Nghiên cứu đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng xây dựng các công trình thủy lợi trong giai đoạn thực hiện đầu tư tại ban quản lí công trình thủy lợi tỉnh bắc ninh

L IC M

N

Trong quá trình nghiên c u và th c hi n lu n v n, tác gi đã nh n đ
s h

c

ng d n t n tình c a PGS.TS Nguy n Tr ng T và TS. Nguy n Trung

Anh nh ng ý ki n v chuyên môn quý báu c a các th y cô giáo trong khoa

Công trình - Tr

ng

i h c Th y l i.

Tác gi xin chân thành c m n các th y cô trong Tr
l i đã ch b o và h

ng đ i h c Th y

ng d n khoa h c và c quan cung c p s li u trong quá

trình h c t p, nghiên c u và hoàn thành lu n v n này.
Do trình đ , kinh nghi m c ng nh th i gian nghiên c u còn h n ch
nên Lu n v n khó tránh kh i nh ng thi u sót, tác gi r t mong nh n đ
nh ng ý ki n đóng góp c a quý đ c gi .
Xin trân tr ng c m n!

Hà N i, ngày

tháng

n m 2015

Tác gi lu n v n

Nguy n M nh Tr

ng

c


L I CAM OAN
Tôi xin cam đoan đ tài lu n v n này là s n ph m nghiên c u c a riêng
cá nhân tôi. Các s li u và k t qu trong lu n v n là hoàn toàn trung th c và
ch a đ

c ai công b trong t t c các công trình nào tr

trích d n đã đ

c đây. T t c các

c ghi rõ ngu n g c.
Hà N i, ngày

tháng

n m 2015

Tác gi lu n v n

Nguy n M nh Tr

ng


M CL C
M

U .......................................................................................................... 1

1. M C ÍCH C A
2. PH
CH
L

TÀI......................................................................... 2

NG PHÁP NGHIÊN C U
NG 1. T NG QUAN V

TÀI................................................ 2

CH T L

NG VÀ QU N LÝ CH T

NG XÂY D NG CÔNG TRÌNH TH Y L I ..................................... 4
T ng quan v ch t l

ng xây d ng ........................................................ 4

1.1.1 Khái ni m v ch t l

ng ......................................................................... 4

1.1.

1.1.2 Khái ni m v s n ph m xây d ng........................................................... 8
1.1.3
1.2.

c đi m và thu c tính c a s n ph m xây d ng .................................... 8
Khái ni m v qu n lý ch t l

ng .......................................................... 10

1.2.1 Khái ni m .............................................................................................. 10
1.2.2 Qu n lý ch t l
1.3.

ng công trình xây d ng .............................................. 11

Nh ng s c công trình x y ra liên quan đ n qu n lý ch t l

ng ........ 14

1.3.1 T ng quan v s c ............................................................................... 14
1.3.2 M t s s c công trình liên quan đ n công tác qu n lý ch t l
1.4.

M t s bài h c kinh nghi m v công tác qu n lý ch t l

ng .... 20

ng công trình

trong giai đo n th c hi n đ u t ...................................................................... 24
1.4.1 D án đ

ng s t trên cao Cát Linh - Hà ông ..................................... 24

1.4.2 Th y đi n S n La.................................................................................. 25
1.4.3 Nh n xét ................................................................................................ 26
K t lu n ch
CH

ng I ............................................................................................ 26

NG 2. C S KHOA H C QU N LÝ CH T L

CÔNG TRÌNH TH Y L I GIAI O N TH C HI N
2.1.

NG XÂY D NG
U T ............... 27

T ng quan v giai đo n th c hi n đ u t và công tác qu n lý trong giai

đo n th c hi n đ u t ...................................................................................... 27
2.1.1 Khái ni m chu k c a m t d án đ u t ............................................... 27


2.1.2 N i dung và đ c đi m các giai đo n c a m t d án đ u t .................. 27
2.1.3 Công tác qu n lý trong giai đo n th c hi n đ u t ............................... 30
2.2.

Công tác qu n lý ch t l

ng công trình trong giai đo n th c hi n đ u t 31

2.2.1 Trình t th c hi n và qu n lý ch t l

ng kh o sát xây d ng ............... 31

2.2.2 Trình t th c hi n và qu n lý ch t l

ng thi t k xây d ng ................ 32

2.2.3 Trình t th c hi n và qu n lý ch t l

ng thi công xây d ng công trình .. 32

2.3.

H th ng v n b n nhà n

c v ch t l

ng công trình xây d ng .......... 33

2.3.1 Lu t ....................................................................................................... 33
2.3.2 Ngh đ nh .............................................................................................. 33
2.3.3 Các thông t v n b n h
2.4.
trình
2.4.1

Phân tích các nhân t

nh h

ng đ n công tác qu n lý ch t l

ng công

giai đo n th c hi n đ u t ................................................................... 34
ánh giá t n t i trong qu n lý ch t l

2.4.2 Nguyên nhân nh h
K t lu n ch
CH

ng d n c a các b , ngành ............................ 33

ng công trình xây d ng ........... 34

ng ....................................................................... 39

ng 2 ........................................................................................... 46

NG 3. NGHIÊN C U

XU T BI N PHÁP NÂNG CAO HI U

QU CÔNG TÁC QU N LÝ CH T L

NG XÂY D NG CÁC CÔNG

TRÌNH TH Y L I T I BAN QU N LÝ CÔNG TRÌNH TH Y L I
THÀNH PH
3.1

B C NINH

GIAI O N TH C HI N

Th c tr ng công tác qu n lý ch t l

U T ........ 48

ng xây d ng các công trình th y

l i t i ban qu n lý công trình th y l i thành ph B c Ninh............................ 48
3.1.1 Th c tr ng v ch c n ng, nhi m v c a Ban qu n lý công trình th y l i
thành ph B c Ninh. ........................................................................................ 48

3.1.2 C c u t ch c c a Ban qu n lý công trình th y l i thành ph B c Ninh . 50
3.1.3 Th c tr ng công tác qu n lý d án và nh ng v n đ còn t n t i .......... 55
3.2
l

Nghiên c u đ xu t bi n pháp nâng cao hi u qu công tác qu n lý ch t
ng xây d ng các công trình th y l i trong giai đo n th c hi n đ u t t i

ban qu n lý công trình th y l i thành ph B c Ninh ...................................... 61


3.2.1 Ki n toàn, nâng cao n ng l c b máy qu n lý và ngu n nhân l c c a
Ban qu n lý công trình th y l i....................................................................... 61
3.2.2 Th c hi n t t công tác đ u th u - l a ch n nhà th u ........................... 71
3.2.3 T ch c t t công tác gi i phóng m t b ng............................................ 71
3.2.4 V công tác qu n lý ch t l
K t lu n ch

ng ............................................................ 73

ng 3 ........................................................................................... 83

K T LU N VÀ KI N NGH ...................................................................... 85
1. K T LU N .............................................................................................. 85
2. KI N NGH ............................................................................................. 86
TÀI LI U THAM KH O ............................................................................ 87


DANH M C HÌNH V

Hình 1.1: Mô hình các y u t c a ch t l

ng t ng h p .................................... 6

Hình 2.1 Các giai đo n c a m t d án đ u t ................................................. 27
Hình 3.1 Mô hình c c u t ch c hi n nay c a Ban qu n lý .......................... 60
Hình 3.2 Mô hình c c u t ch c ki n toàn c a Ban qu n lý ......................... 62


DANH M C B NG BI U

B ng 3.1 Danh sách các công trình đ

c th c hi n trong th i gian t 2007

đ n nay ............................................................................................................ 52


DANH M C CÁC KÝ HI U VI T T T
Ký hi u

Tên đ y đ

NN&PTNT

Nông nghi p và phát tri n nông thôn

HT GCL

H th ng đánh giá ch t l

QLCL

Qu n lý ch t l

CTXD

Công trình xây d ng

GPMB

Gi i phóng m t b ng

C T

Ch đ u t

CLCT

Ch t l

ng

ng công trình

BTCT

Bê tông c t thép

QLDA

Qu n lý d án

TVGS

T v n giám sát

PCLB

Phòng ch ng l t bão

UBND
TXDCT

ng

y ban nhân dân
u t xây d ng công trình


1

M

U

Thành ph B c Ninh qu n lý 14,4 km đê Trung
K48+800 (thu c ph
12,78 km đê đ a ph

ng thu c tuy n đê H u c u t

ng V n An) đ n K63+200 (thu c xã Kim Chân) và qu n lý
ng thu c sông Ng Huy n Khê t K17+800 đ n K23+450 (b

h u) và t K17+670 đ n K24+800 (b t ). Ngoài ra Thành ph còn qu n lý 4,0 km
đê b i bao g m 3,0 km đê b i

u hàn và 1,0 km đê b i Qu C m -

ng Xá.

T ng s chi u dài các tuy n đê thành ph đang qu n lý là 31,18 km.
Trong n m 2013 trên khu v c Bi n

ông đã xu t hi n 14 c n bão và 5 ATN

đ t m c k l c trong 50 n m qua. Trong đó có 8 c n bão ( s 2, 5, 6, 8, 10, 11, 12
và s 14) nh h
c a Nhà n

ng đ n đ t li n n

c và nhân dân.

c ta gây thi t h i n ng n v ng

i và tài s n

c bi t là các c n bão s 5, s 6 k t h p v i rãnh áp

th p đã gây ra m a to đ n r t to đ i v i các t nh mi n núi phía B c và đ ng b ng
B c B trong đó có t nh B c Ninh, gây thi t h i n ng n v ng
Trên đ a bàn t nh B c Ninh có 4 c n bão nh h
s 6 và s 14.

c bi t, do nh h

ng tr c ti p đó là bão s 2, s 5,

ng c a rãnh áp th p, bão s 5, s 6 gây ra m a to

đ n r t to, kéo dài trong nhi u ngày, t ng l

ng m a đo đ

26/7/2013 đ n ngày 09/8/2013 là 413,4 mm. M c n
nhanh:

i và tài s n.

c tính t

ngày

c l trên các tri n sông t ng

nh l cao nh t trên sông C u đ t 6,42m (trên m c Báo đ ng III là 12 cm).

Do nh h

ng c a m a bão l n kéo dài trong nhi u ngày, h th ng đê đi u trên

đ a bàn thành ph đã xu t hi n m t s s c , trong đó có s c s t tr
phía đ ng, v bê tông m t đê thu c tuy n đê b i Qu C mđ nh cho đê và nh h

t 70m mái đê

ng xá gây m t n

ng đ n vi c đi l i c a nhân dân.

Theo k ho ch hàng n m, UBND t nh B c Ninh giao cho UBND các huy n, th
xã, thành ph xây d ng k ho ch và làm ch đ u t t ch c tu b các tuy n đê đ a
ph

ng. UBND thành ph đã ch đ o phòng Kinh t , giao cho Ban qu n lý công

trình th y l i thành ph làm ch đ u t xây d ng k ho ch và hàng n m t ch c tu
b các tuy n đê đ a ph

ng đ m b o ph c v công tác PCLB c a thành ph . Trong

n m 2014, Ban qu n lý công trình th y l i làm ch đ u t tr c ti p đi u hành và t
ch c th c hi n d án: Tu b đê đi u đ a ph

ng th

ng xuyên n m 2014; H ng

2

m c: Hoàn thi n m t c t, x lý s t và r i c p ph i đá d m m t đê đo n t K0+150
đ n K0+550 đê b i Qu C m, thành ph B c Ninh. Tuy nhiên, Ban qu n lý công
trình th y l i thành ph ch là m t Ban Qu n lý kiêm nhi m, tr c thu c phòng Kinh
t thành ph , v i thành ph n g m có 01 đ ng chí Tr

ng ban, 01 cán b k thu t và

01 đ ng chí k toán. Do đó g p nhi u khó kh n trong công tác Qu n lý ch t l

ng

và đi u hành các d án th y l i c a thành ph .
Xu t phát t các v n đ nêu trên, tác gi lu n v n ch n đ tài: “Nghiên c u đ
xu t gi i pháp nâng cao công tác qu n lý ch t l

ng xây d ng các công trình

th y l i trong giai đo n th c hi n đ u t t i Ban qu n lý công trình th y l i
thành ph B c Ninh”.
1.

M C ÍCH C A

TÀI

T c s lý lu n c ng nh th c ti n, thông qua vi c phân tích công tác qu n lý
ch t l

ng, đánh giá nh ng k t qu đ t đ

c, nh ng t n t i h n ch c n đ

ph c. T đó đ xu t gi i pháp nh m nâng cao công tác qu n lý ch t l

c kh c
ng công

trình th y l i trong giai đo n th c hi n đ u t t i Ban qu n lý công trình th y l i
thành ph B c Ninh.
2.

PH

NG PHÁP NGHIÊN C U

TÀI

i u tra, th ng kê và t ng h p các tài li u đã nghiên c u liên quan đ n đ tài;
Nghiên c u c s lý thuy t chung v ch t l

ng, qu n lý ch t l

ng công trình

th y l i và ti p c n các v n b n pháp lu t liên quan đ n công tác qu n lý trong ph m vi
nghiên c u c a đ tài
đ

T các c s lý lu n ta áp d ng cho công tác qu n lý t i ban c th .

th c hi n

c n i dung và nhi m v c a đ tài tác gi lu n v n có s d ng m t s ph

ng pháp

nghiên c u nh : Ph
m t s ph

ng pháp th ng kê, kinh nghi m; ph

ng pháp so sánh, t ng h p và

ng pháp k t h p khác.

K T QU D

KI N

H th ng và làm rõ đ

c các y u đi m c a công tác qu n lý ch t l

ng xây d ng

các công trình th y l i t i ban qu n lý công trình th y l i thành ph B c Ninh.
xu t bi n pháp đ nâng cao công tác qu n lý ch t l

ng xây d ng các công

trình th y l i mà ban qu n lý công trình th y l i thành ph B c Ninh làm ch đ u t .


3

N I DUNG CHÍNH C A LU N V N
Ch

ng 1: T NG QUAN V

CH T L

NG VÀ QU N LÝ CH T L

NG XÂY

D NG CÔNG TRÌNH TH Y L I
Ch

ng 2: C

S

KHOA H C CÔNG TÁC QU N LÝ CH T L

CÔNG TRÌNH TH Y L I GIAI O N TH C HI N
Ch

ng 3: NGHIÊN C U

QU N LÝ CH T L
UT .

UT

XU T BI N PHÁP NÂNG CAO HI U QU CÔNG TÁC

NG XÂY D NG CÁC CÔNG TRÌNH TH Y L I T I BAN

QU N LÝ CÔNG TRÌNH TH Y L I THÀNH PH
HI N

NG XÂY D NG

B C NINH

GIAI

O N TH C


4

CH

NG 1. T NG QUAN V CH T L
L

NG VÀ QU N LÝ CH T

NG XÂY D NG CÔNG TRÌNH TH Y L I

1.1. T ng quan v ch t l

ng xây d ng

1.1.1 Khái ni m v ch t l

ng

1.1.1.1 Các quan ni m v ch t l

ng

Trên th gi i, khái ni m v ch t l

ng s n ph m đã t lâu luôn gây ra nh ng

tranh cãi ph c t p. Nguyên nhân ch y u c a tình tr ng này là các khái ni m v ch t
l

ng nói chung và ch t l

ng s n ph m nói riêng đ

c nêu ra d

i các góc đ

khác nhau c a m i các ti p c n, m i cách nhìn nh n riêng bi t.
Theo quan ni m c a các nhà s n xu t thì ch t l

ng là s hoàn h o và phù h p

c a m t s n ph m v i m t t p h p các yêu c u ho c tiêu chu n, quy cách đã xác
đ nh tr

c.

nh ngh a này c th , mang tính th c t cao, đ m b o nh m m c đích

s n xu t ra nh ng s n ph m đ t yêu c u đã đ ra t tr
các ho t đ ng đi u ch nh các ch tiêu ch t l

c, t o c s th c ti n cho

ng. Ch ng h n, ch t l

ng đ

c đ nh

ngh a là t ng h p nh ng tính ch t đ c tr ng c a s n ph m th hi n m c đ th a
mãn nh ng yêu c u đ nh tr

c cho nó trong đi u ki n kinh t xã h i nh t đ nh.

Theo tính ch t công ngh c a s n xu t: Ch t l
đ c tính bên trong c a s n ph m, có th đo đ

ng s n ph m là t ng h p nh ng

c ho c so sánh đ

c, ph n ánh giá tr

s d ng và ch c n ng c a s n ph m đó đáp ng nh ng nhu c u cho tr

c trong

nh ng đi u ki n xác đ nh v kinh t -xã h i.
Theo quan ni m th tr
ph m th a mãn đ

ng, ch t l

c nhu c u c a khách hàng trong gi i h n chi phí nh t đ nh.

Theo tiêu chu n ISO 8402: Ch t l
(đ i t

ng là s k t h p gi a các đ c tính c a s n

ng) t o cho th c th (đ i t

ng là t p h p các đ c tính c a m t th c th
ng) đó kh n ng th a mãn nh ng nhu c u đã

nêu ra ho c nhu c u ti m n.
Ngoài ra còn có m t s quan đi m khác v ch t l

ng, tuy nhiên m i quan đi m

đ u có nh ng ý ngh a nh t đ nh. M i quan đi m nào đó c ng l t t m t hay nhi u
v n đ ch t l

ng không nh ng m t ng

i nhìn nh n v n đ ch t l

ng mà còn


5

nhi u ng

i nhìn nh n v n đ ch t l

ng có quan đi m đ a ra ban đ u phù h p,

nh ng sau này thì xét l i và phân tích thì l i có nh

c đi m m t ph n nào đó không

thích h p.
i v i các quy t đ nh, ch t l

ng đ

c hi u là tính hi u qu , tính khoa h c và

tính hi n th c mà quy t đ nh đem l i cho nhà qu n lý và cho nh ng ai b nó tác
đ ng.
Tùy theo đ i t
xu t coi ch t l

ng s d ng, t "ch t l

c khách hàng ch p nh n. Ch t l

ng đ

c so sánh v i

ng c a đ i th c nh tranh và đi kèm theo các chi phí, giá c . Do con ng

và n n v n hóa trên th gi i khác nhau, nên cách hi u c a h v ch t l
b o ch t l

ng c ng khác nhau. Theo đó thì ch t l

nh t v i các yêu c u và m c đích c a ng
l

ng” thì b

i

ng và đ m

ng là s phù h p m t cách t t

i tiêu dùng. Theo khái ni m này v “ch t

c đ u tiên c a quá trình s n xu t kinh doanh ph i là vi c nghiên c u

và tìm hi u nhu c u c a ng
v mà doanh nghi p đ
c a ng

is n

ng là đi u h ph i làm đ đáp ng các quy đ nh và yêu c u do

khách hàng đ t ra, đ đ
ch t l

ng" có ý ngh a khác nhau. Ng

i tiêu dùng v các lo i s n ph m hàng hóa ho c d ch

c cung c p trên th tr

ng. Các nhu c u c a th tr

ng và

i tiêu dùng luôn luôn thay đ i đòi h i các t ch c các doanh nghi p tham

gia s n xu t kinh doanh ph i liên t c đ i m i c i ti n ch t l

ng, đáp ng k p th i

nh ng thay đ i c a nhu c u c ng nh c a các hoàn c nh các đi u ki n s n xu t kinh
doanh. Ngoài ra còn m t s khái ni m khác v ch t l
ph m cho dù đ

ng, tuy nhiên ch t l

ng s n

c hi u theo nhi u cách khác nhau d a trên nh ng ti p c n khác

nhau đ u có m t đi m chung nh t. ó là s phù h p v i yêu c u, bao g m c nh ng
yêu c u c a khách hàng mong mu n th a mãn nh ng nhu c u c a mình và c các
yêu c u mang tính k thu t, kinh t và các tính ch t pháp lý khác. T đó có th hình
thành khái ni m ch t l

ng t ng h p là s th a mãn yêu c u trên t t c các ph

di n:
- Tính n ng c a s n ph m và d ch v đi kèm;
- Giá c phù h p;
- Th i gian;

ng

6

- Tính an toàn và đ tin c y.
Có th mô hình hóa các y u t c a ch t l

ng t ng h p nh sau:

Hình 1.1: Mô hình các y u t c a ch t l
1.1.1.2 Các thu c tính c a ch t l

ng t ng h p

ng:

- Thu c tính k thu t: ph n ánh công d ng, ch c n ng c a s n ph m hàng hóa
d ch v . Các thu c tính này xác đ nh ch c n ng tác d ng ch y u và nó đ

c quy

đ nh b i các ch tiêu nh k t c u v t ch t, thành ph n c u t o, các đ c tính v c lý
hóa.
- Thu c tính v tu i th :
gi đ

ây là y u t đ c tr ng cho tính ch t c a s n ph m có

c kh n ng làm vi c bình th

ng hay không trong m t đi u ki n th c hi n

nghiêm túc ch đ b o hành, b o d

ng theo quy đ nh thi t k . Tu i th c a s n

ph m là c s quan tr ng giúp cho khách hàng quy t đ nh l a ch n mua hàng, làm
t ng uy tín c a s n ph m và làm cho s n ph m đó có kh n ng c nh tranh cao h n.
-

tin c y:

ây đ

c coi là m t y u t quan tr ng nh t ph n ánh ch t l

c a s n ph m hàng hóa d ch v .

ng

ây chính là c s cho các doanh nghi p có kh

n ng duy trì và phát tri n s n ph m c a mình.
-

an toàn: nh ng ch tiêu an toàn trong khai thác v n hành s n ph m hàng hóa

là nh ng ch tiêu c c k quan tr ng, đ c bi t là nh ng ch tiêu an toàn t i s c kh e
c a khách hàng là y u t b t bu c ph i có trong m i s n ph m v i đi u ki n tiêu
dùng hi n nay.

7

- M c đ gây ô nhi m: C ng gi ng nh đ an toàn và nó đ

c coi nh là m t

yêu c u b t bu c mà các nhà s n xu t ph i tuân th khi đ a s n ph m c a mình ra
th tr

ng.

- Tính ti n d ng: Ph n ánh nh ng đòi h i v tính s n có, d v n chuy n, b o
qu n và s d ng, đ ng th i có kh n ng thay th khi nh ng b ph n b h ng hóc.
- Tính kinh t : ây là y u t quan tr ng đ i v i nh ng s n ph m mà khi s d ng
có tiêu hao nhiên li u và n ng l

ng. Ti t ki m nhiên li u và n ng l

đã tr thành m t trong nh ng y u t ph n ánh ch t l
c a s n ph m trên th tr

ng ngày nay

ng v kh n ng c nh tranh

ng.

- Tính th m m : Nó là đ c tr ng cho s truy n c m, s h p lý v hình th c, ki u

dáng. Hay nói cách khác nh ng s n ph m ngày nay ph i đ m b o s hoàn thi n v
kích th

c, ki u dáng và cân đ i.

- Tính vô hình: Ngoài nh ng thu c tính h u hình ra, thì ch t l

ng còn có nh ng

thu c tính vô hình khác, và nh ng thu c tính này l i có ý ngh a quan tr ng đ i v i
khách hàng khi đánh giá ch t l

ng s n ph m hàng hóa d ch v .

ây là c n c t o

ra s khác bi t, th hi n tính chuyên nghi p.
1.1.1.3 Vai trò c a ch t l
Ch t l

ng:

ng s t o ra s c h p d n, thu hút khách hàng và t o nên l i th c nh

tranh c a các doanh nghi p.
Ch t l

ng giúp cho doanh nghi p t ng uy tín, hình nh và danh ti ng c a mình,

nh đó nó có tác đ ng r t l n t i vi c quy t đ nh l a ch n mua hàng c a khách

hàng.
Ch t l

ng là c s cho vi c duy trì và m r ng th tr

ng, t o s phát tri n lâu

dài và b n v ng cho các doanh nghi p.
Nâng cao ch t l

ng có ngh a t

ng đ

ng v i vi c nâng cao n ng su t lao

đ ng, gi m thi u chi phí, đ ng th i làm gi m thi u m c đ gây ô nhi m môi tr
Trong đi u ki n hi n nay, nâng cao ch t l
l u trao đ i th

ng m i và h i nh p qu c t .

ng.

ng là c s quan tr ng cho vi c giao


8

1.1.2 Khái ni m v s n ph m xây d ng

Công trình xây d ng là s n ph m đ

c t o thành b i s c lao đ ng c a con ng

v t li u xây d ng, thi t b l p đ t vào công trình, đ
th bao g m ph n d
m tn

c, đ

i,

c liên k t đ nh v v i đ t, có

i m t đ t, ph n trên m t đ t, ph n d

im tn

c và ph n trên

c xây d ng theo thi t k . Công trình xây d ng bao g m công trình

dân d ng, công trình công nghi p, giao thông, Nông nghi p và phát tri n nông thôn,
công trình h t ng k thu t.
Ch t l

ng công trình xây d ng là nh ng yêu c u v an toàn, b n v ng, k thu t

và m thu t c a công trình nh ng ph i phù h p v i quy chu n và tiêu chu n xây
d ng, các quy đ nh trong v n b n quy ph m pháp lu t có liên quan và h p đ ng

kinh t .
Ch t l

ng công trình xây d ng không ch đ m b o s an toàn v m t k thu t

mà còn ph i th a mãn các yêu c u v an toàn s d ng có ch a đ ng y u t xã h i
và kinh t . Ví d : m t công trình quá an toàn, quá ch c ch n nh ng không phù h p
v i quy ho ch, ki n trúc, gây nh ng nh h
toàn môi tr

ng…), không kinh t thì c ng không tho mãn yêu c u v ch t l

công trình. Có đ
t

nh h

ng b t l i cho c ng đ ng (an ninh, an

c ch t l

ng

ng công trình xây d ng nh mong mu n, có nhi u y u

ng, trong đó có y u t c b n nh t là n ng l c qu n lý (c a chính quy n,

c a ch đ u t ) và n ng l c c a các nhà th u tham gia các quá trình hình thành s n
ph m xây d ng.
Công trình xây d ng đ

c phân thành các lo i nh sau:

- Công trình dân d ng;
- Công trình công nghi p;
- Công trình giao thông;
- Công trình nông nghi p và phát tri n nông thôn;
- Công trình h t ng k thu t.
1.1.3

c đi m và thu c tính c a s n ph m xây d ng

1.1.3.1

c đi m:

S n ph m xây d ng có đ c đi m riêng bi t khác v i các ngành s n xu t khác, c
th nh sau:


9

- S n ph m xây d ng là nh ng công trình xây d ng, v t ki n trúc… có quy mô
đa d ng k t c u ph c t p mang tính đ n chi c, th i gian s n xu t s n ph m xây
d ng lâu dài.

c đi m này đòi h i vi c t ch c qu n lý và h ch toán s n ph m xây

d ng nh t thi t ph i l p d toán (d toán thi t k , d toán thi công). Quá trình s n
xu t xây l p ph i so sánh v i d toán, l y d toán làm th

c đo, đ ng th i đ gi m

b t r i ro ph i mua b o hi m cho công trình xây l p.
- S n ph m xây l p đ

c tiêu th theo giá d toán ho c theo giá th a thu n v i

ch đ u t (giá đ u th u), do đó tính ch t hàng hóa c a s n ph m xây l p không th
hi n rõ (vì quy đ nh giá c , ng

i mua, ng

i bán s n ph m xây l p có tr

c khi

xây d ng thông qua h p đ ng xây d ng nh n th u).
- S n ph m xây l p t khi kh i công đ n khi hoàn thành công trình bàn giao đ a
vào s d ng th

ng kéo dài. Quá trình thi công đ

c chia thành nhi u giai đo n,

m i giai đo n đ

c chia thành nhi u công vi c khác nhau, các công vi c này th

di n ra ngoài tr i nên ch u tác đ ng l n c a các nhân t môi tr

bão…

ng

ng nh n ng, m a

c đi m này đòi h i vi c t ch c qu n lý, giám sát ch t ch sao cho đ m

b o ch t l

ng công trình đúng nh thi t k , d toán: Các nhà th u có trách nhi m

b o hành công trình (Ch đ u t gi l i t l nh t đ nh trên giá tr công trình, khi h t
h n b o hành công trình m i tr l i cho đ n v xây l p…).
1.1.3.2 Thu c tính:
Các thu c tính c a s n ph m ph i là các thu c tính có giá tr theo ngh a:
- S n ph m ph i có ích cho ng
mãn nhu c u cho ng

i s d ng, đó là kh n ng cung c p và làm th a

i c n đ n s n ph m (tính tinh t , h u d ng, ti n l i trong s

d ng c a s n ph m, đ b n, hình dáng….)
- S n ph m ph i là khan hi m, ngh a là nó không d có đ
c a ng

i tiêu dùng, đ

c nhi u ng

c. Là lo i có nhu c u

i s d ng tr c ti p hoawchj gián ti p mong

đ i, ví d : m t chính sách đúng c a Nhà n

c s đem l i nhi u l i ích, may m n

cho công dân.
- S n ph m ph i có kh n ng chuy n giao đ
đ iđ

c v m t pháp lý và hi n th c.

c, t c là nó ph i mang tính chuy n


10

1.2. Khái ni m v qu n lý ch t l

ng

1.2.1 Khái ni m
Ch t l

ng không t nhiên sinh ra, nó là k t qu c a s tác đ ng c a hàng lo t

các y u t có liên quan ch t ch v i nhau. Mu n đ t đ

c ch t l

c n ph i qu n lý m t cách đúng đ n các y u t này. Qu n lý ch t l

ng mong mu n,
ng là m t khía

c nh c a ch c n ng qu n lý đ xác đ nh và th c hi n chính sách ch t l
đ ng qu n lý trong l nh v c ch t l

ng đ

c g i là qu n lý ch t l

ng.

Hi n nay đang t n t i các quan đi m khác nhau v qu n lý ch t l
- Theo GOST 15467-70: Qu n lý ch t l
m c ch t l

ng là xây d ng, đ m b o và duy trì

c th c hi n b ng cách ki m tra ch t l

ng đích t i các nhân t và đi u ki n nh h

- Theo A.G.Roberson, m t chuyên gia ng
lý ch t l

ng:

ng t t y u c a s n ph m khi thi t k , ch t o, l u thông và tiêu dùng.

i u này đ
đ ng h

ng. Ho t

ng đ

ng có h th ng, c ng nh tác
ng t i ch t l

i Anh v ch t l

ng chi phí.

ng cho r ng: Qu n

c xác đ nh nh là m t h th ng qu n tr nh m xây d ng ch

ng

trình và s ph i h p các c g ng c a nh ng đ n v khác nhau đ duy trì và t ng
c

ng ch t l

ng trong các t ch c thi t k , s n xu t sao cho đ m b o nên s n xu t

có hi u qu nh t, đ i t

ng cho phép th a mãn đ y đ các yêu c u c a ng

i tiêu

dùng.
- Theo tiêu chu n công nghi p Nh t B n (JIS) xác đ nh: Qu n lý ch t l
th ng các ph
l

ng là h

ng pháp s n xu t t o đi u ki n s n xu t ti t ki m hàng hóa có ch t

ng cao ho c đ a ra nh ng d ch v có ch t l

ng th a mãn yêu c u c a ng

i

tiêu dùng.
- Theo giáo s , ti n s Kaoru Ishikawa, m t chuyên gia n i ti ng trong l nh v c
qu n lý ch t l

ng c a Nh t Ban đ a ra đ nh ngh a qu n lý ch t l

nghiên c u, tri n khai thi t k s n xu t và b o d
l

ng, kinh t nh t, có ích cho ng

c a ng

ng có ngh a là:

ng m t s s n ph m có ch t

i tiêu dùng và bao gi c ng th a mãn nhu c u

i tiêu dùng.

- Theo t ch c tiêu chu n hóa qu c t ISO 9000 cho r ng: Qu n lý ch t l

ng là

m t ho t đ ng có ch c n ng qu n lý chung nh m m c đích đ ra chính sách, m c


11

tiêu, trách nhi m và th c hi n chúng b ng các bi n pháp nh ho ch đ nh ch t l
ki m soát ch t l

ng, đ m b o ch t l

m t h th ng ch t l

ng, và c i ti n ch t l

ng trong khuôn kh

ng.

T nh ng quan đi m chung c a các đ nh ngh a không gi ng nhau
hi u: Qu n lý ch t l

trên có th

ng là vi c n đ nh đúng đ n các m c tiêu phát tri n bên v ng

c a h th ng hay là vi c xây d ng h th ng đ m b o ch t l
hi u qu kinh t đ có th có đ

ng, đ ng th i tính toán

c giá thành r nh t. B ng vi c đ ra các chính sách

thích h p, th c hi n t t công tác qu n lý chât l
nhanh v i môi tr

ng,

ng s giúp các h th ng ph n ng

ng, cho phép ti t ki m t i đa và gi m thi u các chi phí không

c n thi t.
1.2.2 Qu n lý ch t l

ng công trình xây d ng

1.2.2.1 Qu n lý ch t l

ng

a. Vai trò c a qu n lý ch t l
Qu n lý ch t l
c a ng

ng gi m t v trí then ch t đ i v i s phát tri n kinh t , đ i s ng

i dân và ho t đ ng s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p.
i v i n n kinh t qu c dân thì đ m b o có n ng su t ch t l

đ

ng

c lao đ ng xã h i, làm t ng tr

đ

ng và phát tri n kinh t .

i v i khách hàng: khi có ho t đ ng qu n lý ch t l

-

c th h

ng s ti t ki m

ng nh ng s n ph m hàng hóa d ch v có ch t l

ng thì khách hàng s
ng t t h n v i chi phí

th p h n.
-

i v i doanh nghi p: Qu n lý ch t l

ng là c s đ t o ni m tin cho khách

hàng, giúp doanh nghi p có kh n ng duy trì và m r ng thì tr

ng làm t ng n ng

su t gi m chi phí.
Trong c ch th tr

ng, c c u s n ph m, ch t l

ng s n ph m hay giá c và

th i gian giao hàng là y u t quy t đ nh r t l n đ n s t n t i và phát tri n c a các
doanh nghi p mà các y u t này ph thu c r t l n vào ho t đ ng qu n lý ch t
l

ng.
Ch t l

ng s n ph m và qu n lý ch t l

ng là v n đ s ng còn c a các doanh

nghi p trong đi u ki n hi n nay. T m quan tr ng c a qu n lý ch t l

ng ngày càng


12

đ

c nâng cao, do đó chúng ta ph i không ng ng nâng cao trình đ qu n lý ch t

l

ng, đ c bi t trong các t ch c.

b. Nguyên t c c a qu n lý ch t l
-

nh h

ng

ng b i khách hàng:

+ Trong c ch th tr
ph m nh ch t l

ng, khách hàng là ng

i đ t ra các yêu c u đ i v i s n

ng, ki u cách, giá c và các d ch v đi kèm. Do đ , đ t n t i và

phát tri n, các doanh nghi p ph i bi t t p trung đ nh h

ng các s n ph m d ch v

c a mình theo khách hàng.
+ Qu n lý ch t l

ng ph i h

ng t i khách hàng và đáp ng t t nh t nhu c u

khách hàng thông qua các ho t đ ng nghiên c u nhu c u, đ ng th i l y vi c ph c
v đáp ng t t nh t nhu c u khách hàng làm m c tiêu phát tri n. Khách hàng ngày
nay có v trí quan tr ng đ i v i s t n t i và phát tri n c a m i doanh nghi p. Chính
vì v y mà ho t đ ng c a doanh nghi p ngày nay đ u h

ng t i khách hàng, l y vi c

th a mãn khách hàng là m c tiêu s m t.

- Coi tr ng con ng
+ Con ng

i:

i gi v trí quan tr ng hàng đ u trong quá trình hình thành đ m b o

và nâng cao ch t l

ng. Vì v y trong công tác qu n lý ch t l

ng c n áp d ng

nh ng bi n pháp thích h p đ có th huy đ ng h t kh n ng c a m i ng

im ic p

vào công vi c.
+ Lãnh đ o doanh nghi p ph i là ng

i xác đ nh đ

phát tri n cho doanh nghi p, đ ng th i ph i thi t l p đ
gi a m c đích, chính sách c a doanh nghi p, ng
đ t l i ích c a ng

c chính sách và chi n l

c

c s th ng nh t đ ng b

i lao đ ng và c a xã h i, trong đó

i lao đ ng lên trên h t.

+ Ph i có s th ng nh t gi a lãnh đ o v i cán b qu n lý trung gian và công
nhân viên c a doanh nghi p đ mang l i k t qu , hi u qu mong mu n.
+ Công nhân ph i đ
tr ng con ng

c trao quy n đ th c hi n các yêu c u v ch t l

ng. Tôn

i s t o ra s c m nh t ng h p và phát huy toàn di n hi u qu trong

lao đ ng.
- Qu n lý ch t l

ng ph i toàn di n và đ ng b :


13

+ Ch t l

ng là t ng h p c a t t c các l nh v c c a đ i s ng kinh t xã h i và

nó liên quan đ n m i l nh v c.

+ Qu n lý ch t l

ng ph i đòi h i đ m b o tính đ ng b trong các m t ho t đ ng

vì nó là k t qu c a nh ng n l c chung c a t ng b ph n, t ng ng
+ Qu n lý ch t l

i.

ng ph i toàn di n và đ ng b vì nó giúp cho các ho t đ ng c a

doanh nghi p n kh p v i nhau, t đó t o ra s th ng nh t trong các ho t đ ng.
+ Qu n lý ch t l
v n đ ch t l

ng ph i toàn di n và đ ng b m i giúp cho vi c phát hi n các

ng m t cách nhanh chóng, k p th i, đ t đó có nh ng bi n pháp

đi u ch nh.
- Qu n lý ch t l
+

ng ph i đ ng th i v i đ m b o và c i ti n:

m b o và c i ti n là hai v n đ có liên quan m t thi t v i nhau.

hàm vi c duy trì m c ch t l

ng th a mãn khách hàng, còn c i ti n s giúp cho các

s n ph m hàng hóa d ch v có ch t l
+

ng v

t mong đ i c a khách hàng.

m b o và c i ti n là s phát tri n liên t c không ng ng trong công tác qu n

lý ch t l
đ

m b o bao

ng, n u ch gi i quy t phi n di n m t v n đ thì s không bao gi đ t

c k t qu nh mong mu n.
- Qu n lý ch t l
+ Qu n lý ch t l

ng ph i th c hi n theo quá trình:
ng theo quá trình là ti n hành các ho t đ ng qu n lý

khâu liên quan đ n hình thành ch t l

m i

ng, đ là t khâu nghiên c u nhu c u khách

hàng cho đ n d ch v sau bán.
+ Qu n lý ch t l

ng theo quá trình s giúp doanh nghi p có kh n ng h n ch

nh ng sai h ng do các khâu, các công đo n đ u đ
+ Qu n lý ch t l
l

c ki m soát m t cách ch t ch .

ng s giúp doanh nghi p ng n ch n nh ng s n ph m ch t

ng kém t i tay khách hàng. ây chính là c s đ nâng cao kh n ng c nh tranh,

gi m chi phí.
+ Qu n lý ch t l
ph

ng theo quá trình s kh c ph c đ

ng pháp qu n lý ch t l
- Qu n lý ch t l

c r t nhi u h n ch c a

ng theo m c tiêu.

ng ph i tuân th nguyên t c ki m tra:

+ Trong qu n lý ch t l

ng, ki m tra nh m m c đích h n ch và ng n ch n

nh ng sai sót, đ ng th i tìm bi n pháp kh c ph c phòng ng a, c i ti n.


14

+ Ki m tra là m t bi n pháp s d ng t ng h p các ph
gi i quy t h u qu các v n đ ch t l
1.2.2.2 Qu n lý ch t l
Qu n lý ch t l

ng ti n k thu t nh m

ng.

ng công trình xây d ng

ng công trình xây d ng là t p h p các ho t đ ng, t đó đ ra các

yêu c u, quy đ nh và th c hi n các yêu c u và quy đ nh đó b ng các bi n pháp nh
ki m soát ch t l

ng, đ m b o ch t l

h th ng. Ho t đ ng qu n lý ch t l

ng, c i ti n ch t l

ng trong khuôn kh m t

ng công trình xây d ng ch y u là công tác

giám sát và t giám sát c a ch đ u t và các ch th khác.
Công tác qu n lý ch t l

ng các công trình xây d ng có vai trò to l n đ i v i nhà

th u, ch đ u t và các doanh nghi p xây d ng nói chung, vai trò đó đ

c th hi n

c th là:
-

i v i nhà th u, vi c đ m b o và nâng cao ch t l

ng công trình xây d ng s

ti t ki m nguyên v t li u, nhân công, máy móc thi t b , t ng n ng su t lao đ ng.
Nâng cao ch t l

ng công trình xây d ng là t li u s n xu t có ý ngh a quan tr ng

t i t ng n ng su t lao đ ng, th c hi n ti n b khoa h c công ngh đ i v i nhà th u.
-

i v i ch đ u t , đ m b o và nâng cao ch t l

c u c a ch đ u t , ti t ki m đ
m b o và nâng cao ch t l

ng s th a mãn đ

c v n và góp ph n nâng cao ch t l
ng t o lòng tin, s

c các yêu

ng cu c s ng.

ng h c a ch đ u t v i nhà

th u, góp ph n phát tri n m i quan h h p tác lâu dài.
- Qu n lý ch t l

ng công trình xây d ng là yêu t quan tr ng, quy t đ nh s c

c nh tranh c a các doanh nghi p xây d ng.
Hàng n m, v n đ u t dành cho xây d ng r t l n, chi m t 20-25% GDP. Vì v y
qu n lý ch t l

ng công trình xây d ng r t c n đ

có nh ng công trình ch t l

c quan tâm, Th i gian qua, còn

ng kém, b rút ru t gây b t bình trong d lu n. Do v y

v n đ c n thi t đ t ra đó là làm sao đ công tác qu n lý ch t l

ng công trình xây

d ng có hi u qu .
1.3. Nh ng s c công trình x y ra liên quan đ n qu n lý ch t l
(Bài gi ng: S c và bài h c. Bài gi ng t i các l p b i d
giám sát thi công xây d ng - PGS.TS Tr n Ch ng)
1.3.1 T ng quan v s c
1.3.1.1 M t s khái ni m v s c công trình:

ng

ng nghi p v T v n


15

Theo Kho n 29

i u 3 Lu t Xây d ng n m 2003 đ nh ngh a: S c công trình

là nh ng h h ng v

t qua gi i h n an toàn cho phép làm cho công trình có nguy

c s p đ ; đã s p đ m t ph n ho c toàn b công trình; ho c công trình không s
d ng theo thi t k .

T đ nh ngh a trên, c n c vào các Thông t h
công trình đ

ng d n c a Vi t Nam thì s c

c chia thành 4 lo i:

- S c s p đ : b ph n công trình ho c toàn b công trình b s p đ ph i d b
đ làm l i.
- S c v bi n d ng: N n, móng b lún; k t c u b nghiêng, v n, võng…làm cho
công trình có nguy c s p đ ho c không th s d ng đ
ch a m i dùng đ

c bình th

ng ph i s a

c.

- S c sai l ch v trí: Móng, c c móng sai l ch v trí, h

ng; sai l ch v trí quá

l n c a k t c u ho c chi ti t đ t s n… có th d n t i nguy c s p đ ho c không s
d ng đ

c bình th

ng ph i s a ch a ho c thay th .

- S c v công n ng: công n ng không phù h p theo yêu c u; ch c n ng ch ng
th m, cách âm, cách nhi t không đ t yêu c u; th m m ph n c m…ph i s a ch a,
thay th đ đáp ng công n ng c a công trình.
1.3.1.2 Nguyên nhân ch y u c a s c công trình
Có nhi u cách phân lo i các nguyên nhân đ có th phân lo i, th ng k , phân tích
t ng h p đ ngh phân lo i các nguyên nhân theo các giai đo n và các y u t khách
quan và ch quan nh sau:
a. Nguyên nhân trong quá trình kh o sát xây d ng:
Các sai sót c b n trong ho t đ ng kh o sát xây d ng th

ng x y ra

các giai

đo n và công vi c sau:
- Không có ch ng ch kh o sát thi t k , ho c công vi c th c hi n v

t c p ch ng

ch cho phép.
- Ch t l
ch t l
đ ...).

ng kh o sát không đ t yêu c u (s l

ng thi t b khoan, ch t l

ng l khoan, đ sâu l khoan,

ng phân tích m u, báo cáo đánh giá không đ y


16

- Không phát hi n đ

c ho c phát hi n không đ y đ quy lu t phân b không

gian (theo chi u r ng và theo chi u sâu) các phân v đ a t ng, đ c bi t các đ t y u
ho c các đ i y u trong khu v c xây d ng và khu v c liên quan khác;
- ánh giá không chính xác các đ c tr ng tính ch t xây d ng c a các phân v đ a
t ng có m t trong khu v c xây d ng; thi u s hi u bi t v n n đ t hay do công tác
kh o sát đ a k thu t s sài. ánh giá sai v các ch tiêu c lý c a n n đ t.
- Không phát hi n đ

c s phát sinh và chi u h

ng phát tri n c a các quá trình

đ a k thu t có th d n t i s m t n đ nh c a công trình xây d ng.
- Không đi u tra, kh o sát công trình lân c n và các tác đ ng n mòn c a môi
tr

ng…
- B trí l a ch n, đ a đi m, l a ch n ph

ng án quy trình công ngh , quy trình s

d ng không h p lý ph i b sung, s a đ i, thay th (ch t l

kh thi, l a ch n ph
t , ng

ng án, ch t l

ng, báo cáo nghiên c u

ng th m đ nh, trình đ n ng l c c a ch đ u

i quy t đ nh đ u t ).

Nh ng sai sót trên th
hi n tr

ng d n đ n nh ng t n kém khi ph i kh o sát l i (n u phát

c thi t k ), thay đ i thi t k (phát hi n khi chu n b thi công). Còn n u

không phát hi n đ

c thì thi t h i là không th tính đ

c khi đã đ a công trình vào

s d ng.
b. Nguyên nhân trong quá trình thi t k thi công
- Nh ng sai sót th

ng g p trong quá trình thi t k n n móng:

+ Không tính ho c tính không đúng đ lún công trình;
+ Gi i pháp n n móng sai;
+ Quá t i đ i v i đ t n n.
+ Quá t i đ i v i đ t n n là tr
đ b n) đã không đ t. Th
xen k p, và m t s tr

ng h p đ i v i tiêu chu n gi i h n th nh t (v

ng x y ra đ i v i các l p đ t y u ho c th u kính bùn

ng h p đ t đ p tôn n n không đ

c xem là m t lo i t i

tr ng, cùng v i t i tr ng c a công trình truy n lên đ t n n bên d

i và gây cho công

trình nh ng đ lún đáng k .
+

lún c a các móng khác nhau d n đ n công trình b lún l ch.


17

+ Móng đ t trên n n không đ ng nh t.
+ Móng công trình xây d ng trên s
- Sai sót v kích th

n d c.

c trong quá trình thi t k k t c u công trình:

+ Do s ph i h p gi a các nhóm thi t k không ch t ch , khâu ki m b n v
không đ

c gây nên nh m l n đáng ti c x y ra trong vi c tính toán thi t k k t c u

công trình. Cùng v i sai sót đó là thi u s quan sát t ng th c a ng
vi c ki m soát ch t l

i thi t k trong

ng công trình.

+ Sai sót s đ tính toán: Trong tính toán k t c u, do kh n ng ng d ng m nh
m c a các ph n m m phân tích k t c u, v c b n, s đ tính toán k t c u th
đ

c ng

i thi t k l p gi ng công trình th c c v hình dáng, kích th

ng

c và v t

li u s d ng cho k t c u. Tuy nhiên, vi c quá ph thu c vào ph n m m k t c u

c ng có th gây ra nh ng sai l m đáng ti c trong tính toán thi t k .
+ B qua ki m tra đi u ki n n đ nh c a k t c u: Khi tính toán thi t k , đ i v i
nh ng thi t k thông th

ng, các k s thi t k th

ng tính toán ki m tra k t c u

theo tr ng thái gi i h n th nh t. Tuy nhiên, trong tr ng thái gi i h n th nh t, ch
tính toán ki m tra đ i v i đi u ki n đ m b o kh n ng ch u l c, b qua ki m tra
đi u ki n n đ nh c a k t c u.

i v i nh ng công trình có quy mô nh , kích th

c

c u ki n k t c u không l n, thì vi c ki m tra theo đi u ki n n đ nh có th b qua.
Tuy nhiên, đ i v i các các công trình có quy mô không nh , kích th

c c u ki n

l n thì vi c ki m tra theo đi u ki n n đ nh là r t c n thi t.
+ Sai sót v t i tr ng: Vi c tính toán t i tr ng tác d ng lên k t c u c ng th
gây ra nh ng sai sót, trong đó sai sót t p trung ch y u

ng

vi c l a ch n giá tr t i

tr ng, l y h s t h p c a t i tr ng

+ B trí c t thép không h p lý: Trong k t c u BTCT, c t thép đ
ph c nh

c b trí đ kh c

c đi m c a bê tông là ch u kéo kém. Vi c b trí c t thép không đúng s

d n đ n bê tông không ch u đ
+ Gi m kích th

c ng su t và k t c u b n t.

c c a c u ki n BTCT: Trong c u ki n BTCT, bê tông ch u l c

c t là ch y u, vì lý do nào đó ti t di n bê tông t i nh ng vùng có l c c t l n ph i
gi m b t ti t di n, s làm gi m kh n ng ch u l c c t c a c u ki n. Khi gi m b t ti t