CÁC PHƯƠNG PHÁP VÀ CÔNG CỤ THU THẬP DỮ LIỆU TRONG NGHIÊN CỨU ĐỊNH TÍNH

CÁC PHƢƠNG PHÁP VÀ CÔNG CỤ THU THẬP
DỮ LIỆU TRONG NGHIÊN CỨU ĐỊNH TÍNH

GS.TS. Lê Hoàng Ninh
ThS. Nguyễn Hồng Hoa


MỤC TIÊU
Sau khi đọc xong chương này, học viên có khả năng:
1. Trình bày được các phương pháp và kỹ thuật thu thập
dữ liệu
2. Nhận biết lợi ích của việc sử dụng kết hợp các kỹ thuật
và phương pháp thu thập dữ liệu.
3. Trình bày các sai lệch trong quá trình thu thập dữ liệu
và các kỹ thuật đảm bảo chất lượng nghiên cứu.
4. Các bước thiết kế sườn câu hỏi phỏng vấn và vấn đề y
đức trong nghiên cứu định tính.


Các phƣơng pháp và kỹ thuật thu thập dữ liệu

- Phỏng vấn không cấu trúc (unstructure interview)
- Phỏng vấn bán cấu trúc (semi-structure interview)
- Phỏng vấn qua điện thoại (Telephone interview)
- Quan sát (observation)


Phỏng vấn sâu (In-dept interview)
- Phương pháp phỏng vấn mặt đối mặt dựa vào sườn câu

hỏi và các câu hỏi bán cấu trúc.

- Khai thác sâu các thông tin theo chủ đề nghiên cứu, thu
thập được nhiều thông tin ngoài luồng, chi phí ít.
- Tiến hành phỏng vấn sâu đòi hỏi phải có 2 nghiên cứu
viên: một người phỏng vấn và một người ghi chép tốc ký
- Công cụ hỗ trợ: máy ghi âm, bút viết, giấy A4


Thảo luận nhóm trọng tâm (Focus group
discussion)
- Một nhóm thường bao gồm từ 6 đến 8 người.
- Cần tổ chức ít nhất hai cuộc thảo luận.
- Thảo luận nhóm tập trung hữu ích trong việc đánh giá
nhu cầu, phát triển các can thiệp, thử nghiệm những ý

tưởng hoặc chương trình mới.
- Nhóm nghiên cứu: Người điều hành thảo luận, người
lo khâu tổ chức; và thư ký
- Công cụ hỗ trợ: máy ghi âm, bút, giấy A4


Liệt kê tự do (Listing free)
Ví dụ 1: Anh chị hãy liệt các phương pháp phòng chống
sốt xuất huyết cho trẻ kê ở gia đình mình
Ví dụ 2: Anh chị hãy cho biết có bao nhiêu cơ sở giáo
dục đào tạo ở địa phương mình?


Phân loại nhóm (Categories)
Ví dụ: Trong các phương pháp phòng chống sốt xuất
huyết cho trẻ mà anh chị đã liệt kê ở trên, anh chị hãy

phân nhóm các biện pháp nào dùng để diệt muỗi, các
biện pháp nào dùng để diệt lăng quăng


Phân hạng sử dụng thang điểm (Score)
Ví dụ:
Anh chị hãy cho điểm theo thứ tự từ cao đến thấp xếp
loại chất lượng các cơ sở giáo dục trên địa bàn mình.


Phương pháp xếp hạng theo thứ tự (Ranking)
Pair - compare

Apple

Apple

A

Banana

B

B

Melon

M

B

M

Guava

G

B

M

G

Orange

O

O

O

O

The first choice: O, B
The second choice: M, G
The third choice: A

Banana

Melon

Guava

Orange

O


Xây dựng bản đồ mô hình (Mapping)


Lịch thời vụ (Seasonal calendar)


Khuynh hướng thời gian (Time trend)


Giảng đồ Venn và Giảng đồ mạng nhện


Biểu đồ dòng chảy (Flow chart)


Bảng ma trận (Matrix diagram)


Tầm quan trọng của việc sử dụng kết hợp các
phƣơng pháp và kỹ thuật thu thập dữ liệu
- Tăng tối đa chất lượng dữ liệu thu thập
- Hạn chế sai lệch thông tin

- Đa dạng hình thức phỏng vấn


Các sai lệch trong quá trình nghiên cứu
- Công cụ thu thập dữ liệu khiếm khuyết
- Sai lệch do nghiên cứu viên
- Tác động cuộc phỏng vấn lên đối tượng nghiên cứu
- Sai lệch do người viết báo cáo
- Sai lệch chọn mẫu
- Sai lệch nhớ lại/hồi tưởng


Các kỹ thuật đảm bảo chất lƣợng dữ liệu
1. Tăng độ tin cậy bằng cách kiểm tra chéo thông

2.

3.
4.
5.

tin theo các nguồn khác nhau, sử dụng nhiều
phương pháp thu thập thông tin .
Chọn ngẫu nhiên đối tượng, đảm bảo mẫu đại
diện cho quần thể và có một số đặc điểm chung
phù hợp nghiên cứu.
Lựa chọn và chuẩn bị tốt đội ngũ nghiên cứu.
Chuẩn bị tốt sườn câu hỏi phỏng vấn cho từng
đối tượng
Kiểm tra công cụ hỗ trợ nghiên cứu

Các bƣớc thiết kế bản hƣớng dẫn phỏng vấn
 Nội dung
 Xây dựng các câu hỏi
 Sắp xếp cấu trúc bản hướng dẫn
 Xây dựng hình thức bản hướng dẫn
 Tiến hành điều tra thử
 Chỉnh sửa bản hướng dẫn hoàn chỉnh
 Tiến hành điều tra thật


Vấn đề y đức
 Nói rõ mục đích nghiên cứu cho đối tượng phỏng vấn
 Xem các câu hỏi liên quan chủ đề nghiên cứu có xâm phạm

đến quyền tự do cá nhân
 Người được phỏng vấn có quyền từ chối tham gia nghiên
cứu hoặc dừng phỏng vấn bất cứ lúc nào. Họ có quyền
không trả lời câu hỏi nào mà họ không muốn.
 Tính bảo mật thông tin nghiên cứu
 Tránh quan sat hành vi không được sự cho phép của đối
tượng
 Đảm bảo giá trị văn hóa, phong tục tập quán của đối tượng


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1.
2.
3.

4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.

Cassell, C. and G. Symon (2004). Essential guide to qualitative methods in organizational
research, Sage Publications Ltd.
Denzin, N. K., & Lincoln, Y. S. (2000). Handbook of qualitative research ( 2nd ed.). Thousand
Oaks, CA: Sage Publications.
DeWalt, K. M. & DeWalt, B. R. (2002). Participant observation. Walnut Creek, CA: AltaMira
Press.
Fischer, C.T. (Ed.) (2005). Qualitative research methods for psychologists: Introduction through
empirical studies. Academic Press. ISBN 0-12-088470-4.
Flyvbjerg, B. (2006). "Five Misunderstandings About Case Study Research." Qualitative Inquiry,
vol. 12, no. 2, April 2006, pp. 219-245.
Green, J. and N. Thorogood (2004). Qualitative methods for health research, Sage Publications
Ltd.
Holliday, A. R. (2007). Doing and Writing Qualitative Research, 2nd Edition. London: Sage
Publications
Liamputtong, P. and D. Ezzy (2006). Qualitative research methods, Wiley Online Library.
Maxwell, J. A. (2005). Qualitative research design: An interactive approach, Sage Publications,
Inc.
Merriam, S. B. (2002). Qualitative research in practice: Examples for discussion and analysis,
Jossey-Bass San Francisco, CA.
Patton, M. Q. (2002). Qualitative research & evaluation methods ( 3rd ed.). Thousand Oaks, CA:

Sage Publications.
Pope, C. and N. Mays (2000). "Qualitative methods in health research." Qualitative research in
health care: 1-11.


BÀI TẬP LƢỢNG GIÁ
Dựa theo chủ đề và mục tiêu cụ thể của mỗi nhóm, các anh chị
học viên thảo luận trong vòng 20 phút các nội dung sau:
- Phương pháp và kỹ thuật thu thập dữ liệu
- Các sai lệch và cách hạn chế sai lệch
- Vấn đề y đức