Dạy học phân hóa chủ đề bất đẳng thức cho học sinh lớp 10 trung học phổ thông

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

NGUYỄN TRUNG NGHĨA

DẠY HỌC PHÂN HÓA CHỦ ĐỀ BẤT ĐẲNG THỨC
CHO HỌC SINH LỚP 10 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ SƢ PHẠM TOÁN

HÀ NỘI – 2015


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

NGUYỄN TRUNG NGHĨA

DẠY HỌC PHÂN HÓA CHỦ ĐỀ BẤT ĐẲNG THỨC
CHO HỌC SINH LỚP 10 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ SƢ PHẠM TOÁN
Chuyên ngành: Lý luận và phƣơng pháp dạy học (bộ môn Toán)
Mã số: 60 14 01 11

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. Nguyễn Chí Thành

HÀ NỘI – 2015


LỜI CẢM ƠN

Lời đầu tiên tác giả xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới thầy PGS.TS
Nguyễn Chí Thành, người thầy đã tận tình hướng dẫn giúp đỡ tác giả trong
thời gian học tập và hoàn thành luận văn này.
Tác giả xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu trường Đại học Giáo dục,
Đại học Quốc Gia Hà Nội và các thầy cô giáo đang công tác dạy học tại
trường đã nhiệt tình giúp đỡ và tạo điều kiện thuận lợi cho tác giả trong quá
trình học tập và nghiên cứu đề tài.
Tác giả cũng xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu cùng các thầy cô
giáo tổ Toán và các em HS trường THPT Quế Võ số 2 – Quế Võ – Bắc Ninh
đã tạo điều kiện giúp đỡ tác giả trong quá trình thực hiện luận văn này.
Xin cảm ơn gia đình, người thân đã tạo điều kiện thuận lợi nhất để tác
giả hoàn thành luận văn này.
Mặc dù đã cố gắng rất nhiều trong nghiên cứu đề tài và trình bày luận
văn, song chắc chắn vẫn còn nhiều thiếu sót. Rất mong được sự góp ý của hội
đồng phản biện khoa học, các thầy cô giáo cùng các bạn đồng nghiệp để luận
văn được hoàn thiện hơn.

Hà Nội, tháng 11 năm 2014
Tác giả

Nguyễn Trung Nghĩa

i


DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
BĐT

Bất đẳng thức

DHPH

Dạy học phân hóa

ĐH

Đại học

ĐKXĐ

Điều kiện xác định

GV

Giáo viên

GD – ĐT

Giáo dục Đào tạo

HS

Học sinh

HSG

Học sinh giỏi

KHGD

Khoa học giáo dục

NXB

Nhà xuất bản

PPDH

Phương pháp dạy học

SGK

Sách giáo khoa

TB

Trung bình

THPT

Trung học phổ thông

THTT

Toán Học Tuổi Trẻ

TNSP

Thực nghiệm sư phạm

TN

Thực nghiệm

ii


MỤC LỤC
Lời cảm ơn ......................................................................................................... i
Danh mục chữ viết tắt ....................................................................................... ii
Mục lục ............................................................................................................. iii
Danh mục bảng ................................................................................................ vi
Danh mục biểu đồ ........................................................................................... vii
MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN ... Error! Bookmark not defined.
1.1. Dạy học phân hóa ............................................... Error! Bookmark not defined.
1.1.1. Khái niệm dạy học phân hóa ........................... Error! Bookmark not defined.
1.1.2. Tư tưởng chủ đạo về dạy học phân hóa .......... Error! Bookmark not defined.
1.2. Dạy học phân hóa nội tại .................................... Error! Bookmark not defined.
1.2.1. Quan điểm chung của dạy học phân hoá nội tạiError!

Bookmark

not

defined.
1.2.2. Các biện pháp dạy học phân hoá nội tại .......... Error! Bookmark not defined.
1.3. Vai trò của dạy học phân hóa ............................. Error! Bookmark not defined.
1.3.1. Vai trò và nhiệm vụ môn Toán trong trường phổ thôngError! Bookmark not
defined.

1.3.2. Ưu điểm và những thách thức của dạy học phân hóa trong trường phổ thông
................................................................................... Error! Bookmark not defined.
1.3.3. Mối quan hệ giữa dạy học phân hóa và các phương pháp dạy học khác Error!
Bookmark not defined.
1.4. Quy trình tổ chức giờ học phân hóa ................... Error! Bookmark not defined.
1.4.1. Ổn định tổ chức lớp học .................................. Error! Bookmark not defined.
1.4.2. Kiểm tra bài cũ ................................................ Error! Bookmark not defined.
1.4.3. Tổ chức dạy học phân hóa nội dung mới ........ Error! Bookmark not defined.
1.4.4. Củng cố bài dạy và giao nhiệm vụ học tập ..... Error! Bookmark not defined.
1.5. Kiểm tra đánh giá trong dạy học phân hóa ........ Error! Bookmark not defined.
1.5.1. Vai trò và những hình thức kiểm tra đánh giá Error! Bookmark not defined.
iii


1.5.2. Mục đích của kiểm tra, đánh giá ..................... Error! Bookmark not defined.
1.5.3. Yêu cầu của việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh ......... Error!
Bookmark not defined.
1.5.4. Quy trình đánh giá ........................................... Error! Bookmark not defined.
1.6. Phân bậc hoạt động trong dạy học môn Toán .... Error! Bookmark not defined.
1.6.1. Các căn cứ phân bậc hoạt động ....................... Error! Bookmark not defined.
1.6.2. Điều khiển quá trình học tập dựa vào sự phân bậc hoạt động ................ Error!
Bookmark not defined.
1.7. Phân tích CT – SGK nội dung BĐT chương trình Toán 10 THPT ........... Error!
Bookmark not defined.
1.7.1. Yêu cầu dạy học chủ đề bất đẳng thức ............ Error! Bookmark not defined.
1.7.2. Nội dung BĐT chương trình Toán 10 THPT .. Error! Bookmark not defined.
1.7.3. Các dạng bài tập về bất đẳng thức .................. Error! Bookmark not defined.
1.8. Thực trạng và định hướng dạy học phân hoá môn Toán ở trường phổ thông
................................................................................... Error! Bookmark not defined.
Kết luận chương 1 ..................................................... Error! Bookmark not defined.

CHƢƠNG 2: MỘT SỐ BIỆN PHÁP DẠY HỌC PHÂN HÓA CHỦ ĐỀ
BẤT ĐẲNG THỨC CHO HỌC SINH LỚP 10 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
....................................................................................... Error! Bookmark not defined.
2.1. Xây dựng mục tiêu dạy học phân hóa chủ đề bất đẳng thức .. Error! Bookmark
not defined.
2.1.1. Mục tiêu chung ................................................ Error! Bookmark not defined.
2.1.2. Thiết kế hoạt động dạy – học phân bậc theo nhóm đối tượng ................ Error!
Bookmark not defined.
2.2. Tổ chức dạy học phân hóa trên lớp theo hướng phân hóa Error! Bookmark not
defined.
2.2.1. Phân loại đối tượng học sinh ........................... Error! Bookmark not defined.
2.2.2. Sử dụng phương tiện dạy học trong DHPH .... Error! Bookmark not defined.
2.2.3. Đối sử cá biệt ngay trong những pha dạy học đồng loạtError! Bookmark not
defined.
iv


2.2.4. Phân hóa sự giúp đỡ của giáo viên .................. Error! Bookmark not defined.
2.2.5. Phân hóa nhiệm vụ học tập về nhà .................. Error! Bookmark not defined.
2.3. Thiết kế nội dung câu hỏi và bài tập phân hóa chủ đề BĐT Toán 10 THPT
................................................................................... Error! Bookmark not defined.
2.3.1. Đặc điểm bài tập trong dạy học phân hóa ....... Error! Bookmark not defined.
2.3.2. Sắp xếp các câu hỏi và bài tập thành hệ thống Error! Bookmark not defined.
2.3.3. Hệ thống câu hỏi và bài tập phân hóa khi dạy học chủ đề bất đẳng thức lớp 10
THPT ......................................................................... Error! Bookmark not defined.
2.4. Xây dựng nội dung kiểm tra đánh giá phân hóa chủ đề bất đẳng thức ...... Error!
Bookmark not defined.
2.4.1. Phân hóa trong việc kiểm tra, đánh giá học sinh .......... Error! Bookmark not
defined.
2.4.2. Ví dụ một số đề kiểm tra ................................. Error! Bookmark not defined.

Kết luận chương 2 ..................................................... Error! Bookmark not defined.
CHƢƠNG 3: THƢ̣C NGHIỆM SƢ PHẠM .............. Error! Bookmark not defined.
3.1. Mục đích và nhiệm vụ thực nghiệm ................... Error! Bookmark not defined.
3.1.1. Mục đích thực nghiệm .................................... Error! Bookmark not defined.
3.1.2. Nhiê ̣m vu ̣ thực nghiê ̣m .................................... Error! Bookmark not defined.
3.2. Phương pháp thực nghiê ̣m ................................. Error! Bookmark not defined.
3.3. Tổ chức và nô ̣i dung thực nghiê ̣m ...................... Error! Bookmark not defined.
3.3.1. Tổ chức thực nghiê ̣m....................................... Error! Bookmark not defined.
3.3.2. Nô ̣i dung thực nghiê ̣m ..................................... Error! Bookmark not defined.
3.4. Kế t quả thực nghiê ̣m .......................................... Error! Bookmark not defined.
3.4.1. Thống kê kết quả bài kiểm tra giữa lớp thực nghiệm sư phạm và lớp đối
chứng ......................................................................... Error! Bookmark not defined.
3.4.2. Đánh giá kết quả thực nghiệm sư phạm .......... Error! Bookmark not defined.
Kế t luâ ̣n Chương 3 .................................................... Error! Bookmark not defined.
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................. Error! Bookmark not defined.
TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................2
v


vi


DANH MỤC BẢNG
Bảng 1.1:Các yêu cầu dạy học chủ đề bất đẳng thức ....... …………….......…19
Bảng 1.2:Các tính chất cơ bản của bất đẳng thức ....... ………………........…21
Bảng 1.3: Kết quả điều tra từ giáo viên...........................................................26
Bảng 1.4: Kết quả điều tra từ học sinh............................................................27
Bảng 1.5: Tầm quan trọng của đổi mới PPDH môn Toán ở trường THPT hiện
nay...................................................................................................................28
Bảng 2.1:Các bước trong một giờ học phân hóa.. .... ..…………………....... 36

Bảng 3.1:Đặc điểm HS lớp đối chứng – lớp thực nghiệm. ..... ................................65
Bảng 3.2:Kết quả kiểm tra của bài 15 phút . .... .......................................................77
Bảng 3.2:Kết quả kiểm tra của bài 1 tiết . ..... ...........................................................77

vii


DANH MỤC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 3.1:Tần suất kết quả bài kiểm tra 15 phút.............................................79
Biểu đồ 3.2:Tần suất kết quả bài kiểm tra 1 tiết.................................................80

viii


MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài
Trong thời đại ngày nay khoa học và công nghệ có những bước phát triển
như vũ bão, do đó vai trò của nguồn nhân lực là vô cùng quan trọng. Nó quyết
định sự thành bại của sự nghiệp đổi mới đất nước. Đảng và Nhà nước ta xác
định:“Giáo dục Đào tạo có sứ mệnh nâng cao dân trí, phát triển nguồn nhân
lực, bồi dưỡng nhân tài, góp phần quan trọng phát triển đất nước, xây dựng
nền văn hóa và con người Việt Nam. Phát triển GD – ĐT cùng với phát triển
khoa học và công nghệ là quốc sách hàng đầu, đầu tư cho GD – ĐT là đầu tư
cho phát triển”.
Mục tiêu của GD – ĐT trong Nghị quyết TW6 khóa XI năm 2012, tiếp tục
khẳng định: “Đào tạo những con người lao động tự chủ, năng động sáng tạo,
có năng lực giải quyết các vấn đề do thực tiễn đặt ra, tự lo được việc làm, lập
nghiệp và thăng tiến trong cuộc sống, qua đó góp phần xây dựng đất nước
giàu mạnh, xã hội công bằng, dân chủ văn minh”.

Nâng cao chất lượng dạy học nói chung, chất lượng dạy học môn Toán nói
riêng đang là một yêu cầu cấp bách đối với ngành Giáo dục nước ta hiện nay.
Một trong những khâu then chốt để thực hiện yêu cầu này là đổi mới nội dung
và phương pháp dạy học. Định hướng đổi mới phương pháp dạy học đã được
chỉ rõ trong Luật Giáo dục (1998): "Phương pháp giáo dục phổ thông phải
phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo cho học sinh; phù hợp với
đặc điểm từng lớp học, môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học, rèn luyện kỹ
năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn".
Trong dự thảo về đổi mới giáo dục của Bộ GD&ĐT, chúng tôi thấy có ba
vấn đề lớn:
- Đổi mới SGK ở tất cả các cấp học phổ thông.
- Đổi mới phương pháp dạy học.
- Đổi mới việc kiểm tra đánh giá HS.

1


TÀI LIỆU THAM KHẢO
A. Tài liệu tiếng việt
1. Bô ̣ Giáo du ̣c và Đào ta ̣o (2006), Tài liệu bồi dưỡng giáo viên thực hiện
chương trình SGK lớp 10, 11, 12 THPT môn toán học. Nxb Giáo du ̣c.
2. Bô ̣ Giáo du ̣c và Đào ta ̣o (2007), Tài liệu Phân phối chương trình môn
toán trung học phổ thông. Nxb Giáo du ̣c.
3. Bô ̣ Giáo du ̣c và Đào ta ̣o (2010), Phân phố i chương trình môn toán trung
học phổ thông.
4. Bô ̣ Giáo du ̣c và Đào ta ̣o – Hô ̣i toán ho ̣c Viêṭ Nam (1996 – 2007), Tạp chí
Toán học và Tuổi trẻ. Nxb Giáo du ̣c.
5. Văn Nhƣ Cƣơng , Ngô Thúc Lanh (2000), Tài liệu hướng dẫn dạy toán
12. Nxb Giáo du ̣c.
6. Nguyễn Huy Đoan (2007), Bài tập Đại số 10 nâng cao. Nxb Giáo du ̣c.

7. Nguyễn Huy Đoan (2007), Bài tập Đại số và Giải tích 11 nâng cao. Nxb
Giáo dục.
8. Nguyễn Huy Đoan (2007), Bài tập Giải tích 12 nâng cao. Nxb Giáo du ̣c.
9. Nguyễn Thái Hòe (2001), Rèn luyện tư duy qua việc giải bài tập toán. Nxb
Giáo dục.
10. Lê Văn Hồ ng (2001), Tâm lý học lứa tuổ i và tâm lý học sư phạm . Nxb
Đa ̣i ho ̣c Quố c gia Hà Nô ̣i.
11. Phan Huy Khải (1995), 500 bài toán chọn lọc về bất đẳng thức tập 1, tập
2. Nxb Hà Nô ̣i.
12. Nguyễn Bá Kim (2006), Phương pháp dạy học môn toán . Nxb Đa ̣i ho ̣c
Sư pha ̣m Hà Nô ̣i.
13. Nguyễn Bá Kim , Vũ Dƣơng Thụy (2007), Phương pháp dạy học môn
toán. Nxb Đa ̣i ho ̣c Sư pha ̣m.
14. Trầ n Luâ ̣n (1995), Phát triển tư duy sáng tạo cho học sinh thông qua hệ
thố ng bài tập toán. Nghiên cứu giáo du ̣c.

2


15. Nguyễn Vũ Lƣơng (2008), Các bài giảng về bất đẳng thức Bunhiacôpski.
Nxb Đa ̣i ho ̣c Quố c gia Hà Nô ̣i.
16. Bùi Văn Nghị (2009), Vận dụng lý luận vào thực tiễn dạy học môn toán ở
trường phổ thông. Nxb Đa ̣i ho ̣c Sư pha ̣m.
17. Phan Tro ̣ng Ngo ̣ (2005), Dạy học và phương pháp dạy học trong nhà
trường. Nxb Sư pha ̣m.
18. Đoàn Quỳnh (2007), Đại số 10 nâng cao. Nxb Giáo du ̣c.
19. Đoàn Quỳnh (2007), Đại số và Giải tích 11 nâng cao. Nxb Giáo du ̣c.
20. Đoàn Quỳnh (2007), Giải tích 12 nâng cao. Nxb Giáo du ̣c.
21. Nguyễn Vũ Thanh (1997), 263 bài toán bất đẳng thức chọn lọc . Nxb
Giáo dục.

22. Tôn Thân (1995), Xây dựng hê ̣ thố ng câu hỏi và bài tập nhằ m bồ i dưỡng
một số yế u tố của tư duy sáng tạo cho học sinh khá và giỏi Toán ở trường
THCS Viê ̣t Nam.Viê ̣n Khoa ho ̣c Giáo du ̣c Hà Nô ̣i.
23. Trầ n Thúc Trin
̀ h (2003), Rèn luyện tư duy trong dạy học Toán . Viê ̣n
Khoa ho ̣c Giáo du ̣c.
24. Tuyể n tâ ̣p 30 năm Toán học Tuổ i trẻ (1977), Nxb Giáo du ̣c.
B. Trang Website
1. .
2. .
3. .

3