Tư Tưởng HCM (full) ban in.doc

Bài tập học kì/ Môn Tư tưởng Hồ Chí Minh
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
“Đố ai đếm được lá rừng;
Đố ai đếm được mấy từng trời cao
Đố ai đếm được vì sao;
Đố ai đếm được công lao Bác Hồ”
Vâng! Ai có thể đếm được công lao của Hồ Chí Minh? Cả cuộc đời 79
tuổi xuân, Người đã cống hiến trọn vẹn cho non sông, cho đất nước, cho dân tộc
Việt Nam.Tuy nhiên, cũng không phải ngẫu nhiên mà Người có thể làm được
như vậy, có rất nhiều yếu tố và điều kiện có ảnh hưởng quan trọng đến quá trình
hình thành và phát triển tư tưởng Hồ Chí Minh, vấn đề lịch sử - xã hội là một
trong những điều kiện đó.
II. NỘI DUNG
1. Xã hội Việt Nam thế kỷ XIX và đầu thế kỷ XX
1.1. Xã hội Việt Nam thế kỷ XIX
Xã hội Việt Nam cuối thế kỉ XIX cho đến khi Pháp xâm lược vẫn là một
xã hội phong kiến, nông nghiệp lạc hậu, trì trệ. Sau khi lật đổ triều đại Tây Sơn,
chính quyền nhà Nguyễn đã thi hành chính sách đối nội, đối ngoại bảo thủ, phản
động: tăng cường đàn áp, bóc lột ở bên trong và thực hiện “bế quan tỏa cảng”
đối với bên ngoài; cự tuyệt mọi đề án cải cách, dù là nhỏ bé và đã quá muộn
màng, nên đã không tạo ra được khả năng cho Việt Nam cơ hội tiếp xúc và bắt
nhịp với sự phát triển của thế giới, đặc biệt là với thị trường tư bản Tây Âu. Do
đó, đã không phát huy được những thế mạnh của dân tộc và đất nước như vị trí
địa lý, tài nguyên thiên nhiên, con người thông minh, cần cù, dũng cảm,...; không
tạo ra được những tiềm lực vật chất và tinh thần đủ để bảo vệ tổ quốc chống lại
âm mưu xâm lược của chủ nghĩa thực dân phương tây.
Việc chúng ta mất nước là một định mệnh lịch sử. Dân tộc Việt Nam,
trong quá khứ đã từng chiến thắng nhiều kẻ thù lớn hơn mình. Điều đó đã trở
Dương Thị Khánh Ly/ DS33C044
1
Bài tập học kì/ Môn Tư tưởng Hồ Chí Minh

thành truyền thống lâu đời của dân tộc ta. Phải chăng, những người cầm quyền
sáng suốt hơn, có cái nhìn đa chiều hơn về thời cuộc, hiểu dân và dựa vào sức
mạnh của dân để chiến thắng kẻ thù thì thực dân pháp không phải là lực lượng
không thể chiến thắng.
Từ năm 1858 đến cuối thế kỉ XIX, thực dân Pháp tiến hành xâm lược nước
ta, triều đình nhà Nguyễn đớn hèn từng bước nhượng bộ, cam chịu rồi đi đến đầu
hàng. Và cũng từ đó, các phong trào vũ trang kháng chiến chống Pháp bùng lên,
dâng cao và lan rộng trong cả nước: từ Trương Định, Nguyễn Trung Thực,...ở
Nam Bộ; Trần Tấn, Đặng Như Mai, Nguyễn Xuân Ôn, Phan Đình Phùng,...ở
miền Trung; Nguyễn Thiện Thuật, Nguyễn Quang Bích,...ở miền Bắc. Các cuộc
nổi dậy đều được thúc đẩy bởi tinh thần yêu nước nhiệt thành và căm thù giặc
sục sôi, song tất cả đều thất bại vì chưa có đường lối kháng chiến rõ ràng. Lãnh
đạo họ là các sĩ phu văn thân mang ý thức hệ phong kiến, còn nặng tư tưởng, tôn
quân chưa tin vào lực lượng của nhân dân nên cũng chưa thật tin vào thắng lợi
cuối cùng. Điều đó cho thấy sự bất lực của hệ tư tưởng phong kiến trước nhiệm
vụ lịch sử
1.2. Xã hội Việt Nam đầu thế kỷ XX
Bước sang đầu thế kỉ XX, sau khi tạm thời dập tắt được các cuộc đấu
tranh của nhân dân ta, thực dân Pháp bắt tay vào cuộc khai thác lần thứ nhất. Xã
hội Việt Nam bắt đầu có sự biến chuyển và phân hóa, các tầng lớp tiểu tư sản và
mầm mống của giai cấp tư sản bắt đầu xuất hiện. Cùng lúc đó, các “tân thư” và
ảnh hưởng của cuộc vận động cải cách của Khang Hữu Vi, Lương Khải Siêu tràn
vào Việt Nam. Phong trào yêu nước chống Pháp của nhân dân ta chuyển dần
sang xu hướng dân chủ tư sản với sự xuất hiện của các phong trào như Đông Du,
Đông Kinh Nghĩa Thục, Duy Tân, Việt Nam Quang Phục hội,...Nhưng các
phong trào ấy cũng chỉ rộ lên được một thời gian ngắn rồi lại bị dập tắt, một
phần chưa lôi cuốn được các tầng lớp nhân dân, phần khác vì các phong trào đó
Dương Thị Khánh Ly/ DS33C044
2
Bài tập học kì/ Môn Tư tưởng Hồ Chí Minh

chủ yếu vẫn do các sĩ phu phong kiến cựu học truyền bá và dẫn dắt, nên không
tránh khỏi hạn chế và thất bại.
Có thể nói rằng, các phong trào cứu nước đầu thế kỉ XX đã rơi vào tình
trạng khó khăn, bế tắc nhất, tưởng chừng như không có đường ra. Trường Đông
Kinh Nghĩa Thục bị đóng cửa (2-1907); cuộc biểu tình chống thuế ở Huế và
miền Trung bị đàn áp đẫm máu (4-1908); Yên Thế bị bao vây đánh phá (1-
1909); phong trào đông du tan rã, Phan Bội Châu và các đồng chí của ông bị trục
xuất khỏi nước Nhật (2-1909); các lãnh tụ duy tân bị bắt, người thì bị giết, người
thì bị đày ra Côn Đảo
2. Bối cảnh quê hương và gia đình
2.1. Gia đình
Hồ Chí Minh sinh ra trong một gia đình nhà nho yêu nước, gần gũi với
nhân dân, cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc, thân phụ của người là một nhà nho cấp
tiến, có lòng yêu nước thương dân sâu sắc. Tấm gương lao động cần cù, tấm
gương về ý chí kiên cường vượt qua gian khổ, khó khăn để đạt được mục tiêu,
đặc biệt là tư tưởng thương dân, chủ trương lấy dân làm hậu thuẫn cho mọi cải
cách chính trị – xã hội của cụ phó bảng Sắc đã có ảnh hưởng sâu sắc đối với sự
hình thành nhân cách của Nguyễn Tất Thành. Sau này, cái chủ thuyết học được ở
người cha bắt gặp trào lưu tư tưởng mới, của thời đại đã được Nguyễn Ái Quốc
nâng lên thành tư tưởng cốt lõi trong đường lối chính trị của mình.
2.2. Quê hương
Nghệ Tĩnh – “địa sinh linh kiệt”, quê hương của Hồ Chí Minh là mảnh đất
giàu truyền thống yêu nước, chống ngoại xâm; đó cũng là quê hương của nhiều
anh hùng nổi tiếng trong lịch sử Việt Nam như Mai Thúc Loan, Nguyễn Biểu,
Đặng Dung; các lãnh tụ Yêu nước cận đại như Phan Đình Phùng, Phan Bội
Châu,...và biết bao con người ưu tú khác của dân tộc Việt Nam.
Dương Thị Khánh Ly/ DS33C044
3
Bài tập học kì/ Môn Tư tưởng Hồ Chí Minh
Ngay mảnh đất Kim Liên cũng đã thấm máu anh hùng của bao liệt sỹ

chống Pháp như Vương Thúc Mậu, Nguyễn Sinh Quyến,... cả chị và anh của
Nguyễn Tất Thành cũng đều tham gia vào hoạt động yêu nước, chống Pháp, bị
bắt giam và lưu đày hàng chục năm. Không phải ngẫu nhiên mà Nghệ Tĩnh có
vinh dự sinh ra vị anh hùng giải phóng dân tộc, nhà tư tưởng, nhà văn hóa kiêt
xuất của nước Việt Nam mới. Nguyễn Tất Thành đã tận mắt chứng kiến một
cảnh ngộ đối lập giữa cuộc sống nghèo khổ bị áp bức, bóc lột đọa đày của nhân
dân mình, đồng bào mình với cuộc sống xa hoa, đồi trụy, những tội ác giã man,
tàn bạo của những tên thực dân và thái độ ươn hèn, bạc nhược của lũ quan lại
Nam triều. Những bài học thất bại của những nhà yêu nước tiền bối, đương thời
cũng có tác động không nhỏ tới Nguyễn Tất Thành. Chính những điều đó đã có
ảnh hưởng và nuôi dưỡng lý tưởng yêu nước của Nguyễn Tất Thành ngay từ đầu
và theo suốt quá trình cách mạng. Bởi vì, ở Người tư tưởng yêu nước, thương
dân, cảm thông với mọi nỗi đau của nhân dân, của đồng bào luôn luôn có sự gắn
bó chặt chẽ không thể tách rời. Chính điều đó đã thôi thúc Người ra đi tìm đường
cứu nước, giải phóng dân tộc.
Bằng trực giác, Nguyễn Tất Thành nhận thấy rằng muốn cứu nước, giải
phóng dân tộc thì không thể đi theo con đường các bậc tiền bối đã đi, mà cần
phải tìm ra một con đường mới. Người đã quyết định đi Pháp đến các nước khác
để tìm hiểu xem những gì ẩn chứa sau các từ “tự do” “bình đẳng” “bác ái” mà
người Pháp mang vào Việt Nam, và cái cốt là xem họ làm cách mạng như thế
nào rồi trở về giúp đồng bào mình làm cách mạng.
3. Thời đại
Nguyễn Ái Quốc bước lên vũ đài chính trị vào lúc mà chủ nghĩa tư bản đã
từ giai đoạn tự do cạnh tranh chuyển sang giai đoạn chủ nghĩa tư bản độc quyền,
tức chủ nghĩa đế quốc, đã xác lập được sự thống trị của chúng trên phạm vi thế
giới. Chủ nghĩa đế quốc là một hiện tượng quốc tế, một hệ thống thế giới , chúng
Dương Thị Khánh Ly/ DS33C044
4
Bài tập học kì/ Môn Tư tưởng Hồ Chí Minh
vừa tranh vừa giành, xâu xé thuộc địa, vừa vào hùa với nhau để nô dịch các dân

tộc nhỏ yếu tròn vòng kìm kẹp thuộc địa của chúng.
Vì vậy, cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc sang thế kỷ XX không còn là
hành động riêng rẽ của nước này chống lại sự xâm lược và thống trị của nước
khác như kia, mà đã trở thành cuộc đấu tranh chung của các dân tộc thuộc địa
chống chủ nghĩa đế quốc, chủ nghĩa thực dân gắn liền với cuộc đấu tranh của
giai cấp vô sản quốc tế.
Trong điều kiện lịch sử mới, mỗi thuộc địa là một mắt khâu của hệ thống
đế quốc, do đó cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc của mỗi nước nếu chỉ tiến hành
riêng rẽ thì không thể nào giành được thắng lợi. Sự thất bại của các phong trào
cứu nước cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX không phải do nhân dân ta thiếu anh
hùng, các lãnh tụ phong trào kém nhiệt huyết mà vì họ không nhận thức được
đặc điểm của thời đại nên vẫn tiến hành đấu tranh theo đường lối và phương
pháp cũ: tự mình nổi dậy đấu tranh như Phan Đình Phùng, Hoàng Hoa Thám;
đấu tranh không thắng nổi thì đi cầu ngoại viện, như trường hợp của Phan Bội
Châu và nhiều người khác.
Khi còn ở trong nước, Nguyễn Tất Thành tuy chưa nhận thức được đặc
điểm của thời đại, nhưng từ thực tế lịch sử, Người đã thấy rõ con đường của các
bậc cha anh là cũ kỹ, không đem lại kết quả. Người phải đi tìm một con đường
mới. Người đã vượt qua ba đại dương, bốn châu lục, đặt chân lên khoảng gần 30
nước, là một trong những nhà hoạt động chính trị đã đi nhiều nhất, có vốn hiểu
biết phong phú nhất về thực tế các thuộc địa cũng như các nước tư bản đế quốc
chủ yếu nhất trong những thập niên đầu của thế kỉ XX. Nhờ đó, Người đã hiểu
được bản chất chung của chủ nghĩa đế quốc và màu sắc riêng của từng nước đế
quốc khác nhau; đã hiểu được trình độ phát triển cụ thể về kinh tế, chính trị, văn
hóa, xã hội,... của nhiều nước thuộc địa cùng cảnh ngộ.
Dương Thị Khánh Ly/ DS33C044
5