Sự phát triển mô hình quản trị công ty cổ phần ở việt nam

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT

BÙI THỊ BÍCH

SỰ PHÁT TRIỂN MÔ HÌNH QUẢN TRỊ
CÔNG TY CỔ PHẦN Ở VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

HÀ NỘI - 2015


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT

BÙI THỊ BÍCH

SỰ PHÁT TRIỂN MÔ HÌNH QUẢN TRỊ
CÔNG TY CỔ PHẦN Ở VIỆT NAM
Chuyên ngành : Luật kinh tế
Mã số

: 60 38 01 07

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC
Cán bộ hướng dẫn khoa khọc: PGS. TS Ngô Huy Cương
XÁC NHẬN CỦA CTHĐ

XÁC NHẬN CỦA GVHD

HÀ NỘI - 2015


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các
kết quả nêu trong Luận văn chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào
khác. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong Luận văn đảm bảo tính chính xác,
tin cậy và trung thực.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, ngày 05 tháng 12 năm 2015
Tác giả luận văn

Bùi Thị Bích


LỜI CẢM ƠN
Luận văn là kết quả quá trình học tập, nghiên cứu ở nhà trường, kết hợp
với kinh nghiệm trong quá trình thực tiễn công tác, với sự cố gắng nỗ lực của
bản thân.
Lời đầu tiên tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành, sâu sắc tới PGS.TS
Ngô Huy Cương là người trực tiếp hướng dẫn khoa học, đã tận tình hướng
dẫn cho tôi cả chuyên môn và phương pháp nghiên cứu và chỉ bảo cho tôi
nhiều kinh nghiệm trong thời gian thực hiện đề tài.
Tôi xin chân thành cám ơn các thầy, cô giáo trong Khoa Luật trực
thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội và bạn bè đã giúp đỡ tôi trong quá trình học
tập cũng như trong quá trình hoàn thành luận văn này.
Sau cùng, tôi xin gửi lời biết ơn sâu sắc đến gia đình đã luôn tạo điều
kiện tốt nhất cho tôi trong suốt quá trình học cũng như thực hiện luận văn.
Mặc dù với sự nỗ lực cố gắng của bản thân, luận văn không tránh khỏi
những thiếu sót. Tôi mong nhận được sự góp ý chân thành của các Thầy Cô,

đồng nghiệp và bạn bè để luận văn được hoàn thiện hơn.
Hà Nội, ngày 05 tháng 12 năm 2015
Tác giả luận văn

Bùi Thị Bích


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN
LỜI CẢM ƠN
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
LỜI MỞ ĐẦU ................................................................................................... 1
1. Sự cần thiết nghiên cứu của đề tài ............................................................ 1
2. Tình hình nghiên cứu đề tài ...................................................................... 2
3. Mục tiêu, đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài ............................. 3
4. Phương pháp nghiên cứu đề tài Luận văn ............. Error! Bookmark not
defined.
5. Bố cục của Luận văn .............................. Error! Bookmark not defined.
Chương 1: KHÁI LUẬN VỀ CÁC MÔ HÌNH QUẢN TRỊ CÔNG TY CỔ
PHẦN .............................................................. Error! Bookmark not defined.
1.1. Khái luận về các mô hình quản trị công ty cổ phần .. Error! Bookmark
not defined.
1.1.1. Khái niệm, bản chất và đặc điểm của công ty cổ phần .......... Error!
Bookmark not defined.
1.1.2. Khái niệm và vai trò của quản trị công ty công ty cổ phần ... Error!
Bookmark not defined.
1.1.3. Phân loại các mô hình quản trị công ty cổ phần trên thế giới Error!
Bookmark not defined.
1.2. Định hình các giai đoạn lịch sử phát triển mô hình quản trị công ty cổ
phần ở Việt Nam ......................................... Error! Bookmark not defined.

1.2.1. Khái quát chung về lịch sử phát triển công ty cổ phần và mô hình
quản trị công ty cổ phần .......................... Error! Bookmark not defined.
1.2.2. Phân chia các giai đoạn lịch sử phát triển mô hình quản trị công ty
cổ phần ở Việt Nam ................................ Error! Bookmark not defined.


Chương 2: NỘI DUNG CỦA SỰ PHÁT TRIỂN CÁC MÔ HÌNH QUẢN TRỊ
CÔNG TY CỔ PHẦN Ở VIỆT NAM QUA CÁC GIAI ĐOẠN LỊCH SỬ
......................................................................... Error! Bookmark not defined.
2.1. Mô hình quản trị công ty cổ phần trong giai đoạn thứ nhất .......... Error!
Bookmark not defined.
2.2. Mô hình quản trị công ty cổ phần trong giai đoạn thứ hai ............ Error!
Bookmark not defined.
2.2.1. Mô hình quản trị công ty cổ phần theo Luật Công ty 1990 ... Error!
Bookmark not defined.
2.2.2. Mô hình quản trị công ty cổ phần theo Luật Doanh nghiệp 1999
................................................................. Error! Bookmark not defined.
2.2.3. Mô hình quản trị công ty cổ phần theo Luật Doanh nghiệp 2005
................................................................. Error! Bookmark not defined.
2.3. Mô hình quản trị công ty cổ phần giai đoạn thứ ba .................. Error!
Bookmark not defined.
Chương 3: BÀI HỌC LỊCH SỬ VÀ CÁC KIẾN NGHỊ LIÊN QUAN .. Error!
Bookmark not defined.
3.1. Bài học lịch sử ...................................... Error! Bookmark not defined.
3.2. Các kiến nghị liên quan ........................ Error! Bookmark not defined.
3.2.1. Các yếu tố ảnh hưởng tới mô hình quản trị công ty cổ phần . Error!
Bookmark not defined.
3.2.2. Định hướng hoàn thiện mô hình quản trị công ty cổ phần ở Việt
Nam ......................................................... Error! Bookmark not defined.
3.2.3. Kiến nghị hoàn thiện mô hình quản trị công ty cổ phần ở Việt Nam

................................................................. Error! Bookmark not defined.
KẾT LUẬN ..................................................... Error! Bookmark not defined.
TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................. 4



DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
STT

Ký hiệu

Nguyên nghĩa

1

CHXHCN

2

CTCP

Công ty cổ phần

3

HĐQT

Hội đồng quản trị

4

DNTN

Doanh nghiệp tư nhân

5

CTTNHH

Công ty trách nhiệm hữu hạn

6

ĐHĐCĐ

Đại hội đồng cổ đông

Cộng hòa xã hội chủ nghĩa


LỜI MỞ ĐẦU
1. Sự cần thiết nghiên cứu của đề tài
Là một hình thức công ty phổ biến và có vai trò to lớn trong nền kinh tế
thị trường, công ty cổ phần đã xuất hiện ở Việt Nam từ khoảng thế kỷ XIX.
Trải qua nhiều bước thăng trầm của lịch sử, mô hình quản trị của loại hình
công ty này có nhiều biến đổi qua các thời kỳ lịch sử, mặc dù nền tảng quan
trọng của nó luôn bền vững. Tuy nhiên sự thay đổi mô hình quản trị có ảnh
hưởng nhất định tới sự vận hành của loại hình công ty này.
Chuyển từ một nền kinh tế kế hoạch hóa, tập trung, quan liêu bao cấp
sang nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa hiện nay ở Việt

Nam đòi hỏi pháp luật thiết lập lại những chế định đã bị xóa bỏ trong lịch sử.
Một trong những chế định đó là công ty cổ phần. Song trải qua các đạo luật
được ban hành kể từ khi đổi mới như Luật Công ty 1990, Luật Doanh nghiệp
1999, Luật Doanh nghiệp 2005, và nay là Luật Doanh nghiệp 2014, mô hình
quản trị công ty cổ phần có sự biến đổi qua từng đạo luật này. Và sự biến đổi
đó có sự khác biệt nhất định so với mô hình quản trị công ty cổ phần đã du
nhập từ truyền thống pháp luật của Pháp ở các chế độ cũ của Việt Nam. Thật
công bằng mà nói: có phần tích cực xuất hiện trong sự biến đổi đó, song
không thiếu những điểm không thích hợp. Thực tế rất nhiều vụ việc tranh
chấp liên quan tới quản trị công ty cổ phần nhưng thiếu các giải pháp công
bằng của pháp luật xảy ra trong nhiều thập kỷ qua gây bức xúc trong dư luận,
ảnh hưởng xấu tới môi trường kinh doanh và gây trở ngại đáng kể cho sự phát
triển của các công ty cổ phần.
Trong bối cảnh hội nhập quốc tế và với chủ trương công nghiệp hóa,
hiện đại hóa để tiến tới “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn
minh”, việc hoàn thiện pháp luật về quản trị công ty cổ phần có một ý nghĩa
quan trọng làm cho công ty cổ phần trở thành một công cụ đắc lực cho việc

1


phát triển kinh tế - xã hội. Phân tích, tổng kết và đúc rút kinh nghiệm lịch sử
là việc làm không thể thiếu để góp phần cho việc hoàn thiện này.
Vì các lẽ kể trên, tôi xin lựa chọn đề tài “Sự phát triển mô hình quản
trị công ty cổ phần ở Việt Nam” làm đề tài cho Luận văn thạc sĩ luật học của
mình.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Chế định quản trị công ty cổ phần nói chung và sự phát triển hay lịch
sử của mô hình quản trị công ty cổ phần nói riêng là nội dung quan trọng của
pháp luật thương mại, được nhiều nhà khoa học thuộc các lĩnh vực khác nhau

quan tâm nghiên cứu. Ở những phạm vi và mức độ khác nhau đã có những
công trình đề cập đến những khía cạnh khác nhau của vấn đề lịch sử của chế
định mô hình quản trị công ty cổ phần ở Việt Nam. Có thể kể đến một số công
trình tiêu biểu sau:
* “Giáo trình luật thương mại - phần chung và thương nhân” của PGS.
TS. Ngô Huy Cương được xuất bản tại Nxb. Đại học Quốc gia Hà Nội, năm
2013. Tại đây tác giả đã đề cập tới mô hình quản trị khác nhau của công ty cổ
phần và đôi nét về sự phát triển chế định quản trị công ty cổ phần ở Việt Nam.
* “Chuyên khảo luật kinh tế” của PGS. TS. Phạm Duy Nghĩa được xuất
bản tại Nxb. Đại học Quốc gia Hà Nội, năm 2004. Trong cuốn chuyên khảo
tác giả Phạm Duy Nghĩa có giới thiệu những nét lớn của lịch sử phát triển
công ty cổ phần nói chung và mô hình quản trị công ty cổ phần nói riêng ở
Việt Nam.
* “Giáo trình luật kinh tế Việt Nam” do PGS. TS. Nguyễn Như Phát
làm chủ biên được xuất bản tại Nxb. Tư pháp, Hà nội, năm 2013 có đề cập sơ
lược về lịch sử phát triển công ty cổ phần mà qua đó có thể thấy đôi nét về mô
hình quản trị công ty cổ phần.

2


* “Giáo trình luật thương mại” do TS. Bùi Ngọc Cường làm chủ biên
được xuất bản tại Nxb. Giáo dục, Hà nội, năm 2008. Giáo trình đã khái lược
về lịch sử pháp luật Việt Nam về công ty cổ phần.
* “Luật thương mại Việt Nam dẫn giải” do nhóm hoạch định bao gồm
Lê Tài Triển, Nguyễn Vạng Thọ và Nguyễn Tân đồng tác giả được xuất bản
tại Sài Gòn năm 1972. Trong công trình này, các tác giả đã nêu khá rõ về lịch
sử phát triển công ty cổ phần ở Việt Nam dưới các chế độ cũ và qua đó có
nhiều vấn đề liên quan tới quản trị công ty cổ phần.
Những công trình kể trên đã có những đóng góp nhất định cho khoa

học pháp lý Việt Nam. Tác giả luận văn kế thừa những đóng góp khoa học đó
trong quá trình viết Luận văn. Tuy nhiên, đề tài mà tác giả nghiên cứu toàn
diện và chuyên sâu về sự phát triển của mô hình quản trị công ty cổ phần ở
Việt Nam, nên mục tiêu, đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài Luận
văn không trùng lặp hoàn toàn với các công trình đã công bố nêu trên.
Do đây là một đề tài chuyên sâu về pháp luật Việt Nam trong một phạm vi
hẹp nên chưa có một công trình nào liên quan được nghiên cứu ở nước ngoài.
3. Mục tiêu, đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài
3.1 Mục tiêu nghiên cứu
Mục tiêu nghiên cứu của đề tài Luận văn là làm rõ những nét đại cương
về các mô hình quản trị công ty cổ phần trên thế giới để phân loại các mô
hình quản trị đã từng có ở Việt Nam trong suốt chiều dài lịch sử, nêu và đánh
giá những mô hình quản trị công ty cổ phần ở Việt Nam qua các giai đoạn,
đồng thời rút ra bài học cho việc xây dựng và thi hành pháp luật liên quan.
3.2. Đối tượng nghiên cứu của đề tài Luận văn
Luận văn chỉ nghiên cứu những vấn đề pháp lý, không đi sâu nghiên
cứu các vấn đề kinh tế, xã hội liên quan tới từng mô hình quản trị công ty cổ
phần.

3


TÀI LIỆU THAM KHẢO
Các công trình nghiên cứu bằng tiếng Việt
[1] Nguyễn Ngọc Bích (2003), Luật Doanh nghiệp, vốn và quản lý trong công
ty cổ phần, Nxb. Trẻ.
[2] Nguyễn Thị Lan Hương (2009), Một số so sánh về công ty cổ phần theo
Luật công ty Nhật Bản và Luật doanh nghiệp Việt Nam, Tạp chí khoa học
Đại học Quốc gia Hà Nội.
[3] Ngô Huy Cương (2012), Luật so sánh, Bài giảng điện tử.

[4] Ngô Huy Cương (2013), Giáo trình luật thương mại - phần chung và
thương nhân, Nxb. Đại học Quốc gia Hà Nội.
[5] Ngô Huy Cương (2014), “Dự án sửa đổi Luật Doanh nghiệp 2005: Bình
luận những vấn đề pháp lý chủ yếu” (tr. 21 – 29), Tạp chí Nghiên cứu Lập
pháp, Số 13(269), Kỳ 1 – Tháng 07/2014.
[6] Các Mác (1975), Tư bản, Quyển 1, Tập III, Nxb. Sự thật, Hà Nội.
[7] Lê Tài Triển, Nguyễn Vạng Thọ và Nguyền Tân (1972), Luật thương mại
Việt Nam dẫn giải, Quyển I, Nhóm nghiên cứu và dự hoạch, Sài Gòn.
[8] Lê Tài Triển, Nguyễn Vạng Thọ và Nguyễn Tân (1972), Luật thương mại
Việt Nam dẫn giải, Quyển II, Nhóm nghiên cứu và dự hoạch, Sài Gòn.
[9] Đoàn văn Trường (1996), Thành lập, tổ chức và điều hành hoạt động
công ty cổ phần, Nxb. Khoa học – Kỹ thuật, Hà Nội.
Các công trình nghiên cứu bằng tiếng Anh
[10] A. James Barnes, Terry Morehead Dworkin, Eric L. Richards (1991),
Law for Business, Richard D. Irwin, Inc.
[11] Theodor Bauns (2007), Corporate Governance in Germany - System and
Current Development, [www.jura.uni-frankfurt.de].
[12] Robert Charles Clark (1986), Corporate Law, Little, Brown and
Company

4


[13] Klaus J. Hopt (2000), “Common Principles of Corporate Governance in
Europe”, The Coming Together of the Common Law and the Civil Law,
Millenium Lectures, Oxford-Portland Oregan Publisher.
[14] OECD, and Korea Development Institute (1999), Conference on
Corporate Governance in Asia: A Comparative Perspective, Seoul, 3 – 5
March 1999.
[15] Saint Prowse (1990), Institutional Investment Patterns and Corporate

Financial Behavior in the United States and Japan, Journal of Financial
Economics.
Văn bản pháp luật
[16] Bộ luật Dân sự Bắc Kỳ 1931.
[17] Bộ luật Thương mại Trung Kỳ 1942.
[18] Bộ luật Thương mại của Chính quyền Sài Gòn năm 1972.
[19] Luật Công ty năm 1990.
[20] Luật Doanh nghiệp năm 1999.
[21] Luật Doanh nghiệp năm 2005.
[22] Luật Doanh nghiệp năm 2014.

5