Đánh giá và định hướng sử dụng hợp lý tài nguyên đất, nước nhằm phát triển nông nghiệp bền vững huyện yên phong tỉnh bắc ninh

L IC M

N

Sau h n 6 tháng th c hi n, d i s h ng d n t n tình c a PGS.TS. Lê
Th Nguyên, đ c s ng h đ ng viên c a gia đình, b n bè, đ ng nghi p,
cùng v i s n l c ph n đ u c a b n thân, tác gi đã hoàn thành lu n v n th c
s chuyên ngành K thu t Tài nguyên n c đúng th i h n và nhi m v v i đ
tài: “ ánh giá và đ nh h ng s d ng h p lý tài nguyên đ t, n c nh m
phát tri n nông nghi p b n v ng huy n Yên Phong - t nh B c Ninh”
Trong quá trình làm lu n v n, tác gi đã có c h i h c h i và tích l y
thêm đ c nhi u ki n th c và kinh nghi m quý báu ph c v cho công vi c
c a mình.
Tuy nhiên do th i gian có h n, trình đ còn h n ch , s li u và công tác x
lý s li u v i kh i l ng l n nên nh ng thi u sót c a Lu n v n là không th tránh
kh i. Do đó, tác gi r t mong ti p t c nh n đ c s ch b o giúp đ c a các th y
cô giáo c ng nh nh ng ý ki n đóng góp c a b n bè và đ ng nghi p.
Qua đây tác gi xin bày t lòng kính tr ng và bi t n sâu s c t i
PGS.TS. Lê Th Nguyên, ng i đã tr c ti p t n tình h ng d n, giúp đ và
cung c p nh ng tài li u, nh ng thông tin c n thi t cho tác gi hoàn thành
Lu n v n này.
Tác gi xin chân thành c m n Tr ng i h c Th y l i, các th y giáo,
cô giáo Khoa K thu t Tài nguyên n c, các th y cô giáo các b môn đã
truy n đ t nh ng ki n th c chuyên môn trong su t quá trình h c t p.
Tác gi c ng xin trân tr ng c m n các c quan, đ n v đã nhi t tình
giúp đ tác gi trong quá trình đi u tra thu th p tài li u cho Lu n v n này.
Cu i cùng, tác gi xin g i l i c m n sâu s c t i gia đình, c quan, b n
bè và đ ng nghi p đã đ ng viên, giúp đ , t o đi u ki n và khích l tác gi
trong su t quá trình h c t p và hoàn thành Lu n v n.
Xin chân thành c m n./.
Hà N i, ngày tháng 11 n m 2013

Tác gi

Nguy n H u T ng


L I CAM OAN
Tôi xin cam đoan đ tài lu n v n th c s “ ánh giá và đ nh h

ng s

d ng h p lý tài nguyên đ t, n c nh m phát tri n nông nghi p b n v ng
huy n Yên Phong - t nh B c Ninh” là đ tài do cá nhân tôi th c hi n d i
s h ng d n khoa h c c a PGS.TS. Lê Th Nguyên.
Các s li u s d ng đ tính toán là trung th c, nh ng k t qu nghiên
c u trong đ tài lu n v n ch a t ng đ c công b d i b t k hình th c nào.
Tôi xin ch u trách nhi m v đ tài lu n v n c a mình./.
Hà N i, ngày

tháng 11 n m 2013
Tác gi

Nguy n H u T ng


M CL C
M

U .......................................................................................................... 1

CH

NG I: T NG QUAN CÁC TÀI LI U NGHIÊN C U ................... 4

1.1. C s khoa h c c a vi c nghiên c u tài nguyên đ t, n

c và phát tri n

nông nghi p b n v ng ....................................................................................... 4
1.1.1.

t và n

c trong s n xu t nông nghi p ................................................ 4

1.1.2. Tác d ng c a n

c trong quá trình s d ng c i t o đ t và suy thoái đ t 6

1.1.3. M i quan h gi a s t

in

c và n ng su t cây tr ng ........................ 13

1.1.4. M i quan h gi a tài nguyên đ t và n c trong s n xu t nông nghi p b n
v ng ................................................................................................................. 16
1.2. T ng quan các k t qu nghiên c u trong và ngoài n
nguyên đ t và n

c v đánh giá tài

c. ........................................................................................ 21

1.2.1. Nh ng nghiên c u đánh giá đ t, ngu n n

c trên th gi i .................. 21

1.2.2. Nh ng nghiên c u đánh giá tài nguyên đ t và n

c

Vi t Nam......... 24

1.3. i u ki n t nhiên .................................................................................... 31
1.3.1. V trí đ a lý ............................................................................................ 31
1.3.2. i u ki n đ a hình ................................................................................. 31
1.3.3. i u ki n đ a ch t.................................................................................. 32
1.3.4. i u ki n th nh
1.4.

c đi m khí t

ng và th m ph th c v t ......................................... 33

ng, th y v n .................................................................. 33

1.4.1.

c đi m, khí t

1.4.2.

c đi m th y v n sông ngòi ................................................................ 36

CH
N

NG II :
C VÀ

ng khí h u ................................................................. 33

ÁNH GIÁ HI N TR NG S
T THEO H

D NG TÀI NGUYÊN

NG S N XU T NÔNG NGHI P B N

V NG ............................................................................................................. 42
2.1. Th c tr ng Kinh t - Xã h i ..................................................................... 42
2.1.1.

c đi m kinh t c a huy n .................................................................. 42


2.1.2. Dân s , lao đ ng .................................................................................... 43
2.1.3. C c u kinh t . ...................................................................................... 44
2.1.4. Hi n tr ng các ngành kinh t ................................................................. 46
2.1.5. C s v t ch t k thu t .......................................................................... 50

2.1.6. Tình hình s d ng

t

huy n Yên Phong.......................................... 52

2.1.7. Tình hình di n tích, s n l

ng cây tr ng chính .................................... 53

2.2. Nh n xét đánh giá chung v đi u ki n t nhiên - kinh t xã h i và s n
xu t nông nghi p

huy n Yên Phong trong nh ng n m qua........................ 54

2.2.1. Nh n xét v đi u ki n t nhiên. ............................................................ 54
2.2.2. Nh n xét v hi n tr ng phát tri n Kinh t -Xã h i. ................................ 55
2.3. ánh giá tài nguyên n
xu t nông nghi p

c và hi n tr ng khai thác s d ng n

c trong s n

huy n Yên Phong. ........................................................... 56

2.3.1. Nghiên c u đánh giá tài nguyên n

c. ................................................. 56

T n su t m a 1 ngày l n nh t t i các tr m th hi n (b ng 2.8) ...................... 66
2.3.2. S d ng tài nguyên n

c trong s n xu t nông nghi p. ......................... 69

2.3.3. ánh giá tình hình s d ng n

ct

i qua các v mùa g n đây ........... 74

2.3.4. ánh giá tình hình tiêu qua m t s mùa v g n đây............................. 75
2.3.5. Nh n xét chung v tài nguyên n

c và s d ng n

c trong s n xu t

nông nghi p ..................................................................................................... 84
2.4.

ánh giá tài nguyên đ t và hi u qu s d ng đ t trong phát tri n nông

nghi p

huy n Yên Phong. ............................................................................ 86

2.4.1. Nghiên c u đánh giá tài nguyên đ t...................................................... 86
2.4.2. Các lo i hình s d ng đ t hi n t i và hi u qu kinh t .......................... 87
2.4.3. ánh giá m c đ thích h p đ t đai đ i v i các lo i hình s d ng đ t . 89

2.4.4. Nh n xét chung v tài nguyên đ t c a huy n Yên Phong. ................... 91


CH
N

NG III:
C

NH H

NG S

HUY N YÊN PHONG

D NG TÀI NGUYÊN

T VÀ

N N M 2020 VÀ T M NHÌN

N

N M 2030 ...................................................................................................... 92
3.1.

nh h

ng s d ng đ t và n

c đ phát tri n s n xu t nông nghi p b n

v ng

huy n Yên Phong đ n n m 2020 và t m nhìn đ n n m 2030. ........... 92

3.1.1. M c tiêu phát tri n kinh t xã h i

huy n Yên Phong

n n m 2020 và

t m nhìn đ n n m 2030. .................................................................................. 92
3.1.2. Quan đi m khai thác s d ng đ t và n

c trong s n xu t nông nghi p

huy n Yên Phong đ n n m 2020 và t m nhìn đ n n m 2030......................... 93
3.1.3.

xu t h

ng khai thác s d ng đ t và n

c đ phát tri n nông nghi p

b n v ng .......................................................................................................... 97
TÀI LI U THAM KH O
PH L C ...........................................................................................................

DANH M C B NG BI U
B ng 1.1: Di n tích đ t khô h n trên th gi i .................................................. 8
B ng 1.2: Ti m n ng đ t đai và di n tích đ t canh tác trên th gi i ................. 9
B ng 1.3: Di n tích đ t canh tác và l

ng n

c s d ng

B ng 1.4: Di n tích đ t canh tác và t l di n tích đ t đ

m ts n
ct

c ....... 10

i ................. 11

ông Nam Châu Á (n m 2000) ...................................................................... 11
B ng 1.5: nh h

ng c a t

in

c đ n n ng su t cây tr ng........................ 14

B ng 1.6: Dân s và ti m n ng đ t nông nghi p c a ông Nam Á ............... 23
B ng 1.7: Nhi t đô không khí trung bình tháng.............................................. 34

B ng 1.8.

mt

ng đ i trung bình tháng ................................................. 34

B ng 1.9. B c h i trung bình tháng ................................................................ 35
B ng 1.10. T ng s gi n ng trung bình tháng ............................................... 35
B ng 1.11. T c đ gió trung bình tháng ......................................................... 35
B ng 1.12. L u l

ng trung bình nhi u n m t i tr m .................................... 38

B ng 1.13. Bi n đ ng dòng ch y n m ............................................................ 39
B ng 1.14. M c n

c trung bình tháng, n m t i các tr m ............................. 40

B ng 1.15: T ng l

ng l l n nh t trung bình các th i đo n 1,3,5,7 và ........ 41

15 ngày t i các tr m ........................................................................................ 41
B ng 2.1: M t s ch tiêu phát tri n KTXH giai đo n 2006-2010 ................. 42
B ng 2.2 : Danh m c các KCN và CCN trên đ a bàn huy n Yên Phong ....... 45
B ng 2.3 : Danh m c các làng ngh ho t đ ng t i huy n Yên Phong ............ 45
B ng 2.4: S n l

ng s n ph m ngành th y s n .............................................. 47

B ng 2.5: S c s s n xu t công nghi p ....................................................... 48
B ng 2.6: L

ng m a trung bình tháng & n m .............................................. 66

B ng 2.7: T n su t l

ng m a n m t i các tr m ............................................ 66

B ng 2.8: T n su t l

ng m a 1 ngày l n nh t t i các tr m .......................... 66

B ng 2.9: Tr l

ng n

c ng m đã đ

c tìm ki m th m dò ......................... 69


B ng 2.10: T ng h p di n tích t
B ng 2.11: K t qu t

i toàn huy n Yên Phong .......................... 73

i c a huy n Yên Phong qua các n m 2010-2013 ...... 75

B ng 2.12: Các c ng chính trên sông Ng Huy n Khê .................................. 79

B ng 2.13: K t qu phân vùng tiêu phân khu tiêu huy n Yên Phong ............ 81
B ng 2.14: K t qu kiên c hóa kênh m

ng huy n Yên Phong ................... 86

B ng 2.15: H th ng cây tr ng hi n tr ng huy n Yên Phong ........................ 88
B ng 3.1: D báo dân s huy n Yên Phong đ n n m 2020 ........................... 93

DANH M C HÌNH
Hình 1.1: Quan h gi a l

ng n

c cung c p cho 1 ha và lãi su t, giá tr s n ph m .. 20

Hình 2.1: Di n bi n m t s ch tiêu gây ô nhi m trên sông .................................... 30
Hình 2.2: Di n bi n m t s ch tiêu gây ô nhi m sông Ng Huy n Khê................. 62


NH NG T

VI T T T TRONG LU N V N

1. CCNNN: Cây công nghi p ng n ngày

13. NN: Nông nghi p

2. CCN: Cây công nghi p

14. PSSH: Phù sa sông H ng

3. CM: chuyên màu

15. TM-DV: Th ng m i d ch v

4. CN-TTCN: công nghi p ti u th

16. UNESCO: T ch c v n hóa và

công nghi p

giáo d c Qu c T

5. CPSX: Chi phí s n xu t

17. S1: R t thích h p

6. BSH: đ ng b ng s ng h ng

18. S2: Thích h p trung bình

7. FAO: t ch c L ng – Nông th gi i

19. S3: ít thích h p

8. GDP: T ng giá tr s n xu t

20. 2ML: 2 màu - lúa

9. GTSL: Giá tr s n l ng

21. LUR: yêu c u s d ng đ t

10. GTSX: Giá tr s n xu t

22. NHK: sông Ng Huy n Khê

11. ISSS: Hi p h i Th nh ng Qu c t
12. XNTN: xí nghi p th y nông

23. UNEP: t ch c h i ngh môi
tr ng toàn c u
24. GPMB: Gi i phóng m t b ng


1

M

U

1. Tính c p thi t c a đ tài
t là m t n n nhân t c b n trong đi u ki n n n v n minh nhân lo i, n

c là

nhân t quy t đ nh m i s s ng trên hành tinh, là tài nguyên đ c bi t chi ph i s
phát tri n kinh t -xã h i c a m i qu c gia.

t và n

nông nghi p. Khi dân s t ng nhanh thì nhu c u l

c t o lên n n t ng s n xu t
ng th c và vi c khai thác s

d ng đ t c ng gia t ng đ n m c báo đ ng. S gia t ng này c ng thêm v i tình tr ng
suy thoái d n nh ng vùng đ t đai thích h p cho canh tác, làm n y sinh nhu c u ngày
càng t ng d n đ n m r ng di n tích tr ng tr t vào nh ng vùng kém thích h p cho
s n xu t nông nghi p ho c vào nh ng vùng sinh thái m n c m d hu ho i đ n tài
nguyên khác nh tài nguyên r ng.
Trong nh ng th p k g n đây

Vi t nam nói chung và

huy n Yên Phong

B c Ninh nói riêng đang ph i đ i m t v i nh ng thách th c to l n trong phát tri n
kinh t - xã h i. Do áp l c gia t ng dân s , t c đ phát tri n kinh t nhanh chóng
theo h

ng th tr

đ t, n

c và r ng đang b s d ng không h p lý, xu ng c p nghiêm tr ng. Môi

tr

ng, nhi u ngu n tài nguyên thiên nhiên đ c bi t là tài nguyên

ng đang b suy thoái nghiêm tr ng do r ng b tàn phá, đ t đai b suy thoái và tài

nguyên b s d ng m t cân đ i; c n có bi n pháp c p thi t đ b o v ph c h i môi
tr

ng sinh thái, s d ng h p lý các tài nguyên thiên nhiên, nh t là tài nguyên đ t,

n

c đ ph c v cho phát tri n m t n n nông nghi p b n v ng

huy n Yên Phong

- t nh B c Ninh.
Huy n Yên Phong n m

phía Tây B c c a t nh B c Ninh, toàn huy n có di n

tích t nhiên 9.686 ha, trong đó đ t s d ng vào s n xu t nông nghi p là 5.721 ha
chi m 59% t ng di n tích t nhiên. Huy n có tài nguyên thiên nhiên phong phú và
ti n n ng s n xu t nông nghi p đa d ng, là vành đai quan tr ng cung c p l

ng

th c, th c ph m và nhi u lo i s n ph m nông nghi p khác đáp ng tiêu dùng ngày
m t t ng cao c a th tr
nghi p đã đ t đ
n

ng. Tuy nhiên, bên c nh nh ng thành t u v s n xu t nông

c trong nh ng n m g n đây, v i tình tr ng s d ng đ t, ngu n

c trong s n xu t nông nghi p theo h

ng thâm canh, đ c canh cây l

ng th c,


2

th c ph m hi n nay, cùng v i t c đ đô th hóa, công nghi p hóa huy n Yên Phong
đang đ i di n v i s thu h p di n tích đ t canh tác, suy thoái tài nguyên đ t, ngu n
n

c và các hi m h a (do đ t và n

c b ô nhi m, s n ph m nông nghi p đang có

nguy c nhi m b n, ch a các đ c t gây ng đ c th c n, đ c t gây ung th ...).
Trong b i c nh đó, nghiên c u đánh giá tài nguyên đ t, ngu n n

c và các đi u

ki n sinh thái khác nh m s d ng t i u và h p lý tài nguyên đ t, ngu n n

c trong

s n xu t nông nghi p đã tr thành nhu c u thi t y u đ i s phát tri n nông nghi p
theo h

ng b n v ng, đa d ng hóa s n ph m đ đáp ng m i nhu c u hi n t i mà

không làm t n th
t

ng đ n ti m n ng phát tri n nông nghi p c a các th h trong

ng lai c a huy n Yên Phong. Vì v y, đ tài đi sâu nghiên c u: “ ánh giá và

đ nh h

ng s d ng h p lý tài nguyên đ t, n

c nh m phát tri n nông nghi p

b n v ng huy n Yên Phong - t nh B c Ninh”. T đó có c s khoa h c đóng góp
vào vi c xây d ng k ho ch s n xu t nh m s d ng h p lý, ti t ki m và hi u qu
kinh t cao ngu n tài nguyên đ t, n

c.

2. Ý ngh a khoa h c và th c ti n c a đ tài
2.1. Ý ngh a khoa h c
- Nh ng k t qu khoa h c thu đ
tr ng đ xây d ng đ nh h

c thông qua th c hi n đ tài là c s quan

ng khai thác s d ng tài nguyên đ t, n

s n xu t nông nghi p đ n n m 2020 theo xu h

c đ phát tri n

ng phát tri n b n v ng v i đa d ng

hóa ph m, t ng s n ph m hàng hóa, góp ph n th c hi n các m c tiêu kinh t xã h i
c a huy n Yên Phong nói riêng, t nh B c Ninh nói chung.
- Góp ph n làm rõ m i quan h ch t ch gi a các y u t t nhiên, nh ng đi sâu
vào n

c, đ t và các lo i hình s d ng đ t. Trên c s đó đ xu t các lo i hình s

d ng đ t thích h p nh m khai thác ti m n ng đ t, n

c góp ph n phát tri n m t n n

nông nghi p b n v ng.
- Góp ph n b sung nh ng ph

ng pháp lu n v đánh giá tài nguyên n

và h th ng s d ng đ t trên quan đi m sinh thái b v ng trong đ nh h
tri n nông nghi p hi n nay c a

ng ta.

c, đ t

ng pháp


3

2.2. Ý ngh a th c ti n
tài đã ch ra ti m n ng và nh ng nh

n

c, nh ng u đi m và nh

c đi m c a t ng lo i đ t, ngu n

c đi m c a vi c khai thác s d ng đ t hi n nay trong

s n xu t nông nghi p và t đó kh ng đ nh nh ng lo i hình s d ng đ t thích h p
trên nh ng vùng có tài nguyên đ t, n
ph

ng h

c khác nhau, làm s s cho vi c đ xu t

ng pháp tri n nông nghi p c a các vùng.

- Phân tích rõ kh n ng chuy n đ i các lo i hình s d ng đ t trên c s s
d ng h p lý tài nguyên đ t, n

đ xây d ng đ nh h

c, khí h u…b o v môi tr

ng sinh thái, làm c s

ng pháp tri n s n xu t nông nghi p t s n xu t t cung t c p

tr thành s n xu t hàng hóa, gi i quy t vi c làm, t ng giá tr s n ph m trên di n tích
đ t s n xu t nông nghi p, c i thi n và nâng cao đ i s ng c a nhân dân trong huy n.
xu t đ

-

c các ph

ng án khai thác s d ng tài nguyên đ t, n

c h p lý

nh t, làm ti n đ cho pháp tri n s n xu t nông nghi p b n v ng. áp ng đ
c ul
n

ng th c hi n t i và không nh h

c, đ t cho t

c nhu

ng t i vi c khai thác s d ng tài nguyên

ng lai.

3. M c tiêu và đ i t

ng, ph m vi nghiên c u

3.1. M c tiêu nghiên c u
- Nghiên c u đánh giá đ c đi m đ t, ngu n n
tr

c trong m i quan h v i môi

ng t nhiên, kinh t - xã h i và s d ng đ t nông nghi p
xu t h

-

ng khai thác và s d ng tài nguyên n

xu t nông nghi p b n v ng v i s n ph m hàng hóa
3.2.

it
it

huy n Yên Phong.
c, đ t đ pháp tri n s n

huy n Yên Phong.

ng và ph m vi nghiên c u
ng và ph m vi nghiên c u c a đ tài là lo i đ t, ngu n n

c, các y u t

sinh thái nông nghi p, các h th ng s d ng đ t và các đi u ki n kinh t xã h i nh
h

ng t i khai thác, s d ng tài nguyên đ t và các đi u ki n kinh t xã h i nh

h

ng t i khai thác, s d ng tài nguyên đ t và ngu n n

nghi p

huy n Yên Phong.

c trong s n xu t nông


4

CH

NG I: T NG QUAN CÁC TÀI LI U NGHIÊN C U

1.1. C s khoa h c c a vi c nghiên c u tài nguyên đ t, n

c và phát tri n

nông nghi p b n v ng
1.1.1.

t và n

c trong s n xu t nông nghi p

t là môi tr
ng

i.

ng s ng, là đi u ki n tiên quy t quy t đ nh s t n vong c a con

t là tài nguyên vô giá và tài s n quý giá c a m i qu c gia, dân t c. Vì đ t

là “c s c a s n xu t nông nghi p” là “t li u s n xu t đ c bi t” là “đ i t
đ ng đ c đáo” đ ng th i là môi tr
thành th p nh t.
nhi u tr
l

ng s n xu t ra l

ng lao

ng th c, th c ph m v i giá

t là “m t nhân t quan tr ng h p thành môi tr

ng h p l i chi ph i hay h y di t các nhân t c a môi tr

ng và trong
ng” nên chi n

c s d ng đ t ngày nay là m t b ph n quan tr ng h p thành c a chi n l

nông nghi p theo quan đi m sinh thái và phát tri n b n v ng c a n
nhi u n

c

c ta c ng nh

c trên th gi i.

Nh ng th p k g n đây, dân s Th gi i t ng nhanh đã thúc đ y t ng nhu c u
v l

ng th c và th c ph m c a con ng

càng m nh m .

i. Tài nguyên đ t đ

c khai thác ngày

ng th i v i nh p đ phát tri n nhanh chóng c a các cu c cách

m ng v kinh t và khoa h c k thu t đã góp ph n quan tr ng trong vi c tàn phá
môi tr

ng t nhiên và khai thác tri t đ các ngu n tài nguyên, đ c bi t là ngu n tài

nguyên đ t đai, m t d ng tài nguyên t nhiên không có kh n ng tái t o.
Nông nghi p là ngành s d ng hai ngu n tài nguyên thiên nhiên quan tr ng
b c nh t đ i v i s t n vong c a con ng
gia t ng m nh m , nhu c u l

i đó là tài nguyên đ t và n

c. Khi dân s

ng th c và th c ph m cho cu c s ng c a con ng

i

gia t ng m t cách nhanh chóng, nông nghi p có nh ng tác đ ng ngày càng to l n
h n đ n môi tr
v ng đ
n

ng, sinh thái và v n đ phát tri n nông nghi p theo h

c đ t ra và ngày càng đ

ng b n

c quan tâm c a nhi u nhà khoa h c và c a các

c, các t ch c trên toàn Th gi i.
Julian Dumanski kh ng đ nh: “Nông nghi p gi vai trò đ ng l c cho phát tri n

kinh t c a h u h t các n

c đang phát tri n. M t n n nông nghi p b n v ng h n là


5

r t c n thi t đ t o ra nh ng l i ích lâu dài, góp ph n vào phát tri n b n v ng và xóa
đói gi m nghèo”. C ng theo Dumanski: “N n t ng c a nông nghi p phát tri n b n
v ng là duy trì ti m n ng s n xu t sinh h c, đ c bi t là duy trì ch t l
và tính đa d ng gen” và nông nghi p b n v ng đ t đ
đ t b n v ng, Công ngh đ

ng đ t, n

c

c nh 3 y u t là: “Qu n lý

c c i ti n và Hi u su t kinh t đ

c nâng cao, trong đó

qu n lý đ t b n v ng chi m v trí quan tr ng hàng đ u trong phát tri n nông nghi p

b n v ng” [1].
Theo đánh giá c a ch
tr

ng trình khoa h c công ngh Nhà n

ng và phát tri n b n v ng (1995) cho bi t hi n nay d

nhu c u l

c b o v môi

i áp l c t ng dân s và

ng th c trên th gi i, tình tr ng suy thoái nhi u vùng đ t đã di n ra hàng

n m, trong h n 1,5 t ha đ t nông nghi p trên th gi i đã có kho ng 5-7 tri u ha b
lo i b do xói mòn, không s n xu t nông nghi p đ

c.

Nh m ng n ch n nh ng suy thoái c a tài nguyên đ t đai do s thi u hi u bi t
c a con ng

i, đ ng th i nh m h

ng d n nh ng quy t đ nh v s d ng và qu n lý

đ t đai sao cho tài nguyên này đ

c khai thác t t nh t cho nhu c u hi n t i c ng

nh gìn gi cho th h mai sau, công tác nghiên c u v đ t và đánh giá đ t đã đ
th c hi n t khá lâu và đ
h c – k thu t loài ng

c

c xem nh là n l c ban đ u và quan tr ng c a n n khoa
i. Nh ng nghiên c u này kh i đ u trên ph m vi t ng qu c

gia r i trên qui mô Th gi i. Hi n nay nh ng k t qu và thành t u nghiên c u v đ t
và đánh giá đ t đai đ

c c ng đ ng Th gi i t ng k t và khái quát chung trong

khuôn kh ho t đ ng c a các t ch c Liên Hi p qu c nh FAO, T ch c Giáo d c
và Khoa h c Liên Hi p qu c – UNESCO, Trung tâm nghiên c u

t Qu c t -

IRSC...nh là tài s n tri th c chung c a nhân lo i. [2].
Vi c s d ng đ t có th thay đ i các h sinh thái. Nhi u ho t đ ng s d ng đ t
ph thu c vào n

c. Do v y, vi c qu n lý n

c là đ duy trì h tr cho vi c qu n lý

đ t b n v ng. S d ng đ t c ng tác đ ng đ n y u t v dòng ch y c a n

th

nh h

c và có

ng đ n đi u ki n th y hóa, ch ng h n nh vi c đ a vào các ch t b n d c

đ

ng đi c a n

n

c.

c. Vì lý do đó các quy t đ nh v s d ng đ t là m t quy t đ nh v


6

Vi c s d ng đ t và tài nguyên n
c

ng đ s d ng đ t có nh h

c có quan h ch t ch v i nhau. Lo i đ t và

ng l n đ n ngu n n

c. Cho dù ngu n n

g c t nhiên hay sinh ra t các ho t đ ng c a con ng
đ t nào đ u có th gây tác đ ng l n đ n tr l

ng n

c có ngu n

i thì b t k bi n pháp s d ng

c và ch t l

ng n

c.

Theo tính toán c a UNEP, Watergraphic (2008), tài nguyên n
gi i hi n nay là 1,39 t km3, trong đó có kho ng 97% l
n

c m n, con ng

i khó s d ng đ

c. Ph n n

ng n

c trên th

c c a trái đ t là

c ng t ít i còn l i có ý ngh a

s ng còn đ i v i nhân lo i. Hi n nay có kho ng 80 qu c gia lâm vào c nh thi u
n

c dùng trong s n xu t nông nghi p và các ho t đ ng khác đ i v i con ng

i.

HanMan Bouwer (1994) cho bi t dân s th gi i d ki n lên 8,3 t ng
n m 2025 và kho ng 10 t ng

i vào n m 2050. S t ng dân s th

thu c th gi i th 3 chi m t i 90% dân s th gi i và con ng
nông thôn ra thành ph ,

ng

i vào

các n

i s ti p t c di c t

c tính có 22 thành ph kh ng l trên 10 tri u dân trong

đó th gi i th 3 có 18 thành ph . Nh ng thành ph nh th có nhu c u v n
l n, s n xu t ra l

ng n

c

c th i kh ng l và gây ra nhi u v n đ . N

cr t

c dùng cho

nông nghi p c n nhi u h n đ có th cung c p đ th c n cho dân s ngày càng
t ng làm cho s c nh tranh v n
Lê V n (1999) cho th y n

c ngày càng tr nên c ng th ng h n.
c gi vai trò r t quan tr ng trong đ i s ng kinh t

chính tr c a các qu c gia trên th gi i. N

c c n thi t cho sinh ho t và s n xu t

nông nghi p.
1.1.2. Tác d ng c a n
N

c là nhân t r t quan tr ng c a đ phì đ t và c a th c v t.

đ ng, sinh tr
n

ng

c trong đ t nh máu

c có liên quan ch t ch t i tính ch t c lý c a đ t nh : đ r n, tính

dính, tính d o, tính tr
nhau. S c gi

t n t i ho t

ng phát tri n, th c v t và sinh v t s ng trong đ t c n có m t l

c nh t đ nh. Ngày nay chúng ta xác đ nh vai trò c a n

trong c th , n

gi

c trong quá trình s d ng c i t o đ t và suy thoái đ t

ng, tính co…Các lo i đ t khác nhau s có s c gi

m c a đ t ph thu c vào thành ph n c gi i đ t.

m t t h n đ t cát nhi u mùn.

m khác

t sét nhi u mùn


7

V m i quan h gi đ t và n
n n v n minh c a m t n

c, các nhà khoa h c trên th gi i đ u cho r ng

c là “đ t màu m , đ t có đ n

trôi, xói mòn đi đ n nghèo ki t”.

iv im tn

c và đ t không b r a

c, ngu n n

c c ng t

ng t nh

đ t đai, h m m , r ng, bi n…đ u là ngu n tài nguyên quý báu.
Ngày nay, trong đi u ki n phát tri n c a m t n n kinh t không có m t ho t
đ ng nào c a con ng
đ t, ngu n n

c. N

i mà không có m i liên quan t i vi c khai thác tài nguyên
c là nhiên li u và là môi tr

sinh hóa x y ra trong đ t. N

ng cho các ph n ng, sinh lý,

c là y u t đi u hòa nhi t đ , nó quy đ nh s đi u hòa

t đ t và th c v t thông qua s b c h i, phát tán.
Khi s d ng đ t không chú ý đ n b o v thì d n đ n tác h i khôn l

ng. ó là

đ t đai b khô h n, sa m c hóa, s di chuy n c n cát, m n hóa, ki m hóa, xói mòn,
l y th t..
Khi không ki m soát đ
phá ho i ph
ng

i. N

c s gây ra tác h i nghiêm tr ng đó là t o ra ng p l t,

ng ti n s n xu t, mùa màng, tài s n th m chí đ n tính m ng con

c gây ra xói mòn, r a trôi, s t l đ t, làm cho đ t tr nên c n c i ho c

l y th t.
Không có n
t i.
n

tđ

c coi nh là kho đ d tr n

c và t o nên s k t h p hài hòa gi đ t và

c trong s phát tri n nông nghi p b n v ng.
N

n

c thì đ t s tr nên vô d ng, s không có c s đ s s ng t n

c là m t trong nh ng y u t tác đ ng hình thành nên đ t, đ t mà thi u

c tr nên khô c n không t o ra môi tr

ng thích h p cho ho t đ ng s ng c a vi

sinh v t trong s n xu t nông nghi p, cây không t n t i đ
không có n
sinh v t.

c s tr

c, đ n lúc nào đó đ t

nên vùng đ t ch t b sa m c hóa, d n đ n khó t n t i c a h vi

t mà th a n

c thì tr nên ng p úng, đ t b thoái hóa tr thành vùng đ t

l y th t và glây hóa, h n ch l n đ n s phát tri n c a cây nh t là các cây nông
nghi p.


8

Nh ng vùng đ t khi th a n
ph i tiêu n

c.

t ng p n

c gây nên úng ng p, mu n s n su t tr ng tr t thì

c chi m t l l n trong đ t tr ng lúa. Trên th gi i có

68,7 tri u ha đ t tr ng lúa ch u nh h

ng c a ng p

m c đ khác nhau.

Dregne et al (1991) nghiên c u đ a ra s li u (b ng 1.1) cho th y th gi i có
6.150 tri u ha chi m 41% t ng di n tích đ t đai trên th gi i, khó đ a vào s n xu t
nông nghi p vì đ t đai b khô h n, thi u n
các châu l c khác nhau,

c. Di n tích đ t b khô h n phân b

châu Phi có 1.959 tri u ha đ t b khô h n chi m 32% t ng

di n tích đ t b khô h n c a th gi i, chi m 66% di n tích đ t c a châu Phi. Châu Á
có 1.949 tri u ha đ t b khô h n chi m 32% t ng di n tích đ t b khô h n trên th
gi i, chi m 46% di n tích châu l c và châu Âu 300 tri u ha đ t b khô h n chi m
8,0% di n tích b khô h n trên th gi i, chi m 32% so v i châu l c.
(b ng 1.2) còn

Di n tích đ t có kh n ng canh tác trên th gi i th hi n

3.190 tri u ha, t p trung nhi u nh t châu Phi 734 tri u ha, Nam M 681 tri u ha,
châu Á 627 tri u ha. Trong t ng s di n tích đ t canh tác c a th gi i 1.474 tri u ha
thì di n tích đ t canh tác là 451 tri u ha và di n tích không đ
ha, chi m 24,78% so v i di n tích không đ

ct

ct

i là 309 tri u

i c a th gi i.

B ng 1.1: Di n tích đ t khô h n trên th gi i
(

n v : tri u ha)

Châu
Phi

Châu
Á

Châu
Úc

Châu
Âu

B c
M

Nam
M

Toàn th gi i

Ít khô h n

672

277

0

0

3

26

987

Khô

504

626

303

11

82

45

1571

Bán khô h n

514

693

309

105

419

265

2305

169

353

51

184

232

207

1296

1959

1949

663

300

736

543

6150

% th gi i

32

32

11

5

12

8

100

%l cđa

66

46

75

32

34

31

41

m

t

T ng

Ngu n: Dregne et al.1991


9

B ng 1.2: Ti m n ng đ t đai và di n tích đ t canh tác trên th gi i
(
Di n tích có

n v : tri u ha)
Di n tích

T ng di n
tích

kh n ng canh tác

Di n tích
canh tác

Châu Phi

2964

734

185

174

Châu Á

2679

627

451

309

Châu i
D ng

843

153

49

47

Châu Âu

473

174

140

123

B cM

2138

465

274

248

Nam M

1753

681

142

133

Liên Xô

2227

356

233

213

T ng

13077

3190

1474

1247

L cđa

không đ

ct

i

Ngu n : Dregne et al. 1991
N

c và v n đ m r ng đ t canh tác.

Trên ph m vi toàn c u, nông nghi p s d ng kho ng 67%, công nghi p 19%,
thành ph và dân d ng kho ng 9% l
d báo các h s d ng n

ng n

cđ

c khai thác. Các nhà phân tích

c này ti p t c l y đi c t l

ng n

c c n thi t đ duy trì

các h sinh thái t nhiên. Vào mùa khô, b c h i t các h ch a l n chi m 5% t ng
l

ng n

c ch a, l

h s d ng n

ng n

c này c ng là l

ng tiêu th n

c l n. Nông nghi p là

c ng t l n nh t. Kho ng 1/5 đ t nông nghi p trên Th gi i đ

ct

i

và s n ph m nông nghi p có t

i chi m kho ng 40% s n l

gi i. T ng di n tích đ t đ

i m r ng nhanh chóng trong nh ng n m 60, th i

ct

ng nông nghi p Th

k đ u c a cu c cách m ng xanh. T n m 1972 đ n 1982, trên ph m vi toàn c u
m c t ng di n tích đ

ct

i kho ng 2% n m, sau th i k cách m ng xanh 1982 –

1994 m c t ng bình quân n m gi m xu ng còn 1,3%. Trên Th gi i, t ng s di n
tích đ

ct

i kho ng 268 tri u ha [46]. B n n

Pakistan chi m trên 50% t ng s di n tích đ

ct

c là Trung Qu c,
i.

n

, M và

10

u th k 20, toàn Th gi i ch có 50 tri u ha đ t canh tác đ
cu i th k 20 (2000) đã có 268 tri u ha đ

ct

i.

ct

i, đ n

Trung Qu c di n tích t

i

t ng t 16 tri u ha n m 1980 lên 48,9 tri u ha vào n m 1990. Nh n xét trên ph m vi
châu l c, tính đ n n m 2000 Châu Á là có t l di n tích t
33,74% so v i di n tích canh tác, Châu M
D

in

c cao nh t, đ t

là 10,69%, Châu Âu là 9,2%, Châu

ng là 4,82% và n u xét v ph m vi qu c gia thì n

c có t l di n tích t

nh t là Ai C p (100%). Tình hình v di n tích đ t canh tác và nh ng n
nhi u n

c nh t đ

c th hi n

(b ng 1.3). T l t

ông Nam Châu Á n m 2000 th hi n

n
Trung Qu c
M
Pakistan
Nh t B n
Liên Bang Nga
Mexico
Indonexia
Iran
Vi t Nam

ng n

c s d ng

Di n tích đ t canh tác n m
1995 (tri u ha)
169,65
96,50
187,77
22,89
4,51
133,14
24,73
30,99
18,10
7,20

Ngu n: T p chí Tài nguyên n

c s d ng

i trên đ t canh tác c a 9 n
m ts n
(

c

i cao
c

(b ng 1.4) [46]

B ng 1.3: Di n tích đ t canh tác và l

Tên n

i

n v : tri u ha)

T ng l ng n c s d ng
n m 1995 (t m3)
550,0
525,0
447,7
180 (*)
91 (*)
77,1
77 (**)
74,3
70,0
65,0

c – H i Th y l i Vi t Nam, s 1/2003.

Ghi chú: (*) s li u n m 1996 và (**) n m 1998.

c


11

B ng 1.4: Di n tích đ t canh tác và t l di n tích đ t đ

ct

i

ông Nam Châu Á (n m 2000)
Tên n

Di n tích đ t canh tác (tri u

c

ha)

T l đ tđ

ct

Vi t Nam

7.20

32

Thái Lan

20.45

25

Lào

0.85

19

Philippine

9,52

16

Myanmar

10.15

15

Indonexia

30.98

14

Campuchia

3.80

7

Malaysia

7.60

4

Brunei

0.007

13

Ngu n: T p chí Tài nguyên n
N

i (%)

c - H i Th y l i Vi t Nam s 1/2003

c và v n đ thoái hóa và xói mòn đ t

Quá trình thoái hóa đ t đang di n ra
bi t là các n

c

h u kh p các n

c trên Th gi i, đ c

vùng nhi t đ i, trong đó có Vi t Nam. Nguyên nhân chính là do

các ho t đ ng nông nghi p không h p lý, phá r ng và l y đi tàn d h u c , khai
thác sinh kh i quá m c, ch n th gia súc quá m c và các ho t đ ng phi nông nghi p
nh quá trình đô th hóa, khai thác m và làm đ

ng giao thông. Theo s li u c a

Ch

i

ng trình đánh giá thoái hóa đ t do con ng

ông và Nam Á (1997):

ông Nam Á, đ t thoái hóa chi m trên 45% t ng di n đ t canh tác, trong đó xói
mòn do n

c chi m 21%, thoái hóa do hóa h c chi m 24%, xói mòn do gió 20%,

thoái hóa v t lý chi m 9%, còn l i do các y u t khác [3].
Nh v y, xói mòn là m t trong các tác nhân gây nên thoái hóa đ t. Tác h i xói
mòn do n

c tác đ ng đ n 21% t ng di n tích

ông Nam Á hay 46% di n tích

đ t b thoái hóa. Tác h i t m c trung bình đ n nghiêm tr ng di n ra
(trên 180 tri u ha),

n

(90 tri u ha), ph n đ t d c bán đ o

Trung Qu c

ông D

ng (40


12

tri u ha), Indonexia (22,5 tri u ha), Philippine (10 tri u ha).
N u tính t l ph n tr m so v i di n tích qu c gia thì xói mòn do n
đ v a đ n r t m nh x y ra
n

c

m c

Philippine (38%), Thái Lan (15%), Vi t Nam (10%),

(10%). Trong s 17 n

xói mòn do n

c

c

ông Nam Á, Vi t Nam là m t trong 5 n

c có

m c t trung bình đ n c c k nghiêm tr ng [3].

Pereira (1994) nghiên c u và ch ra cho th y s d ng tài nguyên đ t và n
trong phát tri n s n xu t nông lâm nghi p đi theo 2 chi u h
thoái. Tác gi ch ra r ng khi khai thác, s d ng đ t đai, n
c a con ng

i s d n đ n h u qu khó l

c

ng t t lên ho c b suy
c không có s ki m soát

ng. Trên th gi i đã t ng k t đ a ra 2 mô

hình khai thác s d ng tài nguyên đ t và n

c.

Th nh t là mô hình khai thác s d ng không h p lý tài nguyên đ t đai và tài
nguyên n

c. Mô hình này cho th y con ng

s d ng tài nguyên đ t, n
tr

i ch y u chú tr ng t i vi c khai thác

c mà ch a chú ý t i v n đ duy trì và b o v nó. Trong

ng h p này gây nên tác h i khôn l

ng, môi tr

ng sinh thái b đe d a, d n đ n

tài nguyên b c n ki t, đe d a cu c s ng t i chính ngay đ ng bào
h l u. S

nh h

ng này không ch có di n tích h p mà

c th

ng l u và

c l u v c di n tích l n

và c qu c gia. Nh ng y u t và nguyên nhân d n t i mô hình h y di t 2 tài nguyên
này là: r ng đ u ngu n b khai thác b a bãi, đ t n

ng r y là nguyên nhân chính

gây ra các v cháy r ng, cháy đ ng c . Th o nguyên đ ng c ch n th gia súc m t
đ quá cao.
đ

ct

t d c không đ

i, tiêu n

c ch ng xói mòn. Vùng đ ng b ng không ki m soát

c gây ra l y, m n hóa. Khu v c thành ph , khu công nghi p ch t

th i sinh ho t, ch t th i công nghi p ch a đ

c x lý v.v.v.

Th hai là mô hình khai thác s d ng h p lý tài nguyên đ t và tài nguyên
n

c. ây là mô hình đ

c các nhà khoa h c trên th gi i đánh giá là m t mô hình

t i u, khai thác s d ng đi đôi v i c i t o và b o v tài nguyên đ t, n

c trên c s

đa d ng sinh h c, ng d ng các ti n b khoa h c hi n đ i mang tính c ng đ ng đó
là: khu v c đ u ngu n r ng đ

c khai thác h p lý, ch xung y u c n b o v , không

khai thác b a bãi. Bãi ch n th h p lý, cân đ i gi a ch n th gia súc v i tái sinh
đ ng c . Vùng b ng ph ng ki m soát đ

ct

i, tiêu n

c. Khu đô th , công nghi p


13

các ch t th i ph i đ

c x lý tr

c khi đ ra sông...

Thomas Petermann (1996) cho th y vi c khai thác tài nguyên đ t n
s n xu t nông nghi p đ

i, tiêu n

c trên đ ng ru ng, có

tác d ng theo hai m t tích c c và tiêu c c. Khi cung c p n

c h p lý không đ t b

thoái hóa, môi tr

c th hi n qua k t qu t

c trong

ng không b h y ho i. Khi s d ng n

nhi m b n cho ngu n n

c m t, n

c không phù h p s gây

c ng m và d n đ n s d ng đ t không b n

v ng, m t cân b ng sinh thái.
1.1.3. M i quan h gi a s t
N
L

in

c và n ng su t cây tr ng

c là nhân t quan tr ng b c nh t đ i v i s phát tri n c a cây tr ng.

ng n

c không đ trong cây s gây ra s kìm hãm đáng k c a nh ng ch c

n ng sinh lý quan tr ng nh quang h p, hô h p, do đó nh h
và phát tri n c a cây tr ng. T
đ

in

ng đ n sinh tr

ng

c giúp cho cây h p th các ch t dinh d

ng

c thu n l i, nhi u thí nghi m cho th y cung c p đ y đ n

c và CO 2 cây tr ng

có th nâng cao kh n ng đ ng hoá lên 5 ÷ 8 l n ho c cao h n. Thí nghi m c a tr m
Exc p (Liên xô) th y r ng ngay c khi tr i âm u, kh
đ

ct

N

d

n ng đ ng hoá c a cây tr ng

i có th t ng g p đôi.
cđ

c cung c p đ y đ , cây tr ng s d ng đ n m c t i đa các y u t dinh

ng, nh t là phân bón.

Liên xô (1965) di n tích t

gieo tr ng nh ng t ng s n l

in

c 3,8% t ng di n tích

ng trên di n tích này chi m 16,7% t ng s n l

nông nghi p. Theo vi n s L.I.Paracolop trên th gi i có 13% di n tích đ
n

c nh ng thu đ

trong cu n “

t t

c 87% s n l

ct

ng
i

ng nông nghi p. Tác gi Tocno và Pêtecxon

i” đã cho r ng h n m t n a dân s th gi i đ
ct

c cung c p

l

ng th c và th c ph m trên đ ng ru ng đ

i. Chính vì th mà di n tích đ

t

i trên th gi i t ng lên nhanh chóng. Theo O.Y.Ucraenxen n m 1934 di n tích

t

in

c trên th gi i kho ng 82 tri u ha, nh ng 1969 đã t ng lên 225,3 tri u ha.

Nhi u vùng khô c n

Liên xô t

in

c t ng n ng su t 30 ÷ 100%, đ c bi t có n m

lên t i 200 ÷ 300%. K t qu thí nghi m c a b môn Thu nông nghi p t

c

i cho m t s lo i cây tr ng cho th y: ngô t

i h c Nông

i 4 l n, n ng su t t ng 63%,


14

khoai lang t

i 3 l n, lúa t

i ng p th

ng xuyên và gián đo n n ng su t t ng trung

bình t 100 ÷ 150 % (b ng 1.5).
Theo Salter và Giode (1967) n ng su t cây tr ng đ t đ n n ng su t ti m n ng
khi l

ng n

các l n t

c c a cây có th s d ng

t ng r không b gi m quá 25 ÷ 40% gi a

i.

Varlev (1968) ti n hành thí nghi m t i Plovdid và Sofia trong m t s n m đ
đánh giá tính nh y c m c a ngô đ i v i vi c thi u n
tr

c trong các giai đo n sinh

ng khác nhau cho th y m i quan h phi tuy n gi a n ng su t và b c thoát h i

c a ngô.
Theo Battilam (1992) t
k t qu cho n ng su t đ u t
B ng 1.5: nh h
Lo i cây

in

L

c đ n n ng su t cây tr ng
ng n c
(m3/ha)

N ng su t
(t /ha)

%

16,9

100

i2l n

740

24,3

144

-T

i3l n

1140

25,6

152

-T

i4l n

1320

27,4

163

100,0

100

i

-T

i2l n

700

160,0

160

-T

i3l n

1200

200,0

200

15,2

100

38,0

250

30,0

200

i

-T

i ng p th

-T

i ng p gián đo n

Nghiên c u nh h
c ađ ut

ng c a t

i.

-T

- Không t
Lúa chiêm

ng t ng theo m c t

ng v i các m c 0,3; 50; 100 ET

i

- Không t
Khoai

c cho đ u t

Công th c thí nghi m
- Không t

Ngô

in

ng

ng c a n

ct

i d n đ n n ng su t và b c thoát h i n

t nh Vojvodia – Nam T , Bossntro (1995) cho bi t t

t ng n ng su t đ u t
40 ÷ 44 t /ha.

ng xuyên

ng 0,992 t n/ha so v i không t

i. T

in

in

c

c làm

c cho ngô t ng t

15

Stewart và Hagan (1974) đã ch ng minh r ng n ng su t cây tr ng có quan h
ch t ch v i l
su t và l

ng b c thoát h i n

ng n

c này có quan h tuy n tính.

thì cây tr ng c n đ
l

ng n

ct

c (ET) và t ng l

ct

in

i (t) có d ng đ

ng n

đ tđ

ct

i. Gi a n ng

c n ng su t t i đa (Ym)

c thích h p. M i quan h gi a n ng su t (Y) và
ng cong l i. Qua đ th cho th y khi t

i n ng su t

cây tr ng t ng nh ng quá trình t ng c ng ch n m trong m t ph m vi gi i h n, n u
v

t quá thì n ng su t có chi u h

ng gi m.

Các nghiên c u c a Musick và c ng s (1971), hàm l

ng n

c trong t ng r

g n v i đ ch a m đ ng ru ng t i đa vào lúc tr ng đ m b o cho cây sinh tr
ngay t đ u và r phát tri n bình th
c n ph i xem xét đ n l

ng. Nhìn chung t

ng m a, kh n ng gi n

đ h n ch đ n m c th p nh t l

ng n

cung c p n

c c a đ t, đ
ng n

ng đ i đ

c khi gieo tr ng
m s n có trong đ t

c.

c trong đ t th c t thì cây

c th c t (ETa) và cho n ng su t th c t (Ya), v i đi u ki n

c t i u thì cây tr ng b c thoát h i n

c t i đa (ETm) và t o ra n ng

su t cây l n nh t (Ym). Quan h gi a b c thoát h i n
t

c tr

c m t đi do ph i tiêu n

Theo Hanks (1974) trong đi u ki n hàm l
tr ng b c thoát n

in

ng

c và n ng su t cây tr ng

c bi u th b ng công th c:

Ya ETa
=
Ym ETm
Quan h gi a n ng su t và b c thoát h i n

c c ng đã đ

c Stewart S.T.R.

và c ng s (1977) nh n m nh d a vào gi thi t n ng su t t i đa t i b c thoát h i
n

c l n nh t (Y= Ym khi ET = ETm) và m i quan h này gi m theo tuy n tính.

Quan h này đ

c bi u th

1−

công th c:

Ya
ETa
)
= K y (1 ETm
Ym

Trong đó:
K y : h s nh y c m n

cđ

Rawllins (1975) cho r ng khi t

c xác đ nh t th c nghi m
i d a vào s thi u h t m trong t ng ho t đ ng c a r .


16

Stewart và Hagan TL. (1974) cho r ng n ng su t cây tr ng (Y) có quan h
t

ng đ i rõ v i b c h i n

tr ng tr t nh t đ nh, l
hi u có nh h

c c a cây (ET) và l

ng n

ng n

ct

ct

i (I). Trong m t v

c s n có trong đ t cho cây tr ng và l

ng m a h u

ng đ n n ng su t.

N ng su t cây tr ng đ
l

ng n

i (I) đ

ct

i ho c không t

i quan h v i l

ng m a (P) và

c bi u th b i hàm:

Y = f(P+I)
Và n ng su t t ng lên ch do t

i (∆I) là: ∆I= f(I)

Theo Bailey (1990) cho r ng trong nh ng n m khô h n s ph n ng n ng su t
v it

in

c l n h n so v i n m m

t và đ

c bi u th b ng công th c:

∆Y = f(I/P)
1.1.4. M i quan h gi a tài nguyên đ t và n

c trong s n xu t nông nghi p b n v ng

FAO (1988) đ a ra quan đi m phát tri n nông thôn b n v ng: “Phát tri n b n
v ng là s qu n lý và b o v c s c a ngu n l i t nhiên và ph

ng h

ng c a s

thay đ i k thu t và th ch b ng cách nào đó đ đ m b o th a mãn nhu c u c a con
ng

i cho th h hôm nay và c th h mai sau” [45].
Theo FAO (1992) cho bi t n

c là y u t h n ch đ i v i g n 600 tri u ha đ t

canh tác có kh n ng thích h p v i tr ng tr t trên th gi i. Nhi u d án t
không đ

in

c

c hoàn toàn tr n v n nh mong mu n do khai thác qu n lý không hi u

qu , theo l th

ng là g n 60% n

m t lá c a cây. M t khác vi c t

ct
in

iđ

c dùng vào quá trình thoát h i n

c không đúng đã gây ra ô nhi m môi tr

c
ng

sinh thái [47].
Gi a nông nghi p b n v ng và môi tr
tác d ng qua l i l n nhau.

ng có quan h b sung l n nhau và có

nhi u n i s c ép môi tr

ta lo l ng v tính b n v ng c a n n nông nghi p có t

ng ngày càng t ng và ng

i do đ t b ng p úng, hóa

m n, xói mòn...làm m t đi tính đa dang sinh h c, các b nh t t do n
hi n làm t n h i t i s c kh e con ng

i.

i

c gây ra xu t


17

Tuy nhiên vi c m r ng di n tích s n xu t l
hay không là tùy thu c vào vi c t

in

đ ng th i là vi c duy trì tài nguyên n

ng th c trong t

c và qu n lý n
c và môi tr

ng lai có t ng lên

c m t cách khôn khéo,

ng đó là hai trong các nhi m

v thách th c nh t đ i v i nhân lo i ngày nay. Vì n n nông nghi p đ
n ng su t cao h n và ít ph thu c vào nh ng bi n đ ng th t th

ct

i cho

ng c a th i ti t nên

có t m quan tr ng đ c bi t theo quan đi m n ng su t. M r ng nông nghi p có t
n

c có th đóng góp đáng k vào vi c hoàn thành và n đ nh vi c cung c p l

th c cho nhân l ai. Tuy v y ngu n n
b i vì n n nông nghi p có t

i
ng

c cung c p đ m r ng s n xu t l i có h n,

i là n i tiêu th nhi u n

c nh t.

Bill Mollison và Reny Mia Sloy (1994) [4], cho r ng nông nghi p b n v ng là
m t h th ng thi t k đ ch n môi tr
tr ng không th t n t i đ

ng b n v ng cho s s ng c a con ng

i. Cây

c n u không d a vào m t n n nông nghi p b n v ng và

đ o lu t s d ng đ t đai. Xây d ng m t n n nông nghi p b n v ng tr
d a vào s kh o sát tài nguyên đ t, n

c h t ph i

c, kinh nghi m quý báu c a h th ng canh

tác truy n th ng và ki n th c khoa h c k thu t hi n đ i. Tác gi cho r ng tài
nguyên đ t và ngu n n

c đ i v i s n xu t nông nghi p b n v ng đ

c đánh giá c

th nh sau:
+ Tài nguyên đ t: Trong h th ng nông nghi p b n v ng, đ t không coi là nhân
t h n ch nghiêm tr ng, n u đ
đ

c quan tâm chú ý qua vài n m, sinh thái đ t có th

c thay đ i và c i thi n.
Lo i đ t đ

c coi là ít giá tr ho c hoàn toàn vô giá tr thì bao gi c ng có nh ng

lo i cây tiên phong đ n chi m l nh trên nh ng đ t đó (cây l u, cây h nh nhân m c trên

đá s i, cây h đào m c đ t b úng, cây b k t tây m c trên đ t r t ki m).
b t k khu v c ho c b t c đ a đi m nào c ng c n đi u tra c b n v : đ
pH, kh n ng tiêu n

c, các lo i cây đã m c trong đ t t đó quy t đ nh nh ng lo i

cây có th tr ng và áp d ng ph

ng pháp c i t o đ t.

t đ i núi tr c tr s i đá là đ t đá b h ng do s can thi p c a con ng
súc v t đã phá cân b ng sinh thái.

t tr c đã b b c x m t tr i, gió, n

i và

c r a trôi