07 loai TLBG

Luyện thi đại học môn Sinh học – Thầy Nguyễn Quang Anh

Loài

LOÀI
(TÀI LIỆU BÀI GIẢNG)

Giáo viên: NGUYỄN QUANG ANH

I. Khái niệm loài sinh học
Trong sinh học, loài là một bậc phân loại cơ bản. Loài là một nhóm các cá thể sinh vật có những đặc
điểm sinh học tương đối giống nhau và có khả năng giao phối với nhau và sinh sản ra thế hệ tương lai.
Còn theo định nghĩa của Ernst Mayr, loài là nhóm các quần thể tự nhiên có khả năng giao phối với nhau
và tương đối cách ly sinh sản với các nhóm khác. Trong nhiều trường hợp chính xác, loài được định nghĩa
là nhóm cá thể có bộ nhiễm sắc thể giống nhau nhất định. Sự thích nghi các đặc điểm địa phương và phân
cách địa lý đã làm cho loài có nhiều đặc điểm được chia nhỏ hơn tới phân loài (hay loài phụ).
II. Các cơ chế cách li
Sự trao đổi giữa các quần thể trong loài, hoặc giữa các nhóm phân li từ một quần thể gốc bị cản trở
hoàn toàn do một nhóm nhân tố gọi chung là cơ chế cách li.
Có những dạng cách li sau:
1. Cách li địa lí
Các quần thể trong loài bị ngăn cách bởi các chướng ngại địa lí như núi, biển đối với động vật ở cạn,
dải đất liền đới với động vật ở nước. Các quần thể trong loài còn có thể cách li nhau bởi những khoảng
cách lớn hơn tầm hoạt động kiếm ăn và sinh dục của các cá thể trong loài.
Những loài ít di động hoặc không có khả năng di động hoặc phát tán dễ chịu ảnh hưởng của dạng cách
li này.
2. Cách li sinh thái
Mỗi nhóm cá thể trong quần thể hoặc mỗi quần thể trong loài có sự phân li thích ứng với những điều
kiện sinh thái khác nhau trong cùng một khu vực địa lí, do đó giữa chúng hình thành sự cách li tương đối,
không giao phối với nhau do sự chênh lệch về mùa sinh sản (thời kì ra hoa, đẻ trứng).
3. Cách li sinh sản

Theo M. Mayr (1970) có thể phân biệt các mức độ như sau:
a. Cách li trước hợp tử
Các cá thể trong quần thể không giao phối được với nhau do:
+ Thời gian ra hoa, đẻ trứng khác nhau
+ Tập tính hoạt động sinh dục khác nhau (cách li tập tính)
+ Không có sự tương hợp về cơ quan giao cấu (cách li cơ học): Tinh trùng, hạt phấn loài này không thể
sống trong noãn, của loài khác…
b. Cách li sau hợp tử
Giao phối được nhưng không xảy ra sự thụ tinh do giao tử chết, thụ tinh được nhưng hợp tử bị chết.
Hoặc hợp tử có thể hình thành nhưng con bị chết ngay sau khi lọt lòng hoặc chết trước tuổi trưởng thành.
Con lai có thể sống được đến tuổi trưởng thành nhưng không có khả năng sinh sản.
Nguyên nhân: Trong các trường hợp nêu trên thì nguyên nhân cơ bản là do không có sự tương hợp giữa
hai bộ nhiễm sắc thể của bố mẹ về số lượng, hình thái, cấu trúc. Vì vậy còn được gọi là cách li di truyền.
Các cơ chế cách li đóng vai trò quan trong trong sự hình thành loài, bảo toàn được những đặc điểm riêng
của loài loài là hệ gen kín. Do đó đơn vị tiến hóa là quần thể chứ ko phải là loài.
4. Một số chú ý về các cơ chế cách li

Hocmai.vn – Ngôi trường chung của học trò Việt

Tổng đài tư vấn: 1900 58-58-12

- Trang | 1 -


Luyện thi đại học môn Sinh học – Thầy Nguyễn Quang Anh

Loài

Loài mới chỉ có thể hình thành khi có sự cách li. Sự cách li ngăn ngừa giao phối tự do, do đó củng cố,
tăng cường sự phân hóa kiểu gen trong quần thể ban đầu. Cách li không gian chia quần thể thành một số

nhóm nhỏ, trong mỗi nhóm đó xảy ra giao phối gần, làm cho các alen lặn nằm trong cặp gen dị hợp được
biểu hiện. Cách li địa lí kéo dài là điều kiện cần thiết để mỗi nhóm đã phân hóa tích lũy đột biến, làm cho
sự sai khác ngày càng nhiều. Cách li địa lí, cách li khoảng cách là điều kiện thuận lợi dẫn đến sự cách li
sinh thái. Cách li di truyền là nhân tố quan trọng, kết thúc sự tiến hóa nhỏ. Trên thực tế, các cơ chế cách li
trên thường phối hợp với nhau, ít khi thấy sự cách li giữa các loài được hình thành chỉ do một trong các cơ
chế đó.
Khi các cá thể có sự trao đổi gen
chúng vẫn cùng thuộc một loài. Cách li địa lí làm cho sự trao đổi
vốn gen ít diễn ra, theo quá trình tiến hóa, sự sai khác dòng gen với quần thể gốc càng nhiều hình thành
loài mới.
Loài mới được đánh dấu xuất hiện bằng việc chấm dứt sự di nhập gen hay sự cách li sinh sản, cách li di
truyền.
Giáo viên : Nguyễn Quang Anh
Nguồn :

Hocmai.vn – Ngôi trường chung của học trò Việt

Tổng đài tư vấn: 1900 58-58-12

Hocmai.vn

- Trang | 2 -