luận văn thạc sĩ Thực trạng và giải pháp chủ yếu nhằm phát triển kinh tế trang trại trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH
------------------------------------------------

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

LÝ VĂN TOÀN
LÝ VĂN TOÀN

THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP CHỦ YẾU
NHẰM PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI
TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH THÁI NGUYÊN

THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP CHỦ YẾU
NHẰM PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI
TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH THÁI NGUYÊN
Chuyên ngành: Kinh tế Nông nghiệp
Mã số: 60 - 31 - 10

LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ
LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
TS. Ngô Xuân Hoàng

Thái Nguyên, năm 2007
Thái Nguyên, năm 2007
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

i

ii

Lời cam đoan

Lời cảm ơn

Tôi xin cam đoan rằng số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn là hoàn

Trong quá trình học tập và thực hiện đề tài, tôi đã nhận được sự
giúp đỡ quý báu của tập thể và các cá nhân. Trước hết tôi xin chân thành

toàn trung thực, và chưa hề được sử dụng để bảo vệ một học vị nào. Mọi sự giúp đỡ
cho việc hoàn thành luận văn đều đã được cám ơn. Các thông tin, tài liệu trình bày

cám ơn các giảng viên khoa Kinh tế, khoa Sau Đại học trường Đại học
Kinh tế và Quản trị Kinh doanh Thái Nguyên, đặc biệt là sự hướng dẫn
của Tiến sỹ Ngô Xuân Hoàng trong suốt thời gian thực hiện đề tài.

trong luận văn đã được ghi rõ nguồn gốc.

Tôi xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ và tạo điều kiện của các đồng chí
TÁC GIẢ LUẬN VĂN

lãnh đạo và chuyên viên sở Tài chính; sở Nông nghiệp và Phát triển Nông
thôn; sở Kế hoạch và Đầu tư; sở Tài nguyên và Môi trường; sở Lao động
thương binh và Xã hội; sở Y tế; sở Giao thông Vận tải; sở Giáo Dục và đào
tạo; Cục thống kê tỉnh Thái Nguyên.

Tôi cũng xin chân thành cảm ơn phòng thống kê các huyện; thành phố;
thị xã thuộc tỉnh Thái Nguyên; các quý Ông, Bà lãnh đạo các huyện; thành

Lý Văn Toàn

phố; thị xã trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên đã tạo điều kiện, góp ý và giúp đỡ
tôi hoàn thành đề tài này.
Xin chân thành cảm ơn các đồng chí lãnh đạo sở Tài chính, lãnh đạo các
phòng, ban trong sở cùng các đồng nghiệp, bạn bè, và gia đình đã cổ vũ động viên
tạo điều kiện cho tôi trong suốt thời gian học tập và thực hiện Luận văn này.
TÁC GIẢ LUẬN VĂN

Lý Văn Toàn

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên



Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




iii

iv
2.1.3- Những thuận lợi và khó khăn của địa bàn nghiên cứu đối

MỤC LỤC
Trang

Trang phụ bìa

45

với phát triển kinh tế trang trại ở tỉnh Thái Nguyên
2.2- Khái quát về kinh tế trang trại ở tỉnh Thái Nguyên

46

Lời cam đoan

i

2.2.1-Lao động và chuyên môn của chủ trang trại

47

Lời cảm ơn

ii

2.2.2-Tình hình sử dụng đất của trang trại

48

Mục lục

iii

2.2.3- Vốn và tài sản của trang trại

51

Danh mục các chữ viết tắt

v

2.3-Thực trạng phát triển kinh tế trang trại ở tỉnh Thái Nguyên

55

Danh mục các bảng trong Luận văn

vi

2.3.1-Phân bố trang trại trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên

55

Mở đầu.

1

2.3.2-Loại hình trang trại tỉnh Thái Nguyên

56

1-Tính cấp thiết của đề tài

1

2.3.3-Đất đai sử dụng trong TT của tỉnh Thái Nguyên

57

2- Mục tiêu nghiên cứu

3

2.3.4- Lao động trong trang trại của tỉnh Thái Nguyên

57

3-Đối tượng và Phạm vi nghiêncứu.

3

2.3.5-Kết quả sản xuất kinh doanh của trang trại

58

4-Những đóng góp mới của luậnvăn

4

2.3.6-Hiệu quả sản xuất của trang trại

60

5- Bố cục của Luận văn.

4

2.3.7-Thực trạng kinh tế trang trại ở ba vùng

62

Chương 1:Cơ sở khoa học và phương pháp nghiên cứu

5

2.4-Đánh giá phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển KTTT

68

1.1-Một số vấn đề cơ bản về trang trại

5

2.4.1-Phân tích các yếu tố bên trong trang trại

68

1.1.1-Khái niệm về trang trại và kinh tế trang trại

5

2.4.2-Phân tích các yếu tố bên ngoài của trang trại

73

1.1.2-Những tiêu chí xác định KTTT

7
9

Chương 3: Giải pháp chủ yếu để phát triển KTTT ở tỉnh
Thái Nguyên

78

1.1.3-Những đặc trưng của KTTT trong nền kinh tế thị trường
1.1.4- Yếu tố ảnh hưởng tới phát triển trang trại và KTTT

16

3.1- Phương hướng mục tiêu

78

1.1.5-Ý nghĩa kinh tế- xã hội- môi trường của Trang trại

21

3.1.1-Phương hướng phát triển kinh tế trang trại

84

1.2-Tình hình phát triển kinh tế trang trại ở một số nước và Việt Nam

26

3.1.2-Mục tiêu phát triển kinh tế trang trại

85

1.2.1-Tình hình phát triển KTTT ở một số nước trên thế giới

26

3.2-Giải pháp chủ yếu phát triển kinh tế trang trại ở tỉnh Thái

87

Nguyên

1.2.2- Tình hình phát triển kinh tế trang trại ở Việt Nam

29

1.3- phương pháp nghiên cứu

35

3.2.1-Giải pháp chung:

87

1.3.1-Phương pháp chọn điểm nghiên cứu

35

3.2.2-Giải pháp cụ thể cho từng loại hình trang trại:

90

1.3.2. Phương pháp thu thập số liệu

35

3.2.3-Giải pháp cụ thể cho từng vùng

93

Kết luận

95

Danh mục tài liệu tham khảo

97

Phụ lục

100

1.3.3-Phương pháp sử lý số liệu

35

1.3.4-Hệ thống chỉ tiêu đánh giá và phương pháp phân tích

35

Chương 2: Thực trạng phát triển KTTT ở tỉnh Thái Nguyên

40

2.1 Đặc điểm của địa bàn nghiên cứu

40

2.1.1 Điều kiện tự nhiên.

40

2.1.2 Điều kiện kinh tế - xã hội.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

43


Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




v

vi
Trang

STT

CHỮ VIẾT TẮT

CHỮ VIẾT ĐẦY ĐỦ

1

KTTT

Kinh tế trang trại

Bảng 1.1 -Trang trại trên địa bàn toàn quốc

13

2

TT

Trang trại

Bảng 1.2- Tốc độ tăng % của trang trại năm 2001 với 2006

14

3

WTO

Tổ chức thương mại thế giới

4

HTX

Hợp tác xã

Bảng 1.3- Diện tích bình quân trên TT của một số nước trên thế giới.

28

5

KD

Kinh doanh

Bảng 1-4-Cơ cấu sản xuất Của các trang trại vùng Đồng và Tây bắc, tính đến

31

6

CNH-HĐH

Công nghiệp hoá- Hiện đại hoá

7

KQSXKD

Kết quả sản xuất kinh doanh

8

NN&PTNT

Nông nghiệp và phát triển nông thôn

9

SL

Số lượng

10

SP

Sản phẩm

11

SXKD

Sản xuất kinh doanh

12

SXKDTH

Sản xuất kinh doanh tổng hợp

13

NN

Nông nghiệp

14

CC

Cơ cấu

15

ATK

An toàn khu

16

BQ

Bình quân

17

LĐ

Lao động

18

NLNTS

Nông lâm nghiệp thuỷ sản

19

Tr. Đ

20
21

01/7/2006
Bảng 1.5- các loại hình trang trại khu vực đồng bằng sông Hồng và sông Cửu

32

Long thời điểm 01/7/2006
Bảng 1.6- các loại hình trang trại khu vực Bắc trung bộ và duyên hải nam

33

trung bộ thời điểm 01/7/2006
Bảng 1.7 –Các loại hình trang trại Phía Nam và Đông Nam bộ thời điểm

34

01/7/2006
Bảng 2.1- Tình hình lao động, và chuyên môn của chủ TT.

47

Bảng 2.2- tình hình sử dụng đất bình quân của Trang trại

50

Bảng 2.3- tình hình vốn và huy động vốn của trang trại trên địa bàn tỉnh Thái

52

Nguyên năm 2006
Bảng 2.4-Tình hình trang bị TS bình quân của trang trại năm 2006

54

Triệu đồng

Bảng 2.5: Phân bố TT trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên năm 2006

55

Ng đ

Ngìn đồng Việt Nam

Bảng 2.6- Loại hình trang trại tỉnh Thái Nguyên năm 2006

56

đ

Đơn vị tính đồng Việt nam

22

HĐND

Hội đồng nhân dân

Bảng 2.7-Đất đai của trang trại tỉnh Thái Nguyên năm 2006

57

23

UBND

Uỷ ban nhân dân

Bảng 2.8- Lao động của TT tỉnh Thái Nguyên năm 2006

57

24

LĐGĐ

Lao động gia đình

Bảng 2.9- Kết quả SXKD của TT tỉnh Thái Nguyên năm 2006

59

25

DTBQ

Diện tích bình quân

Bảng 2.10- Một số chỉ tiêu hiệu quả kinh tế của TT trên địa bàn tỉnh Thái

61

26

TTNDN

Thuế thu nhập doanh nghiệp

27

XDCB

Xây dựng cơ bản

28

VAC

Vườn ao chuồng

Nguyên năm 2006
Bảng 2.11-Thực trạng hiệu quả KTTT ở vùng núi cao tỉnh TN năm 2006

63

Bảng 2.12- Thực trạng hiệu quả KTTT ở vùng thấp tỉnh TN năm 2006

65

Bảng 2.13- Thực trạng hiệu quả KTTT ở vùng giữa tỉnh TN năm 2006

67

DANH MỤC CÁC BẢNG
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên



Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

vii

1

Bảng 2.14 - ảnh hưởng của một số nhân tố đến thu nhập của TT năm 2006

69

Bảng 2.15- ảnh hưởng của một số nhân tố đến thu nhập của TT năm 2006

71

Bảng 2.16- ảnh hưởng của một số nhân tố đến thu nhập của TT năm 2006

73

Bảng 3.1- dự kiến phát triển KTTT Tỉnh Thái Nguyên Giai đoạn 2006-2010

86

MỞ ĐẦU

1-Tính cấp thiết của đề tài
Nông nghiệp là một trong hai ngành sản xuất vật chất quan trọng của nền sản
xuất hàng hoá. Trong gần hai thế kỷ qua, nền nông nghiệp thế giới đã có nhiều hình
thức tổ chức sản xuất khác nhau. Cho đến nay qua thử thách của thực tiễn, một số
nơi các hình thức sản xuất theo mô hình tập thể, và quốc doanh, cũng như xí nghiệp

tư bản nông nghiệp tập trung quy mô lớn, không tỏ ra hiệu quả. Trong khi đó, hình
thức tổ chức sản xuất theo mô hình kinh tế trang trại phù hợp với đặc thù của nông
nghiệp nên đạt hiệu quả cao, và ngày càng phát triển ở hầu hết các nước trên thế
giới. So với nền kinh tế tiểu nông thì kinh tế trang trại là một bước phát triển của
kinh tế hàng hoá. Việc hình thành và phát triển kinh tế trang trại là một quá trình
chuyển đổi từ kinh tế hộ nông dân chủ yếu, mang tính sản xuất tự cấp, tự túc sang
sản xuất hàng hoá có quy mô từ nhỏ tới lớn.
Trong tiến trình phát triển nông nghiệp, nông thôn hiện nay ở nước ta,
sản xuất nông nghiệp theo hướng sản xuất hàng hoá, với quy mô ngày càng
lớn và mang tính thâm canh, chuyên canh, phân vùng đang là một yêu cầu tất
yếu khách quan. Sự phát triển kinh tế trang trại đã, đang và sẽ đóng góp to lớn
khối lượng nông sản được sản xuất, đáp ứng nhu cầu nông sản trong nước,
mặt khác nó còn đóng vai trò cơ bản trong tiến trình hội nhập với kinh tế quốc
tế, với sản lượng và kim ngạch xuất khẩu hàng năm đều tăng trưởng tích cực
và ổn định, thì sự đóng góp của các trang trại là rất lớn, không những đem lại
lợi nhuận cho trang trại, mà còn cải thiện đáng kể thu nhập của những người
lao động trong các trang trại. Việt Nam tham gia tổ chức thương mại lớn nhất
hành tinh, đã tạo ra nhiều cơ hội và thách thức cho nền kinh tế nước ta nói
chung, ngành nông nghiệp nói riêng. Thách thức lớn nhất mà nông nghiệp của
Việt Nam sẽ phải đối mặt, đó là mở cửa để cho hàng hoá nông sản của các
nước, trong tổ chức WTO được lưu thông mà chúng ta không thể áp đặt mãi

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên



Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

2

3

thuế nhập khẩu với thuế suất cao để bảo hộ hàng trong nước. Do đó, hàng hoá

Chính vì vậy tôi chọn đề tài “Thực trạng và giải pháp chủ yếu nhằm

nông sản của ta sẽ bị cạnh tranh khốc liệt, những sản phẩm sản xuất theo kiểu

phát triển kinh tế trang trại trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên”

truyền thống theo mô hình tự cung, tự cấp chắc chắn không thể cạnh tranh nổi

2-Mục tiêu nghiên cứu

với nông sản ngoại nhập, cho nên giải pháp nào cho sản xuất hàng hoá nông
sản Việt Nam?

Hệ thống hoá và làm rõ một số vấn đề lý luận và thực tiễn về trang trại,
và phát triển kinh tế trang trại ở Việt Nam và một số nước trên thế giới.

Nghiên cứu để đề ra giải pháp phát triển trang trại trên địa bàn tỉnh Thái
Nguyên, không những chỉ đơn thuần giải quyết vấn đề thực tiễn trang trại
đóng góp về kinh tế cho địa phương, mà chúng tôi còn nhận thức vai trò to
lớn của trang trại trong tiến trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp
nông thôn theo một tư duy mới, tư duy phát triển kinh tế nông nghiệp theo
hướng vận dụng một cách đầy đủ các quy luật của nền kinh tế thị trường, đưa
sản xuất nông nghiệp của nước ta tiến dần tới trình độ phát triển của các nước

trong khu vực và các nước trong tổ chức Thương mại Thế giới, tạo ra năng
lực cạnh tranh trên thị trường Quốc tế. Những lý giải và kiến nghị của luận
văn không những hệ thống hoá lý luận, mà nó còn tổng kết thực tiễn phát triển
trang trại của nhiều nước, của các vùng trên cả nước, nó là kinh nghiệm quý
báu phục vụ cho các nhà lý luận và thực tiễn trong việc chỉ đạo, định hướng

Đánh giá thực trạng phát triển kinh tế trang trại ở tỉnh Thái Nguyên, tìm ra
những nguyên nhân ảnh hưởng đến việc phát riển kinh tế trang trại ở địa phương.
Đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm phát triển kinh tế trang trại ở
tỉnh Thái Nguyên.
3-Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
3.1-Đối tƣợng nghiên cứu
Luận văn tập trung nghiên cứu thực trạng về kinh tế trang trại ở tỉnh
Thái Nguyên, để từ đó đề xuất những giải pháp, nhằm phát triển kinh tế
trang trại ở tỉnh Thái Nguyên.
3.2-Phạm vi nghiên cứu
3.2.1-Về không gian và địa điểm
Đề tài nghiên cứu chủ yếu về trang trại trên địa bàn toàn tỉnh Thái

phát triển kinh tế trang trại trong giai đoạn hiện nay.
Ở nước ta trong những năm gần đây, kinh tế trang trại phát triển mạnh mẽ
cả về số lượng và quy mô, nên đã cải thiện về thu nhập cho nhiều hộ nông dân,
làm thay đổi bộ mặt của nhiều vùng nông thôn, giải quyết công ăn việc làm cho
395.878 người, trong đó lao động của hộ chủ trang trại là 291.611 người, lao
động thuê mướn là 104.267 người, đưa số lao động bình quân thường xuyên của

Nguyên, đặc biệt chú trọng nghiên cứu theo vùng; cụ thể được chia làm các
vùng khác nhau mang tính chất chung của từng vùng đó như khí hậu, lượng
mưa hàng năm; giao thông; mật độ dân số; trình độ dân trí … đó là:
-Vùng cao: Có địa hình phức tạp, mật độ dân số thấp giao thông khó

khăn như các huyện Võ Nhai; Định Hoá; Phú Lương và huyện Đồng Hỷ.
-Vùng giữa: có địa hình tương đối ổn định hơn thuộc vùng có đồi núi

trang trại lên 3,5 người [23].
Đặc biệt là các tỉnh miền núi phía Bắc nói chung và ở tỉnh Thái Nguyên nói

thấp, dân cư đông đúc, trình độ dân trí cao đó là thành phố Thái Nguyên.

riêng, kinh tế trang trại đã đem lại thu nhập cho nhiều gia đình, góp phần xoá

-Vùng thấp: Có địa hình tương đối bằng phẳng, giao thông thuận tiện,

đói, giảm nghèo cho nhiều hộ nông dân. Phát triển kinh tế trang trại là hướng đi

mật độ dân số đông, trình độ dân trí tương đối cao như: huyện Phú Bình; Phổ

đúng đắn, phù hợp với quy luật khách quan của nền sản xuất hàng hoá.

Yên; Thị xã Sông Công.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên



Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




4

5

Chƣơng 1

3.2.2- Thời gian nghiên cứu
Số liệu tập trung thu thập chủ yếu từ năm 2004-2006. Ngoài ra tham
khảo số liệu từ năm 2001-2006.

CƠ SỞ KHOA HỌC VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
1.1-Một số vấn đề cơ bản về trang trại

3.2.3-Nội dung nghiên cứu

Trong lịch sử loài người, trải qua các phương thức sản xuất đã hình thành

Đề tài chủ yếu nghiên cứu về thực trạng của kinh tế trang trại

nhiều loại hình tổ chức sản xuất nông nghiệp khác nhau, dựa trên cơ sở chiếm hữu

tại tỉnh Thái Nguyên.

tư liệu sản xuất quan trọng (đất đai). Xét về quan hệ sở hữu các nhà kinh tế học đã

4-Những đóng góp mới của luận văn

khái quát thành năm hình thức tổ chức sản xuất nông nghiệp cơ bản nhất đó là:

Hệ thống hoá làm rõ một số vấn đề giữa lý luận và thực tiễn về trang trại ở
tỉnh Thái Nguyên, để từ đó phân tích đánh giá tình hình hoạt động của trang trại,

để đưa ra các giải pháp nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh của trang trại.

Điền trang lớn. Nông nghiệp đồn điền. Trang trại cộng đồng. Nông nghiệp tập
thể hoá. Trang trại gia đình.
“Kinh tế trang trại là một tổ chức cơ sở trong nông, lâm, ngư nghiệp, mục
đích chủ yếu là sản xuất hàng hóa, tư liệu sản xuất thuộc quyền sở hữu hoặc

5-Bố cục của luận văn
Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn gồm 3 phần chính:
Chương 1: Một số vấn đề lý luận và thực tiễn phát triển kinh tế trang trại

quyền sử dụng của mỗi người chủ độc lập, sản xuất được tiến hành trên quy mô
và tất cả các yếu tố sản xuất được tập trung đủ lớn với các tổ chức quản lý tiến
bộ và trình độ kỹ thuật cao, hoạt động tự chủ và luôn gắn với thị trường” [14].

và phương pháp nghiên cứu.
Chương 2: Thực trạng phát triển kinh tế trang trại ở tỉnh Thái Nguyên.
Chương 3: Giải pháp chủ yếu để phát triển kinh tế trang trại ở tỉnh Thái Nguyên.

1.1.1-Khái niệm về trang trại và kinh tế trang trại
1.1.1.1- Khái niệm về trang trại và kinh tế trang trại
*Khái niệm về trang trại: “Trên thế giới người ta thường dùng các
thuật ngữ: Ferme (Tiếng Pháp), Farm (tiếng Anh).....vv, được hiểu chung là
nông dân- chủ trang trại gia đình. Các thuật ngữ trên được hiểu chung là
nông dân, chủ trang trại gia đình, người nông dân gắn với ruộng đất, với
đất đai nói chung”[24].
Theo Mác; trong sản xuất nông nghiệp, vai trò hết sức quan trọng của trang
trại là mang lại hiệu quả kinh tế cao “Ngay ở nước Anh với nền công nghiệp
phát triển, hình thức sản xuất có lợi nhất không phải là các xí nghiệp nông
nghiệp quy mô lớn, mà là các trang trại gia đình sử dụng lao động làm thuê” [6].

*Khái niệm về kinh tế trang trại: “Kinh tế trang trại là hình thức tổ chức
sản xuất hàng hoá trong nông nghiệp, nông thôn chủ yếu dựa vào hộ gia đình,

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên



Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




6

7

nhằm mở rộng quy mô và nâng cao hiệu quả sản xuất trong lĩnh vực trồng trọt,

-Theo hình thức sở hữu tư liệu sản xuất

trồng rừng, chăn nuôi, nuôi trồng thuỷ sản, gắn sản xuất với chế biến và tiêu thụ

+Chủ trang trại sở hữu toàn bộ tư liệu sản xuất: Là loại hình trang trại

nông, lâm, thuỷ, hải sản” [10].

mà toàn bộ vốn tài sản của trang trại thuộc quyền sở hữu của chủ trang trại.

Còn rất nhiều tác giả ở các góc độ khác nhau, đã đưa ra nhiều khái niệm

+Chủ trang trại sở hữu một phần tư liệu sản xuất và phải đi thuê một phần: Là

khác nhau, nhưng tựu chung vẫn thống nhất cho rằng, trang trại là một hình

loại hình trang trại mà trong đó toàn bộ vốn và tài sản của trang trại không thuộc

thức tổ chức sản xuất hàng hoá ở mức cao hơn kinh tế hộ về cả quy mô, lẫn

quyền sở hữu của riêng chủ trang trại mà còn có của một hay nhiều sở hữu khác.

hình thức quản lý. Hơn nữa các hình thức tổ chức sản xuất kinh doanh khác ở

+Chủ trang trại thuê hoàn toàn tư liệu sản xuất: Là loại hình trang trại mà

các hộ gia đình thì mục đích chủ yếu là tự sản tự tiêu, nhưng mục đích của

toàn bộ phần tư liệu sản xuất và tài sản cố định không thuộc quyền sở hữu của

người chủ trang trại lại chủ yếu là sản xuất hàng hoá đáp ứng nhu cầu thị

chủ trang trại, mà đó là đi thuê còn chủ trang trại chỉ bỏ chi phí lưu động để

trường, có quan hệ chặt chẽ và phản ứng nhanh nhạy với thị trường. Còn một

sản xuất kinh doanh.

phần nhỏ sản phẩm làm ra phục vụ ngược trở lại cho sản xuất và tiêu dùng.

1.1.2-Những tiêu chí xác định kinh tế trang trại

1.1.1.2-Phân loại trang trại

Thông tư số 74/2003/TT-BNN, ngày 04/7/2003 của Bộ nông nghiệp và

-Theo các hình thức tổ chức quản lý:

phát triển nông thôn; về việc

+Trang trại gia đình độc lập: Là trang trại mà độc lập một gia đình thành

62/2003/TTLT/BNN-TCTK. Qua đó đưa ra tiêu chí để xác định kinh tế

lập, và điều hành quản lý.

thay thế Thông tư liên tịch số

trang trại như sau:

+Trang trại liên doanh: Là trang trại có từ hai hay nhiều gia đình cùng
nhau thành lập và điều hành quản lý.

- Một hộ sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp, nuôi trồng thuỷ sản được xác
định là trang trại phải đạt một trong hai tiêu chí về giá trị sản lượng hàng hoá;

+Trang trại hợp doanh theo cổ phần: Là trang trại kết hợp hai hay nhiều
loại hình sản xuất kinh doanh và cùng nhau góp vốn theo hình thức cổ phần hóa.
+Trang trại uỷ thác: Là loại hình trang trại mà người sáng lập, thành lập
nên ủy quyền cho một hay một nhóm người nào đó điều hành quản lý.

dịch vụ bình quân một năm, hoặc quy mô sản xuất phải tương đối lớn và vượt

trội so với kinh tế nông hộ tương ứng với từng ngành sản xuất và vùng kinh tế.
- Đối với hộ sản xuất, kinh doanh tổng hợp có nhiều loại sản phẩm hàng
hoá của các ngành nông nghiệp, lâm nghiệp, thuỷ sản thì tiêu chí để xác định

-Theo cơ cấu sản xuất:

trang trại là giá trị sản lượng hàng hoá, dịch vụ bình quân một năm.

+Trang trại kinh doanh tổng hợp: Trang trại loại này là loại hình kinh

1.1.2.1-Giá trị sản lượng hàng hóa dịch vụ bình quân 1 năm:

doanh là chủ yếu, và các mặt hàng kinh doanh đều nhằm phục vụ cho kinh

-Đối với các tỉnh phía Bắc và Duyên Hải miền trung từ 40 triệu đồng trở lên.

tế trang trại.

-Đối với các tỉnh phía Nam và Tây Nguyên từ 50 triệu đồng trở lên.

+Trang trại sản xuất chuyên môn hoá: Là loại hình chuyên môn sản xuất

1.1.2.2-Quy mô sản xuất phải tương đối lớn và vượt trội so với kinh tế nông

một sản phẩm nông nghiệp nào đó mang tính sản xuất hàng hóa lớn.

hộ tương ứng với từng ngành sản xuất và vùng kinh tế.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên






8

9

a-Đối với trang trại trồng trọt

1.1.3-Những đặc trưng của kinh tế trang trại trong nền kinh tế thị trường

-Trang trại trồng cây hàng năm

Một là: mục đích chủ yếu của kinh tế trang trại là sản xuất nông sản

+Từ 2 ha trở lên đối với các tỉnh phía Bắc và Duyên Hải miền Trung.
+Từ 3 ha trở lên đối với các tỉnh phía Nam và Tây Nguyên.

phẩm hàng hoá theo nhu cầu thị trường.
Sản xuất nông nghiệp theo kiểu truyền thống tự cung, tự cấp chỉ giải

- Trang trại trồng cây lâu năm

quyết nhu cầu của chính người sản xuất, lượng sản phẩm dư thừa đem bán trên

+Từ 3 ha trở lên đối với các tỉnh phía Bắc và Duyên Hải miền Trung.

thị trường chiếm một tỷ trọng rất nhỏ so với khối lượng nông sản mà họ sản
xuất ra. Các hộ nông dân cũng cố gắng bán bất kỳ thứ nông sản nào do chính

+Từ 5 ha đối với các tỉnh phía Nam và Tây Nguyên.

bản thân họ sản xuất ra – giai đoạn này gọi là thương mại hoá sản phẩm. Sau

+Trang trại trồng hồ tiêu từ 0,5 ha trở lên.

đó, hộ nông dân sản xuất hàng hoá theo yêu cầu của thị trường - đó là giai đoạn

-Trang trại lâm nghiệp

sản xuất hàng hoá của hộ đã đạt tới một trình độ cao để thích ứng với nhu cầu

+Từ 10 ha trở lên đối với các vùng trong cả nước

của thị trường. Tới khi sản xuất hàng hoá khu vực nông thôn đã đạt đến một

b- Đối với trang trại chăn nuôi

cấp độ cao hơn, một bộ phận hộ nông dân đã phát triển đến hình thức sản xuất

-Chăn nuôi đại gia súc, trâu, bò....

theo mô hình trang trại. Đến giai đoạn này, tôi xin nêu trên ba khía cạnh:

+Chăn nuôi sinh sản lấy sữa có thường xuyên từ 10 con trở lên.

a. Số lượng hàng hoá: được sản xuất nhiều hơn, tỷ trọng hàng hoá trong tổng

+Chăn nuôi lấy thịt có thường xuyên từ 50 con trở lên.

khối lượng nông sản chiếm tỷ trọng lớn, nghĩa là nông sản được tiêu thụ với

- Chăn nuôi gia súc: lợn, dê,....

quy mô lớn hơn. Quá trình sản xuất này đã phân hoá một số hộ đã tích tụ

+Chăn nuôi sinh sản có thường xuyên đối với lợn 20 con trở lên, đối với

ruộng đất, đầu tư mua sắm tư liệu sản xuất thay vì tự túc. Với những nông hộ

dê, cừu từ 100 con trở lên.

có chăn nuôi, quy mô đàn cũng lớn hơn nhiều.

+Chăn nuôi lợn thịt có thường xuyên từ 100 con trở lên (Không kể lợn

b. Chất lượng hàng hoá: tốt hơn, đảm bảo cả về sự an toàn, vệ sinh trong

sữa) dê thịt từ 200 con trở lên (Không tính con dưới 7 ngày tuổi).

nông sản, chất lượng dịch vụ cung cấp nông sản cũng tốt hơn, đạt tới quá

c- Trang trại nuôi trồng thuỷ sản

trình marketing sản phẩm, chứ không còn là giai đoạn thương mại hoá nông

-Diện tích mặt nước để nuôi trồng thuỷ sản có từ 2 ha trở lên (Riêng đối

sản, là giai đoạn người sản xuất cố gắng bán bất cứ thứ gì mà họ sản xuất

với nuôi tôm thịt theo kiểu công nghiệp từ 1ha trở lên)

được, chứ không bán loại nông sản do yêu cầu thị trường.

d-Đối với các loại sản phẩm nông nghiệp, nuôi trồng thuỷ sản có tính chất

c. Cơ cấu sản phẩm: nông sản được cung cấp theo hướng chuyên môn hoá

đặc thù như: trồng hoa cây cảnh, trồng nấm, nuôi ong, giống thuỷ đặc sản,

theo vùng sản xuất, bởi vì ngoài tác động của thông tin thị trường, sản phẩm

thì tiêu chí xác định là giá trị hàng hoá (tiêu chí 1)[4].

nông nghiệp còn chịu ảnh hưởng rất lớn bởi điều kiện tự nhiên, chính vì thế,
các trang trại sản xuất cũng phải tuân thủ điều kiện tự nhiên của vùng. Tuy
vậy, họ cố gắng lựa chọn những nông sản được coi là thế mạnh của vùng mà

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên



Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

10

11

họ đang tiến hành sản xuất. Sự lựa chọn này tạo cho các trang trại lợi thế,

“Khái niệm dồn điền đổi thửa ( Rergrouping of land, trong tiếng Anh,

được gọi là lợi thế so sánh. Vì vậy muốn sản xuất hàng hoá phải đi sâu vào

hay Remenberment, trong tiếng Pháp) là việc tập hợp, dồn đổi các thửa

chuyên môn hoá, nhưng phải kết hợp với phát triển tổng hợp mới khai thác

ruộng nhỏ thành thửa ruộng lớn, trái ngược với việc chia các mảnh ruộng to

được mọi nguồn lực của vùng, đồng thời còn hạn chế được các rủi ro như

thành các mảnh ruộng nhỏ” [12]. Đất đai là tư liệu sản xuất đặc biệt, không

thiên tai, dịch bệnh, sự biến động của thị trường.

thể thay thế trong sản xuất nông nghiệp. Trong giai đoạn những năm 80 của

Hai là: Tư liệu sản xuất trong trang trại thuộc quyền sở hữu hoặc quyền

thế kỷ trước, ruộng đất được chia dựa trên lao động của hộ gia đình, tình
trạng ruộng đất được chia theo lối bình quân ở nhiều địa phương, hộ nào

sử dụng của một người chủ độc lập.
Lý thuyết kinh điển Mác-Lê Nin về điều kiện để sản xuất hàng hoá

cũng có ruộng tốt, ruộng xấu, chỗ gần, chỗ xa, cho nên có những hộ ruộng

đã nêu rõ: Có sự phân công lao động xã hội. Có những hình thức sở hữu khác

hàng chục mảnh, mà tổng diện tích của nó chỉ vào khoảng một đến vài nghìn

nhau về tư liệu sản xuất. Rõ ràng, về điều kiện sản xuất hàng hoá của trang

m2. Với cách làm như thế, không thể tạo ra sự thay đổi trong phương thức

trại thoả mãn điều kiện để sản xuất hàng hoá. Người chủ trang trại là người

sản xuất đáp ứng nhu cầu thị trường. Thực trạng này hiện nay vẫn phổ biến

nắm giữ quyền sở hữu về tài sản, nếu như nắm quyền sử dụng tài sản, thì tài

ở nhiều nơi, nhưng với nền nếp làm ăn nhỏ tiểu nông, vẫn chưa thể đưa việc

sản này có thể được hình thành dưới hình thức vốn góp hoặc đi thuê tài sản tài

dồn điền đổi thửa tiến triển một cách nhanh chóng, nó đòi hỏi phải có sự can

chính, như vậy xét dưới góc độ là tài sản của trang trại, thì những tài sản này

thiệp một cách mạnh mẽ từ phía Nhà nước.

dù được hình thành bằng cách nào, nó vẫn thuộc quyền sử dụng của trang trại,

“Đất đai thuộc quyền sở hữu toàn dân do Nhà nước thống nhất quản lý.

có thể tạo ra lợi ích về kinh tế trong tương lai. Đứng trên khía cạnh của quan

Nhà nước giao quyền sử dụng ổn định, lâu dài đồng thời được quyền chuyển

hệ sản xuất, người chủ trang trại là người có quyền định đoạt việc phân phối

đổi, chuyển nhượng, thừa kế, thế chấp và cho thuê” [17]. Nghị quyết Hội

sản phẩm do trang trại mình sản xuất ra.

nghị lần thứ VII Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa IX đã vạch ra những

Ba là: Trong các trang trại, các yếu tố sản xuất trước hết là ruộng đất được
tập trung tới quy mô nhất định theo yêu cầu phát triển của sản xuất hàng hoá.
Sự phát triển kinh tế trang trại gắn liền với quá trình tích tụ vốn và tập
trung đất. Nông hộ phải tập trung đất đai với quy mô nhất định, mới có điều

hạn chế của pháp luật về đất đai trong thời gian qua, chỉ rõ nguyên nhân và đề
ra các biện pháp khắc phục. Một trong những biện pháp cần phải thực hiện là
đổi mới chính sách, pháp luật về đất đai phù hợp với đường lối phát triển nền
kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

kiện sản xuất hàng hoá và một lượng vốn nhất định. Việc phân phối, giao đất

“Đất đai thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước thống nhất quản lý” [16].

cho người sử dụng sẽ khắc phục được tình trạng đất đai phân tán, manh mún.

Đồng thời thể chế hóa các quan điểm đó được xác định trong Nghị quyết Hội

Thông qua chuyển đổi ruộng đất, sẽ dẫn đến tích tụ tập trung để sản xuất ngày

nghị lần thứ VII Ban chấp hành trung ương Đảng khóa IX về “Tiếp tục đổi mới

càng nhiều sản phẩm và sản phẩm hàng hoá xuất khẩu, sẽ tích luỹ tái sản xuất

chính sách, pháp luật về đất đai trong thời kỳ đẩy mạnh CNH-HĐH đất nước”.

mở rộng nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế và khai thác tối đa lợi thế của vùng.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên



Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




12

13

Trên cơ sở những điều, luật định Nhà nước cần tạo điều kiện thuận lợi
cho quá trình tích tụ, và tập trung ruộng đất một cách hợp lý để tạo ra những
điều kiện tiền đề, góp phần vào việc đẩy mạnh phát triển kinh tế trang trại.
Bốn là: kinh tế trang trại có cách thức tổ chức và quản lý sản xuất

tiến bộ dựa trên cơ sở chuyên môn hoá sản xuất, thâm canh, ứng dụng tiến
bộ kỹ thuật, thực hiện hạch toán, điều hành sản xuất hợp lý và thường
xuyên tiếp cận thị trường.
Dưới góc độ kỹ thuật canh tác: trang trại là đơn vị sản xuất hàng hoá áp
dụng một cách tích cực những tiến bộ của khoa học công nghệ để thâm canh,
tăng năng suất cây trồng, vật nuôi; nhờ đó, sản phẩm sản xuất ra mới đảm bảo
tiêu chuẩn mà khách hàng yêu cầu, thoả mãn nhu cầu thị trường, từ đó tăng
năng lực cạnh tranh sản phẩm, từ đó làm cho năng suất lao động của trang trại
cao hơn hẳn so với phương thức sản xuất của các hộ.
Cụ thể tính đến ngày 5/5/2003 cả nước đã có gần 72.000 trang trại, tạo
ra giá trị hàng hoá dịch vụ trên 7.000 tỷ đồng [1]. Nhưng tính đến thời
điểm 01/7/2006 thì cả nước đã có tới 113.730 trang trại, thu hút được
395.878 lao động, sử dụng 663.359 ha đất và mặt nước các loại, đã huy
động được 29.320.841 triệu đồng cho hoạt động kinh tế trang trại, mỗi
năm có doanh thu từ hoạt động kinh tế trang trại là 19.826.040 triệu đồng,
với số thu nhập là 6.979.257 triệu đồng, bình quân cho một trang trại là
61,4 triệu đồng, đây quả là con số không nhỏ.

Bảng 1.1 Trang trại trên địa bàn toàn quốc năm 2006
STT
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10

11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32

Tỉnh, Thành phố
Hà nội
Vĩnh Phúc
Bắc Ninh
Hà Tây
Hải Dương
Hải Phòng

Hưng Yên
Thái Bình
Hà Nam
Nam Định
Ninh Bình
Hà Giang
Cao Bằng
Bắc Kạn
Tuyên Quang
Lào Cai
Yên Bái
Thái Nguyên
Lạng Sơn
Quảng Ninh
Bắc Giang
Phú Thọ
Điện Biên
Lai Châu
Sơn La
Hòa Bình
Thanh Hóa
Nghệ An
Hà Tĩnh
Quảng Bình
Quảng Trị
Thừa Thiên Huế

Số TT
STT Tỉnh, Thành phố
491 33 Đà Nẵng

689 34 Quảng Nam
1 788 35 Quảng Ngãi
1 574 36 Bình Định
717 37 Phú Yên
1 418 38 Khánh Hòa
2 185 39 Kon Tum
2 892 40 Gia Lai
547 41 Đăk lăk
927 42 Đăk Nông
635 43 Lâm Đồng
154 44 Ninh Thuận
55 45 Bình Thuận
21 46 Bình Phước
77 47 Tây Ninh
213 48 Bình Dương
319 49 Đồng Nai
588 50 Bà Rịa Vũng Tầu
27 51 Thành Phố
Hồ Chí Minh
1 379 52 Long An
1 401 53 Tiền Giang
470 54 Bến Tre
127 55 Trà Vinh
117 56 Vĩnh Long
92 57 Đồng Tháp
186 58 An Giang
3 384 59 Kiên Giang
954 60 Cần Thơ
403 61 Hậu Giang
796 62 Sóc Trăng

741 63 Bạc Liêu
478 64 Cà Mau
Tổng số trang trại

Số TT
327
933
322
993
2 735
2 498
417
2 128
802
4 647
791
930
1 883
4 440
2 053
1 876
3 219
658
1808
2 982
2 213
3 479
2 601
361
4 319

6 180
9 056
305
51
6 270
13 252
3 356
113.730

Nguồn: Tổng cục thống kê, 2006

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên



Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




14

15

Nếu so sánh giữa năm 2001 và năm 2006 về số lượng trang trại ta tham
khảo (bảng 1.2) dưới đây.

bằng việc ban hành các chính sách như chính sách hỗ trợ về kỹ thuật, quản lý,
chính sách về vốn và xây dựng cơ sở hạ tầng phục vụ sản xuất…

Bảng 1.2 Tình hình trang trại giai đoạn 2001-2006
Chỉ tiêu

công nghiệp hoá, thâm canh hoá sản xuất mà phải có sự hỗ trợ của Nhà nước

Năm 2001

Năm 2006

So sánh
2006/2001

SL

CC%

SL

CC%

Số

%

Năm là: Chủ trang trại là người có ý chí, có năng lực tổ chức quản lý, có kiến
thức và kinh nghiệm sản xuất, đồng thời có hiểu biết nhất định về kinh doanh.
Trước hết, xin nói về công tác điều hành, kế hoạch hoá, tổ chức kiểm tra,
đánh giá hoạt động sản xuất được các chủ trang trại chú ý, hoạt động sản xuất

tăng

52713 1869.4

hàng hoá của trang trại không thể theo một tư duy sản xuất theo kiểu tự cung,

Tổng số

61017

100

113730

100

1.TT nông nghiệp

40093

65.7

72237

63.51

32144

180.2

-TT trồng cây hàng năm

21754

36.6

32611

28.67

10857

149.9

-TT trồng cây lâu năm

16578

27.1

22918

20.15

6340

138.2

-TT chăn nuôi

1761

2.9

16708

14.69

14947

948.8

2. TT lâm nghiệp

1668

2.73

2661

2.33

993

159.5

các dạng tiền mặt là bao nhiêu, dưới dạng dự trữ vật tư là bao nhiêu?…là một

3. TT nuôi trồng TS

17016

27.88

34202

30.07

17186

201.0

công việc của người chủ trang trại, nó đòi hỏi phải có hạch toán một cách đầy

4.TT sản xuất KDTH

2240

3.67

4630

4.07

2390

206.7

đủ, bởi mọi chi phí phát sinh không ghi chép, theo dõi sẽ không thể kiểm soát,

tự cấp. Do đó, trang trại phải đặt ra cho mình câu hỏi sản xuất nông sản gì để
đáp ứng nhu cầu thị trường; kỹ thuật canh tác nào sẽ được lựa chọn áp dụng

cho công việc sản xuất tại trang trại; việc phân bố nguồn lực lao động vào
hoạt động sản xuất ra sao, số lượng cần bao nhiêu? Hoặc là phân phối lượng
vốn của trang trại được đầu tư cho tài sản lưu động là bao nhiêu, trong đó dưới

và như vậy, công việc hạch toán không tốt có thể dẫn đến kết quả sản xuất kinh

Nguồn: Tổng cục thống kê, 2006
Ta thấy cơ bản về cơ cấu trang trại là không thay đổi nhiều lắm, chỉ có

doanh của trang trại được đánh giá một cách sai lệch, thiếu khách quan.

duy nhất loại hình trang trại chăn nuôi là cơ cấu tăng cao từ 4,4% tăng lên

Sáu là: Các trang trại đều có thuê mướn lao động.

23,1%. Nhưng về mức độ tăng số lượng trang trại lên tới 186,4%. Đây là con

Sản xuất trong trang trại đã vượt quá quy mô sản xuất gia đình nông hộ,

số tăng khá lớn, bởi vì theo các tiêu chí mới về kinh tế trang trại thì một số

như trên đã nói, quy mô sản xuất của trang trại đã lớn: đó là quy mô tư liệu sản

trang trại cũ không được xếp hạng, nếu vẫn theo tiêu chí cũ để đánh giá thì số

xuất tăng lên rất lớn: diện tích sản xuất, số lượng trang thiết bị sản xuất…. cũng

lượng trang trại còn tăng cao hơn nhiều.

như quy mô khối lượng sản phẩm sản xuất và tiêu thụ cũng lớn hơn. chính vì

Việc đẩy mạnh quá trình tích tụ, tập trung sản xuất đòi hỏi các trang trại

vậy, số lao động có tính chất gia đình của chủ trang trại là không thể đảm

phải phát triển theo hướng công nghiệp hoá, thâm canh hoá để tăng năng suất lao

đương được. Ngay cả trường hợp đổi công cũng không phải là giải pháp khả

động và tăng năng xuất cây trồng, vật nuôi. Việc thực hiện nội dung trên phải tuỳ

thi. Như vậy, tất yếu trang trại buộc phải thuê mướn lao động. “Cụ thể cả nước

điều kiện của từng trang trại để lựa chọn thích hợp, đồng thời các trang trại phải

có 395 878 người tham gia vào hoạt động kinh tế trang trại, trong đó lao động

kết hợp với nhau để thực hiện nội dung này. Mỗi trang trại không thể tự mình

của hộ chủ trang trại là 291 611 người, bình quân mỗi trang trại là 2,6 người;

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

16

17

lao động thuê mướn là 104 267 người, bình quân trên một trang trại là 0,9

triển nông nghiệp. Bên cạnh đó sản xuất nông nghiệp lại luôn phải gắn liền

người” [22]

với đất đai, phụ thuộc rất lớn về khí hậu và thời tiết, bệnh dịch. Hơn nữa vùng

1.1.4- Yếu tố ảnh hưởng tới phát triển trang trại và kinh tế trang trại

sản xuất lại luôn dàn trải, không tập trung. Các hệ thống phân tán rộng khắp

1.1.4.1- Những nhân tố khách quan.

trên toàn lãnh thổ. Chính điều này cũng khiến gặp không ít khó khăn trong

a-Thị trường tiêu thụ sản phẩm.

vấn đề tiêu thụ.

Phải nêu lên các vấn đề: sản phẩm, đặc điểm sản phẩm nông nghiệp

b-Chính sách về đất đai

khi tiêu thụ như (tươi sống, khó khăn cho việc bảo quản, sản phẩm nông

Hiện nay Chính phủ đã có những quyết sách đổi mới và thuận lợi nhiều

nghiệp mang tính mùa vụ và có đặc điểm là cung muộn- không thể đáp ứng

cho phát triển kinh tế trang trại như chính sách giao đất, giao rừng, dồn điền,

một cách ngay lập tức, vì đối tượng sản xuất nông nghiệp là những sinh vật

đổi thửa, điều này tạo đà cho sự phát triển kinh tế trang trại một cách vững

sống, nó cần phải có thời gian sinh trưởng, phát triển sau đó mới đến bước

chắc và lâu dài. Bên cạnh đó nền kinh tế nông nghiệp nước ta trước đây quá

thu hoạch, do vậy, dù giá nông sản rất cao, các nông trại phải mất hàng

nghèo nàn lạc hậu; chính vì vậy mà việc cải tạo lại những bờ vùng bờ thửa

tháng, thậm chí hàng năm mới có được sản phẩm).

sau khi dồn điền đổi thửa là vô cùng khó khăn và tốn kém, gây không ít trở

Đối tượng khách hàng là ai? Khách hàng mua nông sản cũng được phân chia
theo nhiều nhóm đối tượng khác nhau. Ví dụ, những khách hàng là những công

ngại cho các chủ trang trại về vấn đề vốn và lao động.
c-Chính sách về tín dụng

dân của những nước có thu nhập cao, thường họ có yêu cầu khắt khe về chất

Nhà nước đã thành lập các hệ thống ngân hàng từ trung ương đến địa

lượng sản phẩm và những tiêu chuẩn vệ sinh, tuy nhiên họ thường sẵn sàng trả giá

phương, đặc biệt là hệ thống ngân hàng nông nghiệp để phục vụ cho việc phát

cao khi mua nông sản. Với những nhóm khách hàng có thu nhập thấp, thường thì

triển kinh tế nông nghiệp ngày càng tiến xa hơn và vững chắc. Bên cạnh hệ

họ có yêu cầu về tiêu chuẩn hàng hoá cũng thấp, giá cả cũng khó chấp nhận ở

thống ngân hàng rất lớn, xong việc kinh doanh tiền tệ, và việc bảo tồn vốn là

mức cao. Ngoài ra, chúng ta cần chú ý đến đặc điểm khách hàng từng khu vực

điều tiên quyết lại từ phía ngân hàng, nên. Chính điều này gây không ít khó

châu lục, cũng có những đặc điểm yêu cầu về sản phẩm có khi cũng khác nhau.

khăn khi các nhà đầu tư vào kinh tế trang trại nhưng thiếu tài sản thế chấp.

Một đặc điểm chú ý nữa với khách hàng là nên quan tâm đến yếu tố văn hoá và

Đây là vấn đề cần tháo gỡ.

đặc điểm tôn giáo mà khách hàng đang tuân thủ. Ví dụ, thịt lợn là thứ mà những

d-Các chính sách khác

người theo đạo Hồi kiêng, cũng như những người theo đạo Hin Đu không dùng

Ví dụ như chính sách thuế; bảo hộ sản phẩm nông nghiệp; xuất nhập khẩu

thịt bò là thực phẩm trong bữa ăn của mình. Tóm lại thị trường tiêu thụ sản phẩm

hàng nông nghiệp; chính sách ưu tiên cán bộ nông nghiệp làm việc ở vùng sâu,

là rất quan trọng, nó là vấn đề sống còn của sự phát triển kinh tế trang trại. Đối

vùng xa nhằm phục vụ kỹ thuật cho các nhà đầu tư kinh tế trang trại….

với hàng hoá, sản phẩm nông nghiệp thì thị trường tiêu thụ sản phẩm là vô

e-Do thị trường nhập khẩu các sản phẩm nông nghiệp từ nước ngoài

cùng lớn. Tất cả các thành phần kinh tế đều phải sử dụng sản phẩm của nông

Đất nước ta do thời gian trải qua chiến tranh quá dài, nên điều kiện phát

nghiệp. Mà hiện nay kinh tế trang trại đang là then chốt và chủ đạo trong phát

triển kinh tế rất khó khăn, nông nghiệp và và chế biến sản phẩm nông nghiệp

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên



Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

18

19

phát triển kém. Chính điều này làm mất đi thế cạnh tranh so với các nước

b-Quy mô diện tích trang trại

trong khu vực cũng như các nước trên thế giới. Nước ta xuất khẩu sản phẩm

Nước ta là nước có khí hậu nhiệt đới, gió mùa đất đai phì nhiêu cây cối tươi

chủ yếu là thô, giá rẻ, nhưng nhập khẩu lại là sản phẩm tinh giá cao nhưng lại

tốt quanh năm, diện tích đất trong nông nghiệp chiếm tỷ trọng rất lớn. Ngoài ra

hợp thị hiếu của một số người có thu nhập cao. Trong khi đó thì máy móc về

đất còn là hàng hoá đặc biệt, khi có sự đầu tư của con người thì đất ngày càng tốt

chế biến của ta lại lạc hậu về công nghệ, thiếu về chủng loại.

độ phì ngày càng cao, diện tích đất canh tác ngày càng lớn, chứ không như các

g-Các yếu tố về thời tiết, khí hậu, dịch bệnh (Yếu tố tự nhiên)

tài sản khác là có sự hao mòn và dẫn đến hư hỏng. Bên cạnh đó diện tích đất tuy

Đây là một yếu tố có sự tác động vô cùng to lớn đến hoạt động của kinh tế

lớn nhưng đất canh tác lại thiếu, vì nước ta phân làm bốn vùng rõ rệt, vùng cao

trang trại, vì đối tượng của kinh tế trang trại đều là các sinh vật sống, có thời gian

nguyên, vùng núi cao; vùng trung du; vùng đồng bằng. Nhưng diện tích vùng

sinh trưởng và phát triển phụ thuộc rất lớn đối với yếu tố tự nhiên. Trong những

đồng bằng phù hợp cho phát triển kinh tế trang trại thì bình quân trên đầu người

năm vừa qua đất nước ta đang trong thời kỳ đổi mới, bắt đầu nền công nghiệp

lại ít, mà vùng núi và trung du lại nhiều. Để cải tạo và tạo vùng nguyên liệu rộng

hoá đất nước hình thành, các nhà máy, công xưởng, nhà cửa mọc lên như nấm,

lớn là rất khó khăn, thậm chí là không thể.

cũng đồng nghĩa với việc nạn phá rừng chàn lan gây nên thảm họa về môi

c-Lao động của trang trại

trường như hạn hán, lụt lội sảy ra liên tiếp, môi trường bị tàn phá một cách

Lượng lao động dồi dào trên 70% dân số nước ta phân bố ở nông thôn,

nghiêm trọng, sự mất cân bằng sinh thái là tất yếu, dẫn đến dịch bệnh, sâu bọ phá

tính cần cù chịu khó, tính tập thể tốt. bên cạnh đó trình độ lao động thấp,

hoại mùa màng khủng khiếp, điều này khiến không ít các nhà quản lý cũng như

tác phong công nghiệp hầu như không có, dẫn tới kỷ luật trong lao động

các chủ trang trại ngần ngại khi đầu tư. Cụ thể các loaị dịch bệnh luôn hoành

kém làm ảnh hưởng không nhỏ đến hiệu quả lao động. Lực lượng lao động

hành, làm cho những nhà chăn nuôi luôn phải đau đầu khi mà hết bệnh lở mồn

không tập trung mà phân bố rải rác khắp nơi, nên việc quy tụ lại một chỗ

long móng sảy ra ở gia súc, sau đó lại đến bệnh H5N1 sảy ra ở gia cầm, đến nay

lại là cả nhiều vấn đề như chỗ ăn, ở, quản lý con người vô cùng khó khăn,

lại dịch bệnh lợn tai xanh….Thông qua đây ta thấy rằng đối với dịch bệnh nó là

điều này cũng là nhân tố tăng các chi phí đầu vào ảnh hưởng lớn tới việc

hiểm họa cao nhất đối với người làm nông nghiệp.

tăng giá thành sản phẩm.

1.1.4.2- Những nhân tố chủ quan

d-Đầu tư của trang trại

a-Trình độ quản lý, chuyên môn nghiệp vụ của chủ trang trại

Đầu tư cho kinh tế trang trại vốn không cần lớn như sản xuất công

Con người Việt Nam vốn xưa nay cần cù và chịu thương chịu khó, tính

nghiệp, đầu tư dần trong suốt quá trình sản xuất hoặc chu kỳ sản phẩm. Điều

vươn lên trong cuộc sống, tính cộng đồng lớn. Điều này là điều kiện cho phát

này có thể giãn cách thời gian huy động vốn cũng như đầu tư vốn. Hiện nay

triển một đất nước mạnh mẽ về cả vật chất lẫn tinh thần. Bên cạnh đó chủ

Đảng và Nhà nước đang huy động các nguồn vốn đầu tư cho phát triển cơ sở

trang trại không được đào tạo, hoặc là đào tạo chắp vá, điều này khiến không

hạ tầng nông thôn thông qua các chương trình dự án phát triển bền vững nông

ít các trang trại làm ăn bị thua lỗ, dẫn đến phá sản.

nghiệp nông thôn như các vốn chương trình dự án: 135; ODA; ADB; WB...
đây cũng là một hình thức đầu tư gián tiếp và lâu dài. Bên cạnh đó nước ta là

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




20

21

một nước đang trong thời kỳ quá độ, sau những năm cải cách đổi mới nền kinh

Ví dụ: Nhà máy chế biến mía đường thì ngoài sản phẩm chính là đường,

tế còn khó khăn, chính vì vậy việc bảo hộ và bảo trợ cho nông nghiệp còn thấp,

thì cần quan tâm đến các sản phẩm phụ của đường như gỉ đường, bã mía, có

các chủ kinh tế trang trại chủ yếu là từ các hộ kinh tế gia đình thành lập tự phát

thể tận dụng cho việc sản xuất cồn công nghiệp, rượu và một số chế phẩm

với lượng vốn khởi điểm thấp. Vốn huy động từ nguồn vay của ngân hàng

khác như bã mía, có thể sản xuất được thành các thức ăn chăn nuôi gia súc và

nông nghiệp thì ít, do không có tài sản thế chấp, hoặc có thì cũng không đủ để

phân bón quay trở lại phục vụ cho nông nghiệp. Vì vậy cần quan tâm đến việc

đáp ứng được lượng vốn cần thiết để phát triển với quy mô cao. Vốn đầu tư cho

kéo dài mùa vụ bằng cách trồng xen vụ, nhằm sử dụng tối đa công xuất máy

nông nghiệp tuy không cần ồ ạt và đầu tư một lúc như trong công nghiệp, nhưng

giảm chi phí khấu hao trên từng đơn vị sản phẩm, giảm giá thành sản xuất,

do đặc thù của sản phẩm nông nghiệp là phải có chu kỳ của sản phẩm, vì đối

cũng như tăng tính cạnh tranh trên thị trường. Cũng như việc lập nên các nhà

tượng của sản xuất nông nghiệp là các sinh vật sống, đòi hỏi phải có thời gian

máy bảo quản sản phẩm thô trong nông nghiệp nhằm kéo dài thời gian chế

sinh trưởng và phát triển nhất định, chính điều này đầu tư vốn cho sản xuất nông

biến. Một điều nữa là cần có bộ máy quản lý chất lượng sản phẩm đã qua chế

nghiệp rất dài, hơn nữa trong thời gian như vậy sản phẩm nông nghiệp lại chịu

biến, nhằm duy trì và phát huy chất lượng sản phẩm ngày càng có uy tín trên

sức ép rất lớn về thời tiết và khí hậu, dịch bệnh. Bởi vậy rủi do trong đầu tư sản

thị trường, chính điều này đã làm tăng giá trị của sản phẩm tinh cao gấp

xuất nông nghiệp là không nhỏ, dẫn đến việc huy động vốn rất khó khăn, đây

nhiều lần so với sản phẩm thô, dẫn tới tăng lợi nhuận, khấu hao nhanh giảm

cũng là vấn đề mà Nhà nước cần quan tâm.

chi phí đầu tư tới mức tối đa.

e-Công nghiệp chế biến sản phẩm

Ngoài ra sản phẩm nông nghiệp phân bố rất rộng, hơn nữa nước ta lại có

Đây là một vấn đề rất lớn có tác động đến phát triển kinh tế trang trại,

địa hình phức tạp, giao thông và các cơ sở hạ tầng nông thôn còn kém, các

điều mà Đảng và Nhà nước luôn cần quan tâm nhưng không phải là không

vùng nguyên liệu xa nhau và không lớn việc thu gom sản phẩm phức tạp, việc

vướng mắc. Sản phẩm sản xuất nông nghiệp mang tính thời vụ, thu hoạch ồ ạt

bảo quản và vận chuyển vô cùng khó khăn dẫn đến giá thành cao gây ảnh

trong thời gian ngắn nên số lượng rất lớn, dẫn đến việc đầu tư vào công nghệ chế

hưởng lớn về cạnh tranh giá trên thị trường. Bởi vậy khi lập dự án cho dây

biến rất tốn kém và hiệu quả lại không cao, vì đặc thù công nghiệp chế biến sản

truyền chế biến sản phẩm nông nghiệp, thì các nhà đầu tư cần chú ý đến việc

phẩm nông nghiệp mang tính đơn nhất lớn, tức là một dây truyền thì chỉ chế biến

nghiên cứu kỹ vùng nguyên liệu có đủ đáp ứng cho nhu cầu sản xuất của nhà

một vài loại sản phẩm của nông nghiệp. Chính điều này gây không ít khó khăn

máy hay không? Tránh các trường hợp như các nhà máy đường của nước ta

cho nhà đầu tư, vì với một lượng vốn đầu tư rất lớn, nhưng chỉ sản xuất được

trong những năm gần đây.

trong một thời gian rất ngắn trong năm. Chính vì vậy các nhà đầu tư cần chú ý tới

1.1.5- ý nghĩa kinh tế-xã hội-môi trường của trang trại

các sản phẩm phụ khi chế biến sản phẩm của nông nghiệp, để tránh sự đơn điệu

1.1.5.1-ý nghĩa kinh tế

trong chế biến, sản xuất kinh doanh, cũng như giảm chi phí, tăng thêm nguồn thu
nhập, khai thác hết tiềm năng sẵn có của lĩnh vực mà nhà đầu tư quan tâm.

Mô hình kinh tế trang trại đã tạo bước chuyển biến cơ bản về giá trị sản
phẩm hàng hoá, và thu nhập của trang trại vượt trội hẳn so với kinh tế hộ.
“Hiện nay, tổng giá trị hàng hoá, dịch vụ của trang trại ước tính hơn 19.826.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




22

23

tỷ đồng, bình quân một trang trại đã tạo ra giá trị sản xuất gần 324.9 triệu

năm 2005, cả nước có gần một vạn trang trại chăn nuôi song năng xuất vật

đồng gấp 8 lần so với bình quân giá trị sản xuất của một hộ nông nghiệp. Tại

nuôi còn thấp, chỉ đạt 50-70% so với các nước chăn nuôi khác tiên tiến, chất

vùng tây nguyên, giá trị sản phẩm hàng hoá của trang trại đạt bình quân gần

lượng vật nuôi chưa đạt yêu cầu, giá thành còn cao so với khu vực và quốc

148.6 triệu đồng/trang trại/năm. Kinh tế trang trại đã thu hút, tạo việc làm cả

tế từ 20-40%, chưa có những sản phẩm đặc thù. Nguyên nhân là do còn

nước cho hơn 395.878 lao động, góp phần giảm bớt áp lực thiếu việc làm ở

chăn nuôi phân tán, quy mô nhỏ. Cải tiến năng xuất, chất lượng giống vật

nông thôn, đồng thời giúp cho thu nhập của người lao động được đảm bảo ổn

nuôi còn chậm, giá thức ăn còn cao, công nghệ giết mổ còn thô sơ, không

định ở mức từ 400.000.đ-600.000.đ/ tháng (với lao động thời vụ), tiền công

đảm bảo điều kiện vệ sinh dịch tễ.

cũng phổ biến ở mức 20.000.đ/ ngày. Riêng các doanh nghiệp nông thôn đã

-Lợi ích trước và sau khi thành lập kinh tế trang trại.

giải quyết cho trên một triệu lao động có việc làm trong các xí nghiệp, nhà

+Lợi ích trước mắt: Các trang trại góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế

máy với thu nhập bình quân từ 700.000-1.000.000.đ/ tháng” [23].
Mô hình này đã có những kết quả vượt trội so với kinh tế hộ, hình thành
nên những vùng sản xuất hàng hoá lớn tập trung, thúc đẩy quá trình chuyển đổi

phát triển các loại cây trồng, vật nuôi có giá trị hàng hoá cao, khắc phục dần
tình trạng phân tán, tạo nên những vùng chuyên môn hoá cao, qua đó thúc đẩy
chuyển dịch cơ cấu kinh tế trang trại.

cơ cấu kinh tế nông nghiệp, nông thôn, tiến tới xây dựng nên những vùng, miền

+Lợi ích lâu dài: Góp phần vào việc phát triển công nghiệp đặc biệt là

nông thôn mới văn minh hiện đại. Thách thức còn ở phía trước, tuy nhiên, kinh

công nghiệp chế biến và dịch vụ sản xuất ở nông thôn. Thực tế cho thấy việc

tế trang trại thật sự “cất cánh” vẫn còn rất nhiều việc phải làm. Cách đây 4 năm,

phát triển kinh tế trang trại bao giờ cũng đi liền với việc khai thác và sử dụng

con số 55% trang trại chưa được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất mà

một cách đầy đủ và hiệu quả hơn so với kinh tế hộ về các nguồn lực trong nông

Nguyên Bộ trưởng Bộ nông nghiệp và phát triển nông thôn Lê Huy Ngọ đưa ra

nghiệp nông thôn. Ngoài ra trang trại còn góp phần rất lớn trong việc cải thiện

đã khiến nhiều người bất ngờ. Cũng là đầu tư phát triển, nhiều doanh nghiệp đến

môi trường sống ngày càng tốt hơn. Thật vậy hệ thống sinh thái đã bị phá vỡ

từ nơi xa được “trải chiếu hoa, trải thảm đỏ” thì người nông dân lại “toát mồ hôi”

trong việc công nghiệp hoá ồ ạt trên toàn thế giới, thì khi hệ thống kinh tế trang

khi thuê đất [1].

trại phát triển sẽ dần lấy lại sự cân bằng sinh thái trong tự nhiên, hệ thống đa

Đến giờ phút này, điều mà chủ trang trại vẫn thường xuyên lo âu và

dạng sinh thái ngày càng được cải thiện trở lại với cái gì vốn có của nó.

mong muốn sự quan tâm hơn của Đảng và Nhà nước chính là việc tiêu thụ

-Những đóng góp của trang trại đối với Nhà nước: Kinh tế trang trại

nông sản. Sản phẩm của trang trại tiêu thụ qua trung gian mà cụ thể là thương

phát triển nó góp phần tăng thu nhập đối với nền kinh tế quốc dân, cũng như

lái chiếm tỷ lệ từ 70-95% trong tổng số sản phẩm trang trại thu hoạch được.

tăng nguồn thu ngân sách đối với Nhà nước.

Còn định hướng cho việc sản xuất cây, con gì ở trang trại thì nhiều hộ phải

1.1.5.2-ý nghĩa xã hội.

nhờ chính thương lái mách bảo. Riêng với những trang trại chăn nuôi, hiện
hơn 30 tỉnh thành phố có dự án, chương trình phát triển bò sữa, nhưng khá
nhiều nơi sữa bò không bán được, phải để làm sữa chua “ăn trừ bữa”. Cuối
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên



Thu hút lao động, hạn chế bớt làn sóng di cư ra thành phố, làm giảm áp lực
đối với xã hội, đảm bảo an ninh trật tự nơi đô thị, hạn chế tai tệ nạn cho xã hội.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




24

25

Phát triển kinh tế trang trại góp phần quan trọng làm tăng số hộ giàu trong nông

mô hình chuyên canh, tăng cường trao đổi hàng hoá trên cơ sở hạ tầng nông

thôn, tạo thêm việc làm tăng thêm thu nhập cho lao động, với tổng số thu hút

thôn được cải thiện đáng kể sẽ thúc đẩy sản xuất hàng hoá phát triển, thu nhập

lao động trên toàn quốc tính đến 01/7/2006 là 395.878 người. Điều này rất có

của người dân được đảm bảo có thể mua được lương thực, xoá đi tâm lý giải

ý nghĩa trong việc giải quyết vấn đề lao động và việc làm. Mặt khác, trong xu

quyết nhu cầu lương thực tại chỗ mà vẫn đáp ứng được khả năng cung cấp

hướng chung của các nước, theo đuổi sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo

lương thực. Khả năng đảm bảo an ninh lương thực Theo hướng này là hoàn

hướng tăng tỷ trọng của công nghiệp và dịch vụ trong nền kinh tế, đã tác động

toàn khả thi. Bởi vậy kinh tế trang trại phát triển tức là nông nghiệp phát triển

lớn đến khoảng cách chênh lệch thu nhập của đại bộ phận cư dân, thu nhập của

ở mức độ cao, chính điều này làm tăng thêm của cải trong xã hội, và tăng

người dân đô thị là cao hơn so với khu vực nông thôn. Chính vì vậy, sự kỳ

vùng phân bố sản xuất của cải vật chất nói chung và lương thực nói riêng.

vọng về mức thu nhập cao đã thôi thúc nhiều nông dân đi tìm công ăn việc làm

1.1.5.3-ý nghĩa môi trường.

ở đô thị. Như vậy, sự phát triển trang trại cũng là một nguyên nhân tác động
đến người nông dân gắn bó với công việc khu vực nông thôn, hạn chế sự di cư
đến đô thị. Mặt khác, nông dân có việc làm là cách cải thiện đáng kể tệ nạn xã
hội do thất nghiệp gây nên, một trong những vấn đề bức xúc của nông nghiệp
nông thôn nước ta hiện nay. Mặt khác phát triển kinh tế trang trại còn góp phần
thúc đẩy phát triển kết cấu hạ tầng, trong nông nghiệp nông thôn nước ta.
-Có đóng góp với nền an ninh lương thực như: Đáp ứng được nhu cầu
của cư dân một vùng, hay cả quốc gia một cách ổn định và bền vững. Cho dù
sự đóng góp của ngành nông nghiệp trong cơ cấu của nền kinh tế giảm một
cách tương đối, lực lượng lao động có sự chuyển dịch sang các ngành khác,
diện tích canh tác bị thu hẹp do chuyển đổi mục đích sử dụng…mà lương
thực vẫn đảm bảo và bền vững, thì đó là tình hình an ninh lương thực cao. Bài
toán này đặt ra đối với phạm vi một quốc gia, tức là sự hình thành các vùng
chuyên canh sản xuất: vùng sản xuất rau, các loại hoa quả, lúa gạo…Đối với
Việt Nam, phải nói đến vùng đồng bằng của miền Bắc và miền Nam. Tuy
nhiên, do tình trạng không đảm bảo cung cấp lương thực và người dân nhiều
vùng bị đói diễn ra trong nhiều năm qua đã tác động đến tâm lý của rất nhiều
người dân các khu vực, họ không muốn xoá bỏ tập quán sản xuất lương thực
để giải quyết nhu cầu tại chỗ. Do vậy, sự mở ra hướng sản xuất trang trại theo
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

Thông thường, hoạt động sản xuất nông nghiệp không khoa học sẽ gây ra
những tác động tiêu cực đến môi trường do quá trình thâm canh nông nghiệp:
sử dụng phân bón hoá học, thuốc bảo vệ thực vật một cách tùy tiện, gây ô
nhiễm về nguồn nước, đất và cả trong không khí. Mặt khác, nếu kỹ thuật canh
tác lạc hậu còn tác động xấu đến độ màu mỡ của đất. Như trên đã phân tích,
các trang trại thường áp dụng kỹ thuật sản xuất tiên tiến để sử dụng hợp lý, tiết
kiệm, có hiệu quả các nguồn lực: chẳng hạn kỹ thuật phòng trừ dịch bệnh tổng
hợp để làm giảm bớt lượng thuốc bảo vệ thực vật mà vẫn đảm bảo năng suất
cây trồng, tiết kiệm chi phí tiền thuốc, giảm bớt ô nhiễm, hoặc kỹ thuật canh
tác trên đất dốc, sử dụng các loại cây họ đậu để cải tạo đất đã làm tăng độ phì
cho đất. Đối với trang trại chăn nuôi, xưa nay hộ nông dân vẫn phải đối mặt với
tình trạng nguồn phế thải từ chăn nuôi gia súc, gia cầm, gây ô nhiễm môi
trường nặng nề, nhưng với kỹ thuật sử lý bằng các hố khí Biogas đã cùng một
lúc giải quyết cả tình trạng ô nhiễm, lại có nguồn năng lượng khí đốt sinh học
sử dụng vào trong sinh hoạt hàng ngày của chủ trang trại, đây là một kỹ thuật
không phải khó, tuy nhiên rất phù hợp với chăn nuôi quy mô lớn và tập trung.
Mặt khác, nhiều trang trại hình thành chính từ việc khai hoang, phục hoá những
diện tích trước đây bỏ hoang hoá, hoặc chưa sử dụng đúng mục đích ví dụ: các
đầm nuôi tôm được hình thành từ những bãi cát ven biển, mà xưa nay người
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




26

27

dân địa phương không sử dụng vào bất cứ mục đích gì, hoặc những vùng đất bị

1.2- Tình hình phát triển kinh tế trang trại ở một số nƣớc và ở Việt Nam

ô nhiễm phèn nặng của huyện Cần Giờ – Thành phố Hồ Chí Minh đã tạo lên

1.2.1-Tình hình phát triển kinh tế trang trại ở một số nước trên thế giới

những diện tích nuôi tôm cho năng suất cao, đem lại hiệu quả kinh tế lớn.

1.2.1.1- Tình hình phát triển kinh tế trang trại ở một số nước Châu á.

Kinh tế trang trại luôn gắn liền với đất đai, sinh vật sống là chủ yếu; nó có

Ở châu Á, chế độ phong kiến kéo dài cho nên kinh tế trang trại sản xuất

đặc thù khác hẳn với sản phẩm của các ngành khác là; có đặc điểm của một vật

hàng hoá ra đời chậm hơn. Tuy vậy, vào cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX sự

thể sống nó bao hàm các yếu tố sinh lý mà các sản phẩm của các ngành khác

xâm nhập của tư bản phương tây vào các Nước Châu á, cùng với việc xâm

không có được. Mà đất đai thì đặc tính riêng có của nó là độ phì, nếu được quan

nhập của phương thức sản xuất kinh doanh tư bản chủ nghĩa, đã làm nẩy sinh

tâm một cách đúng mức, và khai thác một cách khoa học thì đất đai ngày một

hình thức kinh tế trang trại trong nông nghiệp. Trong quá trình phát triển kinh

phì nhiêu hơn. Chính điều này tạo đà cho sinh vật sống phát triển một cách bền

tế trang trại ở các nước trên thế giới đã có sự biến động lớn về quy mô, số

vững. Khi giữa hệ sinh thái thực vật và động vật hài hoà sẽ có một môi trường

lượng và cơ cấu trang trại.

tiến tới tự nhiên hơn, khi mà tất cả các nước trên thế giới đang phát triển công

“Đặc biệt các nước vùng Đông Á như: Đài Loan 0,047 ha/người,

nghiệp một cách ồ ạt, các chất thải công nghiệp ngày một nhiều, thì kinh tế trang

Malaixia 0,25 ha/người, Hàn Quốc 0,053 ha/người, Nhật Bản 0,035

trại phát triển là đúng với xu thế phát triển của thế giới.

ha/người…. các nước châu á có nền kinh tế phát triển như: Nhật Bản, Hàn

Do sản xuất kinh doanh tự chủ có lợi ích thiết thực và lâu dài của mình

Quốc, Đài Loan sự phát triển kinh tế trang trại cũng theo quy luật , số

mà các chủ trang trại luôn có ý thức khai thác hợp lý và quan tâm bảo vệ các

lượng trang trại giảm và quy mô diện tích tăng. Ví dụ: ở Nhật bản năm

yếu tố môi trường, trước hết là trong phạm vi không gian sinh thái của trang

1950 số lượng trang trại là 6.176.000 trang trại đến năm 1993 chỉ còn

trại và sau nữa là trong phạm vi từng vùng. Các trang trại đã góp phần quan

3.691.000 trang trại và diện tích bình quân năm 1950 là 0,8ha, năm 1993

trọng vào việc trồng rừng, bảo vệ rừng, phủ xanh đất trống đồi núi trọc và sử

tăng lên là 1,38ha” [13].

dụng hiệu quả tài nguyên đất đai, những việc làm này đã góp phần tích cực

1.2.1.2- Tình hình phát triển kinh tế trang trại ở một số nước Châu âu

cải tạo và bảo vệ môi trường sinh thái trên địa bàn. “Hiện nay đất mà trang
trại sử dụng chiếm rất lớn cụ thể tính đến năm 2006 đất trồng cây hàng năm là
286.415 ha đất trồng cây lâu năm là 148.058 ha đất lâm nghiệp 94.701 ha đất
nuôi trồng thuỷ sản là 134.385 ha” [23] đây quả là con số không nhỏ phục vụ
cho việc cải thiện môi trường cũng như bảo vệ sinh thái.

Châu Âu cái nôi của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ nhất, đã xuất
hiện hình thức tổ chức sản xuất kinh tế trang trại, thay thế cho hình thức kinh
tế tiểu nông và hình thức điền trang của chế độ phong kiến. Nước Anh đầu thế
kỷ XVII có sự tập trung ruộng đất đã hình thành nên những trang trại tập
trung trên quy mô rộng lớn, cùng với việc sử dụng lao động làm thuê. Mọi
hoạt động sản xuất kinh doanh nông nghiệp ở đây giống như mô hình hoạt
động ở các công xưởng. Thực tế cho thấy sản xuất nông nghiệp tập trung lớn
về quy mô và sử dụng nhiều lao động làm thuê, đã không mang lại hiệu quả

kinh tế cao bằng các trang trại vừa và nhỏ. Tiếp theo Nước Anh là các Nước

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên



Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




28

29

Pháp, Hà Lan, Đan Mạch… Kinh tế trang trại cũng được phát triển mạnh tạo
ra nhiều nông sản hàng hoá.

1.2.2- Tình hình phát triển kinh tế trang trại ở Vịêt Nam

Nước Anh năm 1950 có 543.000 trang trại đến năm 1957 còn có 25.400,
Nước Pháp năm 1955 có 2.285.000 trang trại đến năm 1993 chỉ còn 801.400.

1.2.2.1- Tình hình phát triển kinh tế trang trại ở Việt Nam qua các thời kỳ
a-Kinh tế trang trại Việt Nam thời kỳ phong kiến

Diện tích bình quân của các trang trại qua các năm có xu hướng tăng lên như: ở

“Trong thời kỳ này đã có chính sách khai khẩn đất hoang bằng cách lập

Anh năm 1950 diện tích bình quân một trang trại là 36ha, năm 1987 là 71ha. ở

các đồn điền, doanh điền được biểu hiện dưới các hình thức khác nhau như:

Pháp năm 1955 là 14ha đến năm 1993 là 35ha, Cộng hoà liên bang Đức năm 1949

điền trang, điền doanh, thái ấp” [25].

là 11ha năm 1985 là 15ha, Hà Lan năm 1960 là 7ha đến năm 1987 là 16ha [13].
1.2.1.3- Tình hình phát triển kinh tế trang trại ở một số nước Châu Mỹ.

b- Kinh tế trang trại Việt Nam thời kỳ Pháp thuộc
“Mục đích chủ yếu của thực dân Pháp thời kỳ này là khai thác thuộc địa,

Nước Mỹ là nơi có kinh tế trang trại rất phát triển. Vào năm 1950 ở Mỹ

cho nên thực dân Pháp đã ban hành một số chính sách như: chính sách ruộng đất,

có 5.648.000 trang trại và giảm dần số lượng đến năm 1960 còn 3.962.000.

chính sách thuế, nhằm thiết lập các đồn điền để tăng sức sản xuất ở khu vực

Trong khi đó diện tích bình quân một trang trại tăng lên, năm 1950 là 56ha,

thuộc địa. Năm 1927 chỉ riêng ở Bắc kỳ đã có tới 155 đồn điền rộng từ 200ha

năm 1960 là 120ha, năm 1992 là 198,7ha [13].

đến hơn 8.500ha. Nam Kỳ và Cao nguyên Trung Kỳ, nhiều tên thực dân đã có

Như vậy ở các nước Tây Âu và Mỹ số lượng trang trại đều có xu hướng

những đồn điền rộng hàng vạn ha. Đến năm 1930, số ruộng đất do thực dân Pháp

giảm nhưng về quy mô diện tích lại có xu hướng tăng lên, còn ở châu á số

chiếm để lập đồn điền đã lên tới 1,2 triệu ha tương đương khoảng 1/4 diện tích

lượng trang trại lại có xu hướng tăng lên nhưng chúng có đặc điểm khác kinh

đất canh tác của ta lúc bấy giờ” [25].

tế trang trại ở Tây Âu và Bắc Mỹ. Do đất canh tác trên đầu người thấp, bình

c - Kinh tế trang trại Việt Nam thời kỳ 1950-Nay

quân 0,15ha/ người. Sau đây là một số tài liệu về sự phát triển kinh tế trang
trại một số nước trên thế giới .

hoạch hoá tập trung, ở đó có các hình thức tổ chức sản xuất như: Nông –Lâm

Bảng 1.3 Diện tích bình quân của trang trại một số nƣớc trên thế giới.
STT
1
2
3
4
5
6

Tên nƣớc
Anh
Pháp
Mỹ
Ấn Độ
Đan Mạch
Bỷ

Diện tích STT
Tên nƣớc
(ha)
64,0
7
Italia
29,2
8
Inđônêxia
180
9
Nhật Bản
20,0
10 Pakistan
31,7
11 HàLan
14,0
12 Thái Lan
Nguồn: Nguyễn Văn Tuấn,2001.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

Thời kỳ 1954-1975. ở miền Bắc nền nông nghiệp mang nặng tính kế

Diện tích
(ha)
2,0
1,77
1,2
3,86
6,4
4,5



trường Quốc doanh, hợp tác xã Nông Nghiệp… Mọi tư liệu sản xuất chủ yếu là
ruộng đất được tập trung một cách triệt để, kinh tế tư nhân không được coi là
một thành phần kinh tế của nền kinh tế quốc dân. Còn ở Miền Nam thời kỳ này
các hình thức tổ chức sản xuất ở vùng tạm chiếm chủ yếu là các đồn điền, dinh
điền, các hợp tác xã sản xuất hàng hoá.
Thời kỳ 1975 cho tới nay. Từ cuối những năm 1975 hiệu quả sản xuất
trong nền kinh tế nói chung và trong ngành nông nghiệp nói riêng là thấp kém.
Trong các hợp tác xã ở Miền Bắc dẫn tới khủng hoảng của mô hình tập thể hoá

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




30

31

nông nghiệp. Trước tình hình đó Đảng đã có Đại Hội lần thứ VI (tháng
12/1986) đề ra được các chủ trương chính sách mới đặc biệt là cơ chế khoán
gọn tới từng hộ gia đình, tiếp đến là Nghị Quyết 10 của bộ chính trị và cùng

+Về cơ cấu: các loại hình trang trại được phản ánh qua qua (bảng 1.4):

nhiều văn bản khác của Chính phủ, đã giải phóng sức lao động và các tư liệu
sản xuất khác đặc biệt là đất đai. Việc đổi mới cơ chế chính sách này đã tạo

Bảng 1-4 Trang trại miền núi, Trung du phía Bắc năm 2006
Vùng

điều kiện thuận lợi cho kinh tế trang trại phát triển. Theo số liệu của các địa

Đông

113.730 trang trại. So với năm 2001 là 61.017 trang trại tăng 86.4%. Sở dĩ số

bắc

tăng tương đối nhỏ vì xác định kinh tế trang trại theo tiêu chí mới, nên một số

bắc

trang trại cũ đến nay không được xếp hạng. Hiện nay kinh tế trang trại đã có sự

TT cây

TT cây

TT cây ăn

TT chăn

TT lâm

TT nuôi

TT KD

TT

hàng

lâu năm

quả

nuôi

nghiệp

Thuỷ sản

tổng hợp

năm

phương dựa vào hướng dẫn về khái niệm và tiêu chí nhận dạng kinh tế trang

trại của Bộ Nông Nghiệp và phát triển nông thôn, đến nay (7/2006) nước ta có

Số

Tây

TT

SL

Cc%

SL

Cc%

SL

Cc%

SL

Cc%

SL

Cc%

SL

Cc%

SL

Cc%

4 704

98

2,1

127

2,7

1145

24,3

1000

21,3

884

18,8

1019

21,6

431

9,2

522

38

7,3

44

8,4

17

3,3

201

38,5

125

24

36

6,9

61

11,7

Nguồn: Tổng cục thống kê, 2006.
Đối với vùng Đông bắc, trang trại trồng cây ăn quả, trang trại chăn nuôi

phát triển khá nhanh trên quy mô toàn quốc [23].
1.2.2.2-Tình hình phát triển kinh tế trang trại của các vùng, miền ở Việt Nam

và trang trại trồng cây lâm nghiệp chiếm tỷ trọng rất cao, các con số tương
ứng với các loại hình này là 24,3%; 21,3% và 18,8%. Như vậy, về mặt chủ

a-Miền núi, trung du phía Bắc.
+Diện tích đất và diện tích mặt nước: với các tỉnh miền núi, trung du,
bình quân đất và mặt nước canh tác mỗi trang trại là 8,96ha trong khi đó tính
trên cả nước thì đất bình quân trên một trang trại là 5,834ha.
+Lao động và lao động làm thuê: lao động bình quân/ trang trại là
khoảng 3,32 người, trong đó lao động gia đình là chủ yếu, lao động làm thuê
bình quân 0,82 người. Với mức lương trung bình khoảng 600.000 –
800.000đ/lao động/ tháng.
+Vốn đầu tư: Theo các tài liệu điều tra nghiên cứu, báo cáo của Bộ
Nông Nghiệp và phát triển nông thôn, báo cáo thống kê của Sở nông
nghiệp các tỉnh thì vốn đầu tư bình quân của các trang trại miền núi phía
Bắc là khoảng 192 triệu đồng.

đạo, vùng Đông bắc tập trung vào các hoạt động trồng trọt là chính, nhất là
cây ăn quả. Trong đó, phải kể đến các tỉnh trọng điểm trồng cây ăn quả: vải

thiều được trồng nhiều ở huyện Lục Ngạn tỉnh Bắc Giang, cam được trồng
nhiều ở huyện Bắc Quang, Hàm Yên, …tỉnh Tuyên Quang trong tổng các loại
hình trang trại của vùng. Nhưng ngược lại vùng Tây bắc thì trang trại trồng
cây ăn quả hầu như không phát triển, trong khi đó trang trại chăn nuôi và
trồng cây lâm nghiệp lại rất nhiều. Ta thấy đây cũng là đặc điểm của vùng núi
phía Bắc, với diện tích rất rộng nhưng địa hình lại hiểm trở nên rất thích hợp
cho việc chăn nuôi nhất là chăn nuôi các đại gia súc, và trồng rừng.
b-Miền đồng bằng sông Hồng và đồng bằng sông Cửu Long
+Về đất và diện tích mặt nước canh tác: với hai miền này bình quân
đất và mặt nước canh tác mỗi trang trại là 5,4ha trong khi đó tính trên cả nước
thì đất bình quân trên một trang trại là 5,834ha.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên



Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




32

33

+Về lao động và lao động làm thuê: với hai miền này, lao động bình

+Về lao động và lao động làm thuê: với hai miền này, lao động bình

quân trên trang trại là khoảng 3,46 người, trong đó lao động gia đình là chủ

quân trên một trang trại là khoảng 3,23 người, trong đó lao động gia đình là

yếu, lao động làm thuê bình quân 0.68 người. Với mức lương trung bình

chủ yếu, lao động làm thuê bình quân 1,015 người. Với mức lương trung

khoảng 800.000 – 1000.000đ/lao động/ tháng.

bình khoảng 800.000 – 1000.000đ/lao động/ tháng.

+Vốn đầu tư: Theo các tài liệu điều tra nghiên cứu, báo cáo của Bộ

+Vốn đầu tư: Theo các tài liệu điều tra nghiên cứu, báo cáo của Bộ

Nông Nghiệp và phát triển nông thôn, báo cáo thống kê của Sở nông nghiệp

Nông Nghiệp và phát triển nông thôn, báo cáo thống kê của Sở nông

các tỉnh thì vốn đầu tư bình quân của các trang trại miền đồng bằng sông

nghiệp các tỉnh thì vốn đấu tư bình quân của các trang trại miền trung là

Hồng, và sông Cửu Long là khoảng 205 triệu đồng.

khoảng 145,5 triệu đồng.

+Về cơ cấu: các loại hình trang trại được phản ánh qua (bảng 1.5):

+Về cơ cấu: các loại hình trang trại được phản ánh qua qua (bảng 1.6):

Bảng 1.5 Trang trại miền đồng bằng sông Hồng và sông Cửu Long năm 2006
Vùng

Số

TT cây

TT

hàng

lâu

năm

năm

TT

SL

Cc

TT cây TT cây ăn TT chăn

SL

%
ĐB Sông

quả

nuôi

TT lâm

TT nuôi

TT KD

nghiệp

Thuỷ sản

tổng

Vùng

hợp

Cc

SL

Cc%

SL

%

Cc

SL

Cc%

SL

Cc%

SL

Số

TT cây

TT cây

TT cây

TT chăn

TT lâm

TT nuôi

TT KD

TT

hàng năm

lâu năm

ăn quả

nuôi

nghiệp

Thuỷ sản

TH

SL

SL

TT

Cc%

Cc
%

Cc

SL

%

Cc

SL

%

Cc

SL

%

Cc

SL

%

Cc

SL

%

Cc
%

%

13 863

305

2,2

22

0.2

507

3.7

7562

54.6

52

0.4

3072

22.2

2343

16.9

54 425

24 425

45

175

0.3

1962

3.6

1937

3.6

45

0.1

25147

46.2

734

1.4

Hồng
ĐB sông

Bảng 1.6 Trang trại miền trung năm 2006

Cửu

Bắc

6756

1881

27.8

1115

16.5

190

2.8

1046

15.5

816

12.1

1233

18.3

475

7.0

7808

3003

38.5

78

11.2

234

3

578

7.4

616

7.9

2323

29.8

176

2.3

Trung Bộ
Duyên
Hải Nam
trung Bộ

Long

Nguồn: Tổng cục thống kê, 2006.

Nguồn: Tổng cục thống kê, 2006.

Kết quả nghiên cứu chỉ rõ: vùng đồng bằng đặc trưng là chăn nuôi, nuôi

Vùng này phân bố khá đều của các loại hình trang trại, điều này có ảnh

trồng thuỷ sản và trồng cây hàng năm. Cụ thể đối với đồng bằng sông Cửu Long

hưởng tốt về việc phối kết hợp giữa các trang trại với nhau, luôn hỗ trợ nhau

loại hình trang trại kinh doanh tổng hợp chỉ chiếm có 1.4% trong khi đó trang

trong quá trình sản xuất.

trại nuôi trồng thuỷ sản lại chiếm tới 46.2%, điều này sẽ khiến trang trại nuôi

d-Miền Đông Nam Bộ (gồm các tỉnh Ninh Thuận, Bình Thuận, Bình

trồng thuỷ sản rất khó khăn trong việc nhập thức ăn nguyên, nhiên, liệu đầu vào.

Phước, Tây Ninh, Bình Dương, Đồng Nai, Bà rịa Vũng Tàu, Thành phố

c-Miền trung.(gồm Bắc Trung Bộ, Duyên Hải Nam Trung Bộ)

Hồ Chí Minh)

+Diện tích đất đai và diện tích mặt nước: với hai miền này bình quân

+Về đất và diện tích mặt nước canh tác: với các tỉnh này bình

đất và mặt nước canh tác mỗi trang trại là 5,8ha trong khi đó tính trên cả nước

quân đất và mặt nước canh tác mỗi trang trại là 6.9ha cao so với các

thì chỉ tiêu này là 5,834ha.

vùng trên cả nước, địa hình không phức tạp. Đây cũng là vùng kinh tế
trang trại phát triển mạnh và bền vững.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




34

35

+Về lao động và lao động làm thuê: với miền này, lao động bình quân
trên một trang trại là khoảng 3,78 người, trong đó lao động gia đình là chủ

trong trang trại chưa cao, do lương còn thấp.

yếu, lao động làm thuê bình quân 1,63 người. Với mức lương trung bình

1.3-Phƣơng pháp nghiên cứu

khoảng 1.000.000 – 1.200.000đ/lao động/ tháng.

1.3.1- Phương pháp chọn điểm nghiên cứu

+Vốn đầu tư: Theo các tài liệu điều tra nghiên cứu, báo cáo của Bộ Nông
Nghiệp và phát triển nông thôn, báo cáo thống kê của Sở nông nghiệp các tỉnh
thì vốn đấu tư bình quân của các trang trại miền này là khoảng 575.5 triệu đồng.
+Về cơ cấu: các loại hình trang trại được phản ánh qua qua (bảng 1.7)
Bảng 1.7 Trang trại miền Đông Nam Bộ năm 2006
Vùng

Số

TT cây

TT cây

TT cây

TT chăn

TT lâm

TT nuôi

TT KD

TT

hàng năm

lâu năm

ăn quả

nuôi

nghiệp

Thuỷ sản

tổng

TT

SL

Cc

SL

%
16867

1788

10.6

Cc

SL

%
8859

Cc

SL

%

52.5

597

3.5

3839

Cc SL

Cc

%

%

22.8

102

0.6

SL

Cc

SL

%

1338

7.9

Điều tra tổng thể trang trại trên địa bàn toàn tỉnh Thái Nguyên.
1.3.2-Các phương pháp thu thập số liệu
+Phương pháp thu thập thông tin thứ cấp (Đây là tài liệu đã được các cơ
quan chức năng thu thập, công bố), các tài liệu này tôi thu thập được từ
phòng thống kê các huyện, Cục thống kê tỉnh Thái Nguyên….

hợp

Đông

động thì chủ yếu là của các chủ trang trại, điều này nói lên sự thu hút lao động

Cc
%

344

2.0

Nam Bộ

Nguồn: Tổng cục thống kê, 2006.
Ta thấy vùng này trang trại trồng cây lâu năm rất chiếm ưu thế, sau đó đến
trang trại chăn nuôi, hai loại hình trang trại này có sự liên quan mật thiết với

+Điều tra thông tin sơ cấp thông qua phỏng vấn bằng phiếu điều tra

(phương pháp điều tra trực tiếp). Điều tra chọn mẫu, điều tra tổng thể, điều tra
ngẫu nhiên, điều tra phi ngẫu nhiên.
1.3.3-Phương pháp sử lý số liệu
Sau khi đi thu thập thông tin, tôi sử lý chắt lọc thông tin và cuối cùng sử lý
số liệu thông qua chương trình Excel trong phần mềm Microsof office.
1.3.4-Hệ thống chỉ tiêu đánh giá và phương pháp phân tích
1.3.4.1-Các chỉ tiêu đánh giá kết quả sản xuất

nhau, bổ trợ nhau phát triển một cách bền vững, ngoài ra cần chú ý đến trang trại

+GO giá trị sản xuất (Gross Output):

lâm nghiệp vì sự thiếu hài hoà trong các cơ cấu giữa trang trại cây lâu năm và

GO=  PiQi

trang trại lâm nghiệp có sự chênh lệch quá cách biệt, dẫn đến mất cân bằng trong
hệ sinh thái tự nhiên. Cần có sự định hướng của các cấp, các ngành sao cho việc
phát triển trang trại không mang tính tự phát mà phải có tính quy hoạch ổn định
lâu dài, thì mới mong phát triển một cách bền vững và có hiệu quả.
Tóm lại: qua sự phân tích của các vùng trên ta thấy kinh tế trang trại nước
ta còn hạn chế ở nhiều mặt; mang tính tự phát, thiếu sự định hướng lâu dài; cơ

n

i 1

Trong đó: Pi là giá trị sản phẩm thứ i; Qi khối lượng sản phẩm thứ i.
Vậy GO là toàn bộ của cải vật chất và dịch vụ được tạo ra trong một thời
gian, hay một chu kỳ sản xuất nhất định. Đối với trang trại thường người ta

tính cho một năm (Vì trong một năm thì hầu hết các sản phẩm nông nghiệp đã
có đủ thời gian sinh trưởng và cho sản phẩm)

cấu trang trại chưa hợp lý, không mang tính tương tác hỗ trợ nhau trong phát

+VA giá trị gia tăng (Value Added)

triển; lượng vốn cho các trang trại quá thấp chưa mang tính chuyên nghiệp, lao

VA= GO-IC

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên



Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




36

37

Trong đó: IC là chi phí trung gian (Intermediate Cost)

GO/LĐ (giá trị gia tăng do một lao động tạo ra)
VA/LĐ (Giá trị tăng thêm trên lao động)

n

IC=  Ci
i 1

+Tỷ suất hàng hoá: GV/GO x 100 (%) phản ánh mức độ tham gia vào

Trong đó: Ci khoản chi phí thứ i.

thị trường của trang trại.

Vậy IC là toàn bộ chi phí vật chất thường xuyên và các dịch vụ được sử
dụng trong tất cả quá trình sản xuất của trang trại như các chi phí: Giống,

GV=  P HHQHHi

phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, các loại chi phí khác …..
Hay VA=V+C+M

(Giá trị sản phẩm hàng hoá)
(Tỷ suất hàng hoá) =

Trong đó:

x100%
GO

V là chi phí lao động sống.

+Chi phí trên đơn vị diện tích: Chỉ tiêu này cho thấy mức độ đầu tư của

C là giá trị hoàn vốn cố định (Hay trong kinh tế thường gọi đó là khấu
hao tài sản cố định)

trang trại trên một đơn vị diện tích là bao nhiêu.
CT= Tổng chi phí/ha canh tác

M là giá trị thặng dư.

1.3.4.3-Phương pháp phân tích đánh giá

Vậy VA là chênh lệch giữa giá trị sản xuất với chi phí trung gian, nó phản ánh

a-Phương pháp so sánh: Phương pháp so sánh (so sánh theo thời gian, theo

phần giá trị mới tăng thêm do kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh của trang trại

vùng sinh thái, theo đặc điểm dân tộc, theo cơ cấu kinh tế) để xác định xu

trong một thời gian, hay một chu kỳ sản xuất nhất định.

hướng mức biến động của các chỉ tiêu phân tích, phản ánh chân thực, khoa

1.3.4.2-Các chỉ tiêu phản ánh hiệu quả sản xuất của trang trại

học, chính xác hiện tượng, nội dung kinh tế trang trại cần nghiên cứu.

+ Hiệu quả sử dụng đất

b-Phương pháp toán kinh tế (sử dụng hàm sản xuất cobb-Douglas): Hàm này

GO/ha canh tác (Giá trị sản xuất sản phẩm trên 1 ha canh tác)

nhằm phân tích tác động cụ thể của các yếu tố ảnh hưởng đến thu nhập của

VA/ha canh tác (Giá trị gia tăng của sản phẩm trên 1ha canh tác)

trang trại và để đánh giá sự thay đổi của các nhân tố trình độ văn hoá của chủ

+Hiệu quả sản xuất trên chi phí

trang trại, lao động, diện tích đất, vốn sản xuất…. Dựa vào hàm sản xuất Cobb-

GO/IC (Tỷ suất giá trị nói lên chất lượng SXKD của trang trại, với mức độ

douglas (CD). Hàm sản xuất là hàm biểu diễn sự phụ thuộc của kết quả sản

đầu tư một đồng chi phí trung gian thì sẽ tạo ra giá trị sản xuất là bao nhiêu lần)
VA/IC (Tỷ suất giá trị gia tăng, phản ánh hiệu quả sử dụng đồng vốn,

xuất kinh doanh đối với các yếu tố chi phí bỏ ra trong tất cả quá trình sản xuất.
-Hàm sản xuất có dạng là: Y=F(D1 ,D2,…..Di ,X1 ,X2 ,…..Xi)

chỉ tiêu này phản ánh là nếu bỏ ra một đồng chi phí trung gian thì sẽ thu

Trong đó: Y là yếu tố sản xuất (Biến phụ thuộc)

được giá trị gia tăng là bao nhiêu).

Di là các biến thuộc tính, không thể lượng hóa được, nó thường nhận các
giá trị là 0 và 1.(Biến độc lập)

+Hiệu quả sử dụng lao động, năng suất lao động
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên



Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




38

39

Xi là các yếu tố nguyên nhân, hay mức đầu tư các yếu tố sản xuất đầu
vào. (Biến độc lập)

luận, nhằm đưa ra các giải pháp có tính khoa học cũng như thực tế trong việc
phát triển kinh tế trang trại.

Bài toán có thể giải một cách dễ ràng, chính xác nhờ phần mềm EXCEL.

e-Phương pháp chuyên gia: Dùng để nghiên cứu, tham khảo ý kiến của các

Phân tích kết quả bài toán:

chuyên gia nông, lâm, ngư nghiệp, các cán bộ khuyến nông, các thầy cô giáo

-Multiple R: Hệ số tương quan bội cho ta thấy độ chặt chẽ của mối liên

đã và đang giảng dạy tại các trường đại học, và đặc biệt hơn nữa là các chủ
trang trại giàu kinh nghiệm thực tế.

hệ (-1<=R<=1); R được kiểm định khi Ftra bảng>Fα.
-R Square (R2): Hệ số xác định: Cho biết bao nhiêu phần trăm sự tác

g-Phương pháp chuyên khảo: dùng để thu thập và lựa chọn các thông tin, tài

động của biến phụ thuộc được giải thích bằng các yếu tố độc lập đã được bao

liệu, kết quả nghiên cứu trong và ngoài nước có liên quan đến đề tài. thông

gồm trong mô hình.

qua việc nghiên cứu để lựa chọn, kế thừa những gì tiến bộ vận dụng vào thực

-Observation: số đơn vị mẫu được đưa vào nghiên cứu.

tiễn để nâng cao hiệu quả của sản xuất trong trang trại.

-F-stat: Tiêu chuẩn F dùng để làm căn cứ kiểm định độ tin cậy về mặt

h-Phương pháp hạch toán chi phí sản xuất kinh doanh: phương pháp này đòi

khoa học thống kê của toàn bộ phương trình hồi quy. Bài toán có đủ ý nghĩa

hỏi người quản lý trang trại phải ghi chép tỷ mỷ, thường xuyên, liên tục suốt

thống kê khi mà F> Fα.

trong quá trình sản xuất kinh doanh, nhằm biết được các yếu tố đầu vào, đầu ra

-Regession Coefficients (bi): các hệ số hồi quy; bi(i=1,2,…n). Nói lên
phần trăm thay đổi của Y khi Xi tăng thêm 1%, khi giả thiết các yếu tố khác
không đổi, đó chính là độ co giãn của sản lượng theo yếu tố thứ i.
-T-Stat: Dùng làm căn cứ để kiểm định độ tin cậy về mặt khoa học
thống kê của độ co giãn bi(i=1,2,…n); tức là mối liên hệ giữa Xi và Y.
-P-value: xác xuất để (t>T-Stat), dùng để kiểm định độ tin cậy về mặt khoa
học thống kê của độ co giãn bi(i=1,2,…n); tức là mối liên hệ giữa Xi và Y.
P-value còn là mức ý nghĩa khi P-value có giá trị (P-value<=0,01); Xi

từ đó biết được thu nhập của trang trại trong một kỳ sản xuất kinh doanh, thông
qua kết quả đó rút ra các kết luận nhằm định hướng cho kỳ tới.
i-Phương pháp dự báo thống kê: giúp cho việc thu thập điều tra được những
tài liệu mang tính đại diện cao, phản ánh chân thực hiện tượng nghiên cứu,
tổng hợp tài liệu, tính toán, các chỉ tiêu được đúng đắn, cũng như phân tích tài
liệu khoa học và khách quan, phản ánh đúng nội dung kinh tế cần nghiên
cứu. Các phương pháp phân tổ, số tuyệt đối, số tương đối, số bình quân trong
thống kê được vận dụng là chủ yếu.

có độ tin cậy về mặt khoa học thống kê tới mức (>=91%)
c-Phương pháp phân tổ: Dùng phương pháp này phân các đối tượng nghiên
cứu ra làm nhiều nhóm nhỏ để tiện cho việc nghiên cứu, cũng như tìm ra
những quy luật của đối tượng nghiên cứu.
d -Phương pháp thống kê: Được coi là chủ đạo để nghiên cứu các mối quan hệ
giữa các yếu tố đầu vào, đầu ra, qua đó đánh giá so sánh và rút ra những kết
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




40

41

Chƣơng 2

vào khoảng 20-30m và phân bố dọc theo hai con sông lớn là sông Cầu và

THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN

sông Công thuộc huyện Phổ Yên và Phú Bình, các kiểu đồng bằng còn lại

KINH TẾ TRANG TRẠI Ở TỈNH THÁI NGUYÊN

phân bố ở các độ cao lớn hơn.
b-Nhóm địa hình gò đồi: Được chia làm 3 loại.

2.1- Đặc điểm của địa bàn nghiên cứu

-Kiểu gò đồi thấp, trung bình dạng bát úp với độ cao tuyệt đối 50-70m

2.1.1-Điều kiện tự nhiên

phân bố ở Phú Bình và Phổ Yên.

2.1.1.1-Vị trí địa lý
Thái Nguyên là một tỉnh miền núi phía Bắc, có diện tích tự nhiên 3.542,6
2

km chiếm 1,13% diện tích cả nước. Phía Bắc giáp Bắc Kạn, Phía tây giáp Vĩnh

-Kiểu gò đồi cao đỉnh bằng hẹp, độ cao tuyệt đối phổ biến là từ 100125m chủ yếu phân bố ở phía Bắc của tỉnh, kéo dài từ Đại Từ đến Định Hoá.

Phúc, Tuyên Quang, phía đông giáp Lạng Sơn, Bắc Giang, phía Nam giáp với

-Kiểu địa hình đồi cao sườn lồi, thẳng, đỉnh nhọn, hẹp kéo dài dạng dãy

thủ đô Hà Nội. Về hành chính, Thái Nguyên có 7 huyện, 1 thành phố, 1 thị xã

độ cao phổ biến từ 100-150m, phân bố ở phía Bắc của tỉnh trong lưu vực sông

với tổng số 180 đơn vị hành chính cấp xã, phường. Thành phố Thái Nguyên với

Cầu, từ Đồng Hỷ, Phú Lương, đến Định Hoá.

trên 229 ngàn dân là trung tâm chính trị, kinh tế văn hoá của tỉnh [27].

c-Nhóm địa hình núi thấp: Có diện tích chiếm tỷ lệ lớn, hầu hết như chiếm

Thái Nguyên có diện tích các loại cây trồng là 146 ngàn ha, trong đó

chọn vùng Đông bắc của tỉnh. Nhóm này phân bố dọc ranh giới Thái Nguyên

trồng cây hàng năm 117,9 ngàn ha, đất trồng cây lâu năm 28,1 ngàn ha. Tiềm

với các tỉnh Bắc Giang, Lạng Sơn, Bắc Kạn, Tuyên Quang, Vĩnh Phúc.

năng đất đai, tài nguyên khoáng sản lớn như than mỡ, than đá, quặng thiếc,

d-Nhóm địa hình nhân tác: Thái Nguyên chỉ có một kiểu là các hồ chứa nước

quặng đồng, quặng chì, titan, vàng, vonfram ... có trữ lượng lớn. Tình hình

nhân tạo, các hồ lớn như hồ Núi Cốc, Khe Lạnh, Bảo Linh, Cây si, Gềnh Chè....

phát triển kinh tế trang trại trong những năm qua đã và đang có rất nhiều triển

hiện tại có khoảng trên 200 hồ chứa nước lớn. Như vậy có thể thấy hình thái địa

vọng tốt, tuy nhiên cũng có không ít những khó khăn, vướng mắc trong quá

hình của tỉnh Thái Nguyên khá đa dạng và phức tạp. Nhưng muốn khai thác, sử

trình thực hiện. Với vị trí như vậy, tỉnh Thái Nguyên có đầy đủ các yếu tố

dụng phải tính đến đặc tính của từng vùng, đặc biệt là vùng đồi núi chiếm phần

thuận lợi cho cung ứng đầu vào, tiêu thụ sản phẩm đầu ra, nhất là gần đường

lớn diện tích của tỉnh.

quốc lộ 1B và có thể vượt qua địa phận của huyện Phú Bình hoặc Đồng Hỷ và

Đặc điểm điều kiện địa hình: Độ cao vừa phải, tạo điều kiện thuận lợi để

có thể đi tới quốc lộ 1A, con đường dẫn tới cửa khẩu Lạng Sơn.

xây dựng các hồ chứa nước và hệ thống kênh tưới chủ động đã tạo ra khả năng

2.1.1.2-Điều kiện địa hình

thâm canh trong sản xuất. Mặt khác, thế mạnh gò, đồi vừa tạo thuận lợi cho

a-Địa hình đồng bằng: Kiểu đồng bằng Aluvi, rìa đồng bằng Bắc Bộ có diện

trồng các loại cây ăn quả, các loại cây lâm nghiệp, đây là một thuận lợi của tỉnh

tích không lớn, phân bố ở phía Nam của tỉnh, chủ yếu thuộc hai huyện là Phú

so với các tỉnh khác. Mặt khác, điều kiện địa hình đồi núi cũng là điều kiện để

Bình và Phổ Yên, với độ cao địa hình từ 10-15 m. Kiểu địa hình đồng bằng

phát triển chăn nuôi gia súc và đại gia súc thuận lợi. Về nhận định chủ quan,

xen lẫn đồi núi thoải dạng bậc thềm cổ có diện tích lớn hơn, độ cao địa hình

tỉnh Thái Nguyên có điều kiện địa hình phù hợp cho phát triển trang trại.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên