Giáo trình Kế toán tài chính doanh nghiệp thương mại

TS. TRẰN THỊ HỒNG MAI (Chủ biên)

Giáo trình
KẾ TOÁN TÀI CHÍNH

DOANH NGHIỆP THUONG MẠI
■

NHÀ XUẤT BẢN GIÁO DỤC VIỆT NAM

■


NHỮNG CHỮ VIẾT TẮT
DN

Doanh nghiệp

GTGT

Giá trị gia tăng

KKTX

Kê khai thường xuyên

KKĐK

Kiểm kê định kỳ

TK

Tài khoản

BĐS

Bất động sản

NKC

Nhật ký chung

SPS

Số phát sinh

HĐ

Hợp đồng

XNK

Xuất nhập khẩu

TGNH

Tiền gửi ngân hàng

NK

Nhập khẩu

L/C

Thư tín dụng

LNST

Lợi nhuận sau thuế

LNTT

Lơi nhuân trước thuế


Chương 1
T ỏ CHỨC CÔNG TÁC KÉ TOÁN
TRONG DOANH NGHIỆP THƯƠNG MẠI
Để tổ chức công tác quản lý, một trong số các nội dung quan
Irọntỉ doanh nghiệp (DN) cần thực hiện là tổ chức công tác kế toán.
Tổ chức tốt công tác kế toán giúp cung cấp thông tin kế toán hữu ích
phục vụ quản lý DN. Việc tổ chức công tác này trong các DN không
hoàn toàn giống nhau do chức năng, nhiệm vụ, đặc điểm hoạt động
sản xuất kinh doanh, quy mô,... của các đơn vị khác nhau. Tại các DN
thương mại, với những đặc thù riêng của ngành, việc tổ chức công tác
kế toán cũng có những đặc trưng riêng.

1.1. ĐẶC ĐIẺM HOẠT ĐỘNG KINH DOANH THƯƠNG MẠI
Thương mại là toàn bộ các hoạt động kinh doanh trên thị trường
nhằm mục tiêu sinh lợi của các chủ thể kinh doanh. Theo nghĩa hẹp
thi thương mại là quá trinh mua, bán hàng hoá trên thị trường, là lĩnh

vực lưu thông, phân phối hàng hoá. Kinh doanh thương mại là điều
kiện thúc đẩy sản xuất hàng hoá phát triển, m ở rộng khả năng tiêu
dùng, giúp DN năng động, sáng tạo trong sản xuất kinh doanh để có
cơ hội hơn trong cạnh tranh. Hoạt động kinh doanh thương mại có
nhiều đặc điểm khác biệt so với các ngành sản xuất kinh doanh trong
nền kinh tế, trong đó, những đặc điểm cơ bản ảnh hưởng tới tổ chức
công tác kế toán như sau:
-

Hoạt động kinh doanh thương mại là tổ chức quá trình lưu

íhỏng hàng hoả lừ nơi sản xuất đến nơi tiêu dùng. Địa bàn hoạt động
có thể trong nước hoặc ngoài nước. Khi thực hiện hoạt động này, DN
phải nắm vững nhu cầu thị trưòng, huy động và sử dụng hợp lý các
nguồn hàng nhằm thoả mãn tốt mọi nhu cầu xã hội. Ngoài ra, trong


quá trình thực hiện lưu thông hàng hoá, các DN thưomg mại còn có
thể tiếp tục quá trình sản xuất troníỉ lưu thôníỊ thông qua việc tổ chức
vận chuyển, tiếp nhận, phân loại, sơ chế,... và thực hiện dự trữ hàng
hoá. Để tổ chức các kênh phân phối bán lẻ. bán buôn, các DN phải có
m ạng lưới cửa hàng bán lẻ, đại lý hợp lý.
-

H oạt động kinh doanh thương mại thực hiện íỊÌá trị hàng hoủ.

Với đặc điểm này, các DN thương mại cần quan tâm đến giá trị và giá
trị sử dụng của hàng hoá. DN sản xuất và ngứời tiêu dùng cần giá trị
sử dụng của hàng hoá với giá cả phải chăng. Vì vậv, DN thương mại
cần quản lý chặt chẽ chi phí mua hàng và các chi phí kinh doanh cũng

như xác định đúng giá của hàng xuất kho, làm cơ sở định giá bán
hợp lý.

1.2. TÓ C H Ứ C CÔ NG TÁC KÉ TOÁN T R O N G DO AN H
N G H IỆ P T H Ư Ơ N G MẠI
Kế toán là công cụ quản lý kinh tế tài chính cần thiết trong bất kỳ
chế độ kinh tế xã hội nào nhằm kiểm tra, giám sát các hoạt động kinh
tế tài chính trong các đơn vị kế toán cũng như trong phạm vi toàn bộ
nền kinh tế quốc dân. Vai trò của kế toán xuất phát từ yêu cầu thực tế
khách quan của quá trình quản lý hoạt động sản xuất kinh doanh. Đe
phát huy vai trò đó, vấn đề có tính chất quyết định là phải biết tổ chức
m ột cách khoa học và hợp lý công tác kế toán trong các đơn vị.
Tổ chức công tác kế toán trong đơn vị kế toán lù tổ chức lao động
kế toán để áp dụng các phương pháp kế locìn. nhằm thu nhận, xử lý
và cung cấp các thôrìíỊ tin kinh tế phục vụ cho công tác quản lý kình
tế đan vị.

1.2.1. Nguyên tắc tổ chức công tác kế toán trong doanh
nghiệp thương mại
N guyên íẳc th ứ nhất, tổ chức công tác kế toán trong DN phải tuân
thủ các văn bản pháp lý về kế toán hiện hành của N hà nước.
Để thực hiện được việc quản lý thống nhất công tác kế toán, Nhà
nước ban hành hệ thống văn bản pháp lý về kế toán, yêu cầu tất cả

8


các đon vị kế toán troníi nền kinh tế phái tuân theo. 'ĩro n g đó, Luật
Kế toán quy định về nội dung công tác kế toán, tổ chức bộ máy kế
toán, người làm công tác kế toán và hoạt động nghề nghiệp kế toán,

chuẩn mực kế toán đưa ra những nguyên tắc và phương pháp kế toán
cơ bản để ghi sổ kế toán và lập báo cáo tài chính, chế độ kế toán là
những quy định và hướng dẫn về kế toán trong một lĩnh vực hoặc một
số công việc cụ thể. Khi tổ chức công tác kế toán, việc tuân thủ các
văn bản pháp Iv về kế toán do Nhà nước ban hành sẽ đảm bảo kế toán
là một công cụ quản lý, giám sát chặt chẽ mọi hoạt động kinh tế, tài
chính, cung cấp thông tin đầy đủ, trung Ihực, đáp ứng yêu cầu tổ
chức, quản lý điều hành cùa cơ quan Nhà nước.
N guyên tắc thứ hai, tổ chức công tác kế toán phải phù hợp với
đặc điểm tổ chức kinh doanh, tổ chức quản lý của DN.
Trong mỗi nền kinh tế, các DN thương mại khác nhau sẽ có
nhữne đặc điểm và điều kiện riêng khác nhau, yêu cầu và trình độ
quản Iv kinh tế cũng khác nhau. Do đó, cũng có sự khác nhau vê tô
chức công tác kế toán. Chính vì vậy, khi tổ chức công tác kế toán DN,
phải căn cứ và đảm bảo sự phù hợp với đặc điểm và điều kiện riêng
của từiig đơn vị, như chức năng, nhiệm vụ, tính chất hoạt động của
DN, quy mô của DN, sự phân cấp quản lý của đơn vị, trình độ và yêu
cầu quản lý của đơii vị, số lượng và trình độ chuyên môn của nhân
viên kế toán, trình độ trang bị cơ sở vật chất kỹ thuật hạch toán, sự
phân bố m ạng lưới và điều kiện giao thông liên lạc.
Thực hiện nguyên tắc này, sẽ đảm bảo lựa chọn được m ô hình tổ
chức bộ máy kế toán phù hợp với đơn vị, hệ thông sô kê toán theo
hình thức kế toán thích hợp, phương pháp kế toán hàng tồn kho phù
hợp, và tìm được những phương án tối lai trong quá trình lựa chọn áp
dụng các quy định, các phương pháp kế toán.
Nguyên tẳc thứ ha, lựa chọn những người có đủ năng lực và điều
kiện làm công tác kế toán.
Người làm kế toán trong đơn vị phải có phẩm chất đạo đức nghê
nghiệp, trung thực, liêm khiết, phải có trình độ chuyên m ôn kế toán
đáp ứng được yêu cầu công tác kế toán. N hững người có trách nhiệm

điều hành quản lý DN và kế toán trưởng ở các D N nhà nước, Công ty