năm 2008, để đối phó với tình trạng BCTC năm bị
biến động trong tình hình hoạt động sản xuất kinh doanh, giữa báo cáo kiểm toán

chỉnh luật pháp chưa kịp thời, đồng bộ với thực tế của thị trường.
Tình trạng chồng chéo trong việc xử lý tài chính của các DNNY là do các
doanh nghiệp này bị điều chỉnh bởi nhiều hệ thống luật, chi phối bởi nhiều cơ quan,
tổ chức quản lý tài chính cấp trên, đây cũng là nguyên nhân chính trong việc làm
sai lệch các thông tin trong BCTC.

và BCTC có vấn đề về số liệu nhất là trong BCKQHĐKD, vì thế khi công bố

Qua việc thực hiện công bố thông tin là BCTC, cho thấy tình trạng kiểm soát

BCTC năm, các DNNY công bố bản chính báo cáo kiểm toán chèn vào bộ BCTC

nội bộ các DNNY chưa được tổ chức tốt, yêu cầu tuân thủ các chuẩn mực kế toán

bản thô, từ đó làm dấy lên ý kiến nghi ngờ của nhà đầu tư về tính xác thực của các

trong việc, tính toán, trích lập các khoản dự phòng tài sản và nợ tiềm tàng. Ngoài ra

BCTC, đồng thời cũng không biết đâu là BCTC đã kiểm toán, đâu là BCTC chưa.

việc không tuân thủ trong quản lý điều hành, quản trị, kiểm soát, hoặc tuân thủ

Nguyên nhân cũng do tình hình thực tế phần lớn các DNNY là những DNNN
cố phần hoá theo chủ trương chính sách của Nhà nước. Nhà nước vẫn nắm cổ phần

mang tính chất đối phó cũng là nguyên nhân dẫn đến tình trạng thực trạng CBTT
như hiện nay.

chi phối12, vì vậy các doanh nghiệp này khi chuyển đổi từ DNNN sang CTCP, đồng

Trong các năm 2006 – 2007 – 2008, hiện tượng phát hành cổ phiếu tăng vốn

thời niêm yết trên TTCK, nhưng thực chất về cấu trúc tổ chức doanh nghiệp vẫn

điều lệ xuất hiện ở hầu hết các CTNY, vấn đề đáng nói ở đây là có những DNNY

không có gì thay đổi, bản chất vẫn giống như DNNN, do đó thực trạng CBTT như

phát hành tăng vốn hơn gấp nhiều lần nguồn vốn chủ sở hữu của doanh nghiệp

hiện nay chính là phản ảnh sự không thay đổi hoặc thay đổi không nhiều về nhân

mình, đây là nguyên nhân dẫn đến sức ép cổ tức, pha loãng cổ phiếu làm giảm lợi

sự và cơ cấu tổ chức của DNNY.

nhuận kéo theo giảm giá cổ phiếu , suy giảm niềm tin của nhà đầu tư. Mặt khác khi

Các DNNY chưa quan tâm và đầu tư tìm hiểu hệ thống luật lệ hiện hành, chưa

phát hành tăng vốn trong giai đoạn này có số thặng dư vốn rất lớn, doanh nghiệp đã

xem trọng công tác tuân thủ luật pháp trong việc CBTT, nhất là thông tin kế toán

dùng số vốn này quay lại đầu tư vào cổ phiếu của các doanh nghiệp niêm yết, động

trên TTCK, chính là do sự thiếu am hiểu về luật pháp mà ra. Mặt khác hiện tượng

tác này càng thúc đẩy hiện tượng bong bóng trên TTCK, khi thị trường suy giảm

này cũng không loại trừ khả năng che dấu thông tin nhằm phục vụ lợi ích cá nhân,

dẫn đến kết quả kinh doanh của các DNNY có biến động lớn vào cuối năm 2008.

vi phạm nguyên tắc hoạt động, tạo ra các hành vi tiêu cực có ảnh hưởng đến thị
trường.

b. Chất lượng thông tin công bố
Tình hình chất lượng công bố thông tin trên BCTC của các DNNY hiện nay

Để đối phó với tình hình trên, cơ quan quản lý các cấp vẫn chưa liên kết chặt

chưa đảm bảo tính trung thực, khách quan, đầy đủ, kịp thời… theo như quy định

chẽ trong công tác theo dõi, giám sát, khi phát hiện tiêu cực thì việc răn đe cũng

trong chuẩn mực số 1: “Chuẩn mực chung” của Chuẩn mực kế toán Việt Nam

chưa đem lại kết quả tốt, hiện tượng các cá nhân, tổ chức thường xuyên vi phạm

(VAS), vì các lý do sau đây:


- 49 -

- Thực trạng báo cáo kiểm toán có ngoại trừ, trong đó có nhiều trường hợp
khoản ngoại trừ mang tính chất trọng yếu như: Kiểm kê cuối kỳ tài sản doanh
nghiệp không được kiểm toán viên chứng kiến, các tài liệu về đối chiếu công nợ

- 50 -

bạch của BCTC, nếu không được chấn chỉnh kịp thời, chắc chắn cũng sẽ dẫn đến
hậu quả tổn thất đáng kể cho TTCK trong giai đoạn sắp tới.
c. Phạm vi, hình thức công bố thông tin

trong mua bán hàng hoá và các khoản phải thu khác, của các DNNY chưa được xử

- Các BCTC năm được DNNY công bố thường không đảm bảo tính chất pháp

lý theo đúng quy định trong Luật kế toán, khi công bố báo cáo kiểm toán các

lý, các BCTC chỉ là những bản thô, không chữ ký các chức danh theo quy định, bao

DNNY cũng không giải trình các vấn đề ngoại trừ, cách xử lý sau khi công bố

gồm cả BCTC và báo cáo kiểm toán, có trường hợp người ký không đúng theo

BCTC, tạo nên mối nghi ngờ về chất lượng thông tin trong các báo cáo.

chức danh và DN cũng không công bố giấy ủy quyền kèm theo.

- Việc không tuân thủ luật pháp về kế toán, trong chấp hành những quy định

Tại khoản 4 điều 30 Luật kế toán có quy định: BCTC phải được người lập, kế

CBTT trên TTCK, tình trạng dàn xếp số liệu, làm đẹp báo cáo, công bố BCTC

toán trưởng và người đại diện theo pháp luật của đơn vị kế toán ký. Người ký

không theo trình tự, không đúng quy định …, thường xuyên xảy ra trong đa số các

BCTC phải chịu trách nhiệm về nội dung của báo cáo.

doanh nghiệp, cho thấy sự trung thực trong các BCTC của các DNNY đang có vấn
đề.

Thông tư 38/2007/TT-BTC quy định BCTC năm phải có kiểm toán còn phải
công bố báo cáo kiểm toán đồng thời với việc công bố BCTC và mẫu CBTT-02,

- Báo cáo tài chính quý IV và và BCTC năm có kiểm toán của đa số các

nhưng các DNNY cũng chưa chấp hành đúng quy định trên.

DNNY có sự sai lệch, nguyên nhân chủ yếu cũng do tổ chức kiểm toán đề nghị

- Về những phương tiện công bố thông tin trong đó quan trọng nhất là trang

doanh nghiệp trích lập dự phòng các khoản đầu tư tài chính, tuy vậy hiện tượng này

thông tin điện tử (website) của tổ chức niêm yết, nhưng hiện nay còn có một số tổ

cũng chỉ ra sự kém chất lượng trong các BCTC giữa niên độ, khi mà doanh nghiệp

chức niêm yết không đăng ký trang web của mình theo quy định ( khoảng trên 27%

được phép tự báo cáo tình hình tài chính của mình ra bên ngoài cho các đối tượng

các DNNY trên SGDCK Tp HCM), cũng như thông tin đưa lên các trang web này

có nhu cầu, khi không có được sự xác nhận của kiểm toán độc lập.

của các DNNY cũng rất nghèo nàn, nhất là các BCTC quý, năm theo quy định.

- Hiện tượng không công bố đầy đủ các biểu mẫu báo cáo, thường là bản

- Phạm vi thực hiện CBTT theo hướng dẫn chi tiết tại Thông Tư 38/2007/TT-

TMBCTC dạng đầy đủ và dạng có chọn lọc, điều này cũng tức là gián tiếp đưa

BTC, cũng được các DNNY thực hiện rất tùy tiện, đối với báo cáo quý DN chỉ

những sản phẩm có chất lượng xấu vào thị trường.

công bố mẫu CBTT-03 là chủ yếu, trường hợp là báo cáo năm thường chỉ công bố

Tình hình không đảm bảo chất lượng thông tin được công bố trong BCTC,
có nguyên nhân xuất phát từ nếp văn hoá công ty tồn tại từ thời kỳ bao cấp, do thực
chất công ty cũng không có thay đổi nào đáng kể từ khi cổ phần hoá DNNN, và
niêm yết trên TTCK.

BCTC chứ không công bố báo cáo kiểm toán và thường cũng thiếu TMBCTC, các
tài liệu này chỉ có đầy đủ trên cổng thông tin của HOSE và SSC mà thôi.
d. Đánh giá về chấp hành các quy định về công bố thông tin
- Các quy định về CBTT được chấp hành theo kiểu tốt thì báo cáo ngay, xấu thì

Hiện tượng che dấu thông tin xấu nói chung và thông tin tài chính nói riêng, là

chưa cần báo cáo vội, vì vậy hiện tượng hoãn báo cáo xảy ra thường xuyên với

những nguyên nhân cơ bản dẫn đến mất đi tính nghiêm minh, chính xác và minh

nhiều lý do khá đơn giản và khó chấp nhận được như: “Do phần mềm kế toán bị lỗi

- 51 -

- 52 -

hoặc do chưa quen lập báo cáo tài chính hợp nhất hay do mới niêm yết ...”. Nguyên
nhân này cũng xuất phát từ quan điểm, từ cách thức báo cáo hoạt động kinh doanh
của các DNNN trước đây, hiện nay đã chuyển đổi mô hình nhưng chỉ là hình thức
bên ngoài, thực chất bên trong chưa có nhiều thay đổi.
- Phổ biến nhất là trong năm 2008 khi các DNNY ồ ạt đầu tư vào cổ phiếu niêm

Kết luận chương 2
Thực trạng công bố BCTC trên TTCK, có thể đi đến kết luận thông qua điều
tra, khảo sát từ các phương tiện có được trên thị trường, như sau:
- BCTC được công bố của các DNNY, nhìn chung đã có nhiều tiến bộ, tuy
nhiên đi sâu vào phân tích, về nội dung BCTC chưa có nhiều sự thay biểu hiện:

yết nói riêng, cũng như các loại cổ phiếu khác. Trong điều kiện TTCK suy giảm rất

- Ý thức tuân thủ, chấp hành luật pháp của một số DNNY chưa tốt, có thể do

nhanh như hiện nay, đa phần các DNNY có kết quả kinh doanh bình thường như

nhiều lý do như: nếp văn hoá công ty của thời kỳ bao cấp, trình độ hiểu biết về luật

hàng năm, nếu trích lập dự phòng tài chính cho các cổ phiếu đã đầu tư sẽ dẫn đến

pháp và ý thức chấp hành, trình độ về chuyên ngành kế toán, kiểm toán …

lỗ, điều này khiến các doanh nghiệp chậm trễ trong việc CBTT.
- Việc chấp hành các quy định về CBTT chưa được tuân thủ đúng mực, có nhiều

- Hiện tượng che dấu thông tin, dàn xếp số liệu, làm đẹp BCTC vẫn là hiện
tượng phổ biến trong các DNNY.

lý do liên quan đến quy định, phương tiện thông tin, điều kiện công bố …, nhưng

- Hệ thống công nghệ thông tin còn yếu kém, cộng với các yếu tố chưa

quan trọng hơn hết vẫn là công tác quản trị trong DNNY, các vị trí nhân viên

phát triển đồng bộ của thị trường dẫn đến hiện tượng quá tải , gây ra sự chậm trễ

CBTT do cán bộ quản lý các phòng ban công ty kiêm nhiệm, trong quá trình làm

kéo dài thời gian CBTT.

nhiệm vụ cũng chưa được thông qua đào tạo, quy định về 1/3 Thành viên Hội đồng

- Tình trạng khai thác cạn kiệt thị trường còn non trẻ cộng với sự yếu kém

quản trị không tham gia điều hành, Ban kiểm soát công ty, ít nhất phải có một

trong công tác điều hành vĩ mô, công tác quản lý, giám sát thị trường còn lỏng lẻo,

thành viên là kế toán viên hoặc kiểm toán viên cũng chưa thực hiện tốt.

bằng chứng là báo cáo kết quả xử phạt vi phạm hành chính trong năm 2008 của

Hiện nay các DNNY công bố trên báo chí, trang bản tin thị trường của SGDCK

UBCKNN 13.

TpHCM, TTGDCK HN …, tuy nhiên BCTC được tập trung công bố vào một thời

- Chưa có sự thống nhất và đồng bộ giữa Luật và những quy định của văn bản

điểm nhất định, do đó thường gây ra hiện tượng quá tải cho các tổ chức này, khó có

hướng dẫn được sử dụng trong CBTT là BCTC của các DNNY. Ngoài ra những

thể đảm bảo tính kịp thời trong CBTT được, đây cũng là khó khăn của các DNNY

thuật ngữ được sử dụng trong một số văn bản hướng dẫn thi hành còn có thể gây ra

thực hiện đúng thời gian theo quy định.

sự hiểu lầm cho người thực hiện.

Về thời gian công bố BCTC có nhiều ý kiến trái ngược nhau, về phía DNNY,
thời gian như trên không đủ để thực hiện BCTC giữa niên độ, việc CBTT gấp gáp
sẽ không đảm bảo tính chính xác cao, nhất là trong kết quả kinh doanh của các DN
là tập đoàn, các DN có nhiều đơn vị trực thuộc nằm trong địa bàn giao thông đi lại
khó khăn...


- 53 -

- 54 -

CHƯƠNG 3 : CÁC GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN VẤN ĐỀ CÔNG BỐ THÔNG

Công bố thông tin trên thị trường đầy đủ, kịp thời và chính xác mà cụ thể là

TIN CỦA CÔNG TY NIÊM YẾT TRÊN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN VIỆT

BCTC, cũng chính là đảm bảo chất lượng cho hàng hoá giao dịch trên thị trường,

NAM.

ổn định tâm lý nhà đầu tư. Việc CBTT hiện nay phải dựa vào công nghệ, nhất là

3.1. Các quan điểm định hướng và hoàn thiện.

công nghệ thông tin. Vì vậy, xây dựng hệ thống công nghệ thông tin hoàn chỉnh cả

3.1.1. Quan điểm.

về chất và lượng, song song với đào tạo nguồn nhân lực phục vụ cho hệ thống này,

3.1.1.1 Phù hợp với môi trường pháp lý và môi trường hoạt động của thị

là yêu cầu trước mắt cần phải được nhanh chóng thực hiện.
Ngoài các yêu cầu trên, hệ thống luật pháp xây dựng nhằm điều chỉnh việc

trường chứng khoán Việt Nam.
So với các nước trên thế giới đã có TTCK, quy mô thị trường Việt Nam hãy

CBTT trên thị trường còn phải tương thích với các bộ luật: Luật Doanh nghiệp,

còn nhỏ và mới. Tuy nhiên mục đích của Chính phủ là xây dựng một thị trường

Luật Đầu tư, Luật Kế toán, Luật kiểm toán …,đồng thời gắn liền với sự phát triển

phát triển ổn định và bền vững. Vì vậy yêu cầu đầu tiên của thị trường là phải tạo

của thị trường, phù hợp với điều kiện thực tế đất nước, cũng như bám sát các chuẩn

lập được niềm tin của các chủ thể tham gia kinh doanh trên thị trường, nghĩa là làm

mực quốc tế. Trong công tác xây dựng hệ thống luật pháp phải đảm bảo tính nhất

sao cho môi trường kinh doanh ngày càng thông thoáng, hàng hoá trên thị trường

quán giữa các văn bản luật.

phải có chất lượng tốt, tình hình thị trường có trạng thái giá cả phù hợp với quy luật

Yếu tố quan trọng không thể thiếu trong quá trình thực thi luật pháp là cơ chế

cung cầu cũng như phù hợp với giá trị của nó, đây là yếu tố quan trọng nhất để xây

giám sát, xử lý vi phạm nhằm làm cho hoạt động của thị trường được nghiêm minh,

dựng thị trường.

đây chính là trách nhiệm của cơ quan quản lý, điều hành và giám sát thị trường.

Do chứng khoán là loại hàng hoá đặc thù, chất lượng giá trị được xác định

Ngoài ra muốn thị trường vận hành được thông suốt, các chủ thể tham gia thị

bằng chất lượng thông tin cung cấp cho thị trường, đặc biệt là những thông tin tài

trường phải tuân thủ luật pháp, hiểu được quy luật vận động của thị trường, có các

chính của các DNNY chiếm vị trí quan trọng hơn cả.

kỹ năng cơ bản để hoạt động trên thị trường, muốn đạt được điều này, đòi hỏi cơ

Trong điều kiện hiện nay, sự thay đổi trên thị trường phải được tiến hành từng

quan quản lý các cấp phải thường xuyên tổ chức đào tạo và đào tạo lại đội ngũ

bước, đi dần từ thấp đến cao, việc đầu tiên vẫn là xây dựng hệ thống luật pháp

nhân sự hoạt động trên thị trường, đồng thời sử dụng tất cả các phương tiện truyền

thống nhất, đồng bộ, tạo môi trường ổn định, xây dựng thị trường minh bạch, công

thông có thể huy động được, cùng tham gia vận động giáo dục, truyền bá các kiến

bằng trên cơ sở “Bảo vệ nhà đầu tư là ưu tiên hàng đầu”14. Để đảm bảo môi trường

thức cơ bản về chứng khoán và TTCK.

ổn định thì các cơ quan quản lý trực tiếp và gián tiếp thị trường là UBCKNN, Sở
giao dịch chứng khoán phải thường xuyên theo dõi và giám sát các hoạt động trên
thị trường, ngăn ngừa tiêu cực, đồng thời phải có biện pháp xử lý thích đáng khi có
tiêu cực xảy ra.

3.1.1.2 Phù hợp với yêu cầu hội nhập và phát triển của thị trường chứng
khoán Việt Nam.
TTCK được xây dựng trong bối cảnh nền kinh tế đất nước đang thực hiện
chính sách kinh tế mở và hội nhập kinh tế quốc tế. Ngoài việc thu hút nguồn vốn
đầu tư trong nước, TTCK còn là điạ chỉ quan trọng thu hút vốn đầu tư nước ngoài,

- 55 -

- 56 -

trong những năm 2006, 2007, đã ghi nhận một lượng vốn lớn từ nước ngoài di

Việt Nam (VAS) đã được dịch ra tiếng nước ngoài, việc xây dựng BCTC bằng

chuyển vào TTCK Việt Nam, dưới hình thức các nhà đầu tư nước ngoài là cá nhân

tiếng nước ngoài cũng phải tính đến ngay từ bây giờ, từng bước có kế hoạch đầu tư

và tổ chức. Do đó việc xây dựng TTCK nói chung, hệ thống CBTT nói riêng phải

đào tạo và đào tạo lại đội ngũ cán bộ kế toán trong các DNNY. Tuy nhiên việc thực

được xây dựng vừa phù hợp với tình hình hiện tại, vừa định hướng theo thông lệ

hiện BCTC tiếng nước ngoài trong giai đoạn hiện nay chỉ mang tính khuyến khích

và chuẩn mực thế giới trong tương lai.

chứ không bắt buộc.

Hàng hoá trên TTCK ngày càng phải đa dạng về chủng loại, tăng trưởng về
quy mô, muốn thế, hệ thống các qui trình, tiêu chuẩn vận hành và giao dịch trên

3.1.2. Định hướng
3.1.2.1 Hoàn thiện các quy định pháp lý về công bố thông tin

TTCK cần phải được xây dựng theo hướng mở, ngày càng tiến gần đến những

Thị trường chứng khoán là nơi thu hút nguồn vốn đầu tư cho nền kinh tế,

chuẩn mực quốc tế về công nghệ, môi trường kinh doanh, hệ thống luật pháp…,

cũng đồng thời là nơi kinh doanh của các tổ chức trong và ngoài nước, vì thế

nhằm tạo điều kiện để bổ sung các loại hàng hoá khác cho thị trường khi có điều

TTCK phải được xây dựng đứng trên quan điểm đây là sân chơi quốc tế, lấy hành

kiện thuận lợi.

lang pháp lý làm tiêu chuẩn, điều hành thị trường bằng luật pháp, bằng văn bản quy

Xây dựng từng bước chuyên môn hoá nghiệp vụ của các CTCK là những tổ

phạm cụ thể, xây dựng cơ chế mọi thể nhân và pháp nhân đều bình đẳng trước

chức cung ứng dịch vụ chủ yếu trên thị trường, xây dựng đội ngũ các CTCK thành

pháp luật, quyền lợi và trách nhiệm là ngang bằng nhau, như vậy, để nhằm từng

các tổ chức tự quản chuyên nghiệp, dịch vụ cung ứng trên thị trường ngày càng đa

bước xây dựng thị trường tự do cạnh tranh, phù hợp với yêu cầu kinh doanh của tất

dạng, nhanh chóng, tiện lợi và phong phú để thoả mãn nhu cầu ngày càng cao của

cả mọi thành phần trên thị trường.

nhà đầu tư trong và ngoài nước.

3.1.1.3 Phù hợp với khả năng và yêu cầu sử dụng thông tin của các đối
tượng có liên quan.

Nhiệm vụ lãnh đạo, điều hành chung thị trường là vị trí hết sức quan trọng,
điều hành hiệu quả thị trường chính là động lực giúp thị trường phát triển, các cơ
quan lãnh đạo điều hành vĩ mô nên có kế hoạch phân cấp quản lý trực tiếp, gián

Do tình hình thực tế đất nước đang trong giai đoạn chuyển đổi cả về lượng và

tiếp từ việc điều hành quản lý thị trường, cho đến ban hành các văn bản quy phạm

về chất, trình độ chung về cơ sở vất chất kỹ thuật, khả năng chuyên môn về nhiều

pháp luật điều chỉnh thị trường, các bộ phận dịch vụ có liên quan đến thị trường

mặt còn hạn chế, việc tiếp cận sử dụng công nghệ thông tin, kiến thức nghiệp vụ

phải có sự kết hợp chặt chẽ với nhau, theo dõi việc thực hiện, giám sát, kiểm tra và

chuyên môn về kế toán, kiểm toán đòi hỏi cần có thời gian nhất định, vì thế trong

xử lý vi phạm…, nhằm tạo ra một môi trường hoạt động thông thoáng, hợp lý và có

giai đoạn hiện nay chưa đặt nặng vấn đề thay đổi hình thức của BCTC, chủ yếu là

hiệu quả cao.

chú trọng đến nội dung BCTC sao cho kịp thời, trung thực, chính xác và phù hợp
với thông lệ quốc tế.

Hệ thống luật pháp có liên quan đến TTCK cũng chính là hệ thống luật pháp
liên quan đến toàn bộ nền kinh tế như Luật Doanh nghiệp, Luật Đầu tư, Luật

Yêu cầu hội nhập cũng đặt ra vấn đề CBTT theo chiều hướng đa ngôn ngữ, phục

Chứng khoán, Luật Thuế GTGT, Luật Thuế Thu nhập doanh nghiệp, Luật Thuế

vụ cho khách hàng là nhà đầu tư nước ngoài, song song với việc chuẩn mực kế toán

Thu nhập cá nhân…Công tác xây dựng các văn bản hướng dẫn, quy định pháp lý


- 57 -

- 58 -

về TTCK nói chung và về CBTT nói riêng, cần phải cụ thể, rõ ràng, nhất quán từ

- Các tiêu chuẩn đánh giá chất lượng BCTC, một mặt phù hợp với tình hình

trên xuống dưới, phải kịp thời sửa chữa, bổ sung cho phù hợp với yêu cầu phát

thực tế của Việt Nam, nhưng vẫn phải đảm bảo các nguyên lý chung theo thông lệ

triển của thị trường, nhất là các biểu mẫu được dùng trong các báo cáo, đặc biệt là

và chuẩn mực quốc tế, song song với việc xây dựng hệ thống chuẩn mực phù hợp,

trong BCTC, tránh trùng lắp, cũng như cung cấp thiếu thông tin, nhằm giúp nhà

rõ ràng và nhất quán, công tác đào tạo và đào lại nguồn nhân lực có trình độ trong

đầu tư dễ dàng trong phân tích tài chính DN, và ra quyết định đầu tư.

chuyên môn để xây dựng và kiểm tra các tiêu chuẩn trên là hết sức quan trọng, đây

Mặt khác các phương tiện phục vụ yêu cầu cung cấp thông tin cũng cần phải
được quy định rõ trách nhiệm giữa bên cung cấp thông tin là các DNNY và bên
chịu trách nhiệm truyền tải thông tin ra công chúng là Sở giao dịch chứng khoán và
các tổ chức có liên quan khác,

chính là nhân tố quyết định việc thực hiện, theo dõi, giám sát và kiểm tra các tiêu
chuẩn chất lượng trên thị trường.
- Việc cung cấp thông tin kịp thời ra công chúng cũng là vấn đề trọng yếu,
nhằm đảm bảo tính công bằng trong cạnh tranh trên thị trường, thực trạng bất cân

Ngoài ra quy định về thời gian công bố cũng cần phải tính toán đến độ trễ , quá

xứng trong CBTT, đã là hiện tượng rất phổ biến trên TTCK Việt Nam trong giai

tải do thông tin cùng đưa ra trong một thời gian ngắn, khuyến khích các DNNY lựa

đoạn hiện nay, nó cũng là nguyên nhân chính của các vi phạm quy định về kinh

chọn nhiều kênh thông tin phù hợp với khả năng hiện có, xem xét việc thay đổi

doanh trên thị trường như giao dịch nội gián, đầu cơ lũng đoạn thị trường, làm thiệt

niên độ kế toán đối với các DNNY cho phù hợp với ngành nghề , lĩnh vực kinh

hại đến lợi ích, suy giảm niềm tin của nhà đầu tư đối với thị trường.

doanh của mình, đồng thời giảm tải cho hệ thống cung cấp thông tin, và các dịch vụ
khác có liên quan đối với quy định CBTT thường niên .
3.1.2.2 Hoàn thiện các tiêu chuẩn đánh giá chất lượng của thông tin

- Trong việc đánh giá chất lượng thông tin là BCTC thì báo cáo kiểm toán
chiếm vị trí hết sức quan trọng, ý kiến của kiểm toán viên đưa ra chính là một trong
những tiêu chuấn đánh giá chất lượng BCTC, xác định mức độ trung thực trong ý
kiến kiểm toán về BCTC, cũng là tiêu chuấn để đánh giá chất lượng BCTC. Tuy

được công bố
- Chất lượng của thông tin được công bố là BCTC có liên quan đến nhiều

nhiên vấn đề được đặt ra ở đây là “ai kiểm toán các kiểm toán viên”, vì thế công tác

lĩnh vực khác nhau như: quy định của pháp luật về Kế toán, kiểm toán, công nghệ

kiểm tra chất lượng kiểm toán viên và các báo cáo kiểm toán cũng cần phải được

thông tin, đạo đức và trình độ nghiệp vụ chuyên môn của các đối tượng tham gia

xem xét và phải được tổ chức thực hiện các quy trình, quy chế vận hành, kiểm tra,

cung cấp...Như vậy, muốn hoàn thiện các tiêu chuẩn đánh giá chất lượng cũng là

đánh giá đồng bộ với quy trình thực hiện BCTC của các DNNY trên TTCK.

hoàn thiện các mặt theo quy định, vấn đề này cần phải có những chuyên gia giỏi

- Trong giai đoạn hiện nay, để có thể chấn chỉnh ngay hiện tượng bất cân

trong các lĩnh vực nêu trên, từng bước xây dựng các tiêu chuẩn đánh giá chất lượng

xứng trong CBTT, việc các DNNY tự xây dựng và quản lý trang web của mình làm

công tác kế toán, kiểm toán ..., để làm tốt công tác này, việc phân cấp quản lý thị

nơi CBTT theo quy định chính là giải pháp ưu tiên hàng đầu, các cơ quan chức

trường khi tiến hành xây dựng mô hình, cần phải được xem xét và tổ chức lại một

năng nên lưu ý đề nghị và giám sát các DNNY thực hiện tốt điều này.

cách có khoa học, bằng cách tham khảo hình thức TTCK của các nước tiên tiến trên
thế giới.

- 59 -

3.1.2.3 Hoàn thiện các nội dung thông tin được công bố.
- Các nội dung thông tin được công bố chính là điểm nhấn chất lượng của

- 60 -

Vấn đề trọng tâm có liên quan đến nội dung của BCTC của các DNNY
trong các năm vừa qua, nhất là trong năm 2008 là vấn đề trích lập dự phòng.

toàn bộ quy trình CBTT trên thị trường, các nội dung thông tin phải chính xác, rõ

Các khoản trích lập dự phòng tài chính được thực hiện theo:

ràng và phải đúng quy định. Vì vậy ngoài việc phải thực hiện CBTT, các doanh

(1) Chuẩn mực kế toán Việt Nam(VAS), gồm:

nghiệp còn phải công bố đầy đủ các nội dung thông tin cần thiết theo đúng biểu

Chuẩn mực số 06: “ thuê tài sản”

mẫu quy định.

Chuẩn mực số 11: “Hợp nhất kinh doanh”

- Nội dung CBTT nói chung và thông tin BCTC nói riêng, phải đảm bảo đúng
theo chuẩn mực kế toán và các văn bản hướng dẫn thi hành, Các số liệu được trình
bày trên các biểu mẫu báo cáo phải có tính kế thừa và phải phản ảnh đúng bản chất

Chuẩn mực số 14: “Doanh thu và thu nhập khác”
Chuẩn mực số 17: “Thuế Thu nhập doanh nghiệp”
Chuẩn mực số 18: “Các khoản dự phòng, tài sản và nợ tiềm tàng”

của các nghiệp vụ kinh tế phát sinh, nếu là số liệu tổng hợp phải được thuyết minh

(2) Quyết định 15/2006/QĐ-BTC

chi tiết để người đọc hiểu rõ được bản chất sự việc, trung thực, minh bạch và chính

(3) Thông Tư 13/2006/TT-BTC

xác là các yêu cầu chính trong nội dung thông tin được công bố.

- Ngoài ra các tổ chức kiểm toán độc lập cũng có vai trò quan trọng trong việc
hoàn thiện các nội dung BCTC, các ý kiến kiểm toán đánh giá về BCTC của các
DNNY chính là công đoạn cuối cùng khẳng định nội dung của BCTC, vì thế bản
thân các công ty kiểm toán cũng phải được kiểm tra về chất lượng, tiêu chuẩn kỹ

Những tài khoản trích lập dự phòng gồm 3 nhóm tài khoản:
* Tài khoản được trích lập theo kế hoạch đã định trước:
TK 335 – “Chi phí phải trả”
* Nhóm tài khoản trích lập từ đánh giá khả năng rủi ro có thể xảy ra.
TK 129 – “Dự phòng giảm giá đầu tư ngắn hạn”

thuật trong kiểm toán BCTC, và các công ty này cũng phải được từng bước chuyên

TK 139 – “Dự phòng phải thu khó đòi”

môn hóa trình độ nghiệp vụ chuyên môn của các kiểm toán viên cho phù hợp với

TK 159 – “Dự phòng giảm giá hàng tồn kho”

tình hình phát triển của thị trường trong giai đoạn hiện nay.

TK 229 – “Dự phòng giảm giá đầu tư dài hạn”

- Để có thể giảm bớt tính hình thức, tăng cường chất lượng trong các BCTC,
việc rà soát lại nội dung, thông tin thống kê trên các biểu mẫu của các văn bản
hướng dẫn thi hành sao cho thể hiện được tính liên hoàn, bổ khuyết cho nhau, làm
cho người đọc các báo cáo trên có thể dễ dàng hiểu được các hoạt động kinh tế
trong các doanh nghiệp báo cáo.
3.2

Các giải pháp hoàn thiện cụ thể

3.2.1

Giải pháp về nội dung thông tin công bố

3.2.1.1 Về trích lập dự phòng

TK 351 – “Quỹ dự phòng trợ cấp mất việc làm”
TK 352 – “Dự phòng phải trả”
* Tài khoản được trích lập từ lợi nhuận sau thuế:
TK 415 – “Quỹ dự phòng tài chính”
Tuy nhiên, hầu hết sự biến động về tài chính của các DNNY tập trung vào
nhóm các tài khoản sau:
TK 129 – “Dự phòng giảm giá đầu tư ngắn hạn”
TK 139 – “Dự phòng phải thu khó đòi”


- 61 -

- 62 -

TK 159 – “Dự phòng giảm giá hàng tồn kho”

Thiếu trích thêm

TK 229 – “Dự phòng giảm giá đầu tư dài hạn”

Thừa hoàn nhập

Nội dung chi tiết thực hiện trong các văn bản trên như sau:
Nội dung

Chuẩn mực kế toán
Việt Nam (VAS)

Quyết định
15/2006/QĐ-BTC

Thông tư
13/2006/TT-BTC

Cuối niên độ kế toán

- Bút toán ghi sổ
+ Trích lập

Nợ TK 635
Có TK 129( 229)

Giữa và cuối niên độ Giữa và cuối niên độ
kế toán
kế toán
Nợ TK 635
Có TK 129( 229)

Nợ TK 635
Có TK 129( 229)

Nợ TK 635

Có TK 129 ( 229)

Nợ TK 635
Có TK 129( 229)

Thừa hoàn nhập

Nợ 129 (229)
Có TK 635

Nợ 129(229)
Có TK 635

Nợ 129(229)
Có TK 515

2. Tài khoản 139

+Xử lý
Thiếu trích thêm
Thừa hoàn nhập

- Đối với nợ phải thu quá hạn thanh toán, mức trích lập dự phòng như sau:
30% giá trị đối với khoản nợ phải thu quá hạn từ 3 tháng đến dưới 1 năm.
50% giá trị đối với khoản nợ phải thu quá hạn từ 1 năm đến dưới 2 năm.
70% giá trị đối với khoản nợ phải thu quá hạn từ 1 năm đến dưới 3 năm.
- Đối với khoản dự phòng phải trả cho sản phẩm, hàng hoá, công trình xây lắp
đã tiêu thụ trong năm, tổng mức trích lập dự phòng không được vượt quá 5% tổng
doanh thu tiêu thụ của các loại sản phẩm, hàng hoá.
Các văn bản hướng dẫn đều có quy định cụ thể thời gian thực hiện trích lập, đối

với các DNNY, thời điểm trích lập và hoàn nhập được thực hiện đối với cả BCTC

Cuối kỳ kế toán năm

Giữa và cuối niên độ Giữa và cuối niên độ
kế toán
kế toán

giữa niên độ, tuy nhiên các DNNY trong quá trình thực hiện đã không thực hiện

Nợ TK 642
Có TK 139

Nợ TK 642
Có TK 139

Nợ TK 642
Có TK 139

lớn làm ảnh hưởng nhiều đến kết quả kinh doanh trong năm của doanh nghiệp. Vì

Nợ TK 642
Có TK 139
Nợ TK 139
Có TK 642

Nợ TK 642
Có TK 139
Nợ TK 139
Có TK 642

Nợ TK 642
Có TK 139
Nợ TK 139
Có TK 711

chỉnh công tác trích lập dự phòng theo quy định.

Cuối niên độ kế toán

Giữa và cuối niên độ Giữa và cuối niên độ
kế toán
kế toán

Nợ TK 632
Có TK 159

Nợ TK 632
Có TK 159

3. Tài khoản 159
- Thời điểm
trích lập
Bút toán ghi sổ
+Trích lập

Nợ TK 632
Có TK 159
Nợ TK 159
Có TK 711

Thông tư 13/2006/TT-BTC, còn hướng dẫn phương pháp lập dự phòng nợ phải

Nợ TK 635
Có TK 129( 229)

+ Xử lý
Thiếu trích thêm

- Thời điểm
trích lập
Bút toán ghi sổ
+ Trích lập

Nợ TK 632
Có TK 159
Nợ TK 159
Có TK 632

thu khó đòi (TK 139) và dự phòng phải trả ( TK 352) như sau:

1. Tài khoản 129, 229
- Thời điểm
trích lập

Nợ TK 632
Có TK 159
Nợ TK 159
Có TK 632

đúng yêu cầu này, dẫn đến tình trạng cuối năm khi trích lập, con số dự phòng quá

vậy, đề nghị các tổ chức điều hành TTCK khuyến cáo các DNNY thực hiện nghiêm

Ngoài ra các văn bản hướng dẫn hạch toán còn có sự khác biệt giữa trích lập và
hoàn nhập các khoản dự phòng, trong đó một số khoản hoàn nhập được đưa vào
các tài khoản thuộc nhóm doanh thu (TK: 515, 711), theo ý kiến cá nhân, hướng
dẫn hoàn nhập như vậy là chưa phù hợp với thực tế, đề nghị khi trích lập ghi tăng
tài khoản nào, thì khi hoàn nhập phải ghi giảm tài khoản đó, nhằm đảm bảo tính

Nợ TK 632
Có TK 159

trung thực của các nghiệp vụ kinh tế phát sinh.

+Xử lý

- 63 -

- 64 -

Về trích lập dự phòng đối với các khoản đầu tư tài chính là chứng khoán cũng

Khoản dự phòng phải trả dành cho các DN bán hàng hoá, sản phẩm, công trình

chưa có hướng dẫn cách tính rõ ràng, cụ thể cho từng đối tượng. Chúng tôi xin đề

xây lắp có bảo hành, được quy định cách tính toán dựa vào hợp đồng kinh tế, hoặc

nghị phương án trích lập dự phòng như sau:

bảng kê từng loại hàng hoá, sản phẩm, công trình xây lắp…, để tính toán khoản cần

- Đối với chứng khoán có niêm yết giá hàng ngày, thì căn cứ vào bảng giá công
bố tại thời điểm khoá sổ kế toán, so sánh với giá mua chứng khoán, phần chênh
lệch trích lập dự phòng 100%

trích lập.
Trích lập dự phòng giảm giá hàng tồn kho căn cứ vào biên bản kiểm kê hàng
tồn kho cuối kỳ, số dự phòng được lập là số chênh lệch giữa giá trị sổ sách hàng

- Đối với chứng khoán chưa niêm yết, nhưng đã có giá mua cao hơn mệnh giá,

tồn kho và giá trị có thể thực hiện được tại thời điểm ước tính, các bằng chứng thu

cách tính là so sánh với tỷ lệ suy giảm của TTCK trên cơ sở VNIndex, phần giá

thập để để thực hiện trích lập phải đáng tin cậy, ngoài ra việc ước tính còn phải tính

mua cao hơn mệnh giá, khoản chênh lệch này cũng trích lập dự phòng 100%.

đến các sự kiện có liên quan đến hàng hoá hoá tồn kho của doanh nghiệp diễn ra

Công thức tính:

sau ngày kết thúc năm tài chính.

Giá trị tính

tạo lại tay nghề cho người lao động trong doanh nghiệp theo quy định của luật pháp

Dự phòng trợ cấp mất việc làm dùng để chi trợ cấp thôi việc, mất việc làm, đào
VNIndex0 - VNIndex1
= (Giá mua – Mệnh giá) x -----------------------------trích lập dự phòng
VNIndex0
Với:

hiện hành. Trường hợp quỹ dự phòng trợ cấp mất việc làm hàng năm không chi hết

+ VNIndex0: thời điểm mua chứng khoán

được chuyển sang năm sau, khi doanh nghiệp khoá sổ kế toán kết thúc năm tài

+ VNIndex1: thời điểm khoá sổ kế toán

chính.
Ngoài các cổ phiếu niêm yết trên TTCK có báo giá trên bảng giao dịch điện

Chứng từ kế toán

tử, các DNNY còn mua cổ phiếu trên thị trường OTC, mua đấu giá cổ phiếu IPO

Các chứng từ có liên quan dùng để tính toán trích lập dự phòng trong các trường

lần đầu của các CTCP, đây là những cổ phiếu được tự do mua bán trên thị trường.

hợp đầu tư tài chính là các bảng kê chi tiết từng loại cổ phiếu, trái phiếu, các khoản

Vì vậy, chúng tôi đã đề nghị cách tính dự phòng như trên, do thực chất các cổ phiếu

đầu tư tài chính khác, các bảng giá cổ phiếu giao dịch trên thị trường tại thời điểm

này chỉ kém cổ phiếu niêm yết chút ít về tính thanh khoản, nhưng cũng có biến

khoá sổ kế toán, các tài liệu khác về giá cổ phiếu niêm yết, OTC…, dùng làm cơ sở

động rất lớn về giá, sự biến động tỷ lệ thuận với giá cổ phiếu niêm yết, và mặt bằng

thuyết minh cách tính toán trích lập dự phòng.

chung của VN Index, nếu không trích lập dự phòng những khoản đầu tư tài chính

Các khoản phải thu có chứng từ là bảng kê công nợ dựa trên các đối chiếu, thư
xác nhận của các cá nhân, tổ chức có các khoản phải trả cho doanh nghiệp tính theo
thời gian nhận nợ, căn cứ vào thời gian nhận nợ đối chiếu với Thông tư
13/2006/TT-BTC để tính ra số phải trích lập dự phòng.

này, sẽ làm cho BCTC không thể có đủ yếu tố trung thực và hợp lý (ví dụ như
trường hợp cổ phiếu của VCB, MB, CTCP Cao su Phước Hoà …).
Đối với các khoản phải thu, Thông tư 13/2006/TT-BTC có hướng dẫn rõ ràng
phương pháp trích lập dự phòng nợ phải thu, vì thế cần hướng dẫn các doanh
nghiệp công bố chính sách bán hàng, danh sách công nợ khách hàng theo thứ tự


- 65 -

- 66 -

thời gian của DN. Đây là cơ sở để tính toán khoản trích lập dự phòng các khoản

số cũng không có gì khác biệt, nhưng lại tạo ra thuận lợi cho doanh nghiệp trong

phải thu.

công tác sử dụng và quản lý tài sản cố định.
Tuy nhiên, tác động của phương pháp khấu hao là ảnh hưởng đến lợi nhuận

3.2.1.2 Về vấn đề khấu hao tài sản cố định
Đối với tài sản cố định trong các DNNY, thống kê cho thấy đa phần các doanh
nghiệp sử dụng phương pháp khấu hao đường thẳng, rất ít doanh nghiệp sử dụng
phương pháp khấu hao khác, mặc dù chuẩn mực kế toán và Quyết định số
206/2003/QĐ-BTC, ngày 12-12-2003 của Bộ Tài chính, đều có quy định tất cả có 3
phương pháp khấu hao tài sản cố định, đó là:

của doanh nghiệp, nếu khấu hao nhanh sẽ giảm lợi nhuận hiện tại từ đó:
- Khoản thu thuế bị giảm ảnh hưởng đến số thu của cơ quan thuế địa phương.
- Cổ tức của các cổ đông giảm sút, sẽ tác động tâm lý nhà đầu tư, kéo theo sự
sụt giảm giá cổ phiếu của công ty.
Như vậy các DNNY cần xem xét cách tính khấu hao như thế nào để hài hoà,

Phương pháp khấu hao đường thằng.

phù hợp với lợi ích của các chủ thể có liên quan, đồng thời tạo ra thuận lợi cho

Phương pháp khấu hao theo số dư giảm dần có điều chỉnh.

doanh nghiệp trong việc quản lý tài sản cố định, và phương pháp khấu hao này phải

Phương pháp khấu hao theo số lượng, khối lượng sản phẩm.

được thuyết minh rõ trong BCTC.

Sau khi tham khảo một số ý kiến của các DN niêm yết cho biết lý do không

3.2.1.3 Về đánh giá tổng tài sản của doanh nghiệp

được sự thống nhất của cơ quan thuế, thiết nghĩ đây cũng là vấn đề cần được các cơ

Nhằm để có thể đánh giá được khả năng bảo toàn vốn của doanh nghiệp,

quan quản lý Nhà nước xem xét lại, vì trong giai đoạn hiện nay các loại hình tài sản

trong TMBCTC phải có thông tin so sánh mức biến động giữa tài sản và nguồn vốn

cố định trên thế giới nói chung và Việt Nam chúng ta nói riêng, có tốc độ hao mòn

cuối niên độ kế toán của DN. Tham khảo IFRS về giá trị hợp lý của tài sản tại thời

vô hình tăng nhanh do sự tiến bộ của khoa học – kỹ thuật, các cơ quan quản lý nên

điểm lập BCTC, TMBCTC cần có một mục trình bày phần đánh giá nói trên, nội

linh động cho từng doanh nghiệp có giải trình về thay đổi trong cách tính toán hao

dung đề nghị như sau:

mòn tài sản cố định, trước hết nhằm mục đích bảo toàn vốn và phản ảnh đúng thực

A. Tình hình tài sản

trạng tài sản cố định của doanh nghiệp, sau nữa đáp ứng tình hình chung của đất

1. Tổng giá trị tài sản tính đến 31.12.năm …. :

…………………..đồng

nước trong giai đoạn hội nhập kinh tế quốc tế.

2. Các khoản ghi giảm tài sản trong năm:

…………………..đồng

Tài sản cố định có khấu hao nhanh sẽ mau thu hồi vốn, tạo điều kiện cải tiến kỹ

2.1 Trích quỹ phúc lợi:

…………………..đồng

thuật, tăng năng suất lao động và hiệu quả hoạt động kinh doanh, như thế lợi nhuận

2.2 Trích quỹ khen thưởng:

…………………..đồng

cũng tăng lên, tức là thuế thu nhập doanh nghiệp cũng tăng theo tương ứng.

2.3 Cổ tức phải trả:

…………………..đồng

Mặt khác DN khấu hao nhanh giá trị tài sản cố định, sau khi tài sản hết khấu

3. Tổng tài sản cuối kỳ: (1) – (2)

…………………..đồng

hao, nếu còn tiếp tục được dùng trong sản xuất kinh doanh thì sẽ không còn khấu

4. Nợ phải trả

…………………..đồng

hao. Như vậy, lợi nhuận thấp ở những năm đầu, sẽ tăng lên ở những năm sau, tổng

5. Tổng tài sản thuần: (3) – (4)

…………………..đồng

6. Chỉ số lạm phát (do GSO công bố):

………………….…..%

- 67 -

- 68 -

7. Giá trị tài sản thuần thực ước tính {(5) x (1- (6))}:…………………..đồng

kịp thời và cân xứng cho các đối tượng có nhu cầu cần thông tin, phục vụ mục đích

B. Tình hình nguồn vốn

phân tích và ra quyết định đầu tư.

1. Vốn đầu tư của chủ sở hữu:
C. Chênh lệch (A.7) – (B.1): ( >0 : + ; <0 : -)

…………….……..đồng

- Tài liệu được công bố trên cổng thông tin điện tử phải là các văn kiện có đầy

..………………… đồng

đủ tư cách pháp lý, tức là phải đầy đủ chữ ký đúng chức danh, con dấu, giấy ủy

D. Phần tự đánh giá về tình hình tài sản doanh nghiệp của Ban Giám đốc:

quyền (nếu có) và các quy định khác của pháp luật.

……………………………………………………………………………..

- Các biểu mẫu quy định trong CBTT cần loại bớt các nội dung thừa, bổ sung

……………………………………………………………………………..

các thông tin thiếu ví dụ: mẫu CBTT-02, CBTT-03 trong Thông Tư 38/2007/TT-

3.2.1.4 Về tính pháp lý của báo cáo tài chính :
- BCTC trong CBTT phải là BCTC hợp pháp, tức là có đầy đủ con dấu và
chữ ký trong trường hợp là BCTC giữa niên độ.

BTC cần xem lại, nên chọn hình thức bổ sung các thông tin trong quy định trên vào
báo cáo của Ban Giám đốc và bản TMBCTC, cũng như cần trình bày thêm chi tiết
doanh thu so sánh giữa quý trước và quý này để nhà đầu tư đủ thông tin đánh giá.

- Nếu là BCTC năm, ngoài những yêu cầu trên BCTC còn phải được công

- Báo cáo kiểm toán bắt buộc phải đăng toàn văn và phải có giải trình, các biện

bố tất cả các nội dung theo quy định như : báo cáo của Ban giám đốc (Ban Tổng

pháp xử lý nếu trong báo cáo kiểm toán, kiểm toán viên có ý kiến ngoại trừ, và nếu

giám đốc), Báo cáo kiểm toán, báo cáo tài chính đã được kiểm toán và các báo cáo

là các vấn đề cần phải có thời gian mới xử lý được như xác định công nợ, thẩm

khác theo yêu cầu của UBCKNN (nếu có),

định tài sản …, thì phải xác định rõ thời gian công bố xử lý, đồng thời kèm theo thư

- Các chức danh trong các báo cáo phải được ký theo đúng quy định, trường
hợp không đúng phải công bố giấy ủy quyền kèm theo.
- Trong TMBCTC đề nghị có thêm một dòng:

xác nhận của kiểm toán viên phụ trách kiểm toán BCTC cho từng vấn đề cụ thể về
ý kiến ngoại trừ trong BCTC.
- Các cơ quan quản lý phải có lộ trình theo dõi, kiểm tra, giám sát và xử lý

Người đại diện theo pháp luật của doanh nghiệp: …………………………………..

những sai phạm định kỳ và đột xuất trong việc CBTT của các DNNY, nhằm mục

- Các BCTC có kiểm toán phải có ý kiến kiểm toán viên là chấp nhận toàn

đích đưa dần việc CBTT đi vào quy củ và nề nếp, đây là yếu tố cơ bản nhằm phát

phần, nếu có khoản ngoại trừ trọng yếu, doanh nghiệp phải công bố công văn giải
trình nội dung ngoại trừ, các phương án xử lý và phải cam kết thực hiện đúng thời
gian.

triển thị trường ổn định, bền vững.
3.2.3. Giải pháp về điều kiện và trách nhiệm công bố thông tin
- Quy định về điều kiện và trách nhiệm công bố thông tin phải cụ thể, rõ ràng

3.2.2. Giải pháp về phạm vi và hình thức công bố thông tin

với những đối tượng có trách nhiệm phải cung cấp thông tin theo quy định, tuy

- Điều kiện đầu tiên là các DNNY phải xây dựng trang web của chính mình và

nhiên trong tình hình hiện nay, trường hợp quá tải thông tin, thường xảy ra do hiện

quản lý tốt, đây là giải pháp mang tính cơ bản trong nội dung công bố thông tin.

nay các công ty đại chúng đăng ký với UBCKNN đến thời điểm 31/12/2008 là 896

Thông tin được đưa ra công chúng bằng nhiều kênh khác nhau sẽ đảm bảo yếu tố

công ty, vì vậy nên chăng phải có quy định thêm thời gian cho việc công bố vì lý

do phương tiện công bố thông tin chưa đáp ứng kịp.


- 69 -

- Tổng chung các yếu tố gây trở ngại trong việc công bố BCTC, các cơ quan
quản lý nên xem xét tăng thêm thời gian cho các công ty có mức vốn lớn, số công

- 70 -

có ý kiến căn cứ vào chuẩn mực kiểm toán hiện hành, tránh trường hợp phát biểu
chung chung cho có lệ.

ty con và đơn vị trực thuộc nhiều, DN đóng trên địa bàn kinh tế có giao thông đi lại

- Các cơ quan quản lý phải xây dựng một hệ thống thang điểm để đánh giá chất

khó khăn …, thời gian đề nghị là 1 tháng (30 ngày) cho BCTC giữa niên độ, và

lượng thông tin của các DNNY công bố trong năm, cuối năm có tổng kết đánh giá

trong vòng 4 tháng (tương đương 120 ngày) cho BCTC có kiểm toán cuối niên độ

việc thực hiện trách nhiệm CBTT và công bố trên phương tiện thông tin đại chúng

cuả các DNNY.

để các nhà đầu tư có thể so sánh, đánh giá.

- Ngoài ra UBCKNN cũng phải quy định cả với những cơ quan quản lý trực

- Các cơ quan điều hành vĩ mô TTCK nên tăng cường thêm một số chức năng

tiếp như SGDCK về thời gian công bố nhằm đảm bảo thông tin có thể đến với NĐT

cho các tổ chức hiệp hội chuyên ngành, tổ chức kiểm tra chéo, đánh giá tình hình

trong thời gian ngắn nhất, tránh tình trạng thời gian thông tin nằm chờ tại các cơ

thực hiện các công tác có liên quan đến thông tin được công bố trên TTCK.

quan trung gian khá dài, đây cũng là nguyên nhân xảy ra tình trạng rò rỉ thông tin

3.2.5. Giải pháp xử lý các vi phạm – các biện pháp chế tài

công bố trong những năm vừa qua (đề nghị quy định: nếu là ngày làm việc phải

Đơn vị trực tiếp theo dõi giám sát, thanh tra các tổ chức cá nhân hoạt động trên

công bố trong ngày, trường hợp bất khả kháng có thể chậm trễ, nhưng thời gian

TTCK hiện nay do Ban thanh tra UBCKNN dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Chủ tịch

chậm trễ không quá 2 ngày, kể cả trường hợp là ngày thứ bảy và chủ nhật).

UBCKNN, văn bản quy định về công tác này là Nghị định 36/2007/NĐ-CP, ngày

3.2.4. Giải pháp đánh giá chất lượng thông tin công bố

8-3-2007 của Chính phủ và Thông tư 97/2007/TT-BTC, ngày 8-8-2007 của BTC về

- Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, Sở Giao dịch Chứng khoán cần có văn bản

việc xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực chứng khoán và TTCK.

quy định về các mức độ ngoại trừ trong báo cáo kiểm toán nếu có, từ mức độ bắt

Thực trạng chấp hành CBTT là BCTC thường niên đang xảy ra nhiều vấn đề như

phải giải trình vấn đề ngoại trừ, các giải pháp xử lý, cho đến các trường hợp vi

hiện nay, nguyên do chính một phần cũng vì công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý các

phạm trọng yếu, có thể bắt buộc phải thanh tra, hoặc kiểm toán lại, đồng thời cũng

vi phạm chưa được rốt ráo, đến nơi đến chốn, tình hình thực tế là các CTCP tăng

nên hướng dẫn cụ thể về trình tự thực hiện công việc kiểm toán mà DN phải thực

lên ngày càng nhiều, khối lượng công việc lớn, nhân sự thanh tra lại mỏng, tình

hiện, nhằm tránh các lỗi sai cơ bản mà các DN có thể vấp phải như không mời công

hình sai phạm diễn biến ngày một phức tạp, mặt khác hệ thống văn bản luật pháp

ty kiểm toán tham gia kiểm kê tài sản DN cuối kỳ, các khoản quy định trong xác

về chứng khoán còn chưa đồng bộ, nhất là trong lĩnh vực phát hành cổ phiếu tăng

nhận công nợ phải thu, phải trả, các vấn đề có liên quan đến miễn giảm thuế thu

vốn điều lệ đối với các CTCP chưa phải là công ty đại chúng.

nhập doanh nghiệp…

Ngoài các lý do trên thì biện pháp chế tài hiện nay cũng chưa có tác động tích

- Ý kiến của kiểm toán viên trong báo cáo kiểm toán cần quy định rõ mức độ

cực, hình thức xử lý, mức chế tài là phạt tiền theo khung quy định như hiện nay là

ngoại trừ trọng yếu, nếu có ảnh hưởng đến BCTC kiểm toán viên phải nói rõ vấn đề

quá nhẹ, không đủ tính răn đe. Căn cứ vào báo cáo xử phạt hành chính trong lĩnh

ngoại trừ sẽ có ảnh hưởng như thế nào, trong báo cáo kiểm toán và đồng thời phải

vực chứng khoán và TTCK năm 2008 thì mức thấp nhất là 10 triệu đồng và mức
cao nhất là 100 triệu đồng, trong đó phổ biến là mức phạt 20 đến 30 triệu đồng, so

- 71 -

- 72 -

với giá trị của những vụ việc vi phạm, mức phạt này là quá nhẹ, và chủ yếu là phạt
vi phạm trong lĩnh vực phát hành chứng khoán mà thôi.
Giải pháp xử lý trong công tác theo dõi, kiểm tra, giám sát cần phải được xem
là quan trọng, không thua kém việc xây dựng môi trường kinh doanh trên TTCK,

Nhiệm vụ chính của kiểm toán nội bộ được tập trung vào: kiểm toán hoạt động

và kiểm toán tuân thủ, thông thường kiểm toán nội bộ được chia thành 2 bộ phận
kiểm soát về kế toán (Internal accounting controls) và kiểm soát về hành chính
(Internal administrative controls)

môi trường kinh doanh có được bình đẳng, minh bạch, lành mạnh hay không, ảnh

Về nguyên tắc Ban kiểm toán nội bộ (hay thường gọi là Ban kiểm tra nội bộ)

hưởng phần lớn từ chỗ pháp luật có được thực thi nghiêm minh, xử lý đúng người,

có tính độc lập tương đối với Ban điều hành doanh nghiệp, thì hiệu quả kiểm tra,

đúng tội, đồng thời các biện pháp chế tài phải có đủ tính răn đe, chế ngự các hành

giám sát mới hữu hiệu, tuy nhiên với nếp suy nghĩ trên, ban kiểm tra nôi bộ thường

vi vi phạm trong hoạt động kinh doanh hay không.

chỉ là kiêm nhiệm, hình thức và đối phó là chính.

Ngoài ra cách xử lý thông tin phải nhanh chóng, kịp thời, thông tin xử lý còn

Đề nghị các cấp quản lý cần hướng dẫn cụ thể hơn nữa về quy chế kiểm tra nội

phải được công bố rộng rãi trong công chúng, nếu có các biện pháp khắc phục hậu

bộ, tổ chức này phải có thành viên có nghiệp vụ kế toán, đồng thời ban kiểm tra nội

quả thì các doanh nghiệp, cá nhân vi phạm phải cam kết, công bố kết quả việc khắc

bộ nên trực thuộc hội đồng quản trị.

phục hậu quả trong thời gian bao lâu và phải thực hiện đúng theo cam kết trên.

b. Kiểm toán độc lập

Mặt khác các biện pháp chế tài như phạt tiền, nên tính theo phần trăm (%) giá

Kiểm toán độc lập được hình thành và phát triển cùng với sự phát triển của nền

trị của các vụ vi phạm, có quy định mức tối đa và tối thiểu, nhằm linh hoạt hoá biện

kinh tế thị trường và chính sách cổ phần hoá chuyển đổi mô hình DNNN thành

pháp chế tài phù hợp với tốc độ phát triển chung về giá trị giao dịch trên thị trường

công ty cổ phần , lúc này nhu cầu về kiểm toán BCTC của các công ty cổ phần là tổ

trong giai đoạn hiện nay.

chức phát hành, tổ chức niêm yết …tăng nhanh do ưu thế của mô hình doanh

3.2.6 Giải pháp đối với công tác kiểm toán
a. Kiểm toán nội bộ:
Đây là vấn đề còn mới mẻ đối với các doanh nghiệp Việt nam nói chung, và các
DNNY nói riêng, hiện nay theo mô hình công ty cổ phần, công tác kiểm tra nội bộ
được hiểu như là công cụ phục vụ cho Ban giám đốc (Ban Tổng giám đốc) công ty,
vì thế mặc dù đã có Quyết định 12/2007/QĐ – BTC ngày 13-3-2007, của Bộ Tài
chính hướng dẫn các DNNY thực hiện xây dựng quy trình kiểm tra, kiểm soát nội
bộ, nhưng rất ít doanh nghiệp thực hiện nghiêm túc quy chế này, điều này cũng dẫn

đến khó khăn cho các kiểm toán viên độc lập khi thực hiện kiểm toán tại doanh
nghiệp.

nghiệp dạng này, vì vậy đòi hỏi kiểm toán độc lập cũng được phát triển nhằm đáp
ứng như cầu trên.
Kiểm toán độc lập ở nước ta hoạt động hoạt động dựa trên các văn bản pháp lý
sau:
Quyết định số 28/2003/QĐ-BTC ngày 28-3-2003 của Bộ Tài chính ban hành hệ
thống chuẩn mực kiểm toán Việt Nam
Nghị định số 105/NĐ-CP ngày 30-3-2004 của Chính phủ về kiểm toán độc lập.
Thông tư số 64/2004/TT-BTC ngày 29-6-2004 của Bộ Tài chính hướng dẫn
đăng ký hành nghề kiểm toán và quản lý kiểm toán viên hành nghề.
Quyết định số 59/2004/QĐ-BTC ngày 9-7-2004 của Bộ Tài chính về quy chế thi
tuyển và cấp chứng chỉ kiểm toán viên.


- 73 -

Nghị định số 133/2005/NĐ-CP ngày 30-3-2005 của Chính phủ về việc sửa đổi,
bổ sung một số điều của Nghị định số 105/NĐ-CP ngày 30-3-2004 của Chính phủ
về kiểm toán độc lập.

- 74 -

bảo chắc chắn 100% mức độ tin cậy, nhưng một BCTC được kiểm toán sẽ đảm bảo
không có sai sót trọng yếu.
Kinh nghiệm xảy ra bê bối tài chính trên TTCK Mỹ năm 2000, 2001 với sự sụp

Quyết định số 47/2005/QĐ-BTC ngày 14-7-2005 của Bộ Tài chính về việc

đổ của Công ty Enron và Worldcom, trong đó có sự liên đới trách nhiệm của công

chuyển giao cho Hội Kiểm toán viên hành nghề Việt Nam (VACPA), thực hiện

ty kiểm toán hàng đầu tại Mỹ là Arthur Andersen, đây cũng là nguyên nhân dẫn

một số nội dung công việc quản lý, hành nghề kế toán, kiểm toán.

đến sự ra đời của đạo luật Sarbanes – Oxley năm 2002.

Quyết định số 89/2007/QĐ-BTC ngày 24-10-2007 của Bộ Tài chính về việc

Thị trường chứng khoán Việt Nam với vụ rối ren tài chính của công ty cổ phần

ban hành Quy chế lựa chọn doanh nghiệp kiểm toán được chấp thuận kiểm toán

Bông Bạch Tuyết năm 2008 (Bibica vào năm 2005), trong đó nổi lên những vấn đề

cho tổ chức phát hành, tổ chức niêm yết và tổ chức kinh doanh chứng khoán.

như: không tuân thủ chế độ kế toán và lập BCTC, thông tin được công bố trên

Với yêu cầu ngày càng cao về chất lượng BCTC của các DNNY, trước hết

TTCK, hạn chế về trình độ của kiểm toán viên và doanh nghiệp kiểm toán trong

công tác kiểm toán phải được đặt lên hàng đầu, vì bản chất của kiểm toán là đảm

quá trình cung cấp dịch vụ kiểm toán cho các DNNY…, mặt khác nó cũng cho thấy

bảo an toàn lợi ích kinh tế cá nhân, lợi ích xã hội, làm lành mạnh hoá môi trường

một vụ bê bối về tài chính của một DNNY có ảnh hưởng như thế nào đối với

đầu tư, thúc đẩy công tác kế toán phải tuân thủ luật pháp, chuẩn mực cũng như

TTCK. Những trường hợp như thế làm thiệt hại về tài chính là không nhỏ cho nhà

minh bạch hoá tài chính quốc gia.

đầu tư là cổ đông trong công ty, nếu còn tái diễn sẽ xói mòn niềm tin của nhà đầu

Do công việc của kiểm toán độc lập là kiểm toán BCTC các doanh nghiệp, vì
thế trước hết bản thân doanh nghiệp kiểm toán cũng phải được chứng nhận kiểm
định chất lượng doanh nghiệp, các nhân tố có thể ảnh hưởng đến chất lượng kiểm
toán là:

tư, cũng như ảnh hưởng lâu dài đến sự phát triển của TTCK.
Tính đến 31/12/2008 toàn quốc có 158 công ty kiểm toán trong đó năm 2008,
có 34 công ty được phép kiểm toán các DNNY và DN phát hành cổ phiếu.
Tổng số công ty đại chúng đăng ký với UBCKNN tính đến cùng kỳ là 896

Môi trường pháp lý.

công ty, tổng số công ty niêm yết trên hai sàn giao dịch là 356 công ty, chưa tính số

Yếu tố cạnh tranh.

công ty dự tính đăng ký niêm yết trên hai sàn giao dịch và các CTCP phát hành cổ

Đạo đức nghề nghiệp, kỹ năng chuyên môn của kiểm toán viên.

phiếu ra công chúng…, chắc chắn áp lực thời vụ kiểm toán đè nặng lên các doanh

Trình độ quản lý, ứng dụng khoa học - kỹ thuật, chính sách đãi ngộ đối với

nghiệp kiểm toán được phép kiểm toán các tổ chức niêm yết và tổ chức phát hành,

kiểm toán viên của doanh nghiệp kiểm toán.
Kiểm toán là một mắt xích không thể thiếu trong quy trình vận hành của

việc này không thể tránh khỏi ảnh hưởng đến chất lượng kiểm toán BCTC của các
kiểm toán viên trong khi thực hiện kiểm toán BCTC.

TTCK, TTCK là thị trường kinh doanh thông tin, hoạt động trên nền tảng của niềm

Qua tình trạng ngoại trừ xuất hiện khá nhiều trong các báo cáo kiểm toán, có

tin, do vậy một BCTC được kiểm toán bởi một công ty kiểm toán độc lập nghiêm

những điểm ngoại trừ là trọng yếu, nhưng các DNNY thường không công bố giải

minh, chính trực, và chuyên nghiệp, sẽ làm an lòng nhà đầu tư, cho dù không đảm

trình kèm theo. Các cơ quan quản lý TTCK cần phải có văn bản quy định rõ ràng

- 75 -

- 76 -

mức độ ngoại trừ trong BCTC là bao nhiêu phần trăm cho mỗi khoản mục, và tổng

chất lượng của TTCK trong tương lai, cũng như tương đồng với thông lệ quốc tế về

các khoản mục ngoại trừ là bao nhiêu phần trăm cho tổng tài sản kỳ báo cáo, mức

TTCK.

tối thiểu, tối đa, tình tiết giảm nhẹ, tăng nặng…, trường hợp nào giải trình, và nội

(2) Công tác kế toán có vị trí quan trọng trong việc cung cấp thông tin trên

dung giải trình phải làm rõ các vấn đề có liên quan, hình thức xử lý, thời gian bao

TTCK, đây cũng là cơ sở hình thành chất lượng hàng hoá trên thị trường. Hiện nay

nhiêu ngày phải công bố giải trình…Những trường hợp ngoại trừ nào phải kiểm

hệ thống các văn bản kế toán được xây dựng và thực hiện theo Luật, chuẩn mực và

toán lại, thời gian tổ chức kiểm toán lại, thời gian công bố xác nhận bằng thư kiểm

các văn bản hướng dẫn thi hành, hệ thống văn bản quy phạm pháp luật như thế rất

toán của kiểm toán viên…

phức tạp, chồng chéo cũng như gây khó khăn trong việc thực hiện, đề nghị Bộ cho

Mặt khác cũng cần quy định rõ trách nhiệm liên đới của kiểm toán viên và công

xây dựng, tu chính một bộ Luật và Chuẩn mực kế toán Việt Nam thống nhất, giảm

ty kiểm toán, với đánh giá của mình về BCTC đã kiểm toán của DNNY được phát

bớt các văn bản hướng dẫn kèm theo, làm khuôn mẫu cho các kế toán viên thực

hành ra công chúng, trong trường hợp thực hiện quy trình kiểm toán có sai sót.

hiện công tác kế toán.

Các văn bản pháp luật quy định về kế toán, kiểm toán phải được xây dựng thống

Theo thông lệ quốc tế, công việc xây dựng chuẩn mực kế toán được thực hiện

nhất giữa các tổ chức: kiểm toán độc lập và kiểm toán Nhà nước trong công tác

bởi Hiệp hội kế toán. Vì thế đề nghị Bộ tăng cường thêm một số chức năng cho Hội

kiểm toán BCTC của các tập đoàn, tránh để xảy ra chênh lệch số liệu trong BCTC

kế toán, kiểm toán Việt Nam (VAA) hiện nay, xây dựng Hội thành một tổ chức

của các doanh nghiệp vừa là DNNY, vừa là DNNN, vừa là công ty con của các tập

chuyên môn làm tham mưu cho Bộ về các vấn đề có liên quan đến công tác kế

đoàn.

toán, làm công tác trực tiếp quản lý, điều hành theo dõi, kiểm tra, cũng như kiến

Vấn đề kiểm toán BCTC nên đi dần đến thực hiện đối với tất cả mọi loại hình

nghị xử lý các vi phạm trong lĩnh vực kế toán .

DN trên toàn quốc, dựa trên tiêu chuẩn mức vốn kinh doanh, nhằm làm minh bạch

(3) Về công tác kiểm toán là dịch vụ có tầm ảnh hưởng quan trọng đến TTCK

hoá nền kinh tế, đồng thời đây cũng là dữ liệu quan trọng nói lên thực trạng nền

và có mối liên quan chặt chẽ đến CBTT là BCTC của các CTCP nói chung và các

kinh tế quốc gia qua từng thời kỳ, tạo điều kiện cho các cơ quan quản lý vĩ mô nền

DNNY nói riêng, đề nghị Bộ làm tham mưu cho Chính phủ nhanh chóng hoàn

kinh tế thực hiện các chính sách đạt hiệu quả cao.

thiện bộ Luật Kiểm toán độc lập trình Quốc Hội thông qua, đồng thời giao cho Hội

3.3. Một số kiến nghị

đồng kiểm toán viên hành nghề Việt Nam (VACPA), trực tiếp xây dựng hệ thống

- Bộ Tài Chính

chuẩn mực kiểm toán độc lập Việt Nam, cũng như quản lý, giám sát, thanh tra và

Qua nội dung phân tích tình hình thực hiện công bố BCTC của các DNNY,
chúng tôi xin có một số kiến nghị như sau:

xử lý các trường hợp vi phạm trong thực hiện kiểm toán, tránh để xảy ra những
trường hợp liên đới vi phạm có ảnh hưởng đến TTCK.

(1) Bộ Tài chính nên giao hẳn nhiệm vụ xây dựng hệ thống văn bản quy phạm

Mặt khác về chuyên môn nên tách hai nhiệm vụ kế toán, kiểm toán ra thành

pháp luật có liên quan đến lĩnh vực chứng khoán cho UBCKNN(SSC), sau khi đã

hai bộ phận riêng biệt, giao cho hai tổ chức thực hiện. Ví dụ chuyển VAA thành

trình Bộ và được duyệt y, nhằm phù hợp với tình hình phát triển cả về quy mô và


- 77 -

- 78 -

Hiệp hội kế toán, VACPA thành Hiệp hội kiểm toán, để dễ dàng trong việc xây

liên quan như Luật Doanh nghiệp, Luật Kế toán, Luật Đầu tư …, đồng thời đảm

dựng chuyên nghiệp hoá các công tác kế toán, kiểm toán.

bảo các biểu mẫu báo cáo có đầy đủ nội dung phục vụ cho phân tích tình hình tài

(4) Bán bớt cổ phần Nhà nước trong các DNNY không thuộc diện Nhà nước

chính doanh nghiệp, để hoạt động của thị trường ngày càng hiệu quả hơn.

cần nắm giữ, đi đôi với việc mở room cho nhà đầu tư nước ngoài trong một số lĩnh

+ Làm tham mưu cho Bộ Tài chính sửa đổi lại quy định về xử phạt, chế tài

vực ngành nghề không quan trọng, nhằm khai thác nguồn vốn nước ngoài, với mục

những vi phạm trên TTCK, sao cho có đủ tính răn đe, đồng thời lập lại kỷ cương

đích : thứ nhất nhằm thay đổi nếp làm việc, quản lý theo kiểu cũ của các nhà quản

trong lĩnh vực CBTT, cũng như đảm bảo việc tuân thủ luật pháp trong CBTT,

lý trong các DNNY có vốn nhà nước chiếm cổ phần chi phối, thứ hai giảm bớt thiệt

nhằm xây dựng môi trường minh bạch và lành mạnh trên TTCK.

thòi quyền lợi cho cổ đông thiểu số, thứ ba tìm kiếm bổ sung các nhân tố mới trong

+ Tăng cường hơn nữa công tác giám sát, quản lý việc thực hiện phát hành

và ngoài nước có năng lực điều hành DN trong giai đoạn hiện nay, cũng như từng

chứng khoán ra công chúng và phát hành riêng lẻ của các CTCP nói chung, các

bước nâng cao năng lực lãnh đạo điều hành chung của các DN trong toàn nền kinh

DNNY nói riêng nhằm tránh tình trạng mất cân đối tiền – hàng, ối đọng hàng hoá,

tế.

làm giảm tính hấp dẫn của cổ phiếu, hiệu quả của thị trường, đó cũng là nguyên
(5) Kiến nghị xem xét đưa vào TTCK một số hàng hoá tài chính khác như

thương phiếu, hối phiếu, hợp đồng giao sau…,các công cụ chứng khoán phái sinh
như nghiệp vụ mua bán khống, mua bán chứng khoán trung hạn, để xây dựng
TTCK ngày càng đa dạng, phong phú, phồn vinh.
- Ủy Ban Chứng Khoán Nhà Nước
+ Chấn chỉnh thực trạng CBTT hiện nay của các DNNY, nhất là các BCTC
thường niên, quy định lại về hình thức, phương tiện CBTT, đề nghị và giám sát các

nhân gián tiếp làm tăng cung, giảm cầu chứng khoán và là nguyên nhân dẫn đến
suy thoái thị trường.
+ Ngoài ra SSC cần đẩy mạnh hơn nữa công tác tuyên truyền giáo dục, phổ
kiến thức về chứng khoán và TTCK, hệ thống văn bản Luật có liên quan như Luật
Doanh nghiệp, Luật Đầu tư, Luật Chứng khoán …, để từng bước nâng cao trình độ
hiểu biết của các chủ thể tham gia TTCK, tạo sự tự giác thực hiện nghĩa vụ cho các
chủ thể tham gia thị trường.

DNNY xây dựng, quản lý tốt trang web của doanh nghiệp, giảm bớt hiện tượng quá

+ Cần có sự phối hợp cao trong mối quan hệ giữa các cơ quan điều hành và

tải trong CBTT, dùng phương tiện thông tin trên làm cầu nối giữa nhà đầu tư và

các tổ chức cung ứng các dịch vụ CBTT trên thị trường như: Hiệp hội kế toán,

doanh nghiệp, tạo sự an tâm cho nhà đầu tư, cũng như cho toàn thị trường.

kiểm toán Việt Nam (VAA), Hội đồng kiểm toán viên hành nghề Việt Nam

+ Tăng cường hơn nữa công tác theo dõi, giám sát, xử lý vi phạm, xây dựng hệ
thống cổng thông tin liên lạc giữa DNNY – SGDCK – UBCKNN, nhằm đảm bảo
cho nhà đầu tư có được thông tin chính xác, kịp thời, minh bạch và đầy đủ, cũng
như từng bước xây dựng TTCK mang tính cạnh tranh hoàn hảo.

(VACPA), Hiệp hội chứng khoán Việt Nam, trong việc xây dựng môi trường pháp
lý cũng như theo dõi, kiểm tra, giám sát các hoạt động CBTT trên TTCK.
+ UBCKNN xem xét lại tình hình TTCK trong giai đoạn hiện nay, nhằm tránh
gây ra tác động tâm lý xấu của nhà đầu tư trên thị trường về giao dịch cổ phiếu của

+ UBCKNN nên xem xét lại hệ thống văn bản hiện hành về CBTT, cần sửa

cổ đông nội bộ. Đề nghị SSC yêu cầu hạn chế chuyển nhượng cổ phần sở hữu cá

đổi sao cho gọn nhẹ, thông thoáng, kết hợp liên hoàn với hệ thống văn bản luật có

nhân (không kể số cổ phần đại diện vốn Nhà nước) trong suốt thời gian tại vị đối

- 79 -

- 80 -

với các thành viên Hội đồng quản trị, Ban giám đốc (Ban Tổng giám đốc), kế toán

làm cầu nối giữa doanh nghiệp và nhà đầu tư, tự mình có thể đảm bảo tốt việc

trưởng các DNNY, nếu muốn chuyển nhượng, hoặc phải rút khỏi thành viên các tổ

CBTT theo quy định của luật pháp trên thị trường.

chức trên, hoặc phải có sự đồng ý của Đại hội đồng cổ đông công ty.

+ Từng bước xây dựng đội ngũ các nhà quản lý theo phong cách mới, quản lý

- Sở Giao Dịch Chứng Khoán Thành Phố Hồ Chí Minh

theo mô hình công ty cổ phần hiện đại, thực hiện việc chấp hành, tuân thủ luật pháp

+ Tổ chức kiểm tra, giám sát tình hình các DNNY thực hiện quy chế của Sở

là việc quan trọng hàng đầu, có chế độ đào tạo, phát triển nguồn nhân lực phù hợp

về CBTT định kỳ, đảm bảo thông tin được công bố kịp thời theo đúng quy định của
luật pháp. Kiến nghị và hỗ trợ các DNNY thực hiện xây dựng trang web công ty
làm cổng thông tin điện tử, phục vụ yêu cầu CBTT.

với yêu cầu trong tình hình mới.
+ Nắm vững hệ thống luật pháp, xây dựng và hoàn chỉnh quy chế về CBTT,
thực hiện quản trị doanh nghiệp theo quy định của pháp luật, xây dựng hệ thống

+ Tổ chức đào tạo, tập huấn cho các nhân viên công bố thông tin trong các

kiểm tra nội bộ có tính độc lập cao, tạo điều kiện nâng cao trình độ về kế toán của

DNNY, nhằm đảm bảo các doanh nghiệp này hiểu rõ tính quan trọng của việc

các nhân viên tác nghiệp trong đơn vị, từng bước đạt yêu cầu thông tin được công

CBTT.

bố phải minh bạch, chính xác, đầy đủ và kịp thời.

+ Khuyến cáo các DNNY thực hiện tốt công tác quản trị, điều hành công ty,

+ Cần xem công tác CBTT là một công tác quan trọng nó phải được tuân thủ

xây dựng hệ thống kiểm tra nội bộ, để đảm bảo minh bạch hoá ngay từ trong nội bộ

và thực hiện nghiêm túc, các DNNY nên thành lập bộ phận chuyên trách công tác

doanh nghiệp.

CBTT, bộ phận này phải am hiểu về hệ thống luật pháp có liên quan đến việc

+ Xây dựng, phát triển hệ thống công nghệ thông tin nhắm đảm bảo yêu cầu
CBTT của các DNNY, mặt khác SGDCK cũng xem xét và hỗ trợ các DNNY tổ
chức thay đổi niên độ kế toán theo từng lĩnh vực ngành nghề nhằm phù hợp với
thực tế của các doanh nghiệp, đồng thời giảm tải cho hệ thống thông tin hiện nay
trong cung cấp dịch vụ, và đảm bảo tính kịp thời trong CBTT trên TTCK.
+ Tăng cường hơn nữa công tác phổ thông hoá các luật lệ hiện hành có liên
quan đến TTCK cho các chủ thể tham gia thị trường bằng nhiều hình thức khác
nhau, xem đây cũng là nguồn nhân lực tiếp tay cho công tác kiểm tra, giám sát các
hoạt động của thị trường, theo dõi, giám sát các DNNY trong việc thực hiện CBTT.
- Các công ty niêm yết
+ Để có thể chủ động trong công tác CBTT, các DNNY nên xây dựng trang
web công ty, và quản lý tốt cổng thông tin điện tử của doanh nghiệp mình, lấy đây

CBTT trên TTCK.

- 81 -

Kết luận chương 3

- 82 -

Kết luận chung

Các biện pháp nhằm hoàn thiện việc CBTT trước hết phải định hướng được

TTCK là sản phẩm tất yếu của nền kinh tế thị trường, đây là một kênh thu hút

mô hình xây dựng thị trường và hệ thống CBTT như thế nào? Xu thế phát triển hệ

vốn đầu tư rất quan trọng trong nền kinh tế, tình hình hoạt động của thị trường cũng

thống ra sao? Thông qua việc xác định quy mô tăng trưởng TTCK trong ngắn và

là cơ sở dữ liệu phục vụ công tác điều hành vĩ mô quốc gia.

dài hạn.

Đặc trưng của TTCK là thị trường vốn cao cấp, nguồn sống của TTCK là thông

Xây dựng TTCK phải đứng trên quan điểm:
- Hội nhập với TTCK thế giới, kế thừa kinh nghiệm các nước tiên tiến có nền
kinh tế thị trường phát triển.

tin được công bố trên thị trường, hàng hoá chứng khoán có một giá trị nội tại khá

trừu tượng và chính thông tin là điều kiện tiên quyết tạo nên giá trị nội tại đó.
Trong các loại thông tin thì BCTC của các DNNY được công bố thường kỳ có mức

- Học tập kinh nghiệm những mô hình TTCK các nước có nền kinh tế tương
tự về bản chất giống như nước ta (TTCK Trung Quốc), với mục đích xây dựng thị

độ rất quan trọng, vì vậy yêu cầu CBTT phải được đưa lên hàng đầu, nếu muốn cho
thị trường phát triển bền vững.

trường ổn định về lượng, đảm bảo về chất và phù hợp cho sự phát triển lâu dài.
- Trình độ, kiến thức về kinh tế của các chủ thể tham gia kinh doanh trên thị
trường cũng là đặc điểm cần chú ý trong xây dựng mô hình TTCK.
- Hoàn thiện hệ thống luật pháp theo hướng mở, đồng bộ và nhất quán, đi đôi

Các tổ chức hội nghề nghiệp có liên quan đến CBTT trên thị trường cần phải
được xây dựng theo như thông lệ quốc tế, nhằm phối hợp với các cơ quan quản lý
làm tham mưu, hỗ trợ và giám sát TTCK, đảm bảo luật lệ được thực thi một cách
nghiêm minh, xây dựng môi trường kinh doanh lành mạnh.

với việc xây dựng môi trường hoạt động kinh doanh thông thoáng, phát huy tinh
thần kinh doanh lành mạnh cũng như thực hiện tuân thủ pháp luật.
- Cùng với việc xây dựng hoàn chỉnh hệ thống công bố thông tin trên

Trong công tác kế toán, kiểm toán việc xây dựng hệ thống chuẩn mực kế toán
phù hợp với luật pháp và tình hình thực tế của Việt Nam, đồng thời đảm bảo đủ
điều kiện hoà nhập với với chuẩn mực kế toán, kiểm toán quốc tế khi có điều kiện.

TTCK, việc tăng cường các chức năng của các tổ chức, cơ quan hữu quan hỗ trợ

Tổ chức đào tạo và đào tạo lại đội ngũ cán bộ nhân viên làm công tác quản lý

TTCK (Hiệp hội kế toán, kiểm toán, chứng khoán…), các tổ chức này sẽ cùng với

thị trường. Tăng cường xây dựng hệ thống công nghệ thông tin hiện đại, phục vụ

Bộ Tài chính, UBCKNN, SGDCK, trực tiếp giám sát, theo dõi, kiểm tra, đánh giá

yêu cầu CBTT trên TTCK, đảm bảo thông tin công bố trên thị trường được thông

các hoạt động trên thị trường nhằm thực hiện trung thực và minh bạch hoá TTCK.

suốt.
Tổ chức hệ thống vận hành qua lại đối với các cơ quan quản lý trực tiếp, gián
tiếp và các cơ quan hữu quan đối với thị trường, nhằm đảm bảo các chủ trương,
chính sách của Nhà nước được thi hành đồng bộ thống nhất và hiệu quả, xây dựng
các hiệp hội chức năng giúp việc trong kiểm tra, thanh tra, giám sát, đánh giá các
mặt hoạt động trên TTCK, nhằm tạo điều kiện cho thị trường phát triển lành mạnh,
minh bạch, ổn định và bền vững.

- 83 -

NHẬN XÉT VÀ ĐÁNH GIÁ VỀ ĐỀ TÀI

- Đề tài được thực hiện có tính thời sự đối với chuyên ngành trong giai đoạn
hiện nay, cách trình bày và bố cục được xây dựng có phương pháp khoa học, trình
bày thứ tự và có logic, kỹ năng viết, ghi nhận và giải trình sự việc theo thứ tự hợp
lý, đơn giản, dễ hiểu và ít sai sót.
- Nội dung đề tài đã đưa ra khá nhiều ý kiến mới mẻ về cách nhìn nhận về
thông tin kế toán, báo cáo tài chính, công bố thông tin của các doanh nghiệp niêm
yết nói chung và các công ty cổ phần nói riêng. Thông qua nội dung đề tài đã phản

ánh, đánh giá, đưa ra các giải pháp và kiến nghị các vấn đề có liên quan trong lĩnh
vực kế toán trên thị trường chứng khoán như sau:
+ Nội dung công bố thông tin kế toán
+ Phạm vi và hình thức công bố thông tin
+ Điều kiện và trách nhiệm trong việc công bố thông tin
+ Đánh giá chất lượng thông tin được công bố
+ Hình thức xử lý các vi phạm – các biện pháp chế tài
+ Công tác kiểm toán và ảnh hưởng của nó đến thông tin công bố, và;
Một số kiến nghị đối với các cơ quan, tổ chức lãnh đạo, quản lý, điều hành,
cung cấp hàng hoá trên thị trường chứng khoán Việt Nam.
Chi tiết được trình bày cụ thể từ trang 53 đến trang 80 của đề tài.