sáng kiến kinh nghiệm một vài kinh nghiệm giáo dục kĩ năng sống cho học sinh qua môn đạo đức lớp 3

UBND HUYỆN TÂN THẠNH
PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

MỘT VÀI KINH NGHIỆM
GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH
QUA MÔN ĐẠO ĐỨC LỚP 3

Tên tác giả: Nguyễn Thị Ngọc Diễm
Đơn vị: Trường Tiểu học Tân Hòa A

Tân Thạnh, năm 2016


NHẬN XÉT ĐÁNH GIÁ CỦA HỘI ĐỒNG KHOA HỌC GIÁO DỤC
-CẤP CƠ SỞ:
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
Tân Hòa, ngày 11 tháng 4 năm 2015
CT.HĐKHGD

Đặng Hữu Mẫn
-CẤP HUYỆN:
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................

...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
-CẤP TỈNH:
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................

2


LỜI NÓI ĐẦU
Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh có thể quan niệm là việc tổ chức
các hoạt động giáo dục đa dạng, phong phú nhằm kích thích học sinh tham gia
một cách tích cực chủ động vào các quá trình hoạt động, qua đó hình thành

hoặc thay đổi hành vi của trẻ theo hướng tích cực nhằm góp phần phát triển
nhân cách toàn diện; giúp học sinh có thể sông an toàn, khỏe mạnh và tích
cực, chủ động,… trong cuộc sống hằng ngày. Giáo dục kĩ năng sống cho học
sinh là giáo dục cho các em có cách sống tích cực trong xã hội hiện đại, là xây
dựng hoặc thay đổi ở các em các hành vi theo hướng tích cực phù hợp với
mục tiêu phát triển toàn diện nhân cách người học trên cơ sở giúp học sinh có
tri thức, giá trị, thái độ và kĩ năng phù hợp.
Kĩ năng sống được hình thành thông qua một quá trình sống, rèn luyện,
học tập trong gia đình, nhà trường và ngoài xã hội. Vì vậy, kĩ năng sống của
mỗi người vừa có tính cá nhân, vừa có tính xã hội và chịu ảnh hưởng của gia
đình, cộng đồng, dân tộc.
Rèn luyện kĩ năng sống cho học sinh là một việc làm hết sức cần thiết
của xã hội, các em không chỉ biết học giỏi về kiến thức mà còn phải được tôi
luyện những kĩ năng sống qua đó tạo cho các em một môi trường lành mạnh,
an toàn, tích cực, vui vẻ để trang bị cho các em vốn kiến thức, kĩ năng, giá trị
sống để bước vào đời tự tin hơn. Xuất phát từ mục tiêu của môn học, dạy Đạo
đức là dạy học sinh những hành vi ứng xử phù hợp với các chuẩn mực đạo
đức xã hội và quyền trẻ em trong các tình huống đơn giản cụ thể của cuộc
sống hàng ngày. Nội dung của môn Đạo đức kết hợp giữa giáo dục quyền với
giáo dục trách nhiệm bổn phận của học sinh. Chính vì vậy tôi luôn lồng ghép
vào trong các giờ học để rèn kĩ năng sống cho các em.
Qua quá trình dạy môn Đạo đức ở lớp 3 tôi nhận thấy đa số học sinh
còn nhiều lúng túng về cách xử lý tình huống, kĩ năng thực hành, kĩ năng
nhận xét các hành vi, chuẩn mực đạo đức. Để nâng cao việc giáo dục và rèn kĩ

3


năng sống cho học sinh tiểu học, với cương vị là người giáo viên, tôi hết sức
băn khoăn và trăn trở: Làm thế nào để nâng cao việc giáo dục và rèn kĩ năng

sống cho học sinh? Làm thế nào để học sinh biết cách vận dụng kĩ năng sống
vào trong cuộc sống hằng ngày? Bản thân môn Đạo đức đã chứa đựng nhiều
nội dung liên quan đến kĩ năng sống như: Kĩ năng giao tiếp, ứng xử (với ông
bà, cha mẹ, anh chị em,bạn bè ,thầy cô giáo ...) kĩ năng bày tỏ ý kiến của bản
thân, kĩ năng ra quyết định và giải quyết vấn đề phù hợp với lứa tuổi (trong
các tình huống đạo đức ở gia đình, nhà trường) kĩ năng giữ gìn vệ sinh cá
nhân, kĩ năng thu thập và xử lí thông tin về các vấn đề trong thực tiễn đời
sống ở nhà trường ở cộng đồng có liên quan đến chuẩn mực hành vi đạo đức.
Giáo dục kĩ năng sống trong môn Đạo đức không những thể hiện ở nội
dung môn học mà còn thể hiện ở phương pháp dạy học đặc trưng của môn
học. Quá trình dạy học tiết Đạo đức là quá trình tổ chức cho học sinh thực
hiện các hoạt động học tập phong phú, đa dạng như: phân tích xử lí tình
huống; chơi trò chơi, đóng tiểu phẩm, hát múa ,đọc thơ ...Và chính thông qua
việc sử dụng các phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực đó, học sinh đã được
tạo cơ hội để thực hành, trải nghiệm nhiều kĩ năng sống cần thiết phù hợp với
lứa tuổi. Do các đặc trưng trên nên có thể khẳng định môn Đạo đức là môn
học rất có tiềm năng trong việc giáo dục kĩ năng sống cho học sinh tiểu học
đặc biệt là học sinh lớp 3.
Nhận thức rõ tầm quan trọng của việc giáo dục đạo đức, giáo dục kĩ
năng sống thông qua môn Đạo đức cho học sinh tiểu học trong năm học này
tôi mạnh dạn nghiên cứu đề tài “Một vài kinh nghiệm giáo dục kĩ năng
sống cho học sinh qua môn Đạo đức lớp 3”. Vấn đề mà chắc hẳn không chỉ
riêng tôi mà rất nhiều đồng nghiệp đã nghiên cứu, nhiều sách báo đã nói đến
nhằm làm sao học sinh có những kĩ năng sống tốt, trở thành những con người
tốt, có ích cho xã hội. Đây cũng là một vấn đề mà phụ huynh và xã hội hết
sức quan tâm.

4

Đề tài về giáo dục kĩ năng sống cho học sinh đã được nhiều sách báo,
anh chị đồng nghiệp đã nghiên cứu. Đối với đề tài này, bản thân tôi nghiên
cứu và áp dụng trong năm học 2014-2015. Trong năm học 2015-2016 tôi tiếp
tục áp dụng nhằm giáo dục và rèn kĩ năng sống cho học sinh qua môn Đạo
đức lớp 3 do tôi giảng dạy ở trường Tiểu học Tân Hòa A, xã Tân Hòa, huyện
Tân Thạnh, tỉnh Long An.
Đề tài không đi sâu tất cả những nội dung giáo dục kĩ năng sống cho
học sinh mà chỉ đưa ra những kinh nghiệm trong việc thực hiện giáo dục kĩ
năng sống cho học sinh thông qua các bài học trong môn Đạo đức lớp 3.

5


NỘI DUNG
PHẦN 1: THỰC TRẠNG
Trong quá trình giảng dạy ở lớp 3, trường Tiểu học Tân Hoà A, tôi thấy
kĩ năng sống của các em chưa cao. Bên cạnh một số học sinh có kĩ năng sống
tốt. Còn có một số học sinh kĩ năng sống còn hạn chế thể hiện qua các hành vi
thái độ học tập.
Qua quá trình theo dõi tìm hiểu các kĩ năng sống của học sinh thể hiện
thông qua môn Đạo đức ở cuối năm học 2013- 2014 và đầu năm học 20142015, đầu năm học 2015-2016 (2 năm này sĩ số học sinh đều là 22 học sinh),
tôi ghi nhận được kết quả như sau:
Tổng
số

Thời gian

học
sinh

Có kĩ năng

Có hình thành

sống tốt

kĩ năng sống

Kĩ năng sống
còn nhiều
hạn chế.

SL

TL%

SL

TL%

SL

TL%

46

11

23,9

18

39,1

17

37

22

5

22,7

9

40,9

8

36,4

22

6

27,3

9

40,9

7

31,8

Cuối năm học
2013-2014
Đầu năm học
2014-2015
( Qua học 5
tiết ở môn Đạo
đức)
Đầu năm học
2015-2016
( Qua học 5
tiết ở môn Đạo
đức)
Từ bảng số liệu trên cho thấy:
*Cuối năm học 2013- 2014: (Khi chưa áp dụng đề tài)
6


-Có 23,9% học sinh có kĩ năng sống tốt.
-Có 39,1% số học sinh có hình thành kĩ năng sống.
-Còn 37% học sinh có kĩ năng sống còn nhiều hạn chế.
*Đầu năm học 2014- 2015: ( Qua 5 tiết học ở môn Đạo đức)
-Có 22,7% học sinh có kĩ năng sống tốt.
-Có 40,9% học sinh có hình thành kĩ năng sống.
-Còn 36,4% học sinh có kĩ năng sống còn nhiều hạn chế.

*Đầu năm học 2015- 2016: ( Qua 5 tiết học ở môn Đạo đức)
-Có 27,3% học sinh có kĩ năng sống tốt.
-Có 40,9% học sinh có hình thành kĩ năng sống.
-Còn 31,8.% học sinh có kĩ năng sống còn nhiều hạn chế.
Như vậy việc học sinh có kĩ năng sống còn hạn chế chiếm tỉ lệ khá cao.
Qua thực tế giảng dạy ở trường, đặc biệt là việc dạy môn Đạo đức tôi nhận
thấy kĩ năng sống của học sinh chưa tốt là do những nguyên nhân sau:
*Về giáo viên:
-Giáo viên chưa thực sự quan tâm đến việc giáo dục kĩ năng sống cho
học sinh mà chỉ chú trọng truyền thụ kiến thức ở sách giáo khoa nên các hình
thức và phương pháp tổ chức cho các hoạt động chưa gây hứng thú cho học
sinh.
-Bản thân giáo viên cũng gặp nhiều khó khăn trong quá trình soạn
giảng những bài có giáo dục kĩ năng sống.
*Về học sinh:
-Việc ứng xử các chuẩn mực hành vi đạo đức của các em còn hạn chế.
-Các em thực hiện các hành vi nhưng khả năng vận dụng các kĩ năng
sống còn lúng túng.
*Về phụ huynh học sinh:
-Phụ huynh học sinh chỉ khuyến khích các con tìm kiến thức mà quên
hướng cho con em mình các kĩ năng giao tiếp trong cuộc sống.

7


-Các bậc cha mẹ chưa chú trọng giáo dục và rèn kĩ năng sống cho các
em ở nhà. Cho nên học sinh gặp khó khăn trong ứng xử với tình huống thực
của cuộc sống.
Từ những nguyên nhân vừa nêu trên, tôi nhận thấy cần phải có những
giải pháp cụ thể để giáo dục và rèn kĩ năng sống cho học sinh là một việc cần

thiết mà nhiều giáo viên cần phải quan tâm.

8


PHẦN 2: GIẢI PHÁP
1-Xác định nội dung giáo dục kĩ năng sống hiệu quả vào môn học Đạo
đức lớp 3.
Môn Đạo đức giúp học sinh có hiểu biết ban đầu về một số chuẩn mực
hành vi đạo đức phù hơp với lứa tuổi. Nội dung giáo dục kĩ năng sống vào
môn Đạo đức là rất quan trọng. Nó cung cấp cho các em những hiểu biết ban
đầu về các kĩ năng giao tiếp, ứng xử lễ phép trong cuộc sống hàng ngày, đó là
những kĩ năng sống cần thiết cho mỗi con người, góp phần phát triển toàn
diện nhân cách cho các em mai sau. Trong mối quan hệ của các em với những
người thân trong gia đình; với bạn bè và công việc của lớp, của trường; với
Bác Hồ và những người có công với đất nước với dân tộc; với hàng xóm láng
giềng; với thiếu nhi và khách quốc tế; với cây trồng, vật nuôi và nguồn nước,
với lời nói, việc làm của bản thân mà nội dung môn Đạo đức lớp 3 đã đề cập
đến. Nội dung giáo dục kĩ năng sống vào môn Đạo đức qua các bài như sau:
Bài 1: Kính yêu Bác Hồ.
-Giáo dục kĩ năng sống: Kính yêu và biết ơn Bác Hồ; Noi gương và
làm theo Năm điều Bác Hồ dạy.
Bài 2: Giữ lời hứa.
-Giáo dục kĩ năng sống: Giữ lời hứa với bạn bè và mọi người; Biết xin
lỗi khi thất hứa; đồng tình với những người biết giữ lời hứa.
Bài 3: Tự làm lấy việc của mình.
-Giáo dục kĩ năng sống: Tự giác, chăm chỉ thực hiện công việc. Đồng
tình ủng hộ những người tự giác thực hiện công việc của mình.
Bài 4: Quan tâm, chăm sóc ông bà, cha mẹ, anh chị em.
-Giáo dục kĩ năng sống: Biết yêu quý, thể hiện sự quan tâm, chăm sóc

ông bà, cha mẹ, anh chị em trong gia đình.
Bài 5: Chia sẻ vui buồn cùng bạn.

9


-Giáo dục kĩ năng sống: Chia sẻ vui buồn cùng bạn; Phê phán những ai
không quan tâm đến bạn bè.
Bài 6: Tích cực tham gia việc lớp, việc trường.
-Giáo dục kĩ năng sống:Tích cực tham gia việc lớp, việc trường; Ủng
hộ, noi gương những bạn tích cực.
Bài 7: Quan tâm, giúp đỡ hàng xóm láng giềng.
-Giáo dục kĩ năng sống: Tôn trọng, quan tâm, giúp đỡ hàng xóm láng
giềng; Đồng tình với những ai biết quan tâm đến hàng xóm láng giềng.
Bài 8: Biết ơn thương binh, liệt sĩ.
-Giáo dục kĩ năng sống: Tôn trọng, biết ơn các thương binh, liệt sĩ; Sẳn
sàng tham gia các phong trào đền ơn, đáp nghĩa; phê bình và nhắc nhở những
ai không kính trọng, giúp đỡ các cô chú thương binh,liệt sĩ.
Bài 9: Đoàn kết với thiếu nhi quốc tế.
-Giáo dục kĩ năng sống: tôn trọng, giúp đỡ các bạn thiếu nhi ở các dân
tộc khác nhau.
Bài 10: Tôn trọng đám tang.
-Giáo dục kĩ năng sống: Cảm thông, chia buồn với người trong gia đình
có tang; nghiêm túc, lịch sự trong đám tang.
Bài 11: Tôn trọng thư từ, tài sản của người khác.
-Giáo dục kĩ năng sống: Tôn trọng, thư từ, tài sản của người khác.
Bài 12: Tiết kiệm và bảo vệ nguồn nước.
-Giáo dục kĩ năng sống: Tiết kiệm và bảo vệ nguồn nước; Đồng tình
những người biết tiết kiệm nước.
Bài 13: Chăm sóc cây trồng, vật nuôi.

-Giáo dục kĩ năng sống: Thực hiện chăm sóc cây trồng,vật nuôi; đồng
tình, ủng hộ những hành vi chăm sóc cây trồng, vật nuôi.
Chẳng hạn khi dạy bài 3 : “Tự làm lấy công việc của mình”

10


Qua tiết học này các em biết được lợi ích của việc tự làm lấy việc của
mình là giúp bản thân tiến bộ, không làm phiền người khác trong học tập, lao
động và sinh hoạt ở trường, ở nhà.... tự còn giúp các em biết tự giác, chăm chỉ
thực hiện công việc. Đồng tình ủng hộ những người tự giác thực hiện công
việc của mình. Ngoài thời gian quản lý các em trên lớp thời gian còn lại tôi
phối hợp với phụ huynh học sinh những người luôn gần gũi với các em trong
cuộc sống hằng ngày chú ý và nhắc nhở cho các em thực hiện tốt. Cũng nhờ
vậy mà các em tự tin hơn và đặc biệt như các em học sinh lớp 3 thì bản thân
các em đã tự mình làm lấy một số công việc tự phục vụ cho mình mà không
cần nhờ vả bố mẹ như: rửa ly chén, quét nhà, nấu cơm, rửa bát, giặt khăn tay,
trông em,..Tuỳ vào từng bài dạy để lựa chọn các phương pháp dạy học phù
hợp gây hứng thú học tập cho các em. Tôi luôn cho học sinh thảo luận nhóm
các tình huống để đóng vai nhằm khuyến khích các em được thể hiện việc làm
của mình không chỉ qua lời nói mà ngay cả những hành động mình đang làm.
Những bài trong chương trình được cấu trúc theo 5 mối quan hệ của
học sinh với bản thân, gia đình, nhà trường, cộng đồng và môi trường tự
nhiên. Mỗi nội dung bài được giáo dục từng kĩ năng khác nhau, phù hợp với
lứa tuổi các em. Như vậy, việc xác định đúng nội dung giáo dục kĩ năng sống
trong môn Đạo đức đã giúp cho tôi định hướng việc giáo dục các em một
cách phù hợp với đặc điểm tâm lý lứa tuổi của học sinh lớp 3.
2- Rèn kĩ năng sống hiệu quả qua các giờ học Đạo đức.
Trong các giờ học Đạo đức, việc rèn kĩ năng sống nhằm giúp học sinh
hình thành, rèn luyện các kĩ năng cơ bản trong cuộc sống. Đồng thời giúp các

em có những hành vi đúng đắn đối với bản thân, quan hệ bạn bè, gia đình và
xã hội. Nên việc giáo dục đạo đức cho học sinh ngay từ khi bước vào trường
học là vô cùng quan trọng. Chính vì thế môn học Đạo đức cung cấp cho các
em những hiểu biết ban đầu về các kĩ năng giao tiếp, ứng xử lễ phép trong
cuộc sống hàng ngày, đó là những kĩ năng sống cần thiết cho mỗi con người,

11


góp phần phát triển toàn diện nhân cách cho các em mai sau. Nội dung ở mỗi
bài được rèn các kĩ năng khác nhau, giáo dục tự nhiên, nhẹ nhàng tạo sự hứng
thú của các em trong học tập và rèn luyện. Tôi luôn luôn chú ý nhắc nhở các
em thực hành các hành vi đã học.
Ví dụ: Học sinh ở lớp chưa có cử chỉ thể hiện đúng hành vi đạo đức
như: Chưa biết giữ lời hứa với bạn, chưa biết chia sẻ niềm vui hay những nỗi
buồn của bạn. Trong các giờ học tôi đều hướng dẫn các hành vi đúng cho các
em phải thể hiện lời hứa của mình với bạn với mọi người xung quanh; đặc
biệt các em phải biết cảm thông chia sẻ những nỗi buồn hay niềm vui của
bạn. Từ đó tình cảm của các em ngày được thân thích, gần gũi và là bạn tốt
của nhau hơn. Trong quan hệ giao tiếp với gia đình, xã hội các em cũng biết
thể hiện các hành vi chuẩn mực của mình.
Vì vậy lựa chọn các phương pháp dạy thích hợp với từng bài dạy gây
hứng thú học tập cho học sinh. Không rập khuôn máy móc, không áp đặt tình
huống, cần sáng tạo theo từng tiết dạy. Qua từng bài tập trò chơi, kể chuyện
theo tranh, quan sát tranh và trả lời câu hỏi, đánh giá và tự đánh giá hành vi
của bản thân và những người xung quanh, đóng vai theo tranh theo tình
huống... Học sinh tự khám phá và chiếm lĩnh kiến thức mới, kĩ năng mới giáo
viên kết luận hành vi đạo đức đúng.
Ví dụ: Khi dạy bài 5 “Chia sẻ vui buồn cùng bạn” môn Đạo đức, tôi
cho học sinh thực hành đóng vai: Chia sẻ vui buồn cùng bạn và tổng

kết lại vào cuối tiết. Em nào nhận được nhiều lời chia sẻ nhất sẽ được
tuyên dương. Ngoài ra tôi còn tổ chức cho các em trao đổi:
+Em nói lời chia sẻ vui buồn cùng bạn khi nào?
+Bạn đã cảm ơn em về điều gì?
+Em cảm thấy như thế nào khi được bạn nói lời chia sẻ ?...
Qua đó các em sẽ bộc lộ những suy nghĩ của mình.

12


Hướng dẫn các em thực hiện hành vi qua các trò chơi, sắm vai, nêu ý
kiến của mình để củng cố ghi nhớ hành vi đã học. Tôi khuyến khích những
em tính cách nhút nhát tham gia vào trò chơi. Tạo không khí lớp học thoải
mái, nhẹ nhàng, sôi nổi, học sinh tập phấn khởi bằng những lời động viên,
khen ngợi của tôi, các em tham gia một cách tích cực, không gò ép.
Ví dụ: Khi thực hành bài 3 “Tự làm lấy công việc của mình”, tôi tổ
chức cho học sinh chơi trò chơi “Ai chăm chỉ hơn”.
Cách chơi như sau: mỗi đội là 6 em, hai đội oẳn tù tì để dành quyền
chơi trước. Ra câu hỏi về một công việc nhà bằng hành động (diễn tả như
kịch câm), chẳng hạn: dùng tay xoa đi xoa lại trên mặt bàn (lau bàn), hoặc hai
tay giả làm động tác như cầm chổi, lia lia tay theo động tác quét nhà,...
Thông qua dạy môn Đạo đức, tôi luôn kết hợp giáo dục học sinh rèn kĩ năng
sống. Nhờ vậy mà các em tự tin hơn và các em đã tự mình làm lấy một số
công việc tự phục vụ cho mình mà không cần nhờ vả bố mẹ giúp đỡ.
Ví dụ: Khi thực hành bài 6 “Tích cực tham gia việc lớp, việc trường”:
Khi đến lớp tôi chú ý nhắc nhở các em tham gia làm những việc ở lớp, ở
trường tích cực phù hợp với khả năng của mình.Tôi theo dõi vài ngày thấy em
nào tích cực tham gia việc lớp, ở trường cuối mỗi giờ học tôi nhận xét tuyên
dương những em đã thực hiện tốt trước lớp, tôi động viên, giải thích cho
những em chưa tích cực tham gia việc lớp, việc trường. Dần dần các em biết

thực hành các hành vi cùng các bạn một cách tự giác, tích cực các công việc.
Ví dụ: Khi thực hành bài 12:“Tôn trọng thư từ, tài sản của người khác".
Tôi cho học sinh sắm vai tình huống:
-Tình huống 1: Bạn em có quyển truyện tranh mới để trong cặp. Giờ ra
chơi, em muốn mượn xem nhưng chẳng thấy bạn đâu.
-Tình huống 2: Giờ ra chơi, Thịnh chạy làm rơi mũ. Thấy vậy, mấy bạn
liền lấy mũ làm bóng đá. Nếu có mặt ở đó, em sẽ làm gì ?
Tôi chia lớp thành 4 nhóm giao nhiệm vụ cho các nhóm.

13


Nhóm 1 - nhóm 3 sắm vai tình huống 1.
Nhóm 2 - nhóm 4 sắm vai tình huống 2.
-Các nhóm chuẩn bị.
-Các nhóm thể hiện vai diễn trước lớp.
Với mỗi tình huống, nên cho nhiều học sinh lên sắm vai để các em
được luyện tập kĩ năng ứng xử và có thể nhận xét những cách ứng xử khác
nhau trong cùng một tình huống.
Tôi cho học sinh thảo luận đánh giá cách ứng xử của các bạn trong vai
vừa sắm có phải là đúng không, đúng ở mức nào.
Tôi nhận xét kết luận hành vi đúng. Khen ngợi các nhóm đã thực hiện
tốt việc tôn trọng thư từ, tài sản của người khác. Động viên, nhắc nhở nhóm
chưa thực hiện hành vi việc tôn trọng thư từ, tài sản của người khác.
Tôi chọn những tình huống cụ thể có nội dung phù hợp với bài dạy, sau
đó cho học sinh thảo luận (tôi nên tạo không khí thảo luận cởi mở, đặc biệt
chú ý đến những em còn nhút nhát giúp các em mạnh dạn hơn). Các em được
tự do trình bày quan điểm của mình. Trước khi kết luận tôi dùng một câu hỏi
giáo dục kĩ năng sống để học sinh ghi nhớ, hoặc có thể thực hành bằng hành
động.

Ví dụ: Bài 2: Giữ lời hứa ( HS thảo luận nhóm)
*Mục tiêu:
-Học sinh biết vì sao mình cần phải giữ lời hứa và cần phải làm gì khi
không thể giữ lời hứa với người khác.
-Kĩ năng sống cần được giáo dục:
+Có khả năng tự thực hiện lời hứa
+Kĩ năng đảm nhận trách nhiệm khi không thể thực hiện lời hứa.
*Tình huống: Hằng có quyển truyện mới. Thanh mượn bạn đem về nhà
xem và hứa sẽ giữ gìn cẩn thận. Nhưng về nhà, Thanh sơ ý để em bé nghịch
làm rách truyện.

14


Câu hỏi thảo luận: Theo em Thanh nên làm gì ? Nếu là Thanh em chọn
cách nào?
*Cách giải quyết tình huống của học sinh.
-Xin tiền bố mẹ mua trả bạn quyển truyện mới.
-Dán lại và xin lỗi bạn sau khi trả truyện. Hứa với bạn lần sau nếu làm
bất cứ công việc gì sẽ cẩn thận và không để xảy ra sự việc như vậy.
Tôi kết luận: Các em nên chọn cách giải quyết tình huống, dán lại và
xin lỗi bạn vì việc đã sơ xuất để em bé làm rách truyện sau đó kết hợp cho
học sinh đóng vai tự đàm thoại không kịch bản theo cặp đôi và diễn xuất
trước lớp.
Cuối cùng tôi dùng câu hỏi ghi nhớ để học sinh tự liên hệ đến tình
huống có thể diễn ra đối với bản thân mình.
-Để tránh không làm rách truyện của bạn sau khi mượn, các em cần
phải làm gì để tránh làm rách của bạn khi mình không đọc nữa hoặc bận phải
làm việc khác.
Học sinh tự liên hệ để trả lời.

+ Dọn dẹp lên giá sách cẩn thận hoặc dọn dẹp vào cặp sách...
Tôi tuyên dương những em có ý kiến trả lời hay.
Qua các giờ học Đạo đức nội dung giáo dục cho các em một cách tự
nhiên, nhẹ nhàng được hình thành các kĩ năng cần thiết: biết giữ lời hứa, biết
chia sẻ vui buồn cùng bạn, có khả năng tự làm lấy công việc của mình, hành
vi ứng xử phù hợp chuẩn mực trong các tình huống đơn giản, cụ thể. Ngoài ra
biết thực hành các hành vi cùng các bạn một cách tự giác, tích cực các công
việc gần gũi với các em trong cuộc sống hàng ngày đó là vốn sống của các
em.
3-Rèn kĩ năng sống thực hiện các hành vi đạo đức qua việc tích hợp vào
các môn học.

15


Để giáo dục kĩ năng sống về các hành vi đạo đức cho học sinh có hiệu
quả tôi vận dụng vào các môn học, tiết học, nhất là các môn như: Tiếng Việt,
Đạo đức, Tự nhiên và xã hội, An toàn giao thông ...
Qua các môn này học sinh được giáo dục và rèn một số kĩ năng cơ bản
cần thiết về các hành vi đạo đức.
Trong chương trình lớp ba, ở môn Tiếng Việt phân môn Tập đọc chủ
điểm Mái ấm: “Chiếc áo len”; “Quạt cho bà ngủ” được lồng giáo dục các
hành vi cụ thể qua các bài đọc. Tôi chỉ gợi mở bằng những câu hỏi như: Qua
bài trong truyện “Chiếc áo len” anh em phải đối xử với nhau như thế nào?
Bài “Quạt cho bà ngủ” con cháu đối xử với bà như thế nào? Sau đó cho các
em tự nói một cách tự nhiên hoàn toàn không gò bó áp đặt.
Giáo dục và rèn kĩ năng sống có hiệu quả còn được tôi vận dụng khá
nhiều trong môn học thông qua xử lí tình huống hay các trò chơi học tập có
nội dung gần gũi với cuộc sống hằng ngày của các em. Rèn kĩ năng sống có
hiệu quả còn được tôi vận dụng khá nhiều trong trong các môn học thông qua

xử lí tình huống có nội dung gần gũi với cuộc sống hằng ngày của các em.
Ví dụ: Môn Tự nhiên và xã hội bài: “Họ nội, họ ngoại” tôi giáo dục kĩ
năng sống các hành vi đạo đức cho học sinh: Biết yêu quý, quan tâm giúp đỡ
những người họ hàng bên nội, bên ngoại của mình.
Hiệu quả đào tạo kĩ năng sống không đo đếm được bằng những con số
chính xác nhưng được thể hiện bằng những biểu hiện cụ thể: các em có ý
thức, thái độ khác với mọi người trong gia đình; luôn hoà đồng với bạn bè; tự
tin khi nói năng ... đó chính là hiệu quả từ đào tạo kĩ năng sống. Việc sinh
hoạt theo nhóm tạo môi trường làm việc thân thiện, giúp các em cải thiện
hành vi giao tiếp thông qua các hoạt động trao đổi diễn ra thường xuyên. Các
em trở nên thân thiện, từ đó giúp bầu không khí học tập, lao động trở nên sôi
động hơn. Tham gia sinh hoạt theo nhóm giúp các em học sinh hưng phấn
hơn trong học tập và tạo nên cách ứng xử hợp lý trong mọi tình huống. Khi

16


sinh hoạt nhóm, tôi luôn đưa ra nhiều tình huống tạo sự phát triển tư duy cho
các em. Đó cũng là cách tạo sự gần gũi giữa các em với nhau.
Ngoài ra tôi còn chú ý rèn kĩ sống các hành vi đạo đức thông qua môn
Tự nhiên và xã hội: Các bài: “Một số hoạt động ở trường"; Không chơi các
trò chơi nguy hiểm; Các hoạt động thông tin liên lạc; Vệ sinh môi trường...”
Qua các bài học này giáo dục kĩ năng sống cho học sinh qua các hành vi đạo
đức: biết tham gia giúp đỡ gia đình thương binh, liệt sĩ, giúp đỡ người tàn tật,
người già; biết giúp đỡ bạn, khuyên bạn không chơi các trò chơi nguy hiểm;
biết tôn trọng thư từ tài sản của người khác; không vứt rác bừa bãi.
Ngoài ra để các em có kĩ năng phòng chống tai nạn giao thông, đuối
nước và các thương tích khác tôi đã giáo dục các em thông qua các tiết: An
toàn giao thông, Tự nhiên và xã hội, hướng dẫn các em phòng chống tai nạn
giao thông và các thương tích khác bằng cách đưa ra những tình huống cho

các em xử lí.
Chẳng hạn :
- Khi đi qua ngã tư có đèn tín hiệu gặp đèn đỏ người và xe phải như thế
nào ?
- Khi nào thì người và xe mới được phép đi ?
- Đi bộ qua đường em phải đi ở đâu?
- Khi đi bộ em đi ở đâu ? Nếu đường không có vỉa hè thì thế nào?
- Em có nên chơi đùa trên đưòng phố không ? Có leo trèo qua dãi phân
cách và chơi gần dãi phân cách không? Vì sao?
- Việc chơi gần đường ray xe lửa có nguy hiểm không ? Nguy hiểm
như thế nào?
- Khi ngồi trên xe máy em phải như thế nào? Em hãy nêu cách đội mũ
bảo hiểm? Nêu sự cần thiết phải đội mũ bảo hiểm ?
- Các em đã nhìn thấy tai nạn trên đường chưa ? Theo các em vì sao tai
nạn xảy ra ?

17


- Giáo dục cho các em tránh các tai nạn trên đường: không được chạy
lao ra đường, không được bám bên ngoài ô tô, không được thò tay, chân, đầu
ra ngoài khi đi trên tàu, xe, ghe, đò ...
Như vậy, các em có thể tự lập, xử lí được những vấn đề đơn giản khi
gặp phải.
Ở bài: "Phòng cháy khi ở nhà" môn Tự nhiên và xã hội: các em được
đóng vai xử lí tình huống sẽ dễ gây cháy khi ở nhà như: Thùng dầu để gần
bếp lửa, củi để gần bếp, chơi que diêm...Các nhóm sẽ thảo luận nhóm sau đó
lên thể hiện, những em còn lại quan sát và có nhận xét đối với những tình
huống mà các bạn mình vừa xử lí để rút ra kĩ năng xử lý khi xảy ra cháy.
Qua việc rèn kĩ năng sống các hành vi đạo đức cho học sinh qua các

môn học. Tôi nhận thấy học sinh dần dần hình thành được các kĩ năng hành vi
đạo đức một cách hiệu quả.
4-Sử dụng phương pháp trò chơi sắm vai trong môn Đạo đức tích hợp
với giáo dục kĩ năng sống.
Trò chơi là nhu cầu tất yếu của trẻ. Thông qua trò chơi, các em nhỏ
nhất là tiểu học như được thâm nhập vào một xã hội có niềm vui và có nhu
cầu sáng tạo, có luật chơi, có sự khen chê...Trò chơi trực tiếp tạo ra thú vui
cho trẻ và gián tiếp hình thành cho trẻ năng lực nhận thức các tình huống, đề
ra phép cư xử, hành động để giải quyết.
Qua chơi mà luyện tập và tập luyện những thao tác, những hành vi đạo
đức phù hợp với chuẩn mực đã học một cách tự nhiên, hứng thú. Từ đó giáo
dục kĩ năng sống cho các em.
Qua chơi mà phát huy được tính tích cực, chủ động sáng tạo trong học
tập (như nảy sinh những thao tác, những cách ứng xử...ngoài những điều giáo
viên đã dạy).
Nhiệm vụ chủ yếu là tổ chức luyện tập giáo dục kĩ năng sống về các
hành vi đạo đức cho học sinh có:

18


-Kĩ năng nhận xét, đánh giá hành vi, chuẩn mực đạo đức.
-Kĩ năng lựa chọn cách ứng xử trong một tình huống cụ thể.
-Kĩ năng thực hiện chuẩn mực đạo đức.
Nêu chỉ nêu tình huống để học sinh phát biểu phải xử lý tình huống đó
như thế nào và nhận xét về hành vi đạo đức mà các bạn nêu trong cách xử lý
đó thì sự thu hút số đông học sinh vào bài học không cao, giờ học dễ tẻ nhạt,
không gây được ấn tượng sâu sắc về thái độ và hành vi đạo đức phải có cần
luyện tập để xử lý tình huống.
Trò chơi sắm vai được sử dụng trên cơ sở học sinh đã học bài đạo đức

ở tiết 1. Ở đây các em được phân vai các nhân vật trong một tình huống và
phải vận dụng bài đạo đức đã học để giải quyết tình huống gặp phải trong đời
sống hàng ngày ở lớp, ở nhà, ở trường, trong xã hội...Qua đó được nhận xét,
bổ sung cho vai diễn.
Trò chơi sắm vai được đưa vào quá trình dạy học môn Đạo đức vì nó
giúp các em:
- Qua chơi mà học những chuẩn mực hành vi đạo đức một cách nhẹ
nhàng, thoải mái.
- Mỗi học sinh đều phải nắm vững tình huống đề ra, tình huống phải
vừa sức và phổ biến để các em có thể sắm vai được.
- Cung cấp cho học sinh biết cách diễn đạt, nhất là những lời thoại .
( Tôi có thể gợi ý cho học sinh)
- Hóa trang để gây hứng thú cho học sinh.
Ví dụ:

Vai bà:

Quàng khăn

Ông:

Đeo kính

Mẹ:

Đeo túi

- Có ít nhất 2 lần học sinh sắm vai để các em được trao đổi, nhiều em
được chơi.

19


- Tránh nhàm chán, tôi sưu tầm cụ thể những mẩu chuyện nhỏ cho học
sinh đóng vai để các bạn nhận xét vai diễn hoặc bổ sung thêm cho bài học.
Ví dụ: Qua tiểu phẩm đó cần học tập ai ? Vì sao ?
Không học ai ? Vì sao ?
Từ đó học sinh thêm khắc sâu bài học.
- Số học sinh còn lại của lớp theo dõi, nhận xét từng vai, bổ sung "Nên
nói hoặc làm (cử chỉ, hành động, thái độ...) như thế nào cho hay hơn đúng
hơn.
Từ đó các em rút ra được kinh nghiệm ứng xử trong những tình huống
cụ thể.
Quá trình điều khiển trò chơi sắm vai:
- Giáo viên phổ biến tình huống.
- Yêu cầu học sinh nhắc lại tình huống, các vai trong tình huống.
- Học sinh xung phong sắm vai (thêm trang phục đơn giản).
- Lời nhận xét, giáo viên bổ sung thêm.
- Giáo viên chốt: + Phân tích rút ra bài học gì ?
+ Mỗi tình huống cần ứng xử như thế nào ?
Qua bài tập các em đã hiểu và biết cách ứng xử một số tình huống cụ
thể về chủ đề: Chăm sóc ông bà, cha mẹ. Bây giờ cô sẽ hướng dẫn lớp mình
chơi trò chơi sắm vai các em có thích không ?
Tình huống 1: Em đang ngồi học, nếu em của em chạy vào khóc vì ngã
bẩn quần áo thì em sẽ hành động như thế nào ?
- Trang phục: Em bé quần áo xộc xệch và cởi áo khoác ngoài để anh
chị thay cho em.
Tình huống 2: Chiều nay đi học về, thấy chị mình bị ốm nằm ở giường,
em sẽ ứng xử như thế nào ?
- Trang phục: 2 ghế cho học sinh ngồi, gối, khăn đắp trên trán, cốc

nước.

20


Tôi hướng dẫn học sinh chơi, cho học sinh ở dưới nhận xét, góp ý bổ
sung cho các bạn, từ đó rút ra những kinh nghiệm cho riêng mình về cách ứng
xử đối với anh chị em trong gia đình.
Lưu ý: Ngoài ra tôi có thể cho học sinh sưu tầm những mẩu chuyện về
chủ đề đã học, sắm vai trong những tiểu phẩm đó để các bạn nhận xét vai
diễn.
Qua trò chơi, học sinh không những được phát triển về mặt trí tuệ, thể
chất, thẩm mĩ và còn được hình thành nhiều phẩm chất, hành vi đạo đức và
các kĩ năng sống cần thiết cho các em.

21


PHẦN 3: KẾT QUẢ
Qua việc thực hiện các biện pháp trên, tôi thấy các em có tiến bộ rõ rệt.
Đa số các em đều có ý thức tốt trong việc rèn luyện các kĩ năng, được thể hiện
rõ qua những việc làm ở lớp cũng như ở nhà, trong việc giao tiếp bằng lời nói,
các em biết vận dụng những lời nói thân thiện vào thực tế.
Trong quá trình theo dõi các kĩ năng sống của học sinh thể hiện qua
môn Đạo đức ở cuối năm học 2014-2015 và năm học 2015-2016 (2 năm này
sĩ số học sinh đều là 22 học sinh), kết quả như sau:

Thời gian

Tổng

Có kĩ năng

số học

sống tốt

Có hình

Kĩ năng sống

thành kĩ năng

còn nhiều

sống

hạn chế

sinh
SL

TL%

SL

TL%

SL

TL%

46

11

23,9

18

39,1

17

37

22

10

45,5

11

50

1

4,5

22

6

27,3

9

40,9

7

31,8

22
14
2015-2016 (tuần 30)
Từ bảng số liệu trên cho thấy:

63,6

8

36,4

0

0

Cuối năm học

2013-2014
Cuối năm học
2014-2015 (tuần 30)
Đầu năm học
2015-2016
( Qua học 5 tiết ở
môn Đạo đức)
Cuối năm học

-Có 63,6% học sinh có kĩ năng sống tốt, tăng 36,3% so với đầu năm và
tăng 18,1% so với năm học 2014- 2015, tăng 39,7% so với năm học 20132014.
-Không còn học sinh kĩ năng sống còn nhiều hạn chế.
Như vậy khi áp dụng đề tài vào việc rèn kĩ năng sống cho học sinh
thông qua môn Đạo đức lớp 3, tôi nhận thấy học sinh đã có sự tiến bộ rõ rệt.

22


Đa số các em đều có ý thức tốt trong việc rèn luyện các kĩ năng, được thể hiện
rõ qua: Việc sinh hoạt hằng ngày trên lớp, các em biết vận dụng những lời nói
thân thiện vào thực tế, những lời chào, cảm ơn hay xin lỗi, biết giữ lời hứa,
biết tự làm lấy những công việc của mình, biết ứng xử phù hợp các hành vi
đạo đức... đã trở thành thói quen được các em vận dụng hằng ngày. Các em
rất hăng hái phát biểu trong tiết học. Phụ huynh học sinh rất vui mừng phấn
khởi với kết quả này của lớp.
Với kết quả đạt được chứng tỏ phần nào sáng kiến của tôi đưa ra và áp
dụng có hiệu quả. Thiết nghĩ, mỗi giáo viên trong trường đều áp dụng sáng
kiến này trong công tác chủ nhiệm của mình thì học sinh sẽ có kĩ năng sống
tốt hơn. Giúp các em có thể tự tin, chủ động không bị quá phụ thuộc vào
người lớn mà vẫn có thể tự bảo vệ mình, tự đem lại lợi ích chính đáng, điều

kiện thuận lợi cho bản thân mình rèn luyện, học tập phấn đấu vươn lên đáp
ứng được phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích
cực.”

23


KẾT LUẬN
Rèn luyện kĩ năng sống cho học sinh là một việc làm hết sức cần thiết
của xã hội, các em không chỉ biết học tốt về kiến thức mà còn phải được tôi
luyện những kĩ năng sống qua đó tạo cho các em một môi trường lành mạnh,
an toàn, tích cực, vui vẻ. Việc giáo dục kĩ năng sống ngay từ lớp nhỏ sẽ rút
ngắn thời gian để trang bị cho các em vốn kiến thức, kĩ năng, giá trị sống để
làm hành trang bước vào đời. Vì thế theo tôi để làm tốt việc rèn kĩ năng sống
cho học sinh thông qua môn Đạo đức lớp 3 như sau:
Đầu tiên tôi xác định nội dung giáo dục kĩ năng sống hiệu quả vào môn
học Đạo đức lớp 3. Những bài trong chương trình Đạo đức lớp 3 được cấu
trúc theo 5 mối quan hệ của học sinh với bản thân, gia đình, nhà trường, cộng
đồng và môi trường tự nhiên. Mỗi nội dung bài được giáo dục từng kĩ năng
khác nhau, phù hợp với lứa tuổi các em. Như vậy, việc xác định đúng nội
dung giáo dục kĩ năng sống trong môn Đạo đức đã giúp cho tôi định hướng
việc giáo dục các em một cách phù hợp với đặc điểm tâm lý lứa tuổi của học
sinh lớp 3.
Tiếp theo cần rèn kĩ năng sống hiệu quả qua các giờ học Đạo đức. Vì
qua các giờ học Đạo đức, đã hình thành các kĩ năng cần thiết cho các em một
cách tự nhiên, nhẹ nhàng được hình thành các kĩ năng cần thiết như: biết giữ
lời hứa, biết chia sẻ vui buồn cùng bạn, có khả năng tự làm lấy công việc của
mình, hành vi ứng xử phù hợp chuẩn mực trong các tình huống đơn giản, cụ
thể. Ngoài biết thực hành các hành vi cùng các bạn một cách tự giác, tích cực
các công việc gần gũi với các em trong cuộc sống hàng ngày đó là vốn sống

của các em.
Đồng thời tôi còn rèn kĩ năng sống thực hiện các hành vi đạo đức qua
việc tích hợp vào các môn học như: Tiếng Việt, Đạo đức,Tự nhiên và xã hội,
An toàn giao thông ...Qua các môn này học sinh được giáo dục và rèn một số

24


kĩ năng cơ bản cần thiết trong cuộc sống hàng ngày như kĩ năng hợp tác, kĩ
năng giao tiếp, kĩ năng phòng chống tai nạn thương tích,…
Ngoài ra để thu hút học sinh tích cực tham gia vào các hoạt động của
tiết học tôi luôn chú trọng đến việc tạo sự hứng thú trong các giờ học nên đã
sử dụng phương pháp trò chơi sắm vai trong môn Đạo đức tích hợp với giáo
dục kĩ năng sống nhằm đạt được kết quả như mong muốn.
Từ thực tiễn vận dụng “Một vài kinh nghiệm giáo dục kĩ năng sống
cho học sinh qua môn Đạo đức lớp 3” vào quá trình giảng dạy, giáo dục học
sinh đã góp phần nâng cao chất lượng học môn Đạo đức nói chung và giáo
dục kĩ năng sống cho học sinh nói riêng. Tôi nghĩ đề tài này có thể áp dụng
cho học sinh lớp 3 ở trường Tiểu học Tân Hoà A nói riêng và các trường Tiểu
học trong Tỉnh Long An nói chung. Từ đó sẽ góp phần cùng các anh chị đồng
nghiệp giáo dục kĩ năng sống cho học sinh ở trường Tiểu học ngày một tốt
hơn.

25