01 cac bang chung tien hoa TLBG

Luyện thi đại học môn Sinh học – Thầy Nguyễn Quang Anh

Các bằng chứng tiến hóa

CÁC BẰNG CHỨNG TIẾN HÓA
(TÀI LIỆU BÀI GIẢNG)

Giáo viên: NGUYỄN QUANG ANH

I. Bằng chứng giải phẫu so sánh
Giải phẫu học so sánh là môn khoa học nghiên cứu các đặc điểm giải phẫu của sinh vật thuộc các loài
khác nhau từ đó xác định được quan hệ nguồn gốc giữa chúng và thiết lập cây chủng loại phát sinh.
1. Cơ quan tương đồng
- Khái niệm: Cơ quan tương đồng (cơ quan cùng nguồn): Là những cơ quan thuộc các cá thể của các loài
khác nhau nằm ở những vị trí tương ứng trên cơ thể, có cùng nguồn gốc trong quá trình phát triển phôi.
Ví dụ 1: Gai cây xương rồng, tua cuốn cây đậu Hà Lan, ấm và nắp ấm của cây nắp ấm đều có nguồn gốc
từ lá, nằm ở các vị trí của lá nhưng có hình thái khác nhau do thực hiện các chức phận khác nhau.
Các gai của xương rồng nằm ở vị trí của lá, do lá biến thành, thích nghi với môi trường khô hạn.
Tua cuốn của cây Đậu Hà Lan nằm ở vị trí của lá chét trong lá kép lông chim, do lá biến thành, giúp cây
có thể bám vào thân cây khác.
Ấm và nắp ấm của cây nắp ấm do là biến đổi thích nghi với việc bắt và tiêu hóa thức ăn động vật.
Ví dụ 2: Xương chi trước các động vật có xương sống khác nhau về chi tiết nhưng lại giống nhau về cấu
trúc đại thể (đều có cấu tạo kiểu chi năm ngón). Các biến đổi về chi tiết là do thích nghi với điều kiện môi
trường sống khác nhau.
- Cơ sở: Sự giống nhau về cấu trúc giữa các loài sinh vật là do chúng thừa hưởng vốn gen từ tổ tiên
chung. Tuy nhiên, chúng vẫn có nhiều khác biệt về chi tiết do trong quá trình tiến hóa, vốn gen đó không
được truyền lại một cách nguyên vẹn mà có sự biến đổi do đột biến, do sự tái tổ hợp của các gen. Những
biến đổi thích nghi sẽ được chọn lọc tự nhiên tích lũy qua thời gian.
- Ý nghĩa: Cơ quan tương đồng chứng minh cho hiện tượng tiến hóa phân ly. Đó là trường hợp hai loài có
chung nguồn gốc nhưng do sống trong các điều kiện môi trường khác nhau, chọn lọc tự nhiên tác động
theo hướng không giống nhau nên đã tích lũy các đặc điểm thích nghi theo hướng khác nhau, từ đó dẫn tới

những khác biệt về chi tiết giữa chúng.
2. Cơ quan thoái hóa
- Cơ quan thoái hoá là cơ quan vốn rất phát triển ở loài tổ tiên nhưng nay bị tiêu giảm do không còn thực
hiện chức năng.
- Ví dụ: ruột thừa ở người vốn là ruột tịt rất phát triển ở các loài thú, nếp thịt ở khoé mắt người là di tích
của mí mắt thứ ba ở chim và bò sát.
- Sự hình thành cơ quan thoái hóa là do một đột biến nào đó làm ảnh hưởng tới chức năng của gen. Do đó
ảnh hưởng tới sự biểu hiện của tính trạng do gen quy định.
- Thực chất cơ quan thoái hoá là cơ quan tương đồng.
- Cơ quan thoái hoá là bằng chứng rõ ràng nhất chứng tỏ nguồn gốc chung giữa các loài.
3. Cơ quan tương tự
- Định nghĩa: Cơ quan tương tự là cơ quan thuộc các loài khác nhau, khác nhau về nguồn gốc trong quá
trình phát triển phôi, nhưng do thực hiện cùng chức năng nên có đặc điểm về hình thái tương tự nhau.
- Ví dụ: Mang cá và mang tôm.
- Ý nghĩa: chứng minh cho hiện tượng đồng quy tính trạng. Đó là hiện tượng hai loài khác nhau về nguồn
gốc nhưng có hình thái tương tự nhau do sống trong điều kiện môi trường giống nhau.
Hocmai.vn – Ngôi trường chung của học trò Việt

Tổng đài tư vấn: 1900 58-58-12

- Trang | 1 -


Luyện thi đại học môn Sinh học – Thầy Nguyễn Quang Anh

Các bằng chứng tiến hóa

- Ví dụ: Nhiều loài thú có túi ở châu Úc có nhiều loài có đặc điểm tương tự với một số loài thú có nhau ở
các châu lục khác.
II. Bằng chứng tế bào học và sinh học phân tử

1. Bằng chứng tế bào học
Mọi sinh vật từ sinh vật nhân sơ đến sinh vật nhân thực, từ sinh vật đơn bào đến sinh vật đa bào đều
được cấu tạo từ tế bào.
Tế bào nhân sơ và tế bào nhân chuẩn đều có các thành phần như: Màng sinh chất, tế bào chất và nhân
(hoặc vùng nhân).
Sự giống nhau chứng tỏ sinh giới có nguồn gốc chung, sự khác nhau chứng tỏ sự tiến hóa phân li của
sinh giới.
2. Bằng chứng sinh học phân tử
- Các tế bào của tất cả các loài sinh vật hiện nay đều sử dụng chung một bộ mã di truyền, đều dùng cùng
20 loại axit amin để cấu tạo nên prôtêin...chứng tỏ chúng tiến hoá từ một tổ tiên chung.
- Phân tích trình tự các axit amin của cùng một loại prôtêin hay trình tự các Nu của cùng một gen ở các
loài khác nhau có thể cho ta biết mối quan hệ giữa các loài.
III. Bằng chứng phôi sinh học so sánh
- Sự giống nhau trong phát triển phôi của các loài thuộc các nhóm phân loại khác nhau là một bằng chứng
về nguồn gốc chung của chúng. Những đặc điểm giống nhau đó càng nhiều và càng kéo dài trong những
giai đoạn phát triển muộn của phôi chứng tỏ quan hệ họ hàng càng gần.
- Nhiều loài phân bố ở các vùng địa lí khác nhau nhưng lại có nhiều đặc điểm cấu tạo giống nhau đã đư-ợc
chứng minh là có chung một nguồn gốc, sau đó phát tán sang các vùng khác. Điều này cũng cho thấy sự
giống nhau giữa các loài chủ yếu là do có chung nguồn gốc hơn là do sự tác động của môi trường.
IV. Một số câu hỏi
Câu 1. Bằng chứng nào sau đây phản ánh tiến hóa hội tụ (đồng quy)?
A. Trong hoa đực của cây đu đủ có 10 nhị, ở giữa hoa vẫn còn di tích của nhụy.
B. Chi trước của các loài động vật có xương sống có các xương phân bố theo thứ tự tương tự nhau.
C. Gai cây hoàng liên là biến dạng của lá, gai cây hoa hồng là do sự phát triển của bì thân.
D. Gai xương rồng, tua cuốn của đậu Hà Lan đều là biến dạng của lá.
Câu 2. Trong các ví dụ dưới đây, ví dụ nào thuộc cơ quan tương đồng?
A. Vây cá mè và vây cá voi.
B. Chân chuột chũi và chân dế chũi.
C. Gai hoa hồng và gai xương rồng.
D. Cánh dơi và tay khỉ.

Câu 3. Trong các ví dụ dưới đây, ví dụ nào thuộc cơ quan tương tự?
A. Gai xương rồng và tua cuốn của đậu Hà Lan.
B. Vây cá mè và vây cá voi.
C. Cánh dơi và tay khỉ.
D. Tuyến nước bọt của người và tuyến nọc độc của rắn.
Câu 4. Trong các ví dụ dưới đây, ví dụ nào thuộc cơ quan thoái hóa?
A. Nhụy trong hoa đực của cây ngô.
B. Tua cuốn của đậu Hà Lan.
C. Gai xương rồng.
D. Gai trên của cây hoa hồng.
Giáo viên : Nguyễn Quang Anh
Nguồn :

Hocmai.vn – Ngôi trường chung của học trò Việt

Tổng đài tư vấn: 1900 58-58-12

Hocmai.vn

- Trang | 2 -