Thuyết minh Thánh địa mỹ sơn

Thánh địa Mỹ Sơn
Thuyết minh trên xe
Lịch sử hình thành của vương quốc chăm pa
Ngày xưa, lãnh thổ Vương quốc Chămpa trải dài từ Đèo Ngang - Quảng
Bình đến Bình Thuận ngày nay. Chămpa có 2 bộ lạc: bộ lạc Dừa ở phía Bắc, từ
Thừa Thiên đến đèo Cù Mông. Còn bộ lạc Cau từ Cù Mông vào đến Bình Thuận.
Từ hai bộ lạc này đã hình thành đã hình thành những tiểu quốc đầu tiên rồi sau đó
vương quốc Chămpa ra đời. Về kinh tế, người Chăm sống chủ yếu dựa vào nông
nghiệp. Họ còn biết cách khai thác hương liệu, trầm hương, hồ tiêu, quế để xuất
khẩu ra nuớc ngoài. Qua biết bao thăng trầm của lịch sử, vào thế kỷ thứ IV, dưới
triều vua Bhahadravarman, đã cho xây dựng kinh đô ở Trà Kiệu, cách đây khoảng
28 km về phía Đông. Sau khi kinh đô đã được xây dựng xong, ông nghĩ ngay đến
việc thành lập trung tâm tôn giáo phục vụ cho kinh đô đó. Mỹ Sơn từng chứng kiến
những thời kỳ hưng thịnh, rực rỡ cũng như những biến động của vương quốc
Chămpa cổ đại. Mỹ Sơn không phải là kinh đô mà là thánh địa của Chămpa , thờ
đấng linh thiêng tối cao. Theo quan niệm Ấn Độ giáo, nơi thờ cúng phải là nơi
thâm nghiêm. Vì lẽ đó mà Mỹ Sơn đã được xây dựng giữa một thung lũng được
bao bọc bởi núi non hiểm trở. Amaravati, tên gọi xưa của vùng Quảng Nam- Đà
Nẵng được văn bia nhắc đến như trái tim của vương quốc Chămpa trong nhiều thế
kỷ. Mỹ Sơn là một thung lũng rất thâm nghiêm, người Chăm cho đây là mảnh đất
thiêng, ngọn núi Đại Sơn (Mahabavata) cũng là một ngọn núi thiêng. Con suối Mỹ
Sơn cũng được xem là con suối thiêng mà dòng suối này là nhánh đổ ra sông Thu
Bồn.
Kinh đô Trà Kiệu thất thủ khi người Chăm sử dụng nơi đây làm nơi trấn
ngự. Từ những yếu tố này người Chăm cho xây dựng đền thờ đầu tiên vào cuối thế


kỷ thứ IV bằng gỗ ở Mỹ Sơn để thờ thần Sisana Bhahadravana. Tên thần là sự kết
hợp của tên các vị vua lúc bấy giờ là Bhahadravaman và thần Siva. Sau vị vua này,
các vị vua khác lên ngôi và tiếp tục cho xây dựng đền tháp. Trước hết là thờ cúng
thần linh, thứ hai là muốn tỏ uy quyền của mình. Dần dần từ thế kỷ thứ IV đến thế

kỷ XIII Mỹ Sơn trở thành một quần thể gồm khoảng 70 công trình kiến trúc lớn
nhỏ. Sau này các nhà nghiên cứu đã phân thành 12 nhóm. Cuối thế kỷ thứ XIII, do
2 bộ lạc Cau và Dừa không thống nhất với nhau về quyền lợi cũng như phong tục
tập quán. Trong nước đã xảy ra nội chiến. Cũng thời điểm này, các nước láng
giềng như Trung Hoa, Việt Nam, Khmer đã tiến hành các cuộc chiến tranh với
Chămpa. Chính vì những lý do đó người Chăm đã dời kinh đô xuống phía Nam ở
vùng Bình Thuận ngày nay.
Sau thế kỉ thứ XIII, Mỹ Sơn hầu như bị bỏ hoang, không ai xây dựng đền đài
cũng như tiếp tục thờ cúng ở Mỹ Sơn. Mãi đến sau 1898, di tích Mỹ Sơn được phát
hiện bởi một học giả người Pháp tên là M.C Paris Cũng chính họ đã vén lên bức
màn bí mật về Mỹ Sơn và cho thấy đây là khu di tích tôn giáo kỳ vĩ nhất, đặc trưng
nhất của người Chămpa, xây dựng liên tục trong suốt hơn 1000 năm. Được khởi
công từ thế kỷ 4 bởi vị vua Bhadravarman (trị vì từ năm 349 đến năm 361) và kết
thúc vào cuối thế kỷ thứ 13, đầu thế kỷ 14 dưới triều vua Jaya Simhavarman III
(vua Chế Mân). Lúc bấy giờ vào khoảng 50 công trình kiến trúc, nhưng trong cuộc
chiến tranh chống Mỹ, Mỹ Sơn lại nằm trong địa bàn ném bom, cho nên bom đã
phá huỷ phần lớn các kiến trúc. Hiện còn khoảng 20 di tích có giá trị tham quan
còn lại hầu như đều là những đống đổ nát chỉ có giá trị khảo cổ.
Thánh địa Mỹ Sơn không đồ sộ và kỳ vĩ như các đền thờ Ăngkor ở
Campuchia, hay đền Pagan ở Myanma, Borobudua ở Indonesia... nhưng Mỹ Sơn
vẫn có một vị trí rất quan trọng trong nền văn hóa nghệ thuật của vùng Đông Nam


Á. Tháng 12 năm 1999 khu đền tháp Mỹ Sơn đã được UNESCO ghi tên vào danh
mục các di sản văn hoá thế giới.
Ý nghĩa tên gọi và quốc hoa
Thánh địa là vùng đất của thần thánh hay còn gọi là đất cấm những người
phàm tục không được phép đặt chân vào mảnh đất này, Mỹ Sơn tức là ngọn núi
đẹp. Vậy Thánh địa Mỹ Sơn tức là vùng đất của thần thánh được bao quanh bởi
những ngọn núi đẹp.

Chăm pa là tên một loài hoa, ở ngoài bắc chúng ta hay gọi là hoa sứ hoặc
hoa đại, đây chính là quốc hoa của người chăm vì Chăm pa bị ảnh hưởng bởi văn
hóa Ấn Độ. Hoa champa đại diện cho sự tinh khiết, chân thành và niềm vui trong
cuộc sống. Loài hoa này thường được sử dụng trong các dịp tế lễ và được trồng rất
nhiều tại Mỹ sơn. Ngoài ra, hoa champa cũng là quốc hoa của nước lào, nếu chúng
ta để ý thì có thể dễ dàng nhận thấy được loại hoa này thường được kết thành vòng
để chào đón khách đến với đất nước của họ.
Thuyết minh tại điểm
Điểm đứng: Bản đồ
Thưa cả nhà, Thánh địa Mỹ sơn là 1 tổ hợp bao gồm nhiều đền tháp chăm pa
nằm trong 1 thung lũng rộng khoảng 2 km. Chúng ta có thế thấy được thánh địa
được bao quanh là đồi núi rất là đẹp, và đặc biệt ngọn núi cao nhất đẹp nhất ở đây
đó chính là ngọn núi phía trước mặt chúng ta đây, đó chính là núi Đại sơn, ngoài
cái tên đại sơn thì nó còn được ngọi với cái tên khác là răng mèo. Người chăm pa
coi đây là ngọn núi thiêng, vùng đất này còn có 1 dòng suối thiêng chảy qua thung
lũng này. Núi thiêng đất thiêng và suối thiêng đã tạo lên 1 bộ thờ biểu trưng cho
thần siva đó chính là lý do người chăm pa đã chọn nơi này làm trung tâm thờ cúng


mà không phải là khu vực nào khác cả, bởi vì bên cạnh Mỹ sơn còn rất nhiều thung
lung nữa nhưng chỉ có mỹ sơn mới hội tụ đủ những yếu tố đó mà thôi.
Điểm đứng : Sinh thực khí Linga và Yoni ( Khu B1)
Sinh là tạo ra, thực là nhiều, khí là công cụ, linga (tức sinh thực khí nam) kết
hợp với yoni (sinh thực khí nữ) được coi là sự hòa nhập âm dương là nguồn gốc
sản sinh ra vạn vật. Đền là nơi thờ thần siva, thần siva được thờ dưới hình thức là
biểu tượng Linga và yoni, phần trụ tròn phía trên theo tiếng Phạm người ta gọi là
Linga, phần hình vuông bên dưới gọi là yoni. Linga kết hợp yoni tạo thành nguyên
lý phát triển, tín ngưỡng triệt lý phồn thực của người làm lúa nước, sự kết hợp giữa
đực và cái là cội nguồn phát triển sinh sôi của vạn vật, không chỉ riêng gì con
người mà vạn vật muôn loài cũng thế. Đối với những người theo đạo Hindu, khi họ

muốn cầu điều lành muốn cầu bình an, muốn cầu con cái thì người ta sẽ mang lễ
vật đến trước Linga sau đó tiến hành sử dụng nước thiêng để hành lễ, nước thiêng
thì lấy ở dòng suối thiêng tại đây đổ lên Linga làm lễ rửa tượng sau đó nước sẽ
chảy xuống kẽ yoni này đi ra, và các tu sĩ ở Bà na môn sẽ lấy nước thiêng chảy
xuống đó đi ban phát cho những người cầu nguyện uống vào để cho những điều họ
mong muốn trở thành sự thật. Vì vậy, việc thờ linga và yoni là biểu tượng cho tín
ngưỡng phồn thực của người Chăm.
Điểm đứng: Bên ngoài Khu Đền Chính (Khu A)
Điều kỳ lạ trong chất liệu và cách xây dựng tháp
Chất liệu xây dựng của các khu đền tháp hầu hết đầu làm bằng gạch có niên
đại rất lâu rồi, rất chắc chắn, thấm nước rất nhanh, trong viên gạch thì có nhiều đất
mộc. Ngày nay, khi trùng tu một số di tích, các nhà khảo cổ không thể tìm được
đúng chất liệu đất đề làm gạch, chính vì vậy họ lấy chính đất của nơi này đề làm
gạch trùng tu. Tuy nhiên qua thời gian, những viên gạch mới mà được trùng tu thì


mọc rêu phong, nhìn bề ngoài rất là cũ kĩ, còn những viên gạch nguyên bản của
người cham thì vẫn sáng đẹp như mới, đó chính là điều kì diệu của chất liệu xây
dựng mà đến này các nhà khoa học vẫn đang khám phá.
Cách xây dựng của ngôi tháp ở Mỹ sơn cũng vô cùng huyền bí. Giữa các
viên gạch không hề có vôi vữa, nếu nhìn bằng mắt thường thì chúng ta cảm nhận
như chỉ có những viên gạch xếp trồng lên nhau thôi rất kì diệu không hề có chất
liên kêt. Các nhà khoa học vẫn chưa tìm ra được câu trả lời, mà chỉ có thể đặt ra
những giả thuyết:
Việc xây dựng tháp Chàm bằng những viên gạch đỏ chồng khít lên nhau
không thấy mạch hồ khiến hình thành nên những huyền thoại cho rằng: Người
Chăm xây tháp bằng gạch mộc, dẻo gọt nó lên, rồi nung một khối tháp trong ngọn
lửa khổng lồ. Các chuyên gia Ba Lan khẳng định rằng người Chăm đã dùng gạch
nung sẵn gắn với nhau bằng vữa đất sét và sau đó toàn bộ tháp được nung lại. Một
số nhà nghiên cứu cho rằng người Chăm đã dùng keo chiết từ thực vật (nhựa

xương rồng và mật mía hoặc nhựa cây dầu rái) để dán những viên gạch với nhau.
Những nghiên cứu gần đây cho thấy người Chăm đã sử dụng kết hợp một số biện
pháp kĩ thuật khác nhau để xây tháp: dùng các viên gạch có độ lõm ở mặt tiếp xúc,
khi xây lên không thấy vữa ở giữa các viên gạch còn ở giữa có lớp vữa dày; mài
các viên gạch trong nước cho thật khít nhau rồi xếp lại cho bột gạch tự kết dính
nhau trong sức nặng của trọng lực của phần trên tháp; dùng các viên gạch có mặt
lõm mặt lồi theo kiểu âm dương, khi xếp lên tự thân nó liên kết với nhau.
Điểm đứng: Bên trong khu Đền chính ( khu A)
Thưa cả nhà, khi bước vào bên trong khu đền chính, chúng ta thấy sao ạ ?
Chúng ta sẽ thấy tối trước tiên phải không ạ? Sau đó là mát và hẹp đúng không ạ.
Những cảm giác mà chúng ta vừa thấy đó chính là nguyên lý của đền chính, và khi


bước vào đây chúng ta cũng sẽ phân biệt được đâu là đền đâu là tháp tại Mỹ Sơn.
Đền chính thì chỉ có một cửa bước ra và bước vào duy nhất không hề có cửa số
hay cửa phụ, vì thế mà không gian bên trong đền rất là tối. Cảm giác thứ hai khi
chúng ta bước vào đền thì rất là mát đúng không ạ? . Bình thường, tường ở nhà
chúng ta sẽ xây dày khoảng từ 20-30cm, tuy nhiên tường ở đền được xây mỏng
nhất 80 cm và dày nhất là 2m, chính vì vậy mà khi chúng ta bước vào trong đền
như bước vào phòng máy điều hòa phải không ạ?
Do ảnh hưởng của Ấn độ giáo rất là hà khắc, chính vị vậy khu đền này thì
chỉ có vua và các tu sĩ Bà na môn mới được đặt chân vào thôi, còn giới quý tộc
hoàng thân của chăm pa thì sao ạ ? sau khi hành hương từ phía dưới, giới quý tộc
và hoàng thân sẽ bước vào nhà Tình Tâm, tĩnh tâm khoảng 3 ngày , khi tâm người
ta tuyệt đối tĩnh xong rồi mới được phép bước qua Tháp Cổng tiếp xúc với thần
linh ở phía bên này, tuy nhiên người ta không được phép bước vào khu tháp chính
mà đứng trước cửa đền chính chắp tay cầu nguyện, chờ các tu sĩ Bà na Môn người
ta làm lễ xong mang nước ra cho họ uống hoặc cầu nguyện.
Nếu như ở chùa thờ phật dung hương nhang làm vật kết nối với thần linh thì
ở đền thờ thần siva và biểu trưng của siva là thờ sinh thực khí linga – yoni và dung

nước thiêng để tế lễ, hiện tại thì tại khu tháp chính thì chúng ta chỉ thấy Yoni thôi,
và không thấy biểu tượng của Linga, Biểu tượng này đã được đem về bảo tang
Chăm tại Đà nẵng để trưng bày.
Điểm đứng: Nhà tịnh tâm
Xây dựng nhà tịnh tâm vì khi các tầng lớp tăng lữ hành hương đến Mỹ Sơn,
họ phải đi qua đèo và núi mới đến nơi, họ sẽ được vào nhà tịnh tâm để gột rửa
những trần tục và sau đó họ đi qua khu tháp cổng (thế giới thực và thế giới thần
linh)


Điểm đứng: Bên ngoài Khu Tháp Tụ ( Khu C)
Trong thánh địa Mỹ Sơn thì khu C là tiêu biểu nhất cả về diện tích, cảnh
quan, số lượng, chất lượng của đền tháp, bia kí . Các tác phẩm điêu khắc ở đây vô
cùng phong phú đa dạng.
Trong nhóm đền tháp C, tháp C1 là ngôi điện thờ chính. Cấu trúc gồm 2
phần tiền sảnh và thân tháp đều có mái cong giống nhau - mái cong hình yên ngựa.
Tháp chính luôn ở vị trí trung tâm (C1), bởi nó là biểu tượng của trung tâm
vũ trụ- nơi hội tụ thần linh. Những tháp phụ biểu tượng cho các lục địa, những
châu lục. Hai bên các cửa giả quanh thân tháp, có 6 cặp trụ ốp ghép; giữa hai trụ ốp
có hình người đứng chắp tay dưới vòm cuốn. Những tượng người được thể hiện
quanh tháp đều có khuôn mặt thanh tú và trang phục truyền thống của người
Chăm.
Do chịu ảnh hưởng của Ấn độ giáo nên các tháp của người Chăm pa đều
được là tháp xây 3 tầng, biểu hiện cho 3 thế giới: Phần đế tháp (Jagati) tượng trưng
cho thế giới trần tục. Phần thân (Bhuwarloke) tượng trưng cho thế giới tâm linh,
nơi con người đã tự thanh tịnh và gột rửa mọi bụi trần để đến gần tổ tiên hơn. Mái
tháp (Swarloka) tượng trưng cho thế giới thần linh, thường có 3 tầng và một chóp
bịt kín phần đỉnh tháp.
Sự tinh tế của tháp Chàm còn thể hiện ở vô số hình chạm khắc tỉ mỉ, trau
chuốt do nghệ nhân đục đẽo trên tường tháp. Việc đục đẽo phải thực hiện chính

xác tuyệt đối, tường gạch đã xây sẵn không thể vì một lỗi nhỏ mà phải phá đi xây
lại. Hoàn toàn chính xác khi H.Parmetier nhận xét rằng người Chăm chạm gạch
như chạm gỗ, đẽo đánh như đẽo gỗ.
Điểm đứng: Bên trong Khu Tháp Tụ ( Khu C)


Khác với ngôi Đền chính chỉ có 1 cửa duy nhất, ngôi Tháp chính ngoài có
cửa vào còn có 2 cửa số, chính vì vậy không gian của khu tháp rất sáng không tối
như bên khu đền. Hướng các tháp mang các ý nghĩa như sau: phần lớn các tháp có
cửa quay về hướng Đông, người Chăm quan niệm hướng Đông là hướng tốt nhất
hướng của thần linh. Nhưng cũng có nhiều tháp quay về hướng Tây như khu A, E,
F là để thờ ông bà tổ tiên. Hướng Bắc đem đến của cải vật chất cho vương quốc
Chămpa. Tháp hướng Bắc để thờ thần tài lộc. Riêng hướng Nam các nhà nghiên
cứu chưa tìm được ý nghĩa của nó.
Khi bước vào bên trong khu Tháp ta thấy được hình tượng thần Siva đang
nhảy múa. Khuôn mặt với mắt có hai hàng lông mày mỏng , mắt nhắm nghiền ,
khuôn măt trong trạng thái , siêu thoát , sóng mũi cao và cánh mữi nở lớn , môi dày
và hơi mím lại , tai đeo búp hoa , trái tai trệ xuống , nữ thần Siva trong thế múa với
các động tác rất đặt trưng là hai hàng tay dang ngang rồi cong vút lên đầu , phần
thân được kéo xuống do tư thế dang hai đầu gối ra và gót bàn chân chụm lại , bàn
chân chài ra và các ngón chân hất ngược lên . Về phương diện múa cỗ điển hay
biến tâu hiện đại thì đây là một động tác trong 5 động tác chân căn bản của nghê
thuật múa đòi hỏi nhiều kỷ năng và thời gian luyện tập lâu dài mới có khả năng
thực hiện được động tác khó này , bởi nghệ sĩ múa chỉ tỳ trọng lượng của tòan bộ
cơ thể chỉ trên một điểm tiếp xúc nhỏ ở một phần ở lòng bàn chân phài làm điểm
tựa và t Dưới chân nữ thần Siva có hai người trong tư thế quỳ , hai tay chấp lại
đang dâng cho nữ thần một phẩm vật , hai nhân vật này không đối xứng và có động
tác mô tả sự hiến dâng lễ vật cho nữ thần rất khác nhau , một người ở phía trước nữ
thần và một người sau , những chi tiết hoa văn trang trí phần này là một biến tấu
trong nghệ thuật điêu khắc rất đa dạng tinh vi.

Phần đế là hai con Makara nằm phủ phục hai bên với vòi cuốn cong , con
bên trái của nữ thần vòi được chạm trổ che khuất một phần ống chân , mắt mở to ,


mí mắt hai vồng ngước trông lên dầy sùng bái và ngữơng mộ , con Makara bên
phải ở trong tư thế khác , nằm sau nữ thần , phần đầu của vòi kẹp một xâu chuỗi có
hơn 25 hạt hướng dâng lên nữ thầnoàn bộ chịu lực đặt vào gan bàn chân phần ngón
cái của bàn chân trái.
Ba vị thần tối cao
Thần Siva vị thần tượng trưng cho sự hủy diệt, được coi là vị thần tối cao vì
người Chăm theo tín ngưỡng phồn thực, chỉ có sự hủy diệt mới có sự sinh sôi. Vị
thần này con mắt thứ ba trên trán, con rắn Vasuki quanh cổ và cười trên mình bò
thần Nandin.
Thần Brama vị thần tượng trưng cho sự sáng tạo, Thần có 4 tay, cầm: dụng
cụ thờ cúng (sruva), kinh vedas, bình nước và chuỗi tràng hạt. Linh vật của
Brahma là thiên nga Hamsa- được xem là biểu tượng của sự phán xét giữa thiện và
ác.
Thần Visnu vị thần tượng trưng cho sự bảo tồn còn được gọi là thần tay phải
(tay phải đưa lên,khuỷu tay gấp lại cong lên, lòng bàn tay phải đua ra trước. Những
vật thường có ở nơi Vishnu là một ốc tù và, một tràng hạt cầu kinh, một hoa sen.
Vishnu được mô tả với bốn cánh tay, nhiều đầu, có nhiều hóa thân khác nhau
(avataras) nhằm gìn giữ đạo đức và văn minh của nhân loại. Linh vật của Visnu là
rắn Sheisa.
Kết:
Mỹ Sơn là thánh địa Ấn Độ giáo của Vương quốc Chămpa. Mỗi vị vua, sau
khi lên ngôi, đều đến Mỹ Sơn làm lễ thánh tẩy, dâng cúng lễ vật và xây dựng đền
thờ. Vậy ở Mỹ Sơn có bao nhiêu đền thờ thì có ít nhất bằng đó các vị vua trị vì tại
Mỹ sơn. Và khi đến với Mỹ sơn, người ta thường nhắc nhở du khách:

" Không để lại gì ngoài những dấu chân
Không mang đi ngoài những bức ảnh "
Cả đoàn mình có 15 phút để tham quan tự do và chụp hình, sau đó chúng ta
di chuyển về nhà biểu diễn xem múa Chăm.