Kinh te chinh tri - kinh te hang hoa hoc thuyet gia tri thang du

CÂU HỎI
1. Sản xuất hàng hoá và các quy luật sản xuất hàng hoá? Liên hệ và nghiên cứu mô hình nền
kinh tế thị trường ở Việt Nam?
2. Học thuyêt GTTD của Mác và ý nghĩa lịch sử và thời đại của học thuyết? Liên hệ và
nghiên cứu về vấn đề bóc lột trong nền KTTT hiện nay ở Việt Nam và biểu hiện mới về sản xuất
GTTD trong nền kinh tế tri thức?
TRẢ LỜI
1. Sản xuất hàng hoá và các quy luật sản xuất hàng hoá? Liên hệ và nghiên cứu mô
hình nền kinh tế thị trường ở Việt Nam?
1.1. Sản xuất hàng hoá:
* Khái niệm: SXHH là một kiểu tổ chức kinh tế mà ở đó sản phẩm được sản xuất ra để trao
đổi, mua bán trên thị trường.
* Điều kiện ra đời và tồn tại của SXHH:
- Sự phân công lao động XH: Sự chuyên môn hoá sản xuất, phân chia người sản xuất thành
các ngành nghề khác nhau trong nền kinh tế. Và đây là điều kiện cần nhưng chưa đủ cho sản xuất
hàng hoá.
- Sự tách biệt tương đối về mặt kinh tế giữa những người sản xuất hàng hoá:
+ Mác đã xác định: Tồn tại chế độ tư hữu tư nhân về TLSX là điều kiện đủ cho sản xuất hàng
hoá ra đời.
+ Tính tách biệt tương đối về mặt kinh tế giữa những người sản xuất thể hiện ở điều kiện tồn
tại của SXHH. Do đó, ta phải thừa nhận nhiều hình thức sở hữu khác nhau trong XH thì SXHH
mới phát triển được; Phân công lao động XH là cơ sở để trao đổi; chế độ tư hữu tư nhân làm cho
trao đổi sản phẩm mang hình thức trao đổi hàng hoá.
* Mâu thuẫn cơ bản của SXHH:
- Giữa tính chất XH và tính tư nhân, cá biệt của lao động SXHH.
- Biểu hiện mâu thuẫn:
+ Lượng sản phẩm sản xuất ra và nhu cầu XH có thể không ăn khớp cả về quy mô lẫn cơ cấu,
chủng loại các giá trị sử dụng.
+ Hao phí lao động để sản xuất ra một loại sản phẩm có thể không phù hợp với mức độ XH
có thể chấp nhận.
Và mâu thuẫn chi được giải quyết trên thi trường khi hàng hoá bán được.

* Ưu thế của sản xuất hàng hoá:
- Đẩy mạnh quá trình XHH sản xuất.
- Tăng năng xuất lao động XH, thúc đẩy phát triển lực lượng SX trên quy mô lớn.
- Tâp trung và tích tụ các nguồn lực phát triển, phát huy lơi thế nhờ quy mô.
- Thay đổi tư duy kinh tế trong xã hội.
1.2. Quy luật của sản xuất hàng hoá:
* Quy luật giá trị: Là quy luật kinh tế cơ bản của sản xuất hàng hoá. Nó quy định mặt chất
và sự vận động về mặt lượng của giá trị HH. Quy luật giá trị quy định việc SX và trao đổ hàng hoá
phải tiến hành trên cơ sở hao phí LĐXH tất yếu, tức là giá trị hàng hoá do Lao động trừu tượng của
người sản xuất hàng hoá rạo ra và lượng giá trị của hàng hoá cá biệt phải phù hợp với lượng LĐXH
tất yếu để làm ra hàng hoá đó.
- Nội dung, yêu cầu của quy luật giá trị:
+ Đối với sản xuất: Hao phí lao động cá biệt phải phù hợp với hao phí LĐXH cần thiết: Tức
là hao phí LĐ cá biệt phải <= hao phí LĐ cần thiết thì hàng hoá mới có thể bán được trên TT.
+ Trong trao đổi hàng hoá: Quy luật yêu cầu trao đổi phải theo nguyên tắc ngang giá.
- Hình thức biểu hiện của quy luật:
+ Quy luật giá trị thực hiện thông qua sự biến động của giá cả trên thị trường.
+ Giá cả lấy lấy giá trị làm cơ sở, nó phụ thuộc vào giá trị. Giá cả xoay quanh giá trị hàng
hoá. Nhưng cuối cùng, tổng giá cả phù hợp với tổng giá trị của chúng.
+ Minh hoạ:


Cầu

>

Cung



Giá cả

>

Giá trị

Khi
Cầu =
Cung

Giá cả
=
Giá trị
Cầu <
Cung

Giá cả
<
Giá trị
Nhưng xét tổng thể nền kinh tế thì ∑ G = ∑ Gt vì bản chất của trao đổi là ngang giá.
- Tác dụng của quy luật giá trị: Là quy luật khách quan hoạt động tự phát phát sinh 3 tác dụng
+ Tự phát điều tiết sản xuất và lưu thông hàng hóa
- Điều tiết sản xuất : là phân bổ lại lực lượng sản xuất giữa các ngành dưới tác
động của lợi nhuận
- Tự phát điều tiết lưu thông: là xác lập lại các kênh di chuyển của hàng hóa, hàng
hóa dịch chuyển từ nơi giá cả thấp đến nơi giá cả cao
+ Kích LLSX phát triển:
Chứng minh: vì tất cả DN thông qua SXKD để thu được lợi nhuận tối đa, muốn thế thì Giá
trị cá biệt của DN < giá trị XH,  thu được lợi nhuận cao, muốn vậy phải cải tiến kỹ thuật, hợp lý
hóa sản xuất, đổi mới quản lý, lúc đầu việc này chỉ thực hiện ở một số DN sau mang tính XH, như

vậy nó đã thúc đẩy LLSX phát triển.
+ Thực hiện bình tuyển tự nhiên, phân hóa người sản xuất thành giàu và nghèo: Thị
trường chấp nhận sự thường phát phù hợp với năng lực, đóng góp của người sản xuất hàng hoá:
Chủ sở hữu TLSX giỏi, nhạy cảm với thị trường, sáng tạo, có năng lực sản xuất kinh doanh, nguồn
lực tốt có cơ hội làm giầu nhanh và ngược lại; Một số người làm ăn thua lỗ bị phá sản để tồn tại
buộc phải bán sức lao động và trở thành người đi làm thuê; Ngược lại số người làm ăn phát đạt, có
điều kiện tập trung nguồn lực trong tay để biến chúng thành phương tiện bóc lột lao động làm thuê.
Kết luận: Quy luật giá trị là quy luật kinh tế khách quan của sản xuất và trao đổi hàng hóa,
nó hoạt động cả trong giai đoạn CNTB cạnh tranh và CNTB độc quyền. Ở giai đoạn CNTB cạnh
tranh QLGT biểu hiện qua quy luật giá cả sản xuất, ở giai đoạn CNTB độc quyền QLGT biểu hiện
qua quy luật giá cả độc quyền.
* Quy luật cạnh tranh: Cạnh tranh là sự ganh đua về kinh tế giữa những chủ thể trong nền
sản xuất hàng hóa nhằm giành giật những điều kiện thuận lợi trong sản xuất, tiêu thụ hoặc tiêu dùng
hàng hóa để từ đó thu được nhiều lợi ích nhất cho mình; Cạnh tranh có thể diễn ra giữa người sản
xuất với người tiêu dùng , hoặc giữa người tiêu dùng với người tiêu dùng; giữa người sản xuất với
người sản xuất.
- Nội dung của quy luật:
+ Trong nền sản xuất hàng hoá, sự cạnh tranh giữa những người sản xuất hàng hoá, giữa
người sản xuất và người tiêu dùng là một tất yếu khách quan, là yêu cầu thường xuyên đối với
những người sản xuất hàng hoá .
+ Cạnh tranh có vai trò rất quan trọng là một trong những động lực mạnh mẽ nhất thúc đẩy
sản xuất phát triển. Nó buộc người sản xuất phải thừơng xuyên năng động, nhạy bén, cải tiến kỹ
thuật. Để nâng cao chất lượng và hiệu quả kinh tế. Đó là cạnh tranh lành mạnh.
+ Bên cạnh mặt tích cực, cạnh tranh còn có mặt tiêu cực, biểu hiện cạnh tranh không lành
mạnh như dùng những thủ đoạn vi phạm đạo đức hoặc vi phạm pháp luật nhằm thu được nhiều lợi
ích cho mình nhất, gây tổn hại đến lợi ích của tập thể, xã hội cộng đồng, như làm hàng giả, buôn
lậu, trốn thuế…
* Quy luật cung cầu và giá cả hàng hóa.
- Cầu được hiểu là nhu cầu có khả năng thanh toán của xã hội về một loại hàng hoá hay dịch
vụ nào đó trên thị trường ở các mức giá trong một khoảng thời gian nhất định .

Cầu có liên quan đến nhu cầu nhưng không đồng nhất với nhu cầu. Quy mô của cầu phụ
thuộc vào các yếu tố: Nhu cầu mua sắm của XH; Khả năng mua sắm của dân cư: thu nhập, sức mua
của đồng tiền, giá cả hàng hóa, lãi suất, thị hiếu của người tiêu dùng...


- Cung về một loại hàng hoá hay dịch vụ là tổng số hàng hóa hay dịch vụ đó mà các chủ thể
kinh tế đưa ra bán trên thị trường ở các mức giá trong một khoảng thời gian nhất đinh, bao gồm cả
hàng hoá hoá bán được và hàng hoá chưa bán được; Cung chịu ảnh hưởng của hai nhân tố: Ảnh
hưởng của giá cả và thu nhập.
Cung và cầu có mối quan hệ chặt chẽ với nhau.
- Cầu xác định cung và ngược lại, cung xác định cầu.
+ Cầu xác định khối lượng, cơ cấu của cung về hàng hóa
+ Cung tác động đến cầu, kích cầu.
Vì vậy người sản xuất hàng hóa phải thường xuyên nghiên cứu nhu cầu thị hiếu, sở thích
của người tiêu dùng, dự đoán sự thay đổi của cầu, phát hiện nhu cầu mới... để cải tiến chất lượng,
hình thức, mẫu mã cho phù hợp, đồng thời phải quảng cáo để kích thích cầu.
- Cung - cầu không chỉ có mối quan hệ với nhau mà còn ảnh hưởng tới giá cả:
Khi cung = cầu, thì giá cả = giá trị
Khi cung > cầu, thì giá cả < giá trị
Khi cung < cầu, thì giá cả > giá trị
Như vậy, chúng ta thấy rằng: cạnh tranh, cung cầu, giá cả, giá trị luôn đi liền với nhau và
cùng tác động đến sản xuất và lưu thông hàng hóa.
* Quy luật lưu thông tiền tệ và lạm phát
- Quy luật lưu thông tiền tệ.
+ Quy luật lưu thông tiền tệ là quy luật quy định số lượng tiền cần thiết cho lưu thông hàng
hóa ở mỗi thời ký nhất định.
+ Khi tiền mới chỉ thực hiện chức năng là phương tiện lưu thông, thì số lượng tiền cần thiết
cho lưu thông được tính theo công thức :
M=(P . Q)/V
Trong đó:

M: lượng tiền cần thiết trong lưu thông.
P : Mức giả cả
Q: Khối lượng hàng hóa đem ra lưu thông
V: số vòng luân chuyển trung bình của một đơn vị tiền tệ
- Lạm phát:
Là một hiện tượng khủng hoảng tiền tệ, đồng tiền bị mất giá vì tiền giấy không thực hiện
được chức năng là phương tiện cất trữ. Do đó biểu hiện của lam phát là mức giá chung của toàn bộ
nền kinh tế tăng lên.
Nói chung làm phát là hiện tượng chung của nền kinh tế hàng hóa và có tác động đến đời
sống kinh tế xã hội.
Nguyên nhân dẫn đến lạm phát là do sự mất cân đối giữa hàng và tiến, do số lượng tiền giấy
vượt quá mức trong lưu thông

1.3. Liên hệ và nghiên cứu mô hình kinh tế thị trường ở Việt Nam:
Sau 15 năm, kể từ khi Việt Nam bước vào thực hiện mô hình kinh tế thị trường định hướng
xã hội chủ nghĩa, nền kinh tế Việt Nam đã đạt được nhiều kết quả và thành tựu đáng mừng, làm
thay đổi khá rõ tình hình đất nước. Kinh tế ra khỏi tình trạng khủng hoảng, hoạt động ngày càng
năng động và có hiệu quả. Của cải xã hội ngày càng nhiều, hàng hóa ngày càng phong phú. Đời
sống nhân dân từng bước được cải thiện. Đất nước chẳng những giữ vững được ổn định chính trị
trước những chấn động lớn trên thế giới mà còn có bước phát triển đi lên. Tổng sản phẩm trong
nước (GDP) tăng bình quân 7% /năm. Nông nghiệp phát triển liên tục, đặc biệt là về sản xuất lương
thực, nuôi trồng và khai thác thủy sản. Giá trị sản xuất công nghiệp tăng 13,5%/năm. Hệ thống kết
cấu hạ tầng được tăng cường. Các ngành dịch vụ, xuất khẩu và nhập khẩu phát triển. Quan hệ đối
ngoại và hội nhập kinh tế quốc tế không ngừng được mở rộng,… Tuy nhiên, cũng có nhiều vấn đề
mới đặt ra cần được tiếp tục nghiên cứu và giải quyết.


Từ thực tiễn phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa trong thời gian qua và
căn cứ vào yêu cầu phát triển trong thời gian tới, có thể xác định những phương hướng, nhiệm vụ
cơ bản phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam như sau:

1 – Phải tiếp tục thực hiện một cách nhất quán chính sách phát triển kinh tế nhiều thành
phần, coi các thành phần kinh tế kinh doanh theo pháp luật đều là bộ phận cấu thành quan trọng
của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, cùng phát triển lâu dài, hợp tác và cạnh
tranh lành mạnh. Không nên có thái độ định kiến và kỳ thị đối với bất cứ thành phần kinh tế nào.
Kinh tế nhà nước phải phát huy được vai trò chủ đạo trong nền kinh tế quốc dân, là nhân tố
mở đường cho sự phát triển kinh tế, là lực lượng vật chất quan trọng và là công cụ để Nhà nước
định hướng và điều tiết vĩ mô nền kinh tế. Doanh nghiệp nhà nước giữ những vị trí then chốt; đi
đầu ứng dụng tiến bộ khoa học và công nghệ; nêu gương về năng suất, chất lượng, hiệu quả kinh tế
– xã hội và chấp hành pháp luật.
Đẩy mạnh việc củng cố, sắp xếp, điều chỉnh cơ cấu của các doanh nghiệp nhà nước; đồng
thời tiếp tục đổi mới cơ chế, chính sách để tạo động lực phát triển và nâng cao hiệu quả hoạt động
của các doanh nghiệp nhà nước theo hướng xóa bao cấp; doanh nghiệp thực sự cạnh tranh bình
đẳng trên thị trường, tự chịu trách nhiệm về sản xuất, kinh doanh; nộp đủ thuế và có lãi; thực hiện
tốt quy chế dân chủ trong doanh nghiệp.
Kinh tế tập thể gồm các hình thức hợp tác đa dạng, trong đó hợp tác xã là nòng cốt. Các hợp
tác xã dựa trên sở hữu của các thành viên và sở hữu tập thể, liên kết rộng rãi những người lao động,
các hộ sản xuất, kinh doanh, các doanh nghiệp nhỏ và vừa, không giới hạn quy mô, lĩnh vực và địa
bàn; liên kết công nghiệp và nông nghiệp, doanh nghiệp nhà nước và kinh tế hộ nông thôn. Nhà
nước giúp hợp tác xã đào tạo cán bộ, ứng dụng khoa học và công nghệ, thông tin, mở rộng thị
trường, xây dựng các quỹ hỗ trợ phát triển hợp tác xã.
Kinh tế cá thể, tiểu chủ cả ở nông thôn và thành thị có vị trí quan trọng lâu dài. Nhà nước
tạo điều kiện và giúp đỡ phát triển, bao gồm cả các hình thức tổ chức hợp tác tự nguyện, làm vệ
tinh cho các doanh nghiệp hoặc phát triển lớn hơn.
Kinh tế tư bản tư nhân được khuyến khích phát triển rộng rãi trong những ngành nghề sản
xuất, kinh doanh mà pháp luật không cấm. Tạo môi trường kinh doanh thuận lợi về chính sách,
pháp lý để kinh tế tư bản tư nhân phát triển trên những định hướng ưu tiên của Nhà nước, kể cả đầu
tư ra nước ngoài; chuyển thành doanh nghiệp cổ phần, bán cổ phần cho người lao động; liên doanh,
liên kết với nhau, với kinh tế tập thể và kinh tế nhà nước. Xây dựng quan hệ tốt giữa chủ doanh
nghiệp và người lao động.
Tạo điều kiện để kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài phát triển thuận lợi, hướng vào các sản

phẩm xuất khẩu, xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế, xã hội gắn với thu hút công nghệ hiện đại, tạo
thêm nhiều việc làm. Cải thiện môi trường kinh tế và pháp lý để thu hút mạnh vốn đầu tư nước
ngoài.
Phát triển đa dạng kinh tế tư bản nhà nước dưới dạng các hình thức liên doanh, liên kết giữa
kinh tế nhà nước với kinh tế tư bản tư nhân trong nước và ngoài nước, mang lại lợi ích thiết thực
cho các bên đầu tư kinh tế. Chú trọng các hình thức tổ chức kinh doanh đan xen, hỗn hợp nhiều
hình thức sở hữu, giữa các thành phần kinh tế với nhau, giữa trong nước và ngoài nước. Phát triển
mạnh hình thức tổ chức kinh tế cổ phần nhằm huy động và sử dụng rộng rãi vốn đầu tư xã hội.
2 – Tiếp tục tạo lập đồng bộ các yếu tố thị trường; đổi mới và nâng cao hiệu lực quản lý
kinh tế của Nhà nước. Nhìn chung, kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam mới
được bắt đầu, trình độ còn thấp, chất lượng, hiệu quả, khả năng cạnh tranh chưa cao. Nhiều thị
trường còn sơ khai, chưa đồng bộ. Vì vậy, phải đổi mới mạnh mẽ tư duy hơn nữa, đẩy mạnh việc
hình thành các loại thị trường. Đặc biệt quan tâm các thị trường quan trọng nhưng hiện chưa có
hoặc còn sơ khai như: thị trường lao động, thị trường chứng khoán, thị trường bất động sản, thị
trường khoa học và công nghệ, đáp ứng nhu cầu đa dạng và nâng cao sức mua của thị trường trong
nước, cả ở thành thị và nông thôn, chú ý thị trường các vùng có nhiều khó khăn. Chủ động hội nhập
thị trường quốc tế. Hạn chế và kiểm soát độc quyền kinh doanh.
Mặt khác, phải đổi mới sâu rộng cơ chế quản lý kinh tế, phát huy những yếu tố tích cực của
cơ chế thị trường, triệt để xóa bỏ bao cấp trong kinh doanh, tăng cường vai trò quản lý và điều tiết
vĩ mô của Nhà nước, đấu tranh có hiệu quả chống các hành vi tham nhũng, lãng phí, gây phiền hà.
Nhà nước tạo môi trường pháp lý thuận lợi, bình đẳng cho các doanh nghiệp cạnh tranh và hợp tác


để phát triển; bằng chiến lược, quy hoạch, kế hoạch và chính sách, kết hợp với sử dụng lực lượng
vật chất của Nhà nước để định hướng phát triển kinh tế – xã hội, khai thác hợp lý các nguồn lực của
đất nước, bảo đảm cân đối vĩ mô nền kinh tế, điều tiết thu nhập; kiểm tra, thanh tra mọi hoạt động
kinh doanh theo quy định của pháp luật, chống buôn lậu, làm hàng giả, gian lận thương mại.
Tiếp tục đổi mới các công cụ quản lý vĩ mô của Nhà nước đối với nền kinh tế, trong đó đặc
biệt coi trọng việc xây dựng và hoàn thiện hệ thống các cơ chế chính sách, luật pháp, đổi mới công
tác kế hoạch hóa, nâng cao chất lượng công tác xây dựng các chiến lược, quy hoạch và kế hoạch

phát triển kinh tế – xã hội; tăng cường công tác thông tin kinh tế – xã hội trong nước và quốc tế,
công tác kế toán, thống kê; ứng dụng rộng rãi các thành tựu khoa học và công nghệ trong công tác
dự báo, kiểm tra tình hình thực hiện ở cả cấp vĩ mô và doanh nghiệp.
3 – Giải quyết tốt các vấn đề xã hội, hướng vào phát triển và lành mạnh hóa xã hội, thực
hiện công bằng xã hội, coi đây là một nội dung rất quan trọng của định hướng xã hội chủ nghĩa, bảo
đảm tính ưu việt của chế độ xã hội mới. Điều đó chẳng những tạo động lực mạnh mẽ nhằm phát
triển sản xuất, tăng năng suất lao động mà còn thực hiện bình đẳng trong các quan hệ xã hội,
khuyến khích nhân dân làm giàu chính đáng và hợp pháp, điều tiết các quan hệ xã hội.
Trong tình hình cụ thể hiện nay ở Việt Nam, phải bằng nhiều giải pháp tạo ra nhiều việc
làm mới. Chăm lo cải thiện điều kiện làm việc, bảo đảm an toàn vệ sinh lao động, phòng chống tai
nạn và bệnh nghề nghiệp cho người lao động. Từng bước mở rộng hệ thống bảo hiểm xã hội và an
sinh xã hội. Sớm xây dựng và thực hiện chính sách bảo hiểm cho người lao động thất nghiệp. Cải
cách cơ bản chế độ tiền lương đối với cán bộ, công chức, khuyến khích người có tài, người làm
việc giỏi, khắc phục tình trạng lương và trợ cấp bất hợp lý; tôn trọng thu nhập hợp pháp của người
kinh doanh.
Tiếp tục thực hiện chương trình xóa đói, giảm nghèo, chăm sóc những người có công với
nước, thương binh, bệnh binh, cha mẹ, vợ con liệt sĩ, gia đình chính sách – một yêu cầu rất lớn đối
với một đất nước phải chịu nhiều hậu quả sau 30 năm chiến tranh. Đồng thời đẩy mạnh cuộc đấu
tranh phòng chống tội phạm, giữ gìn trật tự và kỷ cương xã hội, ngăn chặn và bài trừ các tệ nạn xã
hội, nhất là tệ nạn ma tuý, mại dâm, lối sống không lành mạnh, những hành vi trái pháp luật và đạo
lý. Kiên quyết đấu tranh với tệ tham nhũng, hối lộ, làm giàu bất chính, kinh doanh không hợp pháp,
gian lận thương mại… cùng với những tiêu cực khác do mặt trái của cơ chế thị trường gây ra. Kết
quả cụ thể của cuộc đấu tranh này là thước đo bản lĩnh, trình độ và năng lực quản lý của Nhà nước
pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân và vì dân.
4 – Giữ vững và tăng cường sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản. Đây là vấn đề có tính nguyên
tắc và là nhân tố quyết định nhất bảo đảm định hướng xã hội chủ nghĩa của kinh tế thị trường, cũng
như toàn bộ sự nghiệp phát triển của đất nước. Đây cũng là một trong những bài học lớn nhất được
rút ra trong những năm đổi mới.
Càng đi vào kinh tế thị trường, thực hiện dân chủ hóa xã hội, mở rộng hợp tác quốc tế càng
phải tăng cường và đổi mới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản. Thực tế ở một số nước cho thấy, chỉ

cần một chút mơ hồ, buông lỏng sự lãnh đạo của Đảng là lập tức tạo điều kiện cho các thế lực thù
địch dấn tới phá rã sự lãnh đạo của Đảng, cướp chính quyền, đưa đất nước đi con đường khác.
Hiện nay, có ý kiến cho rằng, đã chuyển sang kinh tế thị trường – tức là nền kinh tế vận
động theo quy luật giá trị, quy luật cung cầu, quy luật cạnh tranh… thì không cần phải có sự lãnh
đạo của Đảng Cộng sản. Sự lãnh đạo của Đảng nhiều khi cản trở, làm “vướng chân” sự vận hành
của kinh tế (?). Ý kiến này không đúng và thậm chí rất sai lầm. Bởi vì như trên đã nói, Việt Nam
chủ trương phát triển kinh tế thị trường nhưng không phải để cho nó vận động một cách tự phát, mù
quáng mà phải có lãnh đạo, hướng dẫn, điều tiết, phát huy mặt tích cực, hạn chế mặt tiêu cực, vì lợi
ích của đại đa số nhân dân, vì một xã hội công bằng và văn minh. Người có khả năng và điều kiện
làm được việc đó không thể ai khác ngoài Đảng Cộng sản – là đảng phấn đấu cho mục tiêu lý tưởng
xã hội chủ nghĩa và cộng sản chủ nghĩa, thật sự đại diện và bảo vệ lợi ích của giai cấp công nhân và
nhân dân lao động.
Đảng lãnh đạo có nghĩa là Đảng đề ra đường lối, chiến lược phát triển của đất nước nói
chung, của lĩnh vực kinh tế nói riêng, bảo đảm tính chính trị, tính định hướng đúng đắn trong sự
phát triển kinh tế, làm cho kinh tế chẳng những có tốc độ tăng trưởng và năng suất lao động cao, có
lực lượng sản xuất không ngừng lớn mạnh mà còn đi đúng định hướng xã hội chủ nghĩa, tức là hạn
chế được bất công, bóc lột, chăm lo và bảo vệ lợi ích của đại đa số nhân dân lao động. Trên cơ sở


đường lối, chiến lược đó, Đảng lãnh đạo toàn bộ hệ thống chính trị và guồng máy xã hội, trước hết
là Nhà nước, tổ chức thực hiện bằng được phương hướng và nhiệm vụ đã đề ra.
Đương nhiên, để có đủ trình độ, năng lực lãnh đạo, Đảng phải thực sự trong sạch, vững
mạnh cả về chính trị, tư tưởng và tổ chức, gắn bó chặt chẽ với nhân dân, được nhân dân tin cậy và
ủng hộ. Đặc biệt, trong tình hình hiện nay, đội ngũ cán bộ, đảng viên của Đảng phải có bản lĩnh
chính trị vững vàng, kiên định mục tiêu lý tưởng, có trí tuệ, có kiến thức, giữ gìn đạo đức cách
mạng và lối sống lành mạnh, đấu tranh khắc phục có hiệu quả tệ tham nhũng và các hiện tượng
thoái hóa, hư hỏng trong Đảng và trong bộ máy của Nhà nước.
Tóm lại, sự hình thành tư duy kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa không chỉ đơn
thuần là sự tìm tòi và phát kiến về mặt lý luận của chủ nghĩa xã hội, mà còn là sự lựa chọn và
khẳng định con đường và mô hình phát triển trong thực tiễn mang tính cách mạng và sáng tạo của

Việt Nam. Phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là một quá trình tất yếu phù
hợp với quy luật phát triển của thời đại và đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước.
Tuy nhiên, đây là sự nghiệp vô cùng khó khăn, phức tạp, lâu dài, bởi lẽ nó rất mới mẻ, chưa
có tiền lệ, phải vừa làm vừa rút kinh nghiệm. Riêng về mặt lý luận cũng còn không ít vấn đề phải
tiếp tục đi sâu nghiên cứu, tổng kết, làm sáng tỏ. Chẳng hạn như: các vấn đề về chế độ sở hữu và
các thành phần kinh tế; về lao động và bóc lột; về quản lý doanh nghiệp nhà nước ra sao để nó
đóng được vai trò chủ đạo; làm thế nào để thực hiện được công bằng xã hội trong điều kiện kinh tế
còn thấp kém; vấn đề bản chất giai cấp công nhân của Đảng trong điều kiện phát triển kinh tế nhiều
thành phần; các giải pháp tăng cường sức mạnh và hiệu lực của Nhà nước xã hội chủ nghĩa, chống
quan liêu, tham nhũng, v.v..
Với phương châm “Hãy bắt tay vào hành động, thực tiễn sẽ cho câu trả lời”, hy vọng rằng
từng bước, từng bước, thực tiễn sẽ làm sáng tỏ được các vấn đề nêu trên, góp phần làm phong phú
thêm lý luận về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội phù hợp với điều kiện Việt
Nam trong thời đại ngày nay.


2. Học thuyết GTTD của Mác và ý nghĩa lịch sử và thời đại của học thuyết? Liên hệ và
nghiên cứu về vấn đề bóc lột trong nền KTTT hiện nay ở Việt Nam và biểu hiện mới về sản
xuất GTTD trong nền kinh tế tri thức?
Giá trị thặng dư được hình thành trong quá trình sản xuất tư bản chủ nghĩa. Nhưng để có
được giá trị thặng dư thì phải thông qua lưu thông, để thực hiện giá trị thặng dư đã có sẵn trong
hàng hóa (H'). Đến đây giá trị thặng dư được chuyển hóa ( biến tướng) thành lợi nhuận nhằm che
đậy bản chất bóc lột của nhà tư bản
2.1. Lợi nhuận bình quân và giá cả sản xuất:
* Chi phí sản xuất tư bản chủ nghĩa, lợi nhuận và tỷ suất lợi nhuận.
- Chi phí sản xuất tư bản chủ nghĩa
Trong bài sản xuất giá trị thặng dư ta biết: giá trị hàng hóa = c + v + m
+ Nếu gọi giá trị hàng hóa là W thì W = c + v + m
Đó chính là chi phí lao động thực tế của xã hội để sản xuất ra hàng hóa.
Nhưng đối với nhà tư bản để sản xuất hàng hóa họ chỉ cần ch phí một lượng tư bản để mua tư liệu sản

xuất (c) và mua sức lao động (v). Chi phí đó gọi là chi phí sản xuất tư bản chủ nghĩa( ký hiệu là k)
K=c+v
Vậy, chi phí sản xuất tư bản chủ nghĩa là phần giá trị bù lại giá cả của những tư liệu sản xuất và
giá cả sức lao động đã tiêu dùng để sản xuất ra hàng hóa cho nhà tư bản.
Nếu dùng K để chỉ chi phí sản xuất tư bản thì W = c + v + m chuyển thành W = K + m
So sánh giữa chi phí sản xuất tư bản chủ nghĩa và giá trị hàng hóa có sự khác nhau cả về chất và lượng.
Về chất:
+ Chi phí sản xuất TBCN mới chỉ là chi phí về tư bản.
+ Còn giá trị hàng hóa là sự chi phí về thực tế xã hội để sản xuất ra hàng hóa
(chi phí lao động xã hội cần thiết để sản xuất ra hàng hóa)
Về lượng:
K=c+v
W=c+v+m
W > K một lượng m
- Lợi nhuận:
Như trên đã trình bày W>K một lượng m (ở đây là sự so sánh giữa chi phí sản xuất tư bản
với giá trị hàng hóa mà nhà tư bản bán ra trên thị trường)
Vậy lợi nhuận chính là giá trị thặng dư mà nhà tư bản thu được sau khi bán hàng.
+ Khái niệm: Lợi nhuận chính là giá trị thặng dư được quan niệm là kết quả của toàn bộ tư
bản ứng trước, là kết quả của toàn bộ tư bản đầu tư vào sản xuất kinh doanh :
P=W–K
Lợi nhuận là hình thức biến tướng của giá trị thặng dư, nó phán ánh sai lệch bản chất bóc lột
của chủ nghĩa tư bản. Như vậy, che đậy quá trình bóc lột giá trị thặng dư của tư bản đối với công nhân.
Chú ý: Giữa m và P có sự khác nhau:
Khi nói tới m là hàm ý so sánh với v còn khi nói tới P là hàm ý so sánh với c + v. Trên thực
tế giữa P và m thường không bằng nhau vì phụ thuộc vào cung cầu, nhưng trên phạm vi toàn xã hội
thì tổng số lợi nhuận luôn ngang bằng với tổng số giá trị thặng dư.
- Tỷ suất lợi nhuận.
Khi giá trị thặng dư chuyển hóa thành lợi nhuận thì tỷ suất giá trị thặng dư chuyển hóa
thành tỷ suất lợi nhuận.

Tỷ suất lợi nhuận là tỷ lệ phần trăm giữa tổng số giá trị thặng dư và toàn bộ tư bản ứng
trước, ký hiệu là P':
P’ = [m/(c +v)]. 100 % hay P’ = (P/t). 100 %
+Về lượng: Thì P' luôn luôn nhỏ hơn m' : vì P’ = m/ ( c + v) còn m’ = m/ v
+Về chất: tỷ suất giá trị thặng dư biểu hiện đúng mức độ bóc lột của nhà tư bản đối với lao
động. Còn tỷ suất lợi nhuận chỉ nói lên mức doanh lợi của việc đầu tư tư bản.
Tỷ suất lợi nhuận chỉ cho các nhà đầu tư tư bản thấy đầu tư vào đâu thì có lợi hơn. Do đó, tỷ suất
lợi nhuận là mục tiêu cạnh tranh và là động lực thúc đẩy sự họat động của các nhà tư bản.
Tỷ suất lợi nhuận cao hay thấp tùy thuộc vào nhiều nhân tố như: tỷ suất giá trị thặng dư, cấu tạo
hữu cơ của tư bản, tốc độ chu chuyển tư bản, sự tiết kiệm tư bản bất biến.


* Sự hình thành tỷ suất lợi nhuận bình quân và giá cả sản xuất:
- Cạnh tranh trong nội bộ ngành và sự hình thành giá cả thị trường
+ Cạnh tranh trong nội bộ là cạnh tranh giữa các xí nghiệp trong cùng một ngành, sản xuất
cùng một loại hàng hóa, nhằm mục đích giành ưu thế trong sản xuất và trong tiêu thụ hàng hóa để
thu được lợi nhuận siêu ngạch.
+ Các biện pháp: Cải tiến ký thuật, hợp lý hóa sản xuất, nâng cao chất lượng hàng hóa...làm
cho giá trị cá biệt của hàng hóa < giá trị xã hội -> P siêu nghạch
+ Kết quả cạnh tranh trong nội bộ ngành dẫn đến hình thành giá trị xã hội của hàng hóa, làm
cho điều kiện sản xuất trung bình của một ngành thay đổi, giá trị xã hội của hàng hóa giảm xuống,
chất lượng hàng hóa được nâng cao, chủng loại hàng hóa phong phú...
- Cạnh tranh giữa các ngành và sự hình thành tỷ suất lợi nhuận bình quân
+ Cạnh tranh giữa các ngành là cạnh tranh giữa các xí nghiệp tư bản kinh doanh trong các
ngành sản xuất khác nhau, nhằm mục đích tìm nơi đầu tư có lợi hơn.
+ Tỷ suất lợi nhuận bình quân là " con số trung bình" của tất cả các tỷ suất lợi nhuận khác
nhau hay tỷ suất lợi nhuận bình quân là tỷ số theo phần trăm giữa tổng giá trị thặng dư và tổng tư
bản xã hội:
Tỷ suất lợi nhuận bình quân = ( P'1 + P'2 + P'3 + ... + P'n)/N
+ Lợi nhuận bình quân:

Lợi nhuận bình quân là lợi nhuận bằng nhau của tư bản bằng nhau đầu tư vào các ngành sản
xuất khác nhau. Nó chính là lợi nhuận mà các nhà tư bản thu được căn cứ vào tổng tư bản đầu tư,
nhân với tỷ suất lợi nhuận bình quân, không kể cấu tạo thành hữu cơ của nó như thế nào.
- Sự hình thành giá cả sản xuất.
Trong nền sản xuất tư bản chủ nghĩa, khi hình thành tỷ suất lợi nhuận bình quân( P' ) thì giá
trị hàng hóa chuyển hóa thành giá cả sản xuất:
Giá cả sản xuất là giá cả bằng chi phí sản xuất cộng với lợi nhuận bình quân :
Giá cả sản xuất = k + tỷ suất lợi nhuận bình quân
2.2. Các hình thái tư bản và lợi nhuận của chúng:
Trong nền kinh tế tư bản chủ nghĩa có rất nhiều hình thức kinh doanh khác nhau. Sự đa
dạng đó biểu hiện thành các hình thái tư bản: Tư bản công nghiệp, tư bản thương nghiệp, tư bản
cho vay, tư bản kinh doanh nông nghiệp và địa tô tư bản chủ nghĩa:
* Tư bản thương nghiệp và lợi nhuận thương nghiệp:
- Nguồn gốc của tư bản thương nghiệp
+ Tư bản thương nghiệp xuất hiện rất sớm trong lịch sử. Nó ra đời, tồn tại trên cơ sở lưu
thông hàng hóa và lưu thông tiền tệ.
Trước chủ nghĩa tư bản: Lợi nhuận của tư bản thương nghiệp chủ yếu là do mua rẻ, bán đắt.
Trong thời kỳ chủ nghĩa tư bản: Tư bản thương nghiệp là một bộ phận của tư bản công
nghiệp tách rời chuyên đảm nhiệm khâu lưu thông hàng hóa.
Như vậy, Hoạt động của tư bản thương nghiệp chỉ là những hoạt động phục vụ cho quá
trình thực hiện hàng hóa tư bản công nghiệp với công thức:T - H - T'
+ Đặc điểm của tư bản thương nghiệp: Tư bản thương nghiệp vừa phụ thuộc vàn tư bản
công nghiệp, vừa có tính độc lập tương đối:
Phụ thuộc: Tư bản thương nghiệp chỉ là một bộ phận của tư bản công nghiệp
Độc lập tương đối: thực hiện chức năng chuyển hóa cuối cùng của hàng hóa thành tiền trở
thành chức năng riêng biệt tách khỏi tư bản công nghiệp, nằm trong tay người khác .
+ Vai trò của tư bản thương nghiệp: Khi tư bản thương nghiệp xuất hiện, nó có vai trò và lợi
ích to lớn đối với xã hội :
Nhờ có thương nhân chuyên trách việc mua bán hàng hóa nên:
Lượng tư bản ứng vào lưu thông và chi phí lưu thông nhỏ hơn khi những người sản xuất

trực tiếp đảm nhiệm chức năng này .
Người sản xuất có thể tập trung thời gian chăm lo việc sản xuất, giảm dự trữ sản xuất, nâng
cao hiệu quản kinh tế, tăng giá trị thặng dư .


Rút ngắn thời gian lưu thông tăng nhanh chu chuyển tư bản , từ đó tăng tỷ suất và khối
lượng giá trị thặng dư hàng năm .
- Lợi nhuận thương nghiệp: Tư bản thương nghiệp nếu chỉ giới hạn trong việc mua và bán
hàng hóa, không kể việc chuyên chở, bảo quản, đóng gói thì không tạo ra giá trị và giá trị thặng dư .
+ Nhưng vì là tư bản nó chỉ hoạt động với mục đích thu lợi nhuận . Vậy lơi nhuận thương
nghiệp là gì ? Do đâu mà có ?
Lợi nhuận thương nghiệp là một phần giá trị thặng được tạo ra trong quá trình sản xuất mà tư
bản công nghiệp" nhường cho" tư bản công nghiệp để tư bản thương nghiệp bán hàng hóa cho mình.
Tư bản công nghiệp "nhường" một phần giá trị thặng dư cho tư bản thương nghiệp bằng
cách bán hàng hóa thấp hơn giái trị thực tế của nó, để rối tư bản thương nghiệp bán đúng giá trị thu
về lợi nhuận thương nghiệp.
Việc phân phối giá trị thặng dư giữa tư bản công nghiệp và tư bản thương nghiệp diễn ra theo
quy luật tỷ suất lợi nhuận bình quân thông qua cạnh tranh và thông qua chênh lệch giữa cả sản xuất cuối
cùng (Giá bản lẻ thương nghiệp) và giá cả sản xuất công nghiệp (giá bán buôn công nghiệp)
* Tư bản cho vay và lợi tức cho vay
- Sự hình thành tư bản:
+ Khái niệm: Tư bản cho vay là tư bản tiền tệ tạm thời nhàn rỗi, mà người chủ của nó cho
nhà tư bản khác sử dụng trong thời gian nhất định để nhận được số tiền lời nào đó, gọi là lợi tức .
+ Đặc điểm: Tư bản cho vay có đặc điểm :
Quyền sở hữu tách rời quyền sử dụng tư bản (Tư bản đi vay là tư bản sử dụng; Tư bản cho
vay là tư bản sở hữu)
Tư bản cho vay là một hàng hóa đặc biệt: vì khi cho vay người cho vay không mất quyền sở
hữu còn người đi vay chỉ được mua quyền sử dụng trong một thời gian nhất định.
Tư bản cho vay là tư bản được sùng bái nhất, do vận động theo công
thức: T - T' nên nó gây cảm giác tiền có thể đẻ ra tiền.

+ Tác dụng: Tư bản cho vay ra đời, góp phần vào việc tích tụ, tập trung tư bản, mở rộng sản
xuất... đẩy nhanh tốc độ chu chuyển của tư bản góp phần tăng thêm tổng giá trị thặng dư cho xã hội.
* Công ty cổ phần, tư bản giả và thị trường chững khoán
- Công ty cổ phần:
+ Công ty cổ phần là loại xí nghiệp lớn mà vốn của nó hình thành từ việc liên kết nhiều tư
bản cá biệt và các nguồn tiết kiệm cá nhân, thông qua việc phát hành cổ phiếu.
+ Cổ phiếu là loại chứng khoán có giá, bảo đảm cho người sở hữu nó được quyền nhận một
phần thu nhập của công ty dưới hình thức lợi tức cổ phiếu(cổ tức).
Cổ phiếu được mua bán trên thị trường theo giá cả gọi là thị giá cổ phiếu. Thị giá này phụ
thuộc vào lợi tức cổ phiếu và tỷ suất lợi tức tiền giử ngân hàng.
Người mua cổ phiếu gọi là cổ đông.
- Tư bản giả: Tư bản giả là tư bản tồn tại dưới hình thức chứng khoán có giá, nó mang lại
thu nhập cho người sử hữu chứng khoán đó.
- Thị trường chứng khoán: Thị trường chứng khoán là thị trường mua bán các loại chứng
khoán có giá.
* Tư bản kinh doanh nông nghiệp và địa tô tư bản chủ nghĩa.
- Tư bản kinh doanh nông nghiệp:
+Trong nông nhiệp, quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa được hình thành chủ yếu theo hai
con đường:
Thông qua cải cách, dần dần chuyển kinh tế địa chủ phong kiến sang kinh doanh theo
phương thức tư bản chủ nghĩa.
Thông qua cách mạng dân chủ tư sản, xóa bỏ kinh tế địa chủ phong kiến, phát triển kinh tế
tư bản chủ nghĩa.
- Bản chất của địa tô tư bản chủ nghĩa: Địa tô tư bản chủ nghĩa là bộ phận lợi nhuận siêu ngạch
ngoài lợi nhuận bình quân của tư bản đầu tư trong nông nghiệp do công nhân nông nghiệp tạo ra mà
nhà tư bản kinh doanh nông nghiệp phải nộp cho địa chủ với tư cách là kẻ sở hữu ruộng đất.
- Các hình thức địa tô tư bản chủ nghĩa:
+ Địa tô chênh lệch: Là phần lợi nhuận siêu ngạch ngoài lợi nhuận bình quân thu được trên
ruộng đất có điều kiện sản xuất thuận lợi hơn. Nó là số chênh lệch giữa giá cả sản xuất chung được

quyết định bởi điều kiện sản xuất trên ruộng đất xấu nhất và giá cả sản xuất cá biệt trên ruộng đất
tốt và trung bình.
Địa tô chênh lệch có hai loại:
• Địa tô chênh lệch I: là loại địa tô thu được trên những ruộng đất có điều kiện tự nhiên
thuận lợi
• Địa tô chênh lệch II: là địa tô thu được gắn liền với thâm canh tăng năng suất, là kết quả
của tư bản đầu tư thêm trên cùng một đơn vị diện tích .
+ Địa tô tuyệt đối: Là số lợi nhuận siêu ngạch dôi ra ngoài lợi nhuận bình quân, hình thành
nên bởi chênh lệch giữa giá trị nông sản với giá cả sản xuất chung nông phẩm.
+ Địa tô độc quyền:
Là hình thức đặc biệt của địa tô tư bản chủ nghĩa.
Địa tô độc quyền có thể tồn tại trong nông nghiệp, công nghiệp khai thác và ở các khu đất
trong thành thị.
- Giá cả ruộng đất:
Ruộng đất trong xã hội tư bản không chỉ cho thuê mà còn được bán. giá cả ruộng đất là
phạm trù kinh tế bất hợp lý, nhưng nó ẩn dấu một quan hệ kinh tế hiện thực.
Giá cả ruộng đất là hình thức địa tô tư bản hóa.
Nó chính là giá mua địa tô do ruộng đất mang lại theo tỷ suất lợi tức hiện hành. Nó tỷ lệ
thuận với địa tô và tỉ lệ nghịch với tỷ suất lợi tức tư bản gửi vào ngân hàng