Phát triển đội ngũ nhân lực khoa học và công nghệ trong các trường đại học ở việt nam

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ

TRẦN THÙY LINH

PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ NHÂN LỰC KHOA HỌC VÀ
CÔNG NGHỆ TRONG CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC Ở
VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ KINH TẾ
CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH

Hà Nội - Năm 2016


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ

TRẦN THÙY LINH

PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ NHÂN LỰC KHOA HỌC VÀ
CÔNG NGHỆ TRONG CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC Ở
VIỆT NAM
CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ
MÃ SỐ: 60 34 04 10

LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ KINH TẾ
CHƯƠNG TRÌNH ĐỊNH HƯỚNG THỰC HÀNH
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN MẠNH HÙNG
XÁC NHẬN CỦA GVHD

XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ

TS. NGUYỄN MẠNH HÙNG

GS.TS. PHAN HUY ĐƢỜNG

HÀ NỘI - NĂM 2016


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi.
Các số liệu nêu trong luận văn là trung thực.
Những kết luận khoa học của luận văn chƣa từng đƣợc ai công bố trong bất
cứ một công trình nào khác.
Hà Nội, 14 tháng 01 năm 2015
Học viên

Trần Thùy Linh


LỜI CẢM ƠN
Luận văn là kết quả quá trình học tập, nghiên cứu ở nhà trƣờng, kết hợp với
kinh nghiệm trong quá trình tìm hiểu, nghiên cứu các tài liệu, văn bản qui định của
pháp luật, Nhà nƣớc, các bài báo, bài viết trên các tạp chí chuyên ngành về lĩnh vực
nhân lực khoa học và công nghệ tôi đã lựa chọn đề tài luận văn tốt nghiệp thạc sỹ
tiêu đề “phát triển đội ngũ nhân lực khoa học và công nghệ trong các trường đại
học ở Việt Nam”.
Lời đầu tiên tôi xin dành bày tỏ lòng biết ơn chân thành, sâu sắc tới thầy
giáo- TS. Nguyễn Mạnh Hùng là ngƣời trực tiếp hƣớng dẫn khoa học, đã tận tình
hƣớng dẫn cho tôi cả chuyên môn và phƣơng pháp nghiên cứu và chỉ bảo cho tôi

nhiều kinh nghiệm trong thời gian thực hiện đề tài.
Tôi xin chân thành cám ơn các thầy, cô giáo trong Trƣờng Đại học kinh tế Đại học Quốc gia Hà Nội và bạn bè đã giúp đỡ tôi trong quá trình học tập cũng nhƣ
trong quá trình hoàn thành luận văn này.
Sau cùng, tôi xin gửi lời biết ơn sâu sắc đến gia đình đã luôn tạo điều kiện tốt
nhất cho tôi trong suốt quá trình học cũng nhƣ thực hiện luận văn.
Với thời gian nghiên cứu có hạn, trong khi vấn đề nghiên cứu rộng và phức
tạp. Mặc dù với sự nỗ lực cố gắng của bản thân, nhƣng sự hiểu biết của bản thân
còn hạn chế, luận văn không tránh khỏi những thiếu sót, rất mong nhận đƣợc sự góp
ý chân thành của quý Thầy, quý Cô, đồng nghiệp và bạn bè để luận văn đƣợc hoàn
thiện hơn.
Hà Nội, 14 tháng 01 năm 2015
Học viên

Trần Thùy Linh


MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ......................................................................... i
DANH MỤC BẢNG BIỂU ....................................................................................... ii
PHẦN MỞ ĐẦU .........................................................................................................3
Chƣơng 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN
................................................................................... Error! Bookmark not defined.
VỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ NHÂN LỰC KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ
TRONG CÁC TRƢỜNG ĐẠI HỌC ........................ Error! Bookmark not defined.
1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu ........................ Error! Bookmark not defined.
1.1.1. Các công trình nghiên cứu .............................. Error! Bookmark not defined.
1.1.2. Những vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu ............ Error! Bookmark not defined.
1.2. Cơ sở lý luận về phát triển đội ngũ nhân lực khoa học và công nghệ trong các
trƣờng đại học ........................................................... Error! Bookmark not defined.
1.2.1. Đội ngũ nhân lực khoa học và công nghệ trong các trƣờng đại học ....... Error!

Bookmark not defined.
1.2.2. Vai trò và đặc điểm của nhân lực khoa học và công nghệ trong trƣờng đại học
................................................................................... Error! Bookmark not defined.
1.2.3. Phát triển đội ngũ nhân lực khoa học và công nghệ trong các trƣờng đại học
................................................................................... Error! Bookmark not defined.
1.2.4. Các điều kiện để phát triển đội ngũ nhân lực khoa học và công nghệ trong các
trƣờng đại học ở Việt Nam........................................ Error! Bookmark not defined.
1.2.5. Các nhân tố ảnh hƣởng đến phát triển đội ngũ nhân lực khoa học và công
nghệ trong các trƣờng đại học ở Việt Nam ............... Error! Bookmark not defined.
1.3. Nội dung và tiêu chí phát triển đội ngũ nhân lực khoa học và công nghệ trong
các trƣờng đại học ..................................................... Error! Bookmark not defined.
1.4. Kinh nghiệm phát triển đội nhân lực khoa học và công nghệ trong các trƣờng
đại học ở một số quốc gia.......................................... Error! Bookmark not defined.


Chƣơng 2 PHƢƠNG PHÁP VÀ THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU Error! Bookmark not
defined.
2.1. Phƣơng pháp nghiên cứu đƣợc sử dụng ............. Error! Bookmark not defined.
2.1.1. Phƣơng pháp phân tích .................................... Error! Bookmark not defined.
2.1.2. Phƣơng pháp tổng hợp .................................... Error! Bookmark not defined.
2.1.3. Phƣơng pháp so sánh....................................... Error! Bookmark not defined.
2.1.4. Phƣơng pháp thống kê mô tả và nghiên cứu tài liệu ..... Error! Bookmark not
defined.
2.2. Các bƣớc thực hiện và thu thập số liệu .............. Error! Bookmark not defined.
Chƣơng 3. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ NHÂN LỰC KHOA HỌC
VÀ CÔNG NGHỆ TRONG CÁC TRƢỜNG ĐẠI HỌC Ở VIỆT NAM......... Error!
Bookmark not defined.
3.1. Thực trạng các nhân tố ảnh hƣởng đến phát triển đội ngũ nhân lực khoa học và
công nghệ trong các trƣờng đại học ở Việt Nam. ..... Error! Bookmark not defined.
3.1.1. Công tác quy hoạch, kế hoạch, cơ cấu phát triển đội ngũ khoa học công nghệ

trong các trƣờng đại học............................................ Error! Bookmark not defined.
3.1.2. Đào tạo, bồi dƣỡng và chất lƣợng nghiên cứu khoa học của cán bộ khoa học
và công nghệ ............................................................. Error! Bookmark not defined.
3.1.3. Số lƣợng đội ngũ nhân lực khoa học công nghệ ở trong các trƣờng đại học
................................................................................... Error! Bookmark not defined.
3.1.4. Ngân sách cho phát triển đội ngũ khoa học công nghệ trong các trƣờng đại
học ............................................................................. Error! Bookmark not defined.
3.1.5. Chính sách đãi ngộ và trọng dụng ................... Error! Bookmark not defined.
3.1.6. Đánh giá đội ngũ nhân lực khoa học công nghệ ........... Error! Bookmark not
defined.
3.2. Thực tiễn phát triển đội ngũ nhân lực khoa học và công nghệ trong các trƣờng
đại học ở Việt Nam thời gian qua. ............................ Error! Bookmark not defined.
3.2.1. Về cơ cấu ......................................................... Error! Bookmark not defined.
3.2.2. Về số lƣơng ..................................................... Error! Bookmark not defined.


3.2.3. Về chất lƣợng .................................................. Error! Bookmark not defined.
3.2.4. Về chính sách, thu nhập, đãi ngộ .................... Error! Bookmark not defined.
3.3. Đánh giá thực trạng phát triển đội ngũ nhân lực khoa học và công nghệ trong
các trƣờng đại học ở Việt Nam ................................. Error! Bookmark not defined.
3.3.1. Ƣu điểm ........................................................... Error! Bookmark not defined.
3.3.2. Hạn chế............................................................ Error! Bookmark not defined.
3.3.3. Nguyên nhân của hạn chế ............................... Error! Bookmark not defined.
Chƣơng 4 QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ NHÂN LỰC
................................................................................... Error! Bookmark not defined.
KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ TRONG CÁC TRƢỜNG ĐẠI HỌC ........... Error!
Bookmark not defined.
Ở VIỆT NAM THỜI GIAN TỚI .............................. Error! Bookmark not defined.
4.1. Bối cảnh mới và quan điểm phát triển đội ngũ nhân lực khoa học và công nghệ
trong các trƣờng đại học ở Việt Nam ........................ Error! Bookmark not defined.

4.1.1. Bối cảnh mới ................................................... Error! Bookmark not defined.
4.1.2. Quan điểm phát triển đội ngũ nhân lực khoa học và công nghệ trong các
trƣờng đại học ở Việt Nam........................................ Error! Bookmark not defined.
4.2. Một số giải pháp chủ yếu nhằm phát triển đội ngũ nhân lực khoa học và công
nghệ trong các trƣờng đại học ở Việt Nam thời gian tới. ....... Error! Bookmark not
defined.
4.2.1. Quy hoạch phát triển đội ngũ nhân lực khoa học và công nghệ trong các
trƣờng đại học. .......................................................... Error! Bookmark not defined.
4.2.2. Giải pháp về tuyển dụng ................................. Error! Bookmark not defined.
4.2.3. Nâng cao hiệu quả quản lý và sử dụng nhân lực khoa học và công nghệ trong
các trƣờng đại học ..................................................... Error! Bookmark not defined.
4.2.4. Nâng cao hiệu quả đào tạo nguồn nhân lực khoa học và công nghệ ...... Error!
Bookmark not defined.
4.2.5. Đầu tƣ ngân sách cần gắn với mục đích sử dụng kinh phí dƣới sự kiểm soát,
quy định và phân bổ của trung ƣơng ......................... Error! Bookmark not defined.


4.2.6. Trang bị đầy đủ những thiết bị hiện đại phục vụ hoạt động nghiên cứu khoa
học của giảng viên và sinh viên ................................ Error! Bookmark not defined.
4.2.7. Đổi mới chính sách trọng dụng, tôn vinh, đảm bảo đãi ngộ xứng đáng đối cán
bộ khoa học và công nghệ trong các trƣờng đại học . Error! Bookmark not defined.
4.2.8. Kiểm định chất lƣợng lao động đối cán bộ khoa học và công nghệ trong các
trƣờng đại học ........................................................... Error! Bookmark not defined.
KẾT LUẬN ............................................................... Error! Bookmark not defined.
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................4


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
STT

Ký hiệu

1

ASEAN

Hiệp hội các nƣớc Đông Nam Á

2

BCHTW

Ban Chấp hành Trung Ƣơng

3

BTC

4

BTCTW

5

BTV

6

CBGV

Cán bộ giảng viên

7

CNH

Công nghiệp hóa

8

ĐTBD

Đào tạo, bồi dƣỡng

9

HĐH

Hiện đại hóa

10

KH - KT

Khoa ho ̣c - kỹ thuật

11

KT - TC

Kinh tế - tài chính

12

KT - XH

Kinh tế - Xã hội

13

GD ĐH

Giáo dục Đại học

14

GD ĐT

Giáo dục - Đào tạo

15

QLKT

Quản lý kinh tế

16

QLNN

Quản lý nhà nƣớc

17

SL

18

TCCB

Tổ chức cán bộ

19

WTO

Tổ chức Thƣơng mại thế giới

20

XHCN

Xã hội chủ nghĩa

21

KH&CN

Khoa học và công nghệ

22

NC-PT

Nghiên cứu và phát triển

23

OECD

Tổ chức Hợp tác và phát triển kinh tế

24

UNESCO

25

NCKH

nghiên cứu khoa học

26

NCCB

Nghiên cứu cơ bản

27

NCS

28

Nguyên nghĩa

Bộ Tài chính
Ban Tổ chức Trung Ƣơng
Ban Thƣờng vụ

Số lƣơ ̣ng

Tổ chức Giáo dục, khoa học
và văn hóa của Liên hợp quốc

Nghiên cứu sinh

ThS và TS Thạc sĩ và Tiến sĩ

i


DANH MỤC BẢNG BIỂU

Bảng 3.1: So sánh các chỉ số đầu ra nghiên cứu ở các cơ sở giáo dục đại học Việt
Nam năm 2005 .......................................................... Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.2: Qui mô GDĐH ở Việt Nam từ năm 2000 - 2001 đến năm học 2012-2013
................................................................................... Error! Bookmark not defined.

ii

PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Đội ngũ cán bộ khoa học và công nghệ là một bộ phận quan trọng, quyết
định sự phát triển của các trƣờng đại học, đội ngũ này đóng vai trò quyết định tới
chất lƣợng và hiệu quả của công tác đào tạo, nghiên cứu khoa học và các mặt hoạt
động khác của các trƣờng đại học.
Trong thời gian vừa qua, nhằm phát triển đội ngũ nhân lực khoa học và công
nghệ trong các trƣờng đại học, Nhà nƣớc và bản thân các trƣờng đại học đã có
nhiều chính sách, cơ chế để phát triển đội ngũ này, đặc biệt là cơ chế về chính sách
đãi ngộ, cơ chế sử dụng, trọng dụng...
Bên cạnh những kết quả đạt đƣợc, nhìn tổng thể đến nay việc phát triển đội
ngũ nhân lực khoa học và công nghệ trong các trƣờng đại học vẫn còn nhiều bất
cập, chƣa tƣơng xứng với yêu cầu đặt ra trong bối cảnh hội nhập quốc tế ngày càng
sâu, rộng hiện nay nhƣ: Năng lực hội nhập quốc tế còn thấp; Số lƣợng nhân lực
chƣa đáp ứng đƣợc nhu cầu của nền giáo dục; Chất lƣợng nghiên cứu còn thấp so
với chuẩn quốc tế....
Vì vậy, việc nghiên cứu lý luận và thực tiễn phát triển đội ngũ nhân lực khoa
học và công nghệ trong các trƣờng đại học ở Việt Nam hiện nay là yêu cầu cấp
thiết đặt ra.
Câu hỏi nghiên cứu của luận văn là: Phát triển đội ngũ nhân lực khoa học và
công nghệ trong các trƣờng đại học hiện nay cần quy hoạch nhƣ thế nào? Các giải
pháp cơ bản nào để Nhà nƣớc và Bộ GD&ĐT phát triển nguồn nhân lực khoa học
và công nghệ trong các trƣờng Đại học phù hợp với bối cảnh mới trong thời gian
tới?
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
- Mục đích nghiên cứu:
Mục đích nghiên cứu của luận văn là trên cơ sở luận giải, phân tích những
vấn đề lý luận và thực tiễn về phát triển đội ngũ nhân lực khoa học và công nghệ

3


DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
Tiếng Việt
1. Ban Cán sự Đảng Bộ Giáo dục và Đào tạo, 2006. Nghị quyết số 08/NQ-BCSĐ về
phát triển ngành sư phạm và các trường sư phạm từ năm 2007 đến năm 2015. Hà
Nội, tháng 12 năm 2006.
2. Ban Tuyên giáo Trung ƣơng, 2008. Tài liệu các Nghị quyết Hội nghị Trung ương
Đảng, Khoá X. Hà Nội: Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia.
3. Bộ khoa học - Công nghệ và môi trƣờng, 2008. Chiến lược phát triển khoa học &
công nghệ Việt Nam đến năm 2020. Hà Nội, tháng 10 năm 2008.
4. Bộ giáo dục và Đào tạo, 2005. Đề án đổi mới giáo dục đại học Việt Nam giai
đoạn 2006-2020. Hà Nội, tháng 11 năm 2005.
5. Bộ Giáo dục & Đào tạo, 2009. Báo cáo của Bộ Giáo dục và Đào tạo, Số: 760
/BC- BGDĐT. Hà Nội, ngày 29/10/2009.
6. Bộ Giáo dục & Đào tạo, 2002. Chiến lược phát triển giáo dục 2001-2010. Hà
Nội: Nhà xuất bản Giáo dục.
7. Bộ tƣ pháp, 2005. Luật giáo dục. Hà Nội: Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia.
8. Bộ Giáo dục và Đào tạo, 2005. Đề án đổi mới giáo dục đại học Việt Nam giai
đoạn 2006 - 2020. Hà Nội, tháng 3 năm 2005.
9. Đảng Cộng sản Việt Nam, 2001. Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX.
Hà Nội: Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia.
10. Đảng Cộng sản Việt Nam, 2002. Văn kiện Đại hội Đảng CSVN lần thứ X. Hà
Nội: Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia.
11. Đảng Cộng sản Việt Nam, 2008. Văn kiện Hội nghị lần thứ 7 BCH TW Khoá X.
Hà Nội: Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia
12. Đặng Ngọc Dinh, 2005. Chiến lược phát triển khoa học & công nghệ. Hà Nội:
NXB: Trƣờng Đại học KHXH&NV - Đại học Quốc gia Hà Nội.

13.Nguyễn Thúy Hà, 2013. Báo cáo Chính sách phát triển nguồn nhân lực khoa
học và công nghệ . Hà Nội: NXB Trung tâm Thông tin Khoa học - Viện Nghiên cứu
lập pháp.

4


14. Nguyễn Thị Hạnh, 2010. Chính sách phát triển nhân lực khoa học và công nghệ
để xây dựng Trường Đại học Công nghiệp Hà Nội. Luận văn thạc sỹ. Trƣờng Đại
học Khoa học xã hội và Nhân văn.
15. Thẩm Vinh Hoa và Ngô Quốc Diệu, 2008. Tôn trọng trí thức, tôn trọng nhân tài
kế lớn trăm năm chấn hưng đất nước. Hà Nội: Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia.
16. Cảnh Chí Hoàng và Trần Vĩnh Hoàng, 2013. Đào tạo và phát triển nguồn nhân
lực ở một số nước và bài học kinh nghiệm cho Việt Nam. Trƣờng Đại học Tài chính
- Marketing
17. Nguyễn Đắc Hƣng, 2007. Phát triển nhân tài chấn hưng đất nước. Hà Nội: Nhà
xuất bản Chính trị Quốc gia.
18. Đoàn Văn Khái, 2005. Nguồn lực con người trong quá trình công nghiệp hóa,
hiện đại hóa ở Việt Nam. Hà Nội: Nhà xuất bản chính trị.
19. Đặng Bá Lâm và Trần Khánh Đức, 2002. Phát triển nhân lực công nghệ ưu tiên
ở nước ta trong thời kỳ công nghiệp hóa - hiện đại hóa. Hà Nội: Nhà xuất bản Giáo
dục.
20. Vũ Trọng Lãm, 2004. Kinh tế tri thức ở Việt Nam - Quan điểm và giải pháp
phát triển. Hà Nội: Nhà xuất bản Khoa học và Kỹ thuật.
21. Trần Thị Lan, 2014. Chất lượng lao động của đội ngũ trí thức giáo dục đại
họcViệt Nam . Luận án tiến sỹ. Học viện chính trị quốc gia Hồ Chí Minh
22. Liên hiệp các hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam, 2013. Kỷ yếu hội thảo phát
triển nguồn nhân lực khoa học và công nghệ phục vụ công nghiệp hóa, hiện đại hóa
trong điều kiện dân số vàng ở Việt Nam. Ban chấp hành trung ương, ban kinh tế.
Hà Nội, tháng 12 năm 2013.

23. Trịnh Ngọc Thạch, 2003. Nâng cao hiệu quả sử dụng nhân lực khoa học và
công nghệ trong trường đại học. Hà Nội: NXB Trƣờng ĐHKHXH&NVĐHQGHN.
24. Nguyễn Thị Anh Thu, 2004. Phát triển nguồn nhân lực khoa học và công nghệ.
Hà Nội: NXB Trƣờng Đại học KHXH&NV- Đại học Quốc gia Hà Nội.

5


25. Thủ tƣớng Chính phủ, 2005. Nghị quyết số 14/2005/NQ-CP về đổi mới cơ bản
và toàn diện giáo dục đại học Việt Nam giai đoạn 2006-2020. Hà Nội, tháng 11
năm 2005.
26. Thủ tƣớng Chính phủ, 2004. Quyết định số 171/2004/QĐ-TTg phê duyệt Đề án
đổi mới cơ chế quản lí khoa học và công nghệ. Hà Nội, tháng 9 năm 2004.
27. Thủ tƣớng Chính phủ, 2010. Quyết định số 58/QĐ-TTg về việc ban hành “Điều
lệ Trường đại học”. Hà Nội, tháng 9 năm 2010.
28. Thủ tƣớng Chính phủ, 2014. Nghị định số 08/2014/NĐ-CP Quy định chi tiết và
hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Khoa học và Công nghệ. Hà Nội, tháng 1
năm 2014.
29. Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam, 2008. Kinh nghiệm của một số nước về phát
triển giáo dục và đào tạo khoa học và công nghệ gắn với xây dựng đội ngũ tri thức.
Hà Nội: Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia.
Trang Web
30.
31. www.moet.gov.vn.

6