BÀI học KINH NGHIỆM về xây DỰNG ĐẢNG rút RA từ sự sụp đổ CHỦ NGHĨA xã hội ở LIÊN xô và ĐÔNG âu

bài học kinh nghiệm về xây dựng đảng rút ra từ sự
sụp đổ của chủ nghĩa xã hội ở liên xô và đông âu đối
với đảng cộng sản Việt Nam
1. Xa rời nguyên tắc Đảng lãnh đạo là một trong những nguyên nhân dẫn
đến sự sụp đổ của chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô và Đông Âu
Tháng 2- 1848 tuyên ngôn của Đảng cộng sản ra đời, dánh dấu
một bóc tiễn vĩ đại trong lịch sử phát triển của t tởng chủ nghĩa xã hội.
Những dự báo thiên tài của các nhà xã hội chủ nghĩa không tỏng đợc C.Mác
- Ph. Ăngghen luận giải một cách sáng tỏ trên cơ sở khoa học, chủ nghĩa xã
hội từ không tởng trở thành khoa học. tuyên ngôn của Đảng cộng sản trở
thành cơng lĩnh chính trị của giai cấp vô sản trong cuộc đấu tranh chống
giai cấp t sản, giải phóng mình, giải phóng nhân loại. Giai cấp công nhân
đã tìm thấy vũ khí lý luận của mình ở chủ nghĩa Mác, đó là kim chỉ nam để
giai cấp công nhân đấu tranh giải phóng giai cấp mình và xây dựng chủ
nghĩa xã hội trở thành hiện thực.
Thắng lợi của cách mạng Tháng Mời Nga (năm 1917) mở ra một kỷ
nguyên mới trong lịch sử nhân loại. Đó là sự ra đời của nhà nớc xã hội chủ
nghĩa đầu tiên trên thế giới, chủ nghĩa xã hội từ lý luận trở thành hiện thực. Dới sự lãng đạo của Đảng bôn sê vích đứng đầu là lê nin vĩ đại, nhà nớc Xô
viết non trẻ đã trớc đứng vững trớc sự bao vây của 14 nớc đế quốc sự phản
kháng điên cuồng của giai cấp t sản. Ngày 30/12/1922 liên bang cộng hoà xã
hội chủ nghĩa ra đời, không ngừng lớn mạnh, phát triển trớc sự chống phá
quyết liệt của chủ nghĩa đế quốc và các thế lực phản động quốc tế; trớc những
khó khăn to lớn về kinh tế, xã hội, sự thiếu kinh nghiệm và non yếu về nhiều
mặt của chính quyền mới, nhất là trong việc tổ chức, quản lý, xây dựng một xã
hội mới- cha từng có trong lịch sử, đã khẳng định bản chất cách mạng- khoa
học, chân lý khoa học của chủ nghĩa Mác- Lênin, chủ nghĩa xã hội khoa học;
chứng minh đờng lối cách mạng đúng đắn, sáng tạo của các Đảng cộng sản
trong việc vận dụng các nguyên lý khoa học của chủ nghĩa Mác- Lênin vào
công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội. những thành tựu to lớn về kinh tế chính trị, quân sự, văn hoá, giáo dục mà nhân dân liên xô đạt đợc đã biến
ớc mơ của Lênin trở thành sự thật: Làm cho nớc Nga không những là một nớc xã hội chủ nghĩa mà còn trở thành một cờng quốc trên thế giới. Thắng

2

lợi của nhân dân Liên xô trong cuộc chiến tranh vệ quốc vĩ đại chẳng những
bảo vệ vững chắc tổ quốc xã hội chủ nghĩa đầu tiên trên thế giới mà còn
giải phóng giai cấp công nhân, nhân dân lao động hàng loạt các nớc khỏi sự
thống trị của chủ nghĩa đế quốc. chủ nghĩa xã hội từ một nớc trở thành một
hệ thống trên thế giới, Liên Xô trở thành một siêu c ờng, nhiều nớc xã hội
chủ nghĩa trở thành những nớc phát triển trên thế giới, đạt đợc nhiều thành
tựu to lớn trên tất cả các lĩnh vực. Chủ nghĩa xã hội thế giới là thành trì của
hoà bình và an ninh thế giới, là chỗ dựa tin cậy và vững chắc của các lực l ợng cách mạng, dân chủ và tiến bộ trên thế giới trong cuộc đấu tranh vì hoà
bình, độc lập dân tộc, dân chủ, và tiến bộ xã hội. điều đó càng chứng minh
cho tính cách mạng khoa học của chủ nghĩa Mác-Lê nin về qui luật phát
triển tất yếu của lịch sử nhân loại là tiến lên chủ nghĩa xã hội, là tiến trình
lịch sử tự nhiên.
Quá trình xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Liên xô và Đông Âu gặp không
ít khó khăn và sự chống phá của chủ nghĩa t bản đã có những bớc thăng trầm
nhất định. Mặt khác, Đảng công sản các nớc chủ nghĩa xã hội không nắm
vững nguyên tắc Đảng lãnh đạo, xa rời quần chúng, trợt dài trên con đờng cải
tổ, cải cách, dẫn đến sự sụp đổ chế độ chủ nghĩa xã hội.
Trớc những biến đổi nhanh chóng trong đời sống chính trị - xã hội của
thời đại, trớc những đòi hỏi mới của cuộc sống, do những sai lầm về đờng lối
chính trị, sự suy thoái về chính trị, sự phá hoại nham hiểm của chủ nghĩa đế
quốc và đặc biệt là sự thao túng của chủ nghĩa cơ hội, xét lại. Một số Đảng
cộng sản mất vai trò lãnh đạo xã hội, đất nớc lâm vào khủng hoảng toàn diện,
chế độ xã hội chủ nghĩa ở Liên Xô và Đông Âu sụp đổ. Đây là một tổn thất vô
cùng to lớn đối với phong trào cộng sản - công nhân quốc tế, đối với sự nghiệp
cách mạng thế giới. Tình hình đó làm cho chủ nghĩa xã hội, phong trào cộng
sản và công nhân quốc tế lâm vào thế thoái trào. Cục diện thế giới thay đổi,
thế cân bằng chiến lợc nghiêng về phía có lợi cho kẻ thù.

Sự sụp đổ chế độ xã hội chủ nghĩa ở Liên Xô và Đông Âu, tác động rất
lớn đến các lực lợng cách mạng trên thế giới. Các nớc định hớng xã hội chủ
nghĩa lâm vào tình trạng suy yếu, mất ổn định chính trị, suy thoái về kinh tế.
các thế lực chống cộng đẩy mạnh hoạt động chống phá, nhiều nớc rơi vào
xung đột, nội chiến, đảng cộng sản, đảng cách mạng mất chính quyền, phong
trào cộng sản- công nhân quốc tế thoái trào. Chủ nghĩa Mác- Lênin, chủ


3

nghĩa xã hội khoa học đứng trớc những thử thách khắc nghiệt. Chủ nghĩa
chống cộng, chủ nghĩa cơ hội, xét lại nhân cơ hội này dấy lên chiến dịch tiến
công quyết liệt vào hệ t tởng của giai cấp công nhân. Chúng cho đó là sự phá
sản, sự lỗi thời của chủ nghĩa Mác- Lênin, chúng ra sức vu cáo, xuyên tạc, phủ
nhận những nguyên lý, lý luận Mác xít; chúng đòi giải thể hệ t tởng MácLênin.v.v.. Tình hình đó làm cho một số Đảng cộng sản và công nhân bị phân
hoá, hoặc ngả sang khuynh hớng chính trị của chủ nghĩa xã hội dân chủ, từ bỏ
mục tiêu lý tởng cộng sản. Trong xã hội, một bộ phận đảng viên cộng sản, giai
cấp công nhân và nhân dân lao động có sự dao động, hoài nghi, giảm sút ý chí
chiến đấu, từ bỏ mục tiêu lý tởng của giai cấp vô sản.
Xa rời nguyên tắc Đảng lảng đạo giai cấp công nhân dẫn đến sự suy
yếu về chính trị, t tởng và tổ chức, mà trực tiếp là sự sai lầm về đờng lối chính
trị, xa rời, các nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác- Lênin. Để cho những
phần tử, chủ nghĩa cơ hội, xét lại thao túng phá hoại. mơ hồ mát cảnh giác trớc âm mu phá hoại của chủ nghĩa đế quốc; xa rời nhân dân, quan liêu, tham
nhũng, mất lòng tin của nhân dân, không đợc nhân dân bảo vệ và ủng hộ.
điều đó đã làm Đảng cộng sản bị phân liệt trong một thời gian và đi đến hoàn
toàn tan rã.
Sự sụp đổ chế độ xã hội chủ nghĩa ở Liên xô và Đông Âu là do yếu kém
của các Đảng cộng sản đã không coi trọng kết hợp chủ nghĩa Mác với thực tế
nớc mình và đặc trng của thời đại, không coi trọng và kế thừa phát triển lý
luận Mác xít. Không căn cứ vào tình hình mới để phát triển sáng tạo lý luận

Mác, nhận thức và vận dụng giáo điều chủ nghĩa Mác - Lênin về những quy
luật của chủ nghĩa duy vật lịch sử nh: Quy luật quan hệ sản xuất phải phù hợp
với tính chất và trình độ của lực lợng sản xuất; cơ sở hạ tầng và kiến trúc thợng tầng; tồn tại xã hội và ý thức xã hội; quy luật lợng - chất Trong quá
trình xây dựng mô hình kinh tế - xã hội của chủ nghĩa xã hội, quan điểm lý
luận có lúc rơi vào chủ nghĩa duy tâm, chủ quan duy ý chí, công thức hóa con
đờng đi lên chủ nghĩa xã hội, coi nhẹ công tác tổng kết kinh nghiệm thực tiễn,
phát triển lý luận. Xử lý các mối quan hệ giữa các thành tố trong hệ thống
chính trị cha đúng đắn, mất dân chủ trong Đảng, quan chức nhà nớc thì quan
liêu tham nhũng, Quốc hội và các tổ chức chính tri - xã hội không phát huy đợc vai trò trong hệ thống chính trị. Quyền làm chủ của nhân dân bị vi phạm.


4

Công tác tổ chức cán bộ, việc đào tạo, sử dụng tuỳ tiện, giáo dục, bồi dỡng
cán bộ lúc tả lúc hữu.
Trong đờng lối chính trị, đòi xét lại chủ nghĩa Mác - Lênin, xa rời
những vấn đề có tính nguyên tắc Mác - xít trong trong xây dựng Đảng, thực
hiện đa nguyên chính trị, đa đảng đối lập, từ bỏ vai trò lãnh đạo của Đảng, dân
chủ cực đoan vô chính phủ, vô nguyên tắc, phi chính trị hoá quân đội, từ bỏ
đấu tranh giai cấp Chủ quan duy ý chí sai lầm trong xây dựng hình thái
kinh tế xã hội chủ nghĩa, muốn nhanh chóng có chủ nghĩa xã hội, nên đã xoá
bỏ các hình thức sở hữu trung gian, ồ ạt công hữu hoá trong khi trình độ của
lực lợng sản xuất còn thấp cha phát triển, đi trái quy luật cơ bản của chủ nghĩa
Mác-Lênin.
Goocbachov - một nhân vật cơ hội xét lại đang nắm quyền ở Liên xô đã
câu kết với các thế lực chống phá chế độ xã hội chủ nghĩa đã phủ định toàn bộ
lịch sử của Đảng Cộng sản Liên Xô, phủ định chế độ xã hội chủ nghĩa, phủ
định chủ nghĩa Mác - Lênin, cuối cùng đi theo con đờng của chủ nghĩa xã hội
dân chủ. Đảng cộng sản Liên xô đã không nhận thức tỉnh táo, đúng đắn đối
với những vấn đề quan trọng trong và ngoài nớc, những vấn đề quan trọng liên

quan đến cơng lĩnh đờng lối của đảng nh cải cách, cải tổ, liên quan đến tiền
đồ vận mệnh của Đảng Cộng sản Liên Xô. Không làm rõ đợc thể chế cũ của
Liên Xô cần cải cách những gì, cải cách cái trớc cái gì sau, mô hình cải cách
nh thế nào Cán bộ của đảng thoái hóa, biến chất, chuyên quyền độc đoán cá
nhân, xa rời quần chúng nghiêm trọng. Nạn cửa quyền hách dịch với quần
chúng nhân dân không nắm đợc nguyện vọng của dân, không tôn trọng ý kiến
nhân dân. Đảng cộng sản Liên Xô đã mất đi hình ảnh của những ngời cộng
sản chân chính suốt đời phục vụ nhân dân.
Nguyên tắc tập chung dân chủ trong Đảng bị phá hoại, không những
làm cho đảng mất khả năng lãnh đạo, mà ngay cả mâu thuẫn trong đảng cũng
không giải quyết nổi. Trong Đảng Cộng sản Liên Xô tệ sùng bái cá nhân, độc
đoán chuyên quyền, nguyên tắc tập trung dân chủ bị phá hoại. Thời kỳ xảy ra
khủng hoảng ở Liên Xô, ngời ta đã tiến hành điều tra xã hội học về đảng:
Đảng Cộng sản Liên Xô đại biểu cho ai?. Kết quả cho thấy: Đảng Cộng sản
Liên Xô đại biểu cho toàn thể nhân dân lao động chỉ chiếm 7%, đại biểu cho
công nhân chỉ chiếm 4%, đại biểu cho toàn thể đảng viên cũng chỉ chiếm
11%, còn cho rằng Đảng Cộng sản Liên Xô đại biểu cho giới quan chức của


5

đảng, đại biểu cho cán bộ, đại biểu cho nhân viên công tác ở các cơ quan
chiếm 85%. Xem xét thực tế sau khi Liên Xô sụp đổ, tầng lớp quý tộc mới
của Nga hiện nay phần lớn không phải là những ngời bất đồng chính kiến, mà
là quan chức các cấp trong Đảng Cộng sản Liên Xô trớc đây. Chính lớp cán bộ
thoái hoá biến chất đó trong đảng, trớc tiên mợn cải cách để phá hủy chế đô
xã hội chủ nghĩa. Sau đó, khi giải thể, họ trở thành những kẻ mới phất lên mà
không một điều băn khoăn gì, mặc sức vơ vét của cải. Đối với một đảng mất
lòng dân, xa rời quần chúng nhân dân, thì ngày 19/8/1991 khi lá cờ trên điện
Kremli bị kéo xuống, quần chúng nhân dân Matxcơva thờ ơ, việc chuyển giao

chính quyền vô cùng thuận lợi. Điều đó hoàn toàn dễ hiểu, điều đó nghĩa là
chính sự mục nát trong Đảng Cộng sản Liên Xô là nguyên nhân sâu sa dẫn
đến sự sụp đổ của chế độ xã hội chủ nghĩa.
Sự sụp đổ của chế độ xã hội chủ nghĩa ở Liên Xô và Đông Âu đã, đang
và sẽ đợc các Đảng cộng sản, các lực lợng chính trị trên thế giới phân tích sâu
sắc. Phong trào cộng sản, công nhân quốc tế và Đảng cộng sản Việt Nam đã
chỉ rõ những nguyên nhân của nó: cả sâu xa và trực tiếp, cả khách quan và chủ
quan, cả bên trong và bên ngoài. v.v Trong đó, nguyên nhân của mọi nguyên
nhân là sự suy yếu vai trò lãnh đạo của Đảng cộng sản. Đảng xa rời nguyên
tắc lãnh đạo của chủ nghĩa Mác-Lênin.
2. Bài học rút ra đối với công tác xây dựng Đảng cộng sản Việt Nam
Bài học về sự thất bại của Đảng Cộng sản Liên Xô có nhiều trong đó có
bài học về xây dựng Đảng kiểu mới theo t tởng của chủ nghĩa Mác- Lênin, đó là
công tác xây dựng Đảng mác-xít chân chính. Vì vậy, khẳng định trong quá trình
lãnh đạo cách mạng Việt Nam phải tăng cờng xây dựng và chỉnh đốn đảng theo
nguyên tắc của chủ nghĩa Mác-Lênin, t tởng Hồ Chí Minh là hết sức cần thiết
trong công cuộc đổi mới của đất nớc ta hiện nay.
Đối với Đảng Cộng sản Việt Nam do Chủ tịch Hồ Chí Minh sáng lập và
rèn luyện, đã luôn chăm lo xây dựng và chỉnh đốn Đảng. Đây là nhiệm vụ thờng xuyên của Đảng để thực hiện vai trò lãnh đạo cách mạng của mình. Ngời
chỉ rõ: việc cần làm trớc tiên là chỉnh đốn lại Đảng, thực hành dân chủ
rộng rãi, thờng xuyên và nghiêm chỉnh tự phê bình và phê bình, giữ gìn sự
đoàn kết nhất trí của Đảng nh giữ gìn con ngơi của mắt mình, giữ gìn Đảng
ta thật trong sạch1. Đảng Cộng sản Việt Nam xác định: Tiếp tục tự đổi mới,
1

Hồ Chí Minh. Toàn Tập, Nxb. Chính trị Quốc gia, HN, 1995, tập 12, tr.497,498,503.


6

tự chỉnh đốn Đảng, tăng cờng bản chất giai cấp công nhân và tính tiền phong,
nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng; xây dựng Đảng thực
sự trong sạch vững mạnh về chính trị t tởng và tổ chức, có bản lĩnh chính trị
vững vàng, có đạo đức cách mạng trong sáng, có tầm trí tuệ cao, có phơng
thức lãnh đạo khoa học, luôn gắn bó với nhân dân 2. Phân tích sâu sắc sự sụp
đổ chế độ xã hội chủ nghĩa ở Liên Xô và Đông Âu, Đảng cộng sản Việt Nam
đã rút ra bài học kinh ngiệm quí báu đó là:
Thứ nhất, kiên định, trung thành với mục tiêu lý tởng của chủ nghĩa
Mác-Lênin, đứng vững trên lập trờng của giai cấp công nhân; kiên trì đấu
tranh bảo vệ các nguyên lý cách mạng của chủ nghĩa Mác- Lênin. không
ngừng chăm lo xây dựng, chỉnh đốn Đảng về chính trị, t tởng và tổ chức, tăng
cờng đoàn kết trong Đảng, nâng cao vai trò lãnh đạo, sức chiến đấu của Đảng;
xây dựng hệ thống chính trị và chế độ dân chủ; chú trọng phát triển kinh tế, xã
hội chăm lo đời sống cho nhân dân; giải quết đúng đắn các vấn đề xã hội bức
xúc; cảnh giác với kẻ thù; tăng cờng bảo vệ tổ quốc; tăng cờng đoàn kết quốc
tế. đặc biệt là kiên quyết đấu tranh, đập tan các luận điệu xuyên tạc của chủ
nghĩa chống cộng, chủ nghĩa cơ hội, xét lại.
Kiên định chủ nghĩa Mác- Lênin và sứ mệnh lịch sử của giai cấp công
nhân, đồng thời đổi mới t duy lý luận, vận dụng và phát triển sáng tạo các
nguyên lý chủ nghĩa Mác- Lênin, phù hợp với điều kiện lịch sử cụ thể, chống
mọi biểu hiện của chủ nghĩa giáo điều, bảo thủ, cũng nh những khuynh hớng
cơ hội, xét lại... Từ đó đề ra đờng lối, chiến lợc sách lợc đấu tranh đúng đắn,
tìm tòi những hình thức, biện pháp thích hợp từng bớc đa sự nghiệp cách mạng
xã hội chủ nghĩa vợt qua khó khăn thử thách, tiến lên giành những thắng lợi
mới. Thực tế cho thấy, mặc dù gặp khó khăn hết sức to lớn do tác động của sự
sụp đổ chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô và Đông Âu, nhng Việt Nam đã đứng
vững, tích cực đổi mới toàn diện trên nền tảng chủ nghĩa Mác- Lênin, t tởng
Hồ chí Minh giữ vững định hớng xã hội chủ nghĩa. Nhờ đó, Việt Nam vợt qua
khủng hoảng trì trệ, kinh tế tăng trởng và phát triển mạnh mẽ, chính trị ổn
định; quốc phòng an ninh đợc giữ vững, văn hoá- xã hội, đời sống vật chất và

tinh thần của nhân dân ngày càng đợc cải thiện và nâng cao. Quan hệ quốc tế
ngày càng mở rộng, uy tín của Việt Nam trên trờng quốc tế ngày càng cao.

2

Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X,Nxb.CTQG,HN,2006,tr.279.


7

Những thành tựu to lớn của công cuộc đổi mới ở Việt Nam, trong những
thập niên qua là sự minh chứng cho sức sống của chủ nghĩa Mác- Lênin, chủ
nghĩa xã hội khoa học và đó là kỳ vọng của các lực lợng cách mạng, tiến bộ
trên thế giới đối với chủ nghĩa xã hội, báo hiệu chủ nghĩa xã hội hoàn toàn có
khả năng vợt qua thử thách bớc vào thời kỳ phát triển mới trong thế kỷ XXI.
Thứ hai, kiên trì thực hiện nhiệm vụ xây dựng Đảng là then chốt, tập trung
trên chủ yếu trên ba mặt cơ bản chính trị, t tởng và tổ chức.
Chú trọng cơ sở và địa bàn trọng yếu, nhờ đó mà vai trò lãnh đạo của Đảng
cộng sản với toàn xã hội đợc giữ vững, quyền lực của Đảng cộng sản không bị
chia xẻ, đứng vững trớc sự tiến công của các thế lực thù địch, và bọn cơ hội về
chính trị . Thực hiện nghiêm túc cuộc vận động xây dựng, chỉnh đốn Đảng, tự phê
bình và phê bình trong các cơ quan, tổ chức đảng, đảng viên cha đạt yêu cầu đề ra.
Vẫn còn hiện tợng mất cảnh giác trớc những âm mu, thủ đoạn diễn biến hoà
bình của các thế lực thù địch, mơ hồ trớc sự phát triển của chủ nghĩa t bản hiện
đại, nhất là tình trạng suy thoái về t tởng chính trị, phẩm chất đạo đức, lối sống,
bệnh cơ hội, thực dụng, chủ nghĩa cá nhân, thiếu trung thực và tệ quan liêu, tham
nhũng, lãng phí, chuyên quyền, độc đoán, ức hiếp, sách nhiễu nhân dân, gây mất
đoàn kết nội bộ, nói không đi đôi với làm, trong một bộ phận không nhỏ cán bộ,
công chức. Nhiều tổ chức cơ sở đảng bị tê liệt, thiếu tính chiến đấu và không đủ
sức giải quyết những vấn đề phức tạp nảy sinh. Công tác t tởng còn nhiều bất cập,

thiếu tính thuyết phục, tính chiến đấu. Công tác lý luận cha làm sáng tỏ đợc một
số vấn đề quan trọng trong công cuộc đổi mới. Việc kiện toàn tổ chức bộ máy của
hệ thống chính trị và công tác tổ chức cán bộ trên một số mặt còn yếu kém. Chất lợng và hiệu quả kiểm tra, giám sát cha cao. Tình hình trên, đã có tác động không
nhỏ tới t tởng, tình cảm và tâm lý của một bộ phận cán bộ, đảng viên và nhân dân
ta, đặc biệt là những ngời trẻ tuổi thiếu kinh nghiệm và sự từng trải về chính trị đã
tỏ ra dao động, hoài nghi về mục tiêu lý tởng, mất niềm tin vào sự tất thắng của
chủ nghĩa xã hội, dao động về quan điểm lập trờng, giảm sút niềm tin, có nhận
thức mơ hồ, lệch lạc đối với chủ nghĩa Mác-Lênin và chủ nghĩa xã hội, đối với đờng lối, chủ trơng, chính sách đổi mới của Đảng và Nhà nớc. Một số ngời hô hào
đổi mới nhng xa rời nguyên tắc, từ bỏ định hớng xã hội chủ nghĩa; phủ nhận vai
trò chủ đạo của kinh tế Nhà nớc; đề cao vai trò điều tiết của kinh tế thị trờng, nhng
coi nhẹ chức năng quản lý của Nhà nớc xã hội chủ nghĩa, cổ vũ cho t nhân hóa, tự
do hóa t sản, tán dơng chủ nghĩa xã hội dân chủ, ở phía khác xuất hiện những biểu


8

hiện giáo điều, bám giữ những quan niệm về mô hình cũ của chủ nghĩa xã hội,
luyến tiếc cơ chế kế hoạch hóa tập trung quan liêu, bao cấp, có định kiến với nền
kinh tế nhiều thành phần, dị ứng với cơ chế thị trờng, coi nó đồng nghĩa với đi theo
con đờng t bản chủ nghĩa.
Trớc thực trạng trên, Đại hội VI của Đảng đã chỉ rõ: Phải chống chủ nghĩa
cơ hội dới mọi hình thức, có thái độ nghiêm khắc đối với những kẻ xu thời vụ lợi,
xu nịnh .... Cơng lĩnh xây dựng đất nớc thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội đợc
thông qua tại Đại hội VII của Đảng, phần về xây dựng Đảng một lần nữa khẳng
định, phải thờng xuyên phê bình và tự phê bình, đấu tranh chống chủ nghĩa cá
nhân, chủ nghĩa cơ hội và mọi hành động chia rẽ, bè phái. Đại hội VIII nêu rõ,
trong Đảng có những ngời có khuynh hớng cơ hội và coi kiên quyết chống các
biểu hiện cơ hội nh một việc làm cần kíp, một giải pháp quan trọng để gìn giữ
đoàn kết trong các tổ chức Đảng. Tiếp đến Đại hội IX khi nói về nhiệm vụ công
tác giáo dục t tởng - chính trị đã chỉ rõ, cần phải chống t tởng cơ hội, thực dụng

bằng mọi hình thức. Đại hội X đã chỉ rõ những hạn chế trong công tác chính trị, t
tởng và tổ chức đảng trong điều kiện nền kinh tế thị trờng không ít tổ chức Đảng
yếu kém, không làm tròn vai trò hạt nhân chính trị và nền tảng của Đảng, không
đủ sức giải quyết những vấn đề nảy sinh từ cơ sở, thậm chí có những tổ chức cơ sở
Đảng tê liệt mất sức chiến đấu3. các vị trí lãnh đạo trong Đảng, trong xã hội do
các đảng viên nắm giữ, nếu không thờng xuyên tu dỡng, rèn luyện, ngời đảng viên
sẽ say mê quyền lực, giữ quyền lực bằng mọi giá, lợi dụng quyền lực chính trị để
làm giàu bất chính. Đặc biệt là trong giai đoạn hiện nay, Đảng ta chủ trơng phát
triển nền kinh tế nhiều thành phần, đờng lối này đã đem lại nhiều thành tựu quan
trọng, đặc biệt trên lĩnh vực kinh tế. Với nền kinh tế nhiều thành phần đã làm cho
cơ cấu xã hội, cơ cấu giai cấp không còn thuần nhất nh trớc, sự phân hoá giàu
nghèo trong xã hội ngày càng tăng lên. Vì vậy, t tởng t sản và một số t tởng phi vô
sản khác lại có đất để tồn tại, điều này có ảnh hởng tiêu cực đến t tởng tâm lý xã
hội. Trong xã hội ta đã xuất hiện một số cán bộ chủ chốt trong các cơ quan của
Đảng, Nhà nớc không chịu tu dỡng, rèn luyện, khép mình vào tổ chức, dẫn đến
suy thoái về đạo đức, xa đoạ về lối sống, cơ hội, thực dụng, luồn lách hối lộ, với
mục đích, động cơ cá nhân là tìm cơ hội thăng quan tiến chức, giành lấy quyền
lực, danh vọng và quyền lợi cá nhân, sống không trung thực. Một bộ phận không
nhỏ cán bộ, Đảng viên kể cả một số cán bộ chủ chốt ở các cấp, yếu kém về phẩm
3

Văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ X, Nx b ctQG H, 2006 Tr 263


9

chất và năng lực; thiếu tính chiến đấu và tinh thần bảo vệ quan điểm, đờng lối của
Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nớc, giảm sút lòng tin, phai nhạt lý tởng;
một số có biểu hiện bất mãn, mất lòng tin, nói và làm trái với quan điểm và đờng
lối của Đảng, vi pham nguyên tắc tổ chức và hoạt động của Đảng, vi phạm pháp

luật của Nhà nớc. Bệnh cơ hội chủ nghĩa cá nhân, trong một bộ phận cán bộ,
Đảng viên có chiều hớng gia tăng; vẫn còn tình trạng chạy chức, chạy quyền,
chạy bằng cấp, chạy tội4. Để chống lại mọi biểu hiện cơ hội là vấn đề đặt ra
một cách cấp thiết hiện nay. Cần phải vạch trần chủ nghĩa cơ hội, cũng nh những
biểu hiện sâu xa của chủ nghĩa cơ hội, sự nguy hại của nó đối với mỗi cá nhân, tổ
chức đảng, tổ chức xã hội, và bộ máy Nhà nớc, để mọi ngời nhận diện, khi thấy
xuất hiện thì đấu tranh loại bỏ, đồng thời tự tu dỡng, rèn luyện mình để không mắc
phải; tiếp tục thực hiện cuộc vận động xây dựng, chỉnh đốn Đảng thật chặt chẽ có
chất lợng, toàn diện trên tất cả những lĩnh vực theo đúng tinh thần Nghị quyết
TW6 (lần 2) Khoá VIII; các tổ chức đảng làm tốt công tác quản lý cán bộ, đảng
viên trên tất cả các lĩnh vực, trong các mỗi quan hệ, thờng xuyên nắm chắc tình
hình t tởng cán bộ, đảng viên. Thực hiện nghiêm quy chế cán bộ, đặc biệt trong
việc bổ nhiệm cán bộ chủ chốt, không để những kẻ cơ hội về chính trị, thoái hóa
về phẩm chất đạo đức, những kẻ bất tài vào vị trí lãnh đạo; giáo dục cho toàn
Đảng, toàn dân kiên định với mục tiêu độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã
hội, kiên định chủ nghĩa Mác - Lênin, t tởng Hồ Chí Minh và sự lãnh đạo của
Đảng, quán triệt đờng lối đổi mới, phát huy sức mạnh tổng hợp của toàn Đảng,
toàn dân, phát huy chủ nghĩa yêu nớc, lòng tự hào, ý chí tự lập, tự cờng của dân
tộc. Đẩy mạnh tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý luận, làm rõ hơn nữa tính khoa
học con đờng đi lên chủ nghĩa xã hội ở nớc ta; chủ động tấn công triển khai có
hiệu quả cuộc đấu tranh trên mặt trận lý luận, t tởng, làm thất bại chiến lợc diễn
biến hòa bình của chủ nghĩa đế quốc và các thế lực thù địch trên lĩnh vực t tởng,
lý luận.
Xây dựng chỉnh đốn Đảng trong giai đoạn hiện nay là tăng cờng giáo dục
những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin, t tởng Hồ Chí Minh, nâng
cao giác ngộ về lý tởng và niềm tin vào Đảng Cộng sản Việt Nam, vào chủ nghĩa
xã hội, kiên định và quyết tâm thực hiện thắng lợi cơng lĩnh chính trị của Đảng
trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Trong giáo dục chủ nghĩa Mác - Lênin,
một mặt cần khẳng định những nguyên lý cơ bản và bản chất cách mạng của học
thuyết, mặt khác cần làm rõ những vấn đề cần nhận thức lại cho đúng đắn, những

4

Văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ X, Nx b c t QG H, 2006 Tr 263


10

vấn đề cần bổ sung, điều chỉnh và phát triển trên cơ sở tổng kết và khái quát những
kinh nghiệm thực tiễn và thành tựu của khoa học hiện đại. Cần đặc biệt chú trọng
việc giáo dục những nhận thức mới về chủ nghĩa xã hội, những bài học kinh
nghiệm bớc đầu tổng kết thực tiễn đổi mới, những thành tựu và triển vọng của sự
nghiệp đổi mới theo định hớng xã hội chủ nghĩa Chống mọi biểu hiện của chủ
nghĩa giáo điều những biểu hiện của chủ nghĩa cơ hội, xét lại.
Trên cơ sở của chủ nghĩa Mác - Lênin, t tởng Hồ Chí Minh, cần giáo dục sự
hiểu biết những học thuyết ngoài chủ nghĩa Mác - Lênin về chủ nghĩa xã hội. Phải
xây dựng quan điểm khoa học khách quan, biện chứng trong quá trình nghiên cứu
những học thuyết này và biết tiếp thu những nhân tố hợp lý để vận dụng vào sự
nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nớc ta. Phê phán, bác bỏ những quan điểm, t
tởng sai trái, thù địch, công khai chống Đảng, chống chế độ xã hội chủ nghĩa, ca
ngợi một chiều chủ nghĩa t bản. Khắc phục những biểu hiện mơ hồ về đấu tranh
giai cấp, về nhận thức các vấn đề chính trị - xã hội. Trong giai đoạn xây dựng chủ
nghĩa xã hội hiện nay, để làm tròn vai trò đội tiên phong, lãnh tụ chính trị, bộ tham mu chiến đấu của giai cấp công nhân, Đảng phải thờng xuyên giữ gìn sự trong sạch,
vững mạnh về chính trị, t tởng và tổ chức. Do đó, đổi mới, chỉnh đốn Đảng, nâng cao
năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng, phát huy truyền thống cách mạng, bản
chất giai cấp công nhân và tính tiên phong của Đảng, xây dựng Đảng ta thực sự trong
sạch, vững mạnh cả về chính trị, t tởng và tổ chức, đoàn kết, nhất trí cao, gắn bó mật
thiết với nhân dân, có phơng thức lãnh đạo khoa học, có đội ngũ cán bộ, đảng viên đủ
phẩm chất và năng lực. Đây là nhiệm vụ then chốt, có ý nghĩa sống còn đối với Đảng
và sự nghiệp cách mạng của nhân dân ta.
phải nâng cao bản lĩnh chính trị và trình độ trí tuệ của Đảng, kiên định với

chủ nghĩa Mác - Lênin, t tởng Hồ Chí Minh, mục tiêu độc lập dân tộc và chủ
nghĩa xã hội. Vận dụng và phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin, t tởng Hồ
Chí Minh trong hoạt động của Đảng. Thờng xuyên tổng kết thực tiễn, bổ sung,
phát triển lý luận, giải quyết đúng đắn những vấn đề do cuộc sống đặt ra. Nâng
cao trình độ trí tuệ, tiếp tục làm sáng tỏ những vấn đề về chủ nghĩa xã hội và con
đờng đi lên chủ nghĩa xã hội của nớc ta; làm rõ những cơ sở lý luận và thực tiễn đờng lối, chính sách của Đảng trong thời kỳ mới. Tiến hành đồng bộ công tác t tởng, công tác lý luận, gắn công tác này với công tác tổ chức - cán bộ, với phát triển
kinh tế, giải quyết hài hoà các lợi ích. Gắn xây với chống, lấy xây làm
chính. Đặc biệt quan tâm chống sự suy thoái về t tởng, chính trị, đạo đức, lối sống.


11

Kiên quyết đấu tranh bảo vệ chủ nghĩa Mác - Lênin, t tởng Hồ Chí Minh, bảo vệ
đờng lối, quan điểm của Đảng; phê phán, bác bỏ các quan điểm sai trái, thù địch.
kiện toàn và đổi mới hoạt động của tổ chức cơ sở đảng, nâng cao chất lợng đội
ngũ đảng viên, xây dựng đội ngũ đảng viên thật sự tiên phong, gơng mẫu, có phẩm
chất, đạo đức cách mạng, có ý thức tổ chức kỷ luật và năng lực hoàn thành nhiệm
vụ; kiên định lập trờng giai cấp công nhân, phấn đấu cho mục tiêu, lý tởng của
Đảng, vững vàng trớc mọi khó khăn, thử thách; năng động, sáng tạo, góp phần
tích cực vào công cuộc đổi mới, đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất
nớc, xây dựng và bảo về Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa; Đẩy mạnh tự
phê bình và phê bình trong sinh hoạt Đảng theo đúng quy định của Điều lệ
Đảng; Nâng cao chất lợng đội ngũ đảng viên gắn với nâng cao chất lợng tổ
chức cơ sở đảng. Đẩy mạnh công tác phát triển Đảng gắn với bảo đảm chất lợng. Chú trọng nâng cao trình độ của đảng viên; lấy đạo đức làm gốc, đồng
thời bồi dỡng về kiến thức, trí tuệ, năng lực để làm tròn nhiệm vụ ngời lãnh
đạo, ngời đi tiên phong trong các lĩnh vực công tác đợc giao; Thờng xuyên
sàng lọc đảng viên kịp thì đa ra khỏi Đảng những ngời không đủ t cách. thực
hiện nghiêm nguyên tắc tâp trung dân chủ trong Đảng; tăng cờng quan hệ gắn
bó giữa Đảng với nhân dân; nâng cao chất lợng và hiệu quả công tác kiểm tra.
Làm tốt công tác giáo dục chính trị, t tởng, quản lý và giám sát đảng viên về

năng lực hoàn thành nhiệm vụ và phẩm chất, đạo đức, lối sống; đấu tranh
chống chủ nghĩa cá nhân và những biểu hiện tiêu cực trong Đảng.
đổi mới tổ chức và công tác cán bộ. Cán bộ phải là những ngời có
phẩm chất chính trị tốt, tuyệt đối trung thành với Tổ quốc, với Đảng, hết lòng
phấn đấu vì lợi ích của nhân dân, của dân tộc; có bản lĩnh chính trị vững vàng,
không dao động trớc những khó khăn, thử thách, có năng lực hoàn thành
nhiệm vụ đợc giao; có nhân cách và lối sống mẫu mực, trong sáng; có ý thức
tổ chức kỷ luật cao, tôn trọng tập thể, gắn bó với nhân dân; Đổi mới công tác
cán bộ phải bảo đảm thật sự dân chủ, khoa học, công minh; Có cơ chế, chính sách
phát hiện, tuyển chọn, đào tạo, bồi dỡng, trọng dụng và đãi ngộ xứng đáng ngời có
đức, có tài; kịp thời thay thế những ngời kém năng lực, kém phẩm chất, có khuyết
điểm nghiêm trọng; Khắc phụ những biểu hiện cá nhân, cục bộ, nể nang, tuỳ tiện
trong công tác cán bộ; Thực hiện Đảng thống nhất lãnh đạo công tác cán bộ và
quản lý đội ngũ cán bộ đi đôi với phát huy trách nhiêm của tổ chức và ngời đứng
đầu của tổ chức trong hệ thống chính trị về công tác cán bộ.


12

Làm tốt công tác bảo vệ chính trị nội bộ. Hết sức chú trọng công tác
bảo vệ Đảng cả về chính trị, t tởng, tổ chức. Bảo vệ chính trị nội bộ là trách
nhiệm của toàn Đảng, trớc hết là của các cấp uỷ Đảng. Bảo vệ chính trị nội bộ
phải trên cơ sở chủ nghĩa Mác-Lê nin và t tởng Hồ chí Minh, bảo vệ cơng lĩnh,
đờng lối, chủ trơng, nguyên tắc tổ chức và hoạt động của Đảng, bảo vệ sự
đoàn kết thống nhất trong Đảng, bảo vệ cán bộ đảng viên. mỗi cán bộ, Đảng
viên phải trung thành, trung thực với Đảng, không giấu giếm khai man lịch sử
chính trị bản thân và gia đình. Các cấp uỷ tổ chức Đảng, nhất là cấp cơ sở
phải nắm chắc và quản lý chặt chẽ cán bộ Đảng viên cả về phẩm chất chính
trị và đạo đức lối sống, coi trọng việc nắm chắc tình hình cán bộ, nhất là
những vấn đề chính trị hiện hành5. Kiên quyết đấu tranh chống những biểu

hiện lệch lạc, trái với đờng lối , quan điểm nguyên tắc tổ chức và hoạt động
của Đảng, chính sách và pháp lụât của nhà nớc; dựa vào nhân dân, đề cao cảnh
giác, đập tan mọi âm mu , thủ đoạn của các thế lực thù địch phá hoại nội bộ
Đảng. củng cố kiện toàn cơ quan tham mu của Đảng về công tác bảo vệ chính
trị nội bộ, làm rõ chức năng, nhiệm vụ tăng cờng cán bộ có chất lợng, xây
dựng qui chế phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan bảo vệ chính trị nội bộ với các cơ
quan liên quan.
Thứ ba , xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam vững mạnh cả về chính
trị, t tởng và tổ chức theo hớng chính quy, tinh nhuệ, từng bớc hiện đại để đáp
ứng với yêu cầu nhiệm vụ bảo vệ Đảng, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa.
Xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam vững mạnh toàn diện, vững mạnh
cả về chính trị, t tởng và tổ chức là nội dung cơ bản hàng đầu, tạo nên sức mạnh
chiến đấu tổng hợp cho Quân đội. Muốn xây dựng quân đội chính quy, tinh nhuệ
cần có tổ chức, biên chế, trang bị theo chuẩn hoá; vừa có đủ hệ thống bổ sung
quân và chế độ phục vụ, cung cấp đầy đủ, vừa có hệ thống chỉ huy thống nhất.
Mọi hoạt động huấn luyện, giáo dục, sinh hoạt, công tác và chiến đấu đều đợc quy
định nghiêm ngặt trong điều lệnh, điều lệ của quân đội, bảo đảm cho quân đội có
tính kỷ luật cao, đủ điều kiện và khả năng tác chiến tập trung, quy mô lớn, hiệp
đồng các quân, binh chủng. Do vậy, việc xây dựng quân đội theo hớng chính quy,
tinh nhuệ, từng bớc hiện đại là tất yếu, phù hợp với điều kiện mới, phù hợp với sự
nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

5

Văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ X Nx b c t QG H, 2006 Tr 297


13

Đấu tranh phê phán các quan điểm, t tởng sai trái của các thế lực phản

động. Hiện nay, chủ nghĩa đế quốc và các thế lực thù địch đang tiến hành
chiến lợc diễn biến hoà bình để chống phá cách mạng nớc ta. Trong đó,
chúng đã triệt để lợi dụng con bài tôn giáo, dân tộc và phi chính trị hoá quân
đội làm ngòi nổ. Vì vậy, vừa phải xây dựng, củng cố hệ t tởng chủ nghĩa
Mác- Lênin, t tởng Hồ Chí Minh, quán triệt đờng lối quan điểm, chủ trơng
chính sách của Đảng pháp luật Nhà nớc, nhiệm vụ quân đội, vừa phải kiên
quyết đấu tranh với các quan điểm sai trái thù địch đây là nhiệm vụ thờng
xuyên và cấp bách của cả hệ thống chính trị. Đội ngũ các nhà khoa học đặc
biệt là khoa học xã hội và nhân văn phải tiến hành nghiên cứu, bổ sung và
phát triển lý luận góp phần vào bảo vệ chủ nghĩa Mác- Lênin, t tởng Hồ Chí
Minh, đờng lối, quan điểm của Đảng, chính sách và pháp luật Nhà nớc. Xây
dựng phẩm chất, đạo đức cách mạng cho cán bộ, đảng viên và quân nhân phù
hợp với điều kiện mới, xây dựng và nâng cao bản lĩnh chính trị, lập trờng,
quan điểm vững vàng, thế giới quan khoa học, có kiến thức sâu rộng, có năng
lực, có phơng pháp t duy khoa học, sắc bén về lý luận, nhạy cảm trong thực
tiễn, cảnh giác cách mạng cao, dũng cảm, giữ vững nền tảng tinh thần của
quân đội và xã hội. Đồng thời phải bám sát định hớng trong công tác đấu
tranh trên mặt trận lý luận t tởng của Đảng, của Quân đội, bám sát cuộc sống
của xã hội, quân đội, đổi mới nội dung, hình thức, phơng pháp đấu tranh; chủ
động đoàn kết phối hợp chặt chẽ với các lực lợng tham gia có hiệu quả vào cuộc
đấu tranh chống chiến lợc diễn biến hoà bình để xây dựng Quân đội cách
mạng, chính quy, tinh nhuệ và từng bớc hiện đại, bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt
Nam xã hội chủ nghĩa.
Chủ động đấu tranh chống lại chủ nghĩa cá nhân, khắc phục sự suy
thoái về chính trị, t tởng, đạo đức lối sống của một bộ phận cán bộ có chức, có
quyền. để củng cố và phát triển những đức tính tốt đẹp của đạo đức cách
mạng: Chủ nghĩa cá nhân là nh một thứ vi trùng rất độc, do nó mà sinh ra các
thứ bệnh rất nguy hiểm6 nh: Bệnh tham lam, bệnh lời biếng, bệnh kiêu ngạo,
bệnh hiếu danh, thiếu kỷ luật, óc hẹp hòi, óc địa phơng, óc lãnh tụ, thiếu tin tởng và nhất trí với đờng lối của Đảng, chính sách của Nhà nớc, tham ô, lãng
phí, bè cánh, hủ hoá, lối sống thực dụng, quan liêu, trù dập, thiếu dân chủ vi

phạm nguyên tắc...không yêu thơng con ngời, không thực hiện cần, kiệm, liêm
6

Hồ Chí Minh, Toàn tập, Nxb CTQG, Hà Nội 1995, Tập 5, tr 255.


14

chính, chí công vô t. Phải phê bình và tự phê bình, phải thực hiện công tác
kiểm tra, giữ gìn kỷ luật Đảng, đó là Thang thuốc hay nhất, Ta phải tự phê
bình ráo riết, và phải lấy lòng nhân ái, lấy lòng thành thật mà ráo riết phê bình
đồng chí mình. Hai việc đó phải đi đôi với nhau7, để giữ gìn phẩm chất đạo đức
cách mạng thực hành Chí công vô t, cần, kiệm, liêm, chính!, vì mục tiêu dân
giàu, nớc mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh.
Trong những năm sắp tới, tình hình quốc tế sẽ có nhiều diễn biến nhanh
chóng và phức tạp, khó lờng. Sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc của chúng ta
có những thời cơ để tiến lên, nhng cũng gặp nhiều khó khăn và thách thức không
thể xem thờng. Đảng cộng sản Việt Nam có nhiệm vụ nhìn thẳng vào sự thật để
kiểm điểm, đánh giá khách quan, toàn diện thành tựu và những yếu kém trong
quá trình lãnh đạo cách mạng. nghiên cứu một cách nghiêm túc những bài học từ
sự sụp đổ của chủ nghĩa xã hội ở đông âu và liên xô, xây dựng Đảng cộng sản
Việt Nam thực sự trong sạch, vững mạnh, về chính trị, t tởng và tổ chứcgắn bó mật
thiết với nhân dân, nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng trong
thời kỳ mới. Phát huy sức mạnh của toàn dân tộc, đẩy mạnh toàn diện công cuộc
đổi mới, đa đất nớc ta dân tộc Việt Nam ta vững bớc tiến lên chủ nghĩa xã hội. Đối
với Quân đội cần giữ vững nguyên tắc Đảng lãnh đạo trực tiếp, tuyệt đối về mọi
mặt, làm cho Quân đội thật trung thành với Đảng với nhân dân, sẵn sàng chiến đấu
bảo vệ vững chắc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

7

Hồ Chí Minh, Toàn tập, Nxb CTQG, Hà Nội 1995, Tập 5, tr 239.