L I CAM OAN
Tên tôi là
: Nguy n Huy n Dung
Mã s h c viên
: 138.440.301.013
L p
: 21KHMT21
Chuyên ngành
: Khoa h c Môi tr
Mã s
Khóa h c
ng
: 60-85-02
: K21 (2013 - 2015)
Tôi xin cam đoan quy n lu n v n đ
d n c a TS. Ngô Trà Mai và TS. V
c chính tôi th c hi n d
is h
ng
c Toàn v i đ tài nghiên c u trong lu n v n
“Nghiên c u đánh giá hi n tr ng và đ xu t gi i pháp gi m thi u ô nhi m môi
tr
ng t ho t đ ng c a nhà máy x lý rác th i Thành ph Thái Bình”.
ây là đ tài nghiên c u m i, không trùng l p v i các đ tài nào tr
do đó không có s sao chép. N i dung đ
c đây,
c th hi n theo đúng quy đ nh, các ngu n
tài li u, t li u nghiên c u và s d ng đ u đ
c trích d n t ngu n tin c y.
N u x y ra v n đ gì v i n i dung này, tôi xin ch u hoàn toàn trách nhi m
theo quy đ nh./.
NG
I VI T CAM OAN
Nguy n Huy n Dung
L IC M
N
Trong quá trình h c t p nghiên c u t i tr
đ
cs h
ng đ i h c Th y l i tôi đã nh n
ng d n giúp đ , truy n đ t ki n th c và kinh nghi m quý báu c a các
th y các cô, tôi xin chân thành c m n sâu s c đ n các th y cô thu c Khoa môi
tr
ng
i h c Th y L i đã giúp tôi hoàn thành ch
ng trình h c t p c a mình, t o
m i đi u ki n t t nh t đ tôi có th hoàn thành lu n v n t t nghi p này.
Tôi xin g i l i c m n sâu s c t i giáo viên TS. Ngô Trà Mai và TS. V
c Toàn đã tr c ti p h
ng d n tôi xây d ng lu n v n, luôn gi ng gi i, ch d n,
góp ý sâu sát m t cách t n tình hoàn thành lu n v n t t nghi p.
Và cu i cùng tôi xin c m n đ n t t c m i ng
i, gia đình, b n bè đã luôn
luôn đ ng viên giúp đ tôi trong su t quá trình h c t p c ng nh trong cu c s ng.
Vì nh ng kinh nghi m và ki n th c c a b n thân còn h n ch nên không
tránh kh i nh ng thi u sót. Tôi mong s nh n đ
c nh ng ý ki n đóng góp c a các
th y cô cùng toàn th các b n đ c đ lu n v n t t nghi p này đ
c hoàn thi n h n
n a.
Tôi xin chân thành c m n.
Hà N i, ngày 29 tháng 05 n m 2015
H c viên
Nguy n Huy n Dung
M CL C
L I CAM OAN .........................................................................................................1
L I C M N ..............................................................................................................2
M C L C ...................................................................................................................3
DANH M C CH
VI T T T .....................................................................................6
DANH M C HÌNH V ...............................................................................................8
DANH M C B NG BI U ........................................................................................10
M
U .....................................................................................................................1
1. TÍNH C P THI T C A
TÀI..................................................................................1
2. M C TIÊU C A TÀI: .........................................................................................2
3.
I T NG, PH M VI NGHIÊN C U: ......................................................................2
3.1
I T NG NGHIÊN C U:...................................................................................2
3.2 PH M VI NGHIÊN C U: .......................................................................................3
4. CÁCH TI P C N VÀ PH NG PHÁP NGHIÊN C U ....................................................3
4.1. CÁCH TI P C N ..................................................................................................3
4.2. PH NG PHÁP NGHIÊN C U ..............................................................................3
4.2.1. Ph ng pháp k th a ...............................................................................3
4.2.2. Ph ng pháp thu th p, t ng h p và phân tích s li u .............................3
4.2.3. Ph ng pháp đi u tra, kh o sát thu th p thông tin ..................................3
4.2.4. Ph ng pháp mô hình ..............................................................................3
4.2.5. Ph ng pháp đánh giá nhanh ..................................................................3
CH
NG 1. T NG QUAN CÁC V N
NGHIÊN C U .......................................4
1.1.T NG QUAN V X LÝ RÁC TH I ..........................................................................4
1.1.2. X lý rác th i trên Th gi i ......................................................................4
1.1.3. X lý rác th i t i Vi t Nam .......................................................................6
1.2. X LÝ N C R RÁC VÀ X LÝ KHÍ TH I LÒ T CH T TH I R N SINH HO T .........8
1.2.1. Công ngh x lý n c r rác. ....................................................................8
1.2.1.1. Các ph ng pháp x lý n c r rác ..................................................8
1.2.1.2. M t s công ngh x lý n c r rác t i Vi t Nam ...........................11
1.2.2. T ng quan v x lý khí th i lò đ t ch t th i r n sinh ho t.....................16
1.2.2.1. Ph ng pháp phát tán .....................................................................16
1.2.2.2. Ph ng pháp h p th :.....................................................................16
1.2.2.3. Ph ng pháp h p ph : ....................................................................18
1.2.2.4. Ph ng pháp xúc tác nhi t: ............................................................18
1.2.2.5. Ph ng pháp thiêu đ t:...................................................................18
1.3. T NG QUAN NHÀ MÁY X LÝ RÁC TH I THÀNH PH THÁI BÌNH. ........................18
1.3.1. Công su t x lý .......................................................................................18
1.3.2. Các h ng m c công trình c a nhà máy .................................................19
1.3.3. Công tác thu gom v n chuy n, x lý rác th i sinh ho t v nhà máy. .....20
1.3.4. Thi t k và v n hành bãi chôn l p ..........................................................21
1.3.5. Thi t k và v n hành lò đ t rác th i .......................................................23
1.4. CÔNG TRÌNH NGHIÊN C U V X LÝ RÁC TH I THÀNH PH THÁI BÌNH ..............27
1.5.1 c đi m t nhiên....................................................................................28
1.5.1.1. i u ki n đ a lý ...............................................................................28
1.5.1.2. i u ki n đ a ch t ...........................................................................29
1.5.1.3. c tr ng khí h u ...........................................................................29
1.5.1.4. c đi m th y v n ...........................................................................32
1.5.2. i u ki n kinh t xã h i .........................................................................33
CH NG 2. ÁNH GIÁ HI N TR NG MÔI TR NG KHU V C NHÀ MÁY X
LÝ RÁC TH I ............................................................................................................36
2.1. HI N TR NG MÔI TR NG KHU V C NHÀ MÁY X LÝ RÁC TH I .........................36
2.1.1. Hi n tr ng môi tr ng đ t......................................................................36
2.1.2. Hi n tr ng môi tr ng không khí ...........................................................37
2.1.2.1 Ch t l ng môi tr ng không khí xung quanh ................................38
2.1.2.2. Ch t l ng khói th i c a Nhà máy ................................................44
2.1.2.3. Tính toán lan truy n khí th i t lò đ t vào không khí .....................46
2.1.3 Hi n tr ng môi tr ng n c....................................................................55
2.1.3.1. Môi tr ng n c m t .....................................................................56
2.1.3.2. Môi tr ng n c ng m ..................................................................60
2.1.3.3. N c th i .........................................................................................61
2.1.4 ánh giá chung v nguyên nhân và m c đ ô nhi m môi tr ng. ..........64
2.1.4.1. Ô nhi m môi tr ng không khí .......................................................64
2.1.4.2 Ô nhi m môi tr ng n c ................................................................64
2.1.4.3. Ô nhi m môi tr ng đ t ..................................................................65
2.2 NH H NG C A NHÀ MÁY N MÔI TR NG ...................................................65
2.2.1 Tác đ ng c a ô nhi m môi tr ng đ n dân c khu v c nhà máy ...........65
2.2.2.V c nh quan sinh thái, ch t l ng môi tr ng, không gian s ng .........66
2.3. NH NG T N T I X LÝ Ô NHI M MÔI TR NG T I NHÀ MÁY X LÝ RÁC TH I....67
2.3.1. T n t i t bãi chôn l p rác ..................................................................67
2.3.1.1 T n t i t thi t k bãi chôn l p rác ..................................................67
2.3.1.2. Ô nhi m n c r rác t bãi chôn l p ...............................................68
2.3.2. T n t i t h th ng lò đ t rác th i .......................................................69
2.3.3. T n t i trong công tác x lý CTR sinh ho t thành ph ..........................69
CH NG 3.
XU T GI I PHÁP GI M THI U Ô NHI M T HO T
NG
C A NHÀ MÁY X LÝ RÁC TH I. .........................................................................71
3.1. C N C C S
XU T GI I PHÁP ...................................................................71
3.2. CÁC GI I PHÁP V K THU T CÔNG NGH ........................................................71
3.2.1. X lý khí th i lò đ t ................................................................................71
3.2.1.1. i v i h th ng x lý khói th i c a 3 lò đ t c .............................71
3.2.1.2 Công ngh x lý khói lò đ t s 4 ......................................................72
3.2.2. X lý n c th i. ......................................................................................75
3.2.2.1. N c m a ch y tràn ........................................................................75
3.2.2.2. N c th i t h th ng khí th i ........................................................75
3.2.2.3. X lý n c r rác. ............................................................................78
3.2.3. Công ngh s n xu t g ch block ..............................................................85
3.3. CÁC GI I PHÁP V QU N LÝ ..............................................................................88
3.3.1. i v i ho t đ ng v n chuy n rác th i ..................................................88
3.3.2. i v i ho t đ ng thu gom thu gom rác th i, n c th i ........................89
3.3.3. Qu n lý bãi chôn l p ..............................................................................90
3.3.4. Các gi i pháp v tuyên truy n, c ch chính sách pháp lu t ................91
K T LU N VÀ KI N NGH .....................................................................................92
1. K T LU N ...........................................................................................................92
2. KI N NGH ..........................................................................................................92
TÀI LI U THAM KH O ...........................................................................................94
DANH M C CH
VI T T T
STT
Ký hi u
Ti ng Vi t
1
BCL
Bãi chôn l p
2
B L
B m đ ng l c
3
BOD
Nhu c u oxy sinh hóa
4
BTNMT
5
BYT
B Yt
6
CBCNV
Cán b công nhân viên
7
CCN
C m Công nghi p
8
COD
Nhu c u oxy hóa h c
9
CTNH
Ch t th i nguy h i
10
CTR
Ch t th i r n
11
DO
N ng đ oxy hòa tan
12
KCN
Khu Công nghi p
13
NFPA
National Fire Protection Association- T ch c Hi p
h i PCCC qu c t
14
ODA
Official Development Assistance- H tr phát tri n
chính th c
15
PAC
Poly Aluminium Chloride
16
PCCP
Phòng cháy ch a cháy
17
PVC
Poly Vinyl Chlorua
18
QCCP
Quy chu n cho phép
19
QCVN
Quy chu n Vi t Nam
20
Q
21
SBR
B Tài nguyên Môi tr
ng
Quy t đ nh
Sequencing Batch Reactor
22
SPC
S n ph m cháy
23
TCVN
Tiêu chu n Vi t Nam
24
TSP
T ng b i l l ng
25
UBND
y ban nhân dân
26
USD
ng đô la M
27
VHO
T ch c Y t Th gi i
28
VSV
Vi sinh v t
DANH M C HÌNH V
Hình 1. 1. Mô hình tham kh o x lý n
Hình 1. 2 Quy trình x lý n
c rác t i bãi chôn l p Gò Cát c a Trung tâm ECO ..13
Hình 1. 3 S đ công ngh x lý n
Hình 1. 4 Tr m x lý n
c rác (x lý s b ) .....................................12
c rác c a công ty SEEN ..................................15
c rác Nam Bình D
ng ....................................................16
Hình 1. 5 C u t o BCL ..............................................................................................21
Hình 1. 6 S đ công ngh v n hành BCL ................................................................22
Hình 1. 7 S đ công ngh v n hành 3 lò đ t c .....................................................25
Hình 1. 8 S đ công ngh v n hành lò đ t s 4 ......................................................27
Hình 1. 9 B n đ v trí đ a lý Thành ph Thái Bình .................................................28
Hình 2. 1 Bi u đ so sánh k t qu phân tích Zn, As, Pb v i QCVN 03:2008/BTNMT
...................................................................................................................................37
Hình 2. 2 Bi u đ so sánh k t qu phân tích H 2 S v i Q 3733:2002/BYT ..............40
Hình 2. 3 Bi u đ
so sánh k t qu
05:2013/BTNMT (
t 1)...........................................................................................42
phân tích H 2 S và b i
Zn, v i QCVN
Hình 2. 4 Bi u đ so sánh k t qu phân tích H 2 S và b i v i QCVN 05:2013/BTNMT
(
t 2) .......................................................................................................................44
Hình 2. 5 Bi u đ
so sánh k t qu
phân tích CO, NO 2 và b i v i QCVN
05:2013/BTNMT .......................................................................................................45
Hình 2. 6 Bi u đ so sánh n ng đ CO c c đ i t i các kho ng cách v i QCVN
05:2013/BTNMT .......................................................................................................54
Hình 2. 7 Bi u đ so sánh n ng đ SO 2 , NO x và TPS c c đ i t i các kho ng cách
v i QCVN 05:2013/BTNMT ......................................................................................55
Hình 2. 8 Bi u đ so sánh k t qu phân tích NH 4 + v i QCVN 08:2008/BTNMT ...57
Hình 2. 9 Bi u đ so sánh k t qu phân tích ch tiêu d u m v i.............................57
Hình 2. 10 Bi u đ so sánh k t qu phân tích T ng Coliform MPN/100ml v i .......58
Hình 2. 11 Bi u đ so sánh k t qu phân tích TSS, COD, BOD 5 .............................58
Hình 2. 12 Bi u đ so sánh k t qu phân tích các ch tiêu t i khu v c NT1 v i
QCVN 25:2009/BTNMT ............................................................................................63
Hình 2. 13 Bi u đ so sánh k t qu phân tích T ng Coliform MPN/100ml v i QCVN
25:2009/BTNMT .......................................................................................................63
Hình 3. 1 S đ mô t h th ng h p th khí th i ......................................................72
Hình 3. 2 S đ dây chuy n x lý khói lò đ t CTR ..................................................74
Hình 3. 3 S đ h th ng thu gom n
Hình 3. 4 Công ngh x lý n
Hình 3. 5 S đ x lý n
c m a ...........................................................75
c th i sau h p th khí th i .......................................76
c r rác t i bãi rác ...........................................................81
Hình 3. 6 Quy trình công ngh x lý n
c r rác cho bãi chôn l p ..........................83
Hình 3. 7 S đ công ngh s n xu t g ch block và dòng th i ..................................86
Hình 3. 8 S đ x lý b i c a dây chuy n s n xu t g ch block ...............................87
DANH M C B NG BI U
B ng 1. 1 T l CTR x lý b ng các ph
ng pháp khác nhau
m ts n
c trên th
gi i n m 1992..............................................................................................................5
B ng 1. 3 Các h ng m c công trình c a nhà máy đã xây d ng ...............................19
B ng 1. 4 Nhi t đ trung bình tháng
B ng 1. 5 . L
Thái Bình (0C) .............................................30
ng m a bình quân tháng (mm) .........................................................30
B ng 1. 6 T c đ gió trung bình các tháng trong 4 n m g n nh t t i Thái Bình .....31
B ng 1. 7 i u ki n kinh t - xã h i ph
B ng 2. 1. V trí m u môi tr
ng đ t .......................................................... 36
B ng 2. 2 K t qu phân tích ch t l
B ng 2. 3 V trí m u môi tr
ng Ti n Phong, thành ph Thái Bình .......33
ng môi tr
ng đ t........................... 36
ng không khí ............................................... 38
B ng 2. 4. K t qu phân tích ch t l
ng môi tr
ng không khí .............. 38
B ng 2. 5. K t qu phân tích ch t l
ng môi tr
ng ................................ 40
B ng 2. 6. K t qu phân tích ch t l
ng môi tr
ng ................................ 43
B ng 2. 7. K t qu phân tích ch t l
ng khói th i c a Nhà máy ............. 44
B ng 2. 8. Nhu c u nhiên li u c a các lò đ t trong th i đi m hi n t i..... 46
B ng 2. 9. Thành ph n c a d u DO ............................................................ 46
B ng 2. 10. Thành ph n c a ch t th i đem đ t .......................................... 47
B ng 2. 11. Thông s tính toán c a các ngu n th i.................................... 47
B ng 2. 12. T i l ng các ch t ô nhi m trong khí th i lò đ t ( i v i d u
DO).................................................................................................................. 47
B ng 2. 13. T i l
ng các ch t ô nhi m trong khí th i lò đ t ................... 49
B ng 2. 14. N ng đ các ch t ô nhi m t i ng khói lò đ t rác .................. 52
B ng 2. 15. N ng đ c c đ i c a 4 lò đ t phát th i ra môi tr
ng........... 53
B ng 2. 16. V trí m u môi tr
ng n
c .................................................... 55
B ng 2. 17. K t qu phân tích ch t l
ng n
c m t ................................. 56
B ng 2. 18. K t qu phân tích ch t l
ng n
c ng m .............................. 60
B ng 2. 19. K t qu phân tích ch t l
ng n
c r rác .............................. 61
B ng 3. 1 B ng so sánh bi n pháp x lý khói th i lò đ t m i và c ......... 74
B ng 3. 2 B ng đ xu t bi n pháp x lý n
c th i .................................... 76
B ng 3. 3 K t qu phân tích thành ph n n
c rác t i BCL Nam S n ..... 78
B ng 3. 4 K t qu phân tích thành ph n n
c rác t i BCL Tây M ...... 79
B ng 3. 5. Thành ph n c a n
c r rác ....................................................... 80
B ng 3. 6 Các công đo n x lý đ i v i n
c r rác .................................... 80
1
M
1. Tính c p thi t c a
U
tài.
Công nghi p hóa, đô th hóa và dân s t ng nhanh cùng v i m c s ng đ
nâng cao là nh ng nguyên nhân chính d n đ n l
ng ph th i phát sinh ngày càng
l n. Chính do t c đ phát tri n kinh t - xã h i nên môi tr
các n i t p chung dân c v i s l
do ch t th i r n gây ra th
ng v
ng t i các khu đô th ,
ng l n, các khu công nghi p, m c đ ô nhi m
t quá tiêu chu n cho phép nhi u l n. H u h t rác
th i t các h gia đình, khu công nghi p, kinh doanh d ch v
tr
c nay v n đ
c
các đô th thành ph
c thu gom và x lý ch y u b ng hình th c chôn l p. Tuy nhiên
vi c thi t k và x lý ch t th i hi n t i
các đô th đã có bãi chôn l p l i ch a thích
h p, ch là nh ng n i đ rác không đ
c chèn lót k , không đ
đang t o ra s ô nhi m n ng n t i môi tr
ng đ t, n
c che đ y, do v y
c, không khí… nh h
ng
tr c ti p đ n s c kh e c ng đ ng.
Hi n nay v i m c đ
gia t ng ch t th i sinh ho t, nông nghi p, công
nghi p, đô th là bài toán l n cho chính quy n đ a ph
ng.
òi h i m i đ n v ph i
có công tác qu n lý thu gom x lý rác th i có t ch c, quy mô và theo đúng các
trình t . Hi n nay nhi u t nh thành trong c n
Nhà máy x lý rác th i d
c đã có các d án đ u t xây d ng
i các hình th c chôn l p h p v sinh, đ t, tái ch s
d ng rác th i.
Thành ph Thái Bình là m t trong nh ng đ a ph
gi i quy t cho bài toán này.
ng đã tìm đ
ch
ng làm
ó là đ u t xây d ng và đi vào v n hành nhà máy x
lý rác th i cho toàn thành ph v i công su t x lý rác th i ban đ u kho ng 70
t n/ngày v i c hai công ngh x lý chính g m đ t rác kho ng 80% và chôn l p
kho ng 20%. Sau đó do l
x lý gây nên hi n t
mùi, n
tr
c r rác, n
ng rác th i phát sinh toàn thành ph v
t quá công su t
ng t n đ ng rác th i trong khu v c t p k t rác, gây ô nhi m
c m a ch y tràn làm t ng l
ng n
c rác gây ô nhi m môi
ng. Nhà máy đã đ u t thêm lò đ t s 4 công su t 4 t n/h đ m b o x lý 160
t n/ngày. Hi n t i nhà máy đang ho t đ ng 4 lò đ t v i các công su t: 0,5 t n/h, 1
t n/h, 2 t n/h và 4 t n/h ho t đ ng liên t c 24/24h/ngày. L
đi đ t và chôn l p c b n v đã x lý đ
cl
ng rác đ
c x lý đem
ng rác thu gom v nhà máy.
2
Rác th i sau khi đ
c thu gom v n chuy n v nhà máy x lý rác. Rác đ
phân lo i qua h th ng sàng quay, m t ph n đ
l
c
c đem đi đ t (chi m 85 - 90% t ng
ng rác) còn m t ph n đem đi chôn t i bãi chôn l p rác c a nhà máy. Khu v c bãi
chôn l p ngoài l
ng rác đ
c đem chôn, còn tro x t quá trình đ t rác t h th ng
4 lò đ t. Hi n nay bãi chôn l p c a nhà máy đã g n đ y và s đóng c a vào th i
gian t i d ki n cu i n m 2015 đ u n m 2016. Nhi m v c n thi t sau khi đóng c a
bãi chôn l p là x lý n
c r rác phát sinh t các ô chôn l p.
Khu v c x lý rác th i v i quy mô g m: 1 bãi chôn l p 2 ha; 4 lò đ t có t ng
công su t 7,5 t n/h.
Vi c v n hành Nhà máy đã gi i quy t đ
c m tl
ng l n rác th i toàn
thành ph v i h th ng công trình lò đ t x lý rác, bãi chôn l p đem l i hi u qu v
m t môi tr
ng, kinh t xã h i. Tuy nhiên trong quá trình v n hành, đã và đang xu t
hi n tác đ ng b t l i đ n môi tr
ng khu v c gây ra b c xúc cho ng
quanh và ph c n. Ô nhi m môi tr
ng đ t, n
cm tn
i dân xung
c ng m do n
c r rác t
bãi chôn l p ch t th i, ô nhi m không khí do v n hành h th ng lò đ t rác.
T nh ng v n đ phát sinh không mong mu n c n thi t xây d ng ph
án gi m thi u ô nhi m môi tr
ng
ng t ho t đ ng c a nhà máy. V i ý ngh a trên tôi
l a ch n đ tài lu n v n: “Nghiên c u đánh giá hi n tr ng và đ xu t gi i pháp
gi m thi u ô nhi m môi tr
ng t
ho t đ ng c a Nhà máy x
lý rác th i
Thành ph Thái Bình”.
2. M c tiêu c a đ tài:
ánh giá m c đ ô nhi m môi tr
Thành ph Thái Bình.
ng t i khu v c nhà máy x lý rác th i
Tình hình ho t đ ng v n hành, nh ng v n đ còn t n t i trong quá trình
qu n lý, x lý ch t th i r n.
xu t các gi i pháp qu n lý, k thu t nh m đ t đ c hi u qu x lý ô
nhi m v i chi phí xây d ng công trình và v n hành là th p nh t.
3.
3.1
it
it
ng, ph m vi nghiên c u:
ng nghiên c u:
Nhà máy x lý rác th i Thành ph Thái Bình
3
3.2 Ph m vi nghiên c u:
Khu v c nhà máy x lý rác th i Thành ph Thái Bình
4. Cách ti p c n và ph
ng pháp nghiên c u
4.1. Cách ti p c n
- Ti p c n th c t : thông qua vi c tìm hi u, đánh giá hi n tr ng ho t đ ng
và các v n đ còn t n t i c a nhà máy x lý rác th i Thành ph Thái Bình.
- Ti p c n h th ng: là vi c h th ng hóa các v n đ liên quan đ n tình hình
thu gom, v n chuy n ch t th i r n, v n hành h th ng lò đ t rác, v n hành bãi chôn
l p h p v sinh, các v n đ liên quan đ n x lý ô nhi m.
- Ti p c n t ng h p: trên c s ti p c n th c t và ti p c n h th ng, ti p
c n đ đ a các gi i pháp v gi m thi u ô nhi m môi tr
ng mang tính t ng h p
chung cho ho t đ ng t i nhà máy x lý rác Thái bình.
4.2. Ph
4.2.1. Ph
ng pháp nghiên c u
ng pháp k th a
K th a các k t qu nghiên c u trong và ngoài n
c đã th c hi n có liên
quan đ n đ tài.
4.2.2. Ph
ng pháp thu th p, t ng h p và phân tích s li u
Thu th p t t c các s li u v đi u ki n t nhiên, kinh t xã h i c a thành
ph Thái Bình; hi n tr ng môi tr
4.2.3. Ph
ng khu v c nhà máy x lý rác th i.
ng pháp đi u tra, kh o sát thu th p thông tin
Thu th p thông tin v môi tr
ng, ho t đ ng nhà máy, m c đ ô nhi m
thông qua kh o sát th c đ a, ph ng v n ng
4.2.4. Ph
i dân, công nhân nhà máy.
ng pháp mô hình
S d ng mô hình Gauss đ d báo m c đ và ph m vi khu ch tán các ch t ô
nhi m trong không khí (TSP, SO 2 , CO, NO 2 ).
4.2.5. Ph
Ph
t il
ng pháp đánh giá nhanh
ng pháp này do T ch c Y t Th gi i (WHO) thi t l p nh m
ng khí th i và các ch t ô nhi m trong n
c th i.
c tính
4
CH
NG 1. T NG QUAN CÁC V N
NGHIÊN C U
1.1.T ng quan v x lý rác th i
1.1.2. X lý rác th i trên Th gi i
Trên th gi i có nhi u cách x lý rác th i nh : công ngh sinh h c, công
ngh s d ng nhi t, tái ch ch t th i. X lý ch t th i sinh ho t b ng cách
sinh h c
đ ch bi n phân compost, thu khí; chôn l p (truy n th ng và đ c bi t ch bi n khí,
s n xu t phân Compost); đ t (có ho c không thu h i n ng l
ph
ng pháp x lý rác th i th
- Ph
các khu v c
ng phù h p v i các n
c a ph
ng pháp này chi phí r
ông Nam Á là 1-2 USD/t n. Ph
ng pháp này
c đang phát tri n, qu đ t l n. Tuy nhiên nh
ng pháp này là phát sinh n
tr ng đ n n
c áp d ng nh :
ng pháp chôn l p ch t th i h p v sinh: Ph
nh t, bình quân
th
ng đ
ng). Hi n nay m t s
c ng m n u không đ
c r rác có th gây nh h
c đi m
ng r t nghiêm
c x lý tri t đ ; v n đ s d ng, qu n lý khu
v c đ t bãi chôn l p khi bãi chôn l p đ y và đóng c a.
- Ph
ng pháp ch bi n ch t th i r n có ngu n g c h u c thành phân
c (compost): Ph
ph m thu đ
thu đ
Nh
ng pháp này chi phí thông th
ng t
h u
8-10 USD/t n. Thành
c dùng đ ph c v cho nông nghi p, v a có tác d ng c i t o đ t v a
c s n ph m không b nhi m hoá ch t d t n trong quá trình sinh tr
c đi m c a ph
ng pháp này là: Quá trình x lý kéo dài, bình th
ng.
ng là t 2-3
tháng, t n di n tích. M t nhà máy s n xu t phân h u c t ch t th i r n công xu t
x lý 100.000 t n ch t th i/n m c n có di n tích là 6ha.
- Ph
ng pháp thiêu đ t: Ph
ng pháp này chi phí cao, thông th
ng t 20-
30 USD/t n nh ng chu trình x lý ng n, ch t 2-3 ngày, di n tích s d ng ch b ng
1/6 di n tích làm phân h u c có cùng công su t. Chi phí cao nên ch có các n
phát tri n áp d ng,
các n
c đang phát tri n nên áp d ng ph
ng pháp này
c
quy
mô nh đ x lý ch t đ c h i nh : Ch t th i b nh vi n, ch t th i công nghi p, ch t
th i nông nghi p....Nh
c đi m l n nh t c a ph
ng pháp này là x lý các khí, h i
đ c h i sau lò đ t nh Dioxin, các khí khác nh H 2 S, CO 2 , SO 2 , NO X .
X lý ch t th i r n b ng công ngh ép ki n: ph
ng pháp ép ki n đ
hi n d a trên c s ch t th i t p trung thu gom vào nhà máy s đ
c th c
c phân lo i b ng
5
nhi u ph
ng pháp th công trên b ng t i. Nh ng ch t có th t n d ng đ
c nh
kim lo i, nh a, linon, th y tinh s thu gom i đ tái ch .còn nh ng ch t còn l i s
đ
c b ng chuy n chuy n đ n h th ng ép th y l c đ làm gi m t i đa th tích.
- Tái ch , tái s d ng: Ép
t o ra các s n ph m nh t m t
áp l c cao các thành ph n vô c , ch t d o... đ
ng, tr n nhà, t , bàn gh ,...Ch bi n rác h u c
thành phân bón, thành h t nh a, ng c ng và v t li u xây d ng t i m t s nhà máy.
Tuy nhiên ph i phân lo i thành ph n trong rác th i nh các ch t vô c , h u c , các
ch t th i r n nguy h i, tr
c khi đ
c đem đi làm ngu n nguyên li u cho tái ch , tái
s d ng.
B ng 1. 1 T l CTR x lý b ng các ph ng pháp khác nhau
trên th gi i n m 1992 [16]
m ts n
c
( VT:%)
N
STT
c
Tái ch
Ch bi n phân vi sinh
Chôn l p
t
1
Canada
10
2
80
8
2
an M ch
19
4
29
48
3
Ph n Lan
15
0
83
2
4
Pháp
3
1
54
42
5
c
16
2
46
36
6
Ý
3
3
74
20
7
Th y i n
16
34
47
3
8
Th y S
22
2
17
59
9
M
15
2
67
16
Qua b ng 1.1. T CTR x lý b ng ph
pháp đ
c s d ng ph bi n trên th gi i. Ph
ng pháp chôn l p v n là ph
ng pháp ch bi n phân vi sinh chúng
ta th y có n
c Th y i n là áp d ng cao nh t, chi m 34% l
sinh trong n
c. T i Th y S thì ph
ng pháp đ t l i là ph
ng ch t th i r n phát
ng pháp đ
c s d ng
nhi u nh t chi m 59%. T i Canada, Ph n Lan, Ý h h u nh là s d ng ph
pháp chôn l p.
ng
ng
6
Xu th chung c a th gi i hi n nay là h n ch chôn l p vì yêu c u di n tích
l n, khó quy ho ch đ a đi m, chi phí đ u t và qu n lý cao, ph i x lí ô nhi m v
khí th i, n
c r rác trong th i gian dài.
u tiên các gi i pháp x lý theo tiêu chí
“3R-Reduce, Reuse, Recycle - gi m thi u, tái s d ng, tái ch ” gi m thi u rác t i
ngu n b ng vi c khuy n khích tái s d ng, tái ch , trong đó vi c gi m thi u và tái
s d ng thu c l nh v c qu n lý rác th i. Vi c x lí rác th i đang có khuynh h
ng
phát tri n phân lo i t i ngu n đ thu h i các v t ch t có giá tr đ a vào tái ch , tái
t o tài nguyên t rác. Nhi u n
c trên th gi i đang tìm ki m và phát tri n các công
ngh x lý ch t th i r n (CTR) không chôn l p và các công ngh x lý CTR t n thu
n ng l
ng. Tuy nhiên vi c phân lo i t i ngu n là bài toán khó, đ th c hi n đ
đi u đó c n m t quá trình tuyên truy n sâu r ng, ý th c tích c c c a ng
v i ngh a v b o v môi tr
đ
c
i dân đ i
ng thì công tác thu gom phân lo i t i ngu n m i đ t
c k t qu mong đ i.
1.1.3. X lý rác th i t i Vi t Nam
Hi n nay
t t c các thành ph , th xã, đã thành l p các công ty môi tr
ng
đô th có ch c n ng thu gom và qu n lý rác th i. Nh ng hi u qu c a công vi c thu
gom, qu n lý rác th i còn kém, ch đ t t 30-70% do kh i l
ng rác phát sinh hàng
ngày còn r t l n. Tr l
i ta đ b a bãi xu ng
ng rác th i đã qu n lý s còn l i ng
các sông, h , ngòi, ao, khu đ t tr ng làm ô nhi m môi tr
n tháng 12/2014, c n
c
c và không khí.
c có 770 đô th v i t l dân s kho ng 33,47%
t ng s dân, t c kho ng 30,1 tri u ng
trên c n
ng n
i. T ng l
ng CTR phát sinh t i các đô th
c kho ng 31.500 t n/ngày, t l thu gom trung bình kho ng 84%.
Hi n nay, bi n pháp x lý CTR đô th ch y u t p trung vào 3 lo i hình công ngh
chính là: Chôn l p, s n xu t phân vi sinh và đ t.
n cu i n m 2014, c n
c có
kho ng 458 bãi chôn l p (quy mô trên 1ha) v i t ng di n tích kho ng 1.813,5ha.
Trong đó, 121/458 bãi chôn l p h p v sinh v i di n tích kho ng 977,3ha. Các bãi
chôn l p không h p v sinh ph n l n là bãi rác t m, l thiên, không có h th ng thu
gom, x lý n
đ t l n. [24]
c r rác đang là ngu n gây ô nhi m môi tr
ng và chi m di n tích
7
D
báo vào n m 2020 s là 39,9 tri u t n/n m. Hi n nay, c n
c có
kho ng 26 nhà máy x lý CTR, t p trung đang ho t đ ng t i m t s đô th , trong đó
nhà máy s d ng công ngh đ t, nhà máy s d ng k t h p c đ t và s n xu t phân
bón compost. Các nhà máy còn l i s d ng công ngh s n xu t phân compost k t
h p chôn l p đã đ
c đ u t xây d ng và đi vào v n hành.
T i TP.HCM, 50% s l
ng CTR đô th đ
c thu gom b i các Công ty t
nhân ho c h p tác xã, t đ i. Trong khi đó, t nh Bình D
ng đã hoàn thành, đ a
vào v n hành nhà máy x lý ch t th i r n thành phân compost, công su t 420
t n/ngày t i Nam Bình D
ng, s d ng ngu n ODA Ph n Lan. TP. Hà T nh c ng
đã ch đ ng ph i h p v i các đ n v trong n
c nghiên c u, c i t o dây chuy n
công ngh c a B đ hoàn thi n, đ a nhà máy x lý rác th i t i xã C m Quan, huy n
C m Xuyên đi vào ho t đ ng n đ nh, hi u qu …[25]
T i khu v c nông thôn, đ n tháng 12/2014, trên toàn qu c đã có 93,1% xã
nông thôn hoàn thành vi c l p và phê duy t quy ho ch nông thôn m i. Theo đó, v
trí các đi m trung chuy n, đi m t p k t rác ho c bãi chôn l p quy mô nh h p v
sinh đã đ
c xác đ nh trong các đ án quy ho ch xây d ng nông thôn. Các mô hình
thu gom, v n chuy n và x lý CTR nông thôn theo hình th c t qu n đã thu hút s
tham gia c a nhi u đoàn th , qu n chúng nh
Nam
tr
nh… đã đ t đ
B c Giang, V nh Phúc, Hà Nam,
c k t qu nh t đ nh và góp ph n gi m thi u ô nhi m môi
ng khu v c nông thôn hi n nay.
Ph
ng pháp chôn l p: Công tác x lý ch t th i r n đô th
nay ch y u v n là chôn l p, v i s l
Vi t Nam hi n
ng trung bình 1 bãi chôn l p/m t đô th ,
riêng Hà N i và TP.H Chí Minh m i đô th có t 4-5 bãi chôn l p và khu x lý. Có
t i 85% đô th t th xã tr lên s d ng ph
ng pháp chôn l p ch t th i không h p
v sinh. C th là toàn qu c có có 98 bãi chôn l p ch t th i t p trung đang v n hành,
nh ng m i có 16 bãi đ
c coi là chôn l p h p v sinh.
X lý rác b ng ph
ng pháp đ t: ph
ng pháp này đ
c nhi u đô th t i
Vi t Nam áp d ng x lý, mang nh ng u đi m nh x lý tri t đ các ch tiêu ch t
th i ô nhi m có trong rác th i sinh ho t, x lý toàn b ch t th i mà không t n di n
tích và th i gian x lý chôn l p. Bên c nh đó nó c ng có nh ng nh
c đi m mà
8
không th tránh kh i nh gây ra khói b i, ô nhi m khí th i đ c h i và chi phí v n
hành cao. T i Vi t Nam ph
ng pháp đ t ch y u s d ng đ x lý ch t th i nguy
h i nh rác th i y t , rác th i công nghi p, đi n t , bao bì, thu c b o v th c v t...
Tuy nhi n t i m t s đô th l n h
pháp đ t đang có xu h
ng đi cho x lý rác th i sinh ho t b ng ph
ng t ng. Có th nêu ra đ
c các t nh có s d ng ph
ng
ng
pháp đ t cho x lý rác th i sinh ho t, đô th nh H Chí Minh, Hà N i, Thái Bình,
C n Th , V nh Phúc, Nam
Ph
ph
nh, Hà Nam.
ng pháp sinh h c: hi n nay đang tri n khai m r ng t i m t s đ a
ng. Quá trình x lý b ng ph
b nh. n đ nh đ
ng pháp này không gây ra mùi và vi sinh v t gây
c ch t th i, các ch t s chuy n hóa ch t h u c sang d ng n đ nh
làm m t đi ho t tính c a vi sinh v t và đ c bi t là thu h i ch t dinh d
ng và c i t o
đ t có th làm phân bón cho cây tr ng, th c n ch n nuôi.
Tái ch /tái s d ng: Vi t Nam đã tri n khai m t s d án Ch bi n rác h u
c thành phân bón, thành h t nh a, ng c ng và v t li u xây d ng t i m t s nhà
máy. Công tác thu gom phân lo i rác tái s d ng nh kim lo i, nh a, nilon, gi y,
thu tinh, cao su đ
c áp d ng khá t t
Vi t Nam nh l c l
ng thu mua đ ng nát
a s các thành ph n có th t i ch , tái s d ng có trong rác th i (kho ng
ph li u.
20% CTR) đ
cl cl
ng “đ ng nát” thu mua và đ a đi tái s d ng/tái ch t i các
làng ngh .
Cho đ n nay, h u h t các Công ty môi tr
ng đô th đ u ch a có kh n ng
x lý ch t th i r n công nghi p, đ c bi t là CTNH. Do đó, các Công ty này m i ch
thu gom, v n chuy n đ
c ch t th i r n sinh ho t phát sinh trong các c s s n xu t,
các khu công nghi p ho c thu gom ch t th i r n công nghi p l n v i ch t th i r n
sinh ho t và đ a t i khu x lý, bãi chôn l p chung c a đô th .
1.2. X lý n
c r rác và x lý khí th i lò đ t ch t th i r n sinh ho t
1.2.1. Công ngh x lý n
1.2.1.1. Các ph
X lý n
c r rác.
ng pháp x lý n
c r rác
c rác hoàn ch nh bao g m nhi u công đo n x lý áp d ng các công
ngh sinh h c bao g m: h sinh h c, y m khí, hi u khí; Các công ngh hóa lý bao
g m: l ng, k t t a, oxi hóa, keo t , stripping, l c th m th u ng
c.
9
a) X lý c h c
X lý c h c là quá trình x lý s b , bao g m các công trình và thi t b
nh song ch n rác. L
i ch n rác, l
i l c b l ng, b l c v i v t li u là cát th ch
anh đ tách các ch t không hòa tan ra kh i n
c rác, nhi u khi ng
i ta còn dùng b
tuy n n i đ tách các ch t l l ng không tan vào d u m . X lý c h c ch hi u qu
đ i v i các ch t không tan, không t o đ
n
c k t t a đ i v i các ch t l l ng, đ i v i
c th i có các thành ph n ô nhi m ph c t p, c n công đo n x lý hóa lý, sinh
h c.
b) Ph ng pháp x lý hóa h c
N c r rác có ch a hàm l ng kim lo i n ng khá cao, nên c n s d ng
ph
ng pháp này đ t o nên các bi n đ i hóa h c đ t o c n l ng ho c t o d ng ch t
hòa tan không có h i lo i b ra kh i n
c th i.
Nh ng ph n ng di n ra có th là ph n ng oxi hóa – kh , các ph n ng t o
ch t k t t a ho c ph n ng phân h y ch t đ c h i có trong n
vào công trình x lý b ng ph
c) X
lý hóa – lý
N
c r rác th
c r rác tr
c khi đi
ng pháp sinh h c.
ng ch a m t l
ng đáng k các h p ch t h u c khó phân
h y và m t s kim lo i n ng mang đ c tính cao, khó phân gi i nên sau khi x lý
sinh h c vàc h c v n ch a gi i quy t tri t đ . Do v y, ng
i ta ph i s d ng các
hóa ch t đ t o ra các ph n ng hóa h c, đ ng th i k t h p v i công trình x lý c
h c, đ hóa r n, l ng, h p ph cacbon ho t tính, ozon hóa đ kh COD, đ màu, c n
l l ng và nh t là kim lo i n ng có trong n
c r rác.
u đi m: Hi u qu x lý cao; Không gian x lý không l n; D s d ng và
qu n lý
Nh
c đi m: Chi phí hóa ch t cao và th
ng t o ra các s n ph m ph đ c
h i ( ch y u là do s có m t c a m t s hóa ch t).
d) X lý sinh h c
C ng nh
d ng ph
h u h t các lo i n
c th i khác, n
ng pháp x lý sinh h c. M c đích c a ph
c r rác c ng có th áp
ng pháp này là keo t và tách
các h t keo không l ng và phân h y các h p ch t h u c nh ho t đ ng c a VSV
10
hi u khí ho c k khí nh m làm gi m n ng đ c a ch t h u c COD, BOD, gi m
ch t dinh d
ng nh Nito, Photpho. Trong x lý sinh h c có 5 nhóm chính: quá
trình hi u khí(aerobic process), quá trình y m khí ( anoxic process), quá trình k khí
(anaerobic process), quá trình hi u khí – y m khí – k khí k t h p, quá trình đ ng h
sinh h c. Các công trình th
h c, đ a l c sinhh c… Ph
ng s d ng là : b aerotank, h th i khí, b l c sinh
ng pháp này x lý đ ng th i BOD và N-NH4+, P.
Quá trình hi u khí
Quá trình t ng tr
ng l l ng bao g m: quá trình bùn ho t tính, h làm
thoáng, phân h y hi u khí...
Quá trình t ng tr
ng bám dính bao g m: l c nh gi t, ti p xúc sinh h c
quay, b ph n ng t ng v t li u c đ nh...
Quá trình k t h p t ng tr
ng l l ng và t ng tr
ng dính bám bao g m: l c
nh gi t k t h p bùn ho t tính.
Quá trình thi u khí
Bao g m quá trình t ng tr
ng l l ng kh nitrat và quá trình t ng tr
ng
bám dính kh nitrat.
Quá trình k khí
Quá trình t ng tr
ng l l ng bao g m: quá trình k khí ti p xúc, quá trình
phân h y k khí.
Quá trình t ng tr
ng bám dính bao g m: k khí t ng v t li u c đ nh và l
l ng.
B k khí dòng ch y ng
c: là quá trình x lý k khí dòng ch y ng
c qua
l p bùn (UASB).
Quá trình k t h p bao g m: l p bùn l l ng dòng h
tr
ng bám dính dòng h
ng lên ho c t ng
ng lên.
Quá trình k t h p hi u khí, thi u khí và k khí.
Quá trình t ng tr
ng l l ng: là quá m t hay nhi u b c, m i quá trình có
nhi u đ c tr ng khác nhau.
Quá trình k t h p: là quá trình m t hay nhi u b c v i t ng giá th c đ nh
cho t ng tr
ng bám dính.
11
Các lo i h sinh h c
Bao g m các lo i h k khí, h x lý tri t đ , h hi u khí và h tùy ti n.
Thông th
Trong tr
ng các giai đo n x lý sinh h c ti n hành sau giai đo n x lý c h c.
ng h p x lý sinh h c n
c th i b ng bùn ho t tính th
ng đ a m t ph n
bùn ho t tính quay tr l i (bùn tu n hoàn) đ t o đi u ki n cho quá trình sinh h c
hi u qu .
Ph n bùn còn l i g i là bùn d , th
tích tr
ng đ a t i b nén bùn đ làm gi m th
c khi đ a t i công trình x lý c n bã b ng ph
ng pháp sinh h c.
Quá trình x lý trong đi u ki n nhân t o không lo i tr tri t đ các lo i vi
khu n, nh t là vi trùng gây b nh và truy n nhi m. B i v y, sau giai đo n x lý sinh
h c trong đi u ki n nhân t o c n th c hi n kh trùng n
môi tr
c th i tr
c khi đ a vào
ng.
u đi m: Hi u qu cao, n đ nh v tính sinh h c; Ngu n nguyên li u d
ki m, h u nh là có s n trong t nhiên; Thân thi n v i môi tr
ng; Chi phí x lý
th p; ít t n đi n.
Nh
c đi m: Ch u nh h
sáng, pH, DO và hàm l
ng nhi u c a đi u ki n th i ti t: nhi t đ , ánh
ng các ch t dinh d
x lý không cao khi trong n
ng, các ch t đ c h i khác; Hi u qu
c th i ch a nhi u thành ph n khác nhau; Yêu c u
di n tích khá l n đ xây d ng các công trình; Ph
n
c th i có đ c tính đ i v i VSV.
Trên th c t , thành ph n n
rác không đ
tr
ng pháp này h n ch đ i v i
c r rác r t ph c t p. N u tr
c phân lo i thì x lý n
c khi chôn l p,
c r rác g p không ít khó kh n.
ng h p ph i áp d ng k t h p nhi u ph
a s các
ng pháp m i có th x lý đ m b o tiêu
chu n x ra ngu n ti p nh n.
1.2.1.2. M t s công ngh x lý n
M t dây chuy n x đ c tr ng
c r rác t i Vi t Nam
các n
c tiên ti n, theo “Design of Landfills
and Intergrated Solid Waste Management” xu t b n b i John Wiley & Sons Inc., Hoa
K n m 2004.
12
VOC, NH3
Trung hòa
i u ch nh pH
Keo t
L c
N
c rác
Th i ra
L ng
Vôi
Stripping
Polyme
Làm đ c
bùn
Khí
Làm khô
bùn
H th ng x
lý sinh h c
Hình 1. 1. Mô hình dây chuy n x lý n
c rác c a John Wiley & Sons Inc
M t s công ngh đi n hình đã áp d ng t i các bãi chôn l p
a) Tr m x lý n
Vi t Nam
c rác t i bãi chôn l p Gò Cát, TP. H Chí Minh
Theo s li u th ng kê thì t khi b t đ u v n hành bãi chôn l p n m 2001 cho
đ n hi n nay, đã có 03 lo i hình công ngh x lý khác nhau đ
ph
ng pháp x lý b ng màng l c; ph
ng pháp x lý sinh h c; ph
k t h p l c màng. Kh c ph c nh ng nh
tr
c đây đ u n m 2003 m t tr m x lý n
và x lý hóa lý đã đ
ECO th c hi n.
c áp d ng: bao g m:
ng pháp sinh h c
c đi m đã g p ph i trong quá trình v n hành
c rác k t h p ph
ng pháp x lý sinh h c
c xây d ng và đ a vào ho t đ ng do Trung tâm Môi tr
ng
13
N
c rác
B khu y tr n
Kh canxi
UASB
Ti n kh Nit
B hi u khí
H u kh Nit
B l ng
B ch a
X lý hóa lý
B l c cát
Màng l c (nano)
Kênh N
Hình 1. 2 Quy trình x lý n
c đen
c rác t i bãi chôn l p Gò Cát c a Trung tâm ECO
14
Hi n nay, tr m x lý n
c rác bãi chôn l p Gò Cát k t h p gi a ph
ng pháp
x lý sinh h c và x lý hóa lý v n đang ho t đ ng. Tuy nhiên, v n còn m t s v n đ
c n quan tâm:
- N ng đ NH3 v n còn khá cao so v i tiêu chu n x th i.
- Ch a gi i quy t đ
c hi n t
ng ngh n đ
ng ng d n n
c do s l ng c n
c a canxi.
- Tiêu t n chi phí cho hóa ch t r a màng l c sau m t th i gian v n hành.
- Chi phí x lý tính cho m t mét kh i n
c th i là khá cao, kho ng 70.000
VND.
- H th ng x lý khá ph c t p và yêu c u cán b v n hành ph i có trình đ
chuyên môn khá cao.
b) Công trình x lý n
c rác t i Nam S n, Sóc S n, Hà N i
Tr m b t đ u v n hành t n m 2006, công su t 500 m / ngày do công ty
3
SEEN đ xu t xây d ng nh m đáp ng đ
c các yêu c u x lý n
c rác đ t tiêu chu n
Vi t Nam v i chi phí h p lý, bao g m các công đo n chính:
- X lý nit : theo ph
ng pháp th i ng
c. L
ng còn l i đ
c x lý b ng vi
sinh qua b SBR.
- X lý COD: đ
(fenton và h p ph ). N
Tr m x lý đ
c th c hi n b ng ph
ng pháp sinh h c k t h p v i hóa lý
c th i sau x lý đ t c t B c a TCVN 5945 – 1996. Sau đó
c nâng công su t lên g p đôi đ t 1.000m3/ngày và đã đ
cho nhi u bãi rác.
c nhân r ng