Một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh xuất nhập khẩu của Công ty Xuất nhập khẩu và Tư vấn - Dịch vụ Đo đạc Bản đồ.doc

Lời nói đầu
Việc chuyển sang nền kinh tế mở vận hành theo cơ chế thị trờng có sự
quản lý của Nhà nớc theo định hớng xà hội chủ nghĩa, cùng với đó là sự phát
triển của hàng loạt các loại hình doanh nghiệp mới: doanh nghiệp t nhân, công
ty trách nhiệm hữu hạn, công ty cổ phần.. và kéo theo sự sôi động của một thị
trờng tràn ngập hàng hoá. Vì vậy,khó khăn của các doanh nghiệp Nhà nớc là
điều không tránh khỏi. Để tồn tại và phát triển trong nền kinh tế thị trờng mang
đầy tính cạnh tranh thì không có con đờng nào khác là phải nâng cao khả năng
cạnh tranh qua việc nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp.
Điều này càng mang tầm quan trọng đặc biệt đối với các doanh nghiệp kinh
doanh xt nhËp khÈu.
Th«ng qua xt nhËp khÈu chóng ta cã điều kiện nắm bắt và tiếp cận
những thành tựu khoa học kỹ thuật trên thế giới, thúc đẩy sản xuất trong nớc
ngày càng hiện đại phát triển, kích thích và mở rộng nhu cầu trong nớc, đa cuộc
sống con ngời ngày càng văn minh hiện đại, khai thác triệt để tiềm năng và thế
mạnh của đất nớc và thế giới trên cơ sở phân công lao động quốc tế và chuyên
môn hoá quốc tế.
Xu hớng toàn cầu hoá nền kinh tế thế giới và việc hội nhập vào các tổ
chức tự do hoá mậu dịch AFTA, APEC đà đa hoạt ®éng kinh doanh xt nhËp
khÈu cđa níc ta sang mét giai đoạn phát triển mới có nhiều thuận lợi nhng cũng
không ít khó khăn. Do đó đòi hỏi phải điều chỉnh lại hoạt động xuất nhập khẩu
để hoạt độngxuất nhập khẩu thực sự mang lại hiệu quả to lớn cho việc phát triển
kinh tế xà hội đất nớc.
Nhận thức đợc sự phức tạp và tầm quan trọng của hoạt động xuất nhập
khẩu, cũng nh trớc đòi hỏi thực tế của việc hoàn thiện, nâng cao hiệu quả của
công tác xuất nhập khẩu, cùng với kiến thức đợc trang bị tại nhà trờng và những
tìm hiểu thực tế trong đợt thực tập cuôí khoá tại Công ty Xuất nhập khẩu và T
vấn - Dịch vụ Đo đạc Bản đồ, để đi sâu nghiên cứu vấn đề hiệu quả kinh doanh
xuất nhập khẩu tôi mạnh dạn chọn đề tài nghiên cứu "Một số giải pháp nhằm
nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh xuất nhập khẩu của Công ty
Xuất nhập khẩu và T vấn - Dịch vụ Đo đạc Bản đồ ". Đề tài này nhằm mục

đích trình bày những vấn đề cèt lâi cđa nghiƯp vơ kinh doanh xt nhËp khÈu,
thùc trạng của hoạt động xuất nhập khẩu ở Công ty XuÊt nhËp khÈu vµ T vÊn 1


Dịch vụ Đo đạc Bản đồ, từ đó đa ra một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả
hoạt động xuất nhập khẩu của Công ty Xuất nhập khẩu và T vấn - Dịch vụ Đo
đạc Bản đồ.
Luận văn tốt nghiệp đợc chia làm ba chơng chính:
Chơng I
nhập khẩu.

: Lý luận chung về hiệu quả hoạt động kinh doanh xuất

Chơng II : Phân tích và đánh giá hiệu quả hoạt ®éng kinh doanh
xuÊt nhËp khÈu ë C«ng ty XuÊt nhËp khẩu và T vấn - Dịch vụ Đo đạc Bản
đồ.
Chơng III : Một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động
kinh doanh xuất nhập khẩu ở Công ty Xuất nhập khẩu và T vấn - Dịch
vụ Đo đạc Bản đồ.
Đề tài này đợc hoàn thành dới sự hớng dÉn cđa PGS.TiÕn sü Ngun
KÕ Tn vµ víi sù gióp đỡ của cô Trần thị Kim Dung- Kế toán trởng - Công ty
Xuất nhập khẩu và T vấn Dịch vụ Đo đạc Bản đồ.
Đây là một đề tài rộng và phức tạp, lại do những hạn chế về trình độ cũng
nh thời gian nên chắc chắn sẽ không tránh khỏi những khiếm khuyết.
Kính mong đợc sự góp ý, bổ sung của các thày cô để đề tài đợc hoàn
thiện hơn.

2

Chơng I: Lý luận chung về hiệu
quả hoạt động kinh doanh xuất
Nhập khẩu
I. Xuất nhập khẩu và vai trò trong quá trình
công nghiệp hoá - hiện đại hoá.
1. Bản chất và tính tất yếu khách quan của kinh doanh xuất nhËp
khÈu.
1.1 Kh¸i niƯm kinh doanh xt nhËp khÈu.
Kinh doanh xt nhập khẩu là sự trao đổi hàng hoá, dịch vụ giữa các
nớc thông qua hành vi mua bán. Sự trao đổi đó là một hình thức của mối quan
hệ xà hội và phản ánh sự phụ thuộc lẫn nhau về kinh tế giữa những ngời sản
xuất hàng hoá riêng biệt của các quốc gia.
Kinh doanh xuất nhập khẩu là sự mở rộng của các quan hệ mua bán
trong nớc và ngoài nớc. Trớc đây, khi cha có quan hệ trao đổi hàng hoá, cá nhân
mỗi con ngời cũng nh mỗi quốc gia đều tự thoả mÃn lấy các nhu cầu của mình,
lúc đó mọi nhu cầu của con ngời cũng nh của quốc gia bị hạn chế. Quan hệ mua
bán trao đổi hàng hoá xuất hiện khi có sự ra đời cuả quá trình phân công lao
động xà hội và chuyên môn hoá, sở hữu t nhân về t liệu s¶n xt. Cïng víi sù
tiÕn bé cđa khoa häc kü thuật và tác động của những quy luật kinh tế khách
quan, phạm vi chuyên môn hóa và phân công lao động xà hội ngày càng rộng,
nó vợt ra khỏi một nớc và hình thành nên các mối quan hệ giao dịch quốc tế.
Chuyên môn hoá và phân công lao động quốc tế càng sâu sắc, các mối quan hệ
quốc tế càng đợc mở rộng, các nớc càng có sự phụ thuộc lẫn nhau và hình thành
các mối quan hệ buôn bán với nhau.
Kinh doanh xuất nhập khẩu là quá trình buôn bán giữa các nớc với
nhau, là lĩnh vực phân phối, lu thông hàng hoá với nớc ngoài .

3

1.2 TÝnh tÊt u kh¸ch quan cđa kinh doanh xt nhập khẩu.
Kinh doanh xuất nhập khẩu là quá trình trao đổi hàng hoá giữa các nớc thông qua buôn bán nhằm mục đích kinh tế tối đa. Trao đổi hàng hoá là một
hình thức của các mối quan hệ kinh tế xà hội và phản ánh sự phụ thuộc lẫn nhau
giữa những ngời sản xuất kinh doanh hàng hoá riêng biệt của các quốc gia.
Kinh doanh xuất nhập khẩu là lĩnh vực quan trọng nhằm tạo điều kiện cho các
nớc tham gia vào phân công lao động quốc tế, phát triển kinh tế và làm giàu cho
đất nớc.
Ngày nay, khi quá trình phân công lao động quốc tế đang diễn ra hết
sức sâu sắc, kinh doanh xuất nhập khẩu đợc xem nh là một điều kiện tiền đề
cho sự phát triĨn kinh tÕ cđa mäi qc gia. Thùc tÕ cho thấy, không một quốc
gia nào có thể tồn tại chứ cha nói gì đến phát triển nếu tự cô lập mình không
quan hệ kinh tế với thế giới. Kinh doanh xuất nhập khẩu đà trở thành vấn đề
sống còn vì nó cho phép thay đổi cơ cấu sản xuất và nâng cao mức tiêu dùng
cuả dân c một quốc gia. Bí quyết thành công trong chiến lợc phát triển kinh tế
của nhiều nớc là mở rộng thị trờng quốc tế và tăng nhanh xuất khẩu sản phẩm
hàng hoá qua chế biến có hàm lợng kỹ thuật cao.
Sự ra đời và phát triển của kinh doanh xuất nhập khẩu gắn liền với
quá trình phân công lao động quốc tế. XÃ hội càng phát triển, phân công lao
động quốc tế diễn ra ngày càng sâu sắc. Điều đó phản ánh mối quan hệ phụ
thuộc kinh tế ngày càng tăng lên. Kinh doanh xuất nhập khẩu cũng vì thế mà
ngày càng mở rộng và phức tạp.
Kinh doanh xuất nhập khẩu xuất hiện từ sự đa dạng về điều kiện tự
nhiên và xà hội giữa các quốc gia. Chính sự khác nhau đó nên đều có lợi là mỗi
nớc chuyên môn hoá sản xuất những mặt hàng cụ thể phù hợp với điều kiện sản
xuất và xuất nhập khẩu hàng hoá của mình để xuất nhập khẩu những hàng hoá
cần thiết khác. Điều quan trọng là mỗi nớc phải xác định cho đợc những mặt
hàng nào mà nớc mình có lợi nhất trên thị trờng cạnh tranh quốc tế. Sự gia tăng
của hoạt động kinh doanh xt nhËp khÈu xÐt vỊ kim ng¹ch cịng nh chủng loại
hàng hoá đà làm cho vấn đề lợi ích của mỗi quốc gia đợc xem xét một cách ®Ỉc
4

biệt chú trọng hơn. Nhiều câu hỏi đà đợc đặt ra: Tại sao Mỹ lại nhập cà phê và
xuất lơng thực? Tại sao Nhật lại xuất hàng công nghiệp và chỉ nhập nguyên liệu
thô? Tại sao một nền kinh tế kém phát triển nh Việt Nam lại có thể hy vọng đẩy
mạnh kinh doanh xuất nhập khẩu? Lý thuyết lợi thế so sánh của nhà kinh tế học
David Ricardo (1817 ) đà giải thích một cách căn bản và có hệ thống những câu
hỏi này.
Theo thuyết lợi thế so sánh, nếu một quốc gia có hiệu quả thấp hơn so
với các quốc gia khác trong sản xuất hầu hết các loại sản phẩm, thì quốc gia đó
vẫn có thể tham gia vào kinh doanh xuất nhập khẩu để tạo ra lợi ích của mình.
Nghĩa là, nếu quốc gia này tham gia vào kinh doanh xuất nhập khẩu thì nó có
thể thu đợc lợi ích không nhỏ. Khi tham gia vào kinh doanh xt nhËp khÈu,
qc gia cã hiƯu qu¶ thÊp trong sản xuất tất cả các loại hàng hoá sẽ chuyên môn
hoá sản xuất và xuất khẩu các loại hàng hoá mà việc sản xuất chúng có ít bất lợi
nhất ( đó là những hàng hóa có lợi thế tơng đối ) và nhập khẩu các loại hàng
hoá mà việc sản xuất chúng bất lợi lớn nhất ( đó là các hàng hoá không có lợi
thế tơng đối ). Khi tham gia vào kinh doanh xuất nhập khẩu, các quốc gia này
sẽ thu đợc lợi ích không nhỏ.
Lý thuyết lợi thế tơng đối ( hay so sánh ) của David Ricardo đà giải
thích đợc cơ chế lợi ích khi kinh doanh xuất nhập khẩu diễn ra giữa các quốc
gia có điều kiện sản xuất khác nhau. Tuy nhiên, ngời ta cịng thÊy r»ng, kinh
doanh xt nhËp khÈu vÉn diƠn ra giữa các quốc gia khi giữa chúng có các điều
kiện sản xuất khá giống nhau. Chẳng hạn, sự trao đổi buôn bán ô tô là khá phát
triển giữa Mỹ và Nhật; điều tơng tự cũng xảy ra đối với mặt hàng điện tử giữa
các nớc Tây Âu. Rõ ràng là, không có thế lực nào bắt buộc hai nớc phải buôn
bán với nhau nếu một nớc không có lợi. Các quốc gia hoàn toàn tự do trong việc
lựa chọn mặt hàng cũng nh đối tác buôn bán có khả năng đem lại lợi ích cao
cho họ.
Những lợi ích mà kinh doanh xuất nhập khẩu đem lại đà làm cho thơng mại và thị trờng thế giới trở thành nguồn lực của nền kinh tế quốc dân, là

nguồn tiết kiệm nớc ngoài, là nhân tố kích thích sự phát triển của lực lợng sản
xuất, của khoa học công nghệ. Kinh doanh xuất nhập khẩu vừa là cầu nối kinh
tế của mỗi quốc gia với các nớc khác trên toàn thế giới, vừa là nguồn hậu cần
5


cho sản xuất và đời sống của toàn xà hội văn minh hơn, thịnh vợng hơn. Chính
vì vậy, nó đợc coi là bộ phận của đời sống hàng ngày.
Nhận thức rõ ràng những điều đó, Đảng và Nhà nớc ta đà có những bớc đi
đúng đắn trong đờng lối đối ngoại của mình. Với chính sách đa dạng hoá và đa
phơng hoá các quan hệ kinh tế quốc tế, mở cửa đà làm cho nền kinh tế nớc ta
sống dậy, hoạt động ngoại thơng trong những năm qua đà thu hút đợc những
thành tựu đáng kể. Chính vì vậy, tại Đại hội Đảng lần thứ VIII, Đảng ta đÃ
khẳng định " Tiếp tục thực hiện đờng lối đối ngoại độc lập, tự chủ, mở rộng, đa
phơng hoá, đa dạng hoá các quan hệ đối ngoại với tinh thần Việt Nam muốn
làm bạn với tất cả các nớc trong cộng đồng thế giới, phấn đấu vì hoà bình, độc
lập và phát triển. Hợp tác nhiều mặt song phơng và đa phơng với các nớc, các tổ
chức quốc tế và khu vực trên nguyên tắc tôn trọng độc lập, chủ quyền và toàn
vẹn lÃnh thổ của nhau, giải quyết các vấn đề tồn tại và tranh chấp bằng thơng lợng." ( Văn kiện Đại hội VIII Đảng Cộng sản Việt Nam ).
2.Các hình thức xuất khẩu, nhập khẩu chủ yếu
2.1 Các hình thøc nhËp khÈu
- NhËp khÈu ủ th¸c
- NhËp khÈu trùc tiếp
- Nhập khẩu đổi hàng
- Nhập khẩu tái xuất
2.2 Các hình thức xuất khẩu
- Xuất khẩu hàng hoá dới các hình thức trao đổi hàng hoá, hợp tác sản
xuất và gia công quốc tế.
- Xuất khẩu thiết bị toàn bộ, thiết bị lẻ, vật t phụ tùng cho sản xuất.
- Chuyển khẩu- tạm nhập tái xuất.

- Các dịch vụ nh làm đại lý, uỷ thác cho các tổ chức nớc ngoài.
- Hoạt động kinh doanh của các tổ chức kinh tÕ ViƯt Nam ë níc ngoµi.

6


3.Nội dung công tác xuất nhập khẩu hàng hoá ở c¸c doanh nghiƯp
kinh doanh xt nhËp khÈu .
3.1 Néi dung hoạt động xuất nhập khẩu .
Thông thờng nội dung hoạt động bao gồm các nội dung sau:
3.1.1. Nghiên cứu thị trêng
Kh¸c víi mua b¸n trong níc, kinh doanh nhËp khÈu diễn ra trên thị trờng thế giới, ngời kinh doanh thờng ở các nớc khác nhau, hàng hoá buôn bán đợc chuyển qua biên giới của mỗi nớc,mỗi nớc lại có một chính sách, thể lệ và
tập quán thơng mại khác nhau. Ngời kinh doanh phải giải đáp nhiều câu hỏi nh:
Mua bán hàng hoá gì ? ở đâu ? với ai ? vào thời điểm nào ? giá cả và chất lợng
ra sao ? thanh toán bằng hình thức gì, đồng tiền nào ? ... Công việc nghiên cứu
thị trờng bao gồm:
a1. Nghiên cứu thị trờng trong nớc
Trớc hết doanh nghiệp phải nắm chắc tình hình trong nớc về các mặt
có liên quan đến việc xuất nhập khẩu
- Nhận biết hàng hoá xuất nhập khẩu
- Doanh nghiệp nắm chắc các chính sách, chế độ tập quán của nớc liên
quan đến việc xuất nhập khẩu hàng hoá.
a2. Nghiên cứu thị trờng nớc ngoài
Nghiên cứu thị trờng nớc ngoài theo các khía cạnh chủ yếu: đặc tính
hàng hoá, thị hiếu của khách hàng, chính sách tập quán thơng mại, tình hình tài
chính, tín dụng, điều kiện chuyên chở và bốc xếp, nắm chắc các điều kiện về
phẩm chất và chủng loại hàng, đặc tính thị trờng nh dung lợng thị trờng, giá thị
trờng.

7

a3. Lựa chọn đối tợng giao dịch.
Trên cùng một thị trờng, cùng một loại hàng có rất nhiều nhà kinh
doanh khác nhau, vì vậy khi lựa chọn cần tìm hiểu về: thái độ chính trị của đối
tợng giao dịch, khả năng kinh tế , loại hình doanh nghiệp, phạm vi kinh doanh,
vốn và cơ sở vật chất kỹ thuật của đối tác , uy tín của đối tác trên thị trờng đó.
Lựa chọn đối tợng giao dịch nên dùng các phơng pháp nh qua sách báo, tài liệu,
qua t vấn của nhà nớc , qua điều tra trực tiếp hoặc buôn bán thử để tìm hiểu dần.
3.1.2. Lập phơng án giao dịch
Lập kế hoạch cụ thể để tiến hành hoạt động giao dịch gồm nhiều chi
tiết trong đó có các vấn đề sau:
- Lựa chọn mặt hàng kinh doanh xuất hoặc nhập khẩu
- Xác định số lợng hàng xuất hoặc nhập khẩu
- Lựa chọn thị trờng - khách hàng - phơng thức giao dịch .
- Lựa chọn thời điểm, thời gian giao dịch.
- Các biện pháp để đạt mục tiêu lựa chọn trên nh chiêu đÃi, mời khách,
quảng cáo, đầu t xây dựng cơ sở vật chất...
- Những tính toán để luận chứng cho các mục tiêu và các biện pháp trên
dự báo kết quả công việc giao dịch phải xác định.
3.1.3. Giao dịch, đàm phán trớc khi ký kết hợp đồng.
3.1.4. Ký kết hợp đồng xuất nhập khẩu hàng hoá
Việc giao dịch đàm phán nếu có kết quả sẽ dẫn tới việc ký kết hợp đồng
mua bán ngoại thơng. Hình thức văn bản của hợp đồng là bắt buộc đối với các
đơn vị xuất nhập khẩu của nớc ta trong quan hƯ víi níc ngoµi
3.1.5. Tỉ chøc thùc hiƯn hợp đồngxuất nhập khẩu
Sau khi đà ký kết hợp đồng, các bên có nghĩa vụ thực hiện hợp đồng.

3.2 Quy trình xuất nhập khẩu hàng hoá.
8

Quy trình xuất khẩu hàng hoá đợc biểu diễn qua sơ đồ sau:
Tạo nguồn hàng và khách hàng xuất khẩu

Đàm phán ký kết hợp đồng xuất khẩu
khâu
Những thủ tục cần thiết cho hợp đồng xuất khẩu

Buộc bên nhập khẩu mở L/C nÕu thanh to¸n theo L/C

Xin giÊy phÐp xuÊt khÈu
ChuÈn bị hàng xuất khẩu

Kiểm tra chất lợng hàng xuất khẩu
Thuê tàu lu cớc nếu giá CIF
Tkhẩu
Mua bảo hiểm
Làm thủ tục hải quan
Giao nhận hàng với tàu

Làm thủ tục thanh toán

Quy trình nhập khẩu hàng hoá đợc biểu diễn qua sơ ®å sau:
9


Lựa chọn đối tác

Ký kết hợp đồng

Những hớng dẫn cần thiết làm giấy tờ thủ tục

Mở tín dụng

Phái tàu đến tiếp nhận vận chuyển hàng hoá

Làm bảo hiểm vận chuyển hàng hoá

Hàng đến
Kiểm tra chứng từ và trả tiền
Thủ tục hải quan

Khai báo hải quan

Nghiệm thu hàng hóa

Làm thủ tục hải quan

Bồi thờng nhập khẩu

Nếu nhập khẩu uỷ thác thỉ từ bớc thủ tục hải quan ta thêm bớc:
10


Giao hàng
cho khách
hàng

Quyết toán
bằng ngoại

tệ

Tính ra tiền
trong nớc (theo
nội tệ )

Thời gian
quyêt toán

Khách hàng nhận, kiểm tra, xử lý

Nhận tiền hoa hång ( tiỊn mỈt hc chøng tõ)

Thêi kú thanh toán chứng từ

4. Vai trò xuất nhập khẩu trong quá trình công nghiệp hoá- hiện đại
hoá ở nớc ta.
Xuất nhập khẩu hàng hoá là một hoạt động nằm trong lĩnh vực phân
phối và lu thông hàng hoá của một quá trình tái sản xuất mở rộng nhằm mục
đích liên kết sản xuất với tiêu dùng của nớc này với nớc khác. Hoạt động đó
không chỉ diễn ra giữa các cá thể riêng biệt mà là có sự tham gia của toàn bộ hệ
thống kinh tế với sự điều hành của Nhà nớc.
Chính vì vậy, xuất nhập khẩu có vai trò to lín trong sù ph¸t triĨn kinh
tÕ x· héi cđa mỗi quốc gia. Nền sản xuất xà hội một nớc phát triển nh thế nào
phụ thuộc rất lớn vào lĩnh vực hoạt động kinh doanh này. Thông qua xuất nhập
khẩu có thể làm tăng ngoại tệ thu đợc, cải thiện cán cân thanh toán, tăng thu
cho ngân sách nhà nớc, kích thích đổi mới công nghệ, tiếp cận đợc phơng thức
quản lý và kinh doanh mới, cải biến cơ cấu kinh tế, tạo thêm công ăn việc làm,
tạo sự cạnh tranh của hàng hoá nội và ngoại, nâng cao mức sống của ngời dân.
Đối với những nớc mà trình độ phát triển kinh tế còn thấp nh nớc ta,

những nhân tố tiềm năng : tài nguyên thiên nhiên, lao động. Những yếu tố thiếu
hụt : vốn, kỹ thuật, thị trờng và khả năng quản lý. Chiến lợc xuất nhập khẩu có
vai trò quan trọng đối với nớc ta, đặc biệt trong quá trình công nghiệp hoá- hiện
đại hoá hiện nay. Về thực chất chiến lợc này là giải pháp mở cưa nỊn kinh tÕ
11


nh»m tranh thđ vèn vµ kü tht cđa níc ngoµi, kết hợp chúng với tiềm năng
trong nớc về lao động và tài nguyên thiên nhiên để tạo ra sự tăng trởng mạnh
cho nền kinh tế góp phần rút ngắn khoảng cách chênh lệch với các nớc giàu.
Với định hớng phát triển kinh tế xà hội của Đảng, chính sách kinh tế
đối ngoại nói chung và thơng mại nói riêng phải đợc coi là một chính sách cơ
cấu có tầm quan trọng chiến lợc nhằm phục vụ quá trình phát triển của nền kinh
tế quốc dân. Chính sách xuất nhập khẩu phải tranh thủ đợc tới mức cao nhất
nguồn vốn kỹ thuật, công nghệ tiên tiến của nớc ngoài nhằm thúc đẩy sản xuất
hàng hoá phát triển, giải quyết việc làm cho ngời lao động.
I. Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả hoạt động xuất
nhập khẩu.
1. Quan điểm về hiệu quả.
1.1. Hiệu quả kinh doanh
Khi đề cập đến vấn đề hiệu quả có thể đứng trên nhiều góc độ khác
nhau để xem xét. Nếu xét theo hiệu quả cuối cùng thì hiệu quả kinh tế là hiệu
số giữa kết quả thu về và chi phí bỏ ra để đạt đợc kết quả đó, trong đó kết quả
chỉ phản ánh kết quả kinh tế thu đợc nh doanh thu bán hàng. Đứng trên góc độ
này thì phạm trù hiệu quả đồng nhất với phạm trù lợi nhuận. Hiệu quả kinh
doanh cao hay thấp tuỳ thuộc vào trình độ tổ chức hoạt động sản xuất kinh
doanh và tổ chức quản lý trong các doanh nghiệp.
Nếu đứng trên góc độ yếu tố riêng lẻ để xem xét thì hiệu quả thể hiện
trình độ và khả năng sử dụng các yếu tố đó trong quá trình sản xuất và kinh
doanh, nó phản ảnh kết quả kinh tế thu đợc từ việc sử dụng các yếu tố tham gia

vào hoạt động sản xuất kinh doanh.
Chỉ tiêu hiệu quả là một chỉ tiêu chất lợng tổng hợp phản ánh trình độ
lợi dụng các yếu tố tham gia quá trình sản xuất, kinh doanh đồng thời là phạm
trù kinh tế gắn liền với sản xuất hàng hoá, phản ánh trình độ của nền sản xuất
hàng hoá, sản xuất hàng hoá có phát triển hay không là do hiệu quả đạt đợc cao
hay thấp, chỉ tiêu hiệu quả phản ánh cả về mặt định lợng và cả về mặt định tính.
Về mặt định lợng, hiệu quả kinh tế của sản xuất kinh doanh phản ánh mối tơng
quan giữa kết quả thu đợc và chi phí bỏ ra. Về mặt định tính, nó phản ánh ảnh
12


hởng của hoạt động sản xuất kinh doanh đối với việc giải quyết những yêu cầu
và mục tiêu kinh tế, những mục tiêu và yêu cầu chính trị - xà hội.
Khi đứng trên phạm vi khác nhau để xem xét vấn đề hiệu quả thì có thể
chia hiệu quả ra nhiều loại khác nhau:
- Nếu đứng trên phạm vi toàn xà hội và nền kinh tế quốc dân để xem
xét thì phạm vi hiệu quả sẽ là hiệu quả kinh tế xà hội và hiệu quả chính trị. Cả
hai hiệu quả này đều có vị trí quan trọng trong việc phát triển kinh tế xà hội đất
nớc. Trong thời kỳ bao cấp nớc ta quá coi trọng hai hiệu quả này trong hoạt
động sản xuất kinh doanh. Trong điều kiện hiện nay thực hiện nền kinh tế nhiều
thành phần theo định hớng xà hội chủ nghĩa, các doanh nghiệp đặc biệt là các
doanh nghiệp nhà nớc bên cạnh việc bảo đảm hiệu quả kinh tế, hiệu quả kinh
doanh cần phải chú ý đến hiệu quả kinh tế xà hội và hiệu quả chính trị. Đối với
các nớc t bản chủ nghĩa, các doanh nghiệp hoạt động đều nhằm mục đích hiệu
quả kinh tế và hiệu quả kinh doanh, còn một sè doanh nghiƯp nhµ níc nh»m
thùc hiƯn mét sè chØ tiêu về hiệu quả kinh tế xà hội.
- Nếu đứng trên phạm vi từng yếu tố, từng doanh nghiệp riêng lẻ thì có
phạm trù hiệu quả kinh tế và phạm trù hiệu quả kinh doanh.
Hiệu quả kinh tế là những lợi ích kinh tế đạt đợc sau khi bù đắp các
khoản chi về lao động xà hội. Hiệu quả kinh tế đợc xác định thông qua so sánh

giữa các chỉ tiêu phản ánh kết quả kinh doanh với chi phí bỏ ra.
Hiệu quả kinh doanh là phạm trù kinh tế phản ánh những lợi ích đạt
đợc từ các hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp, hiệu quả kinh doanh
chính là hiệu quả lao động xà hội đợc xác định bằng việc so sánh giữa lợng lao
động hữu ích cuối cùng thu đợc với hao phí lao động xà hội.
Nh vậy đứng trên các khía cạnh khác nhau ngời ta có thể có quan
điểm về hiệu quả khác nhau. Tuy nhiên trong lĩnh vực quản lý khi giải quyết
vấn đề hiệu quả cần phải kết hợp hài hoà giữa lợi ích trớc mắt với lợi ích lâu dài,
giữa lợi ích trung ơng với lợi ích địa phơng, giữa lợi ích cá nhân, lợi ích tập thể
với lợi ích quốc gia.
1.2. HiƯu qu¶ kinh doanh xt nhËp khÈu.

13


Hiện nay ở nớc ta kinh doanh thơng mại quốc tế có vai trò ngày càng quan
trọng trong nền kinh tế quốc dân. Vì vậy, Nghị Quyết Đại hội Đảng lần thứ VIII
nhấn mạnh:" Mở rộng và nâng cao hiệu quả kinh tế đối ngoại. Mở rộng thị trờng xuất nhập khẩu, tăng khả năng xuất khẩu các mặt hàng đà qua chế biến sâu,
tăng sức cạnh tranh của hàng hoá và dịch vụ..."( Văn kiện Đại hội Đảng VIIINhà xuất bản Chính trị Quốc gia - 1996)
Vì vậy, nâng cao hiệu quả kinh doanh thơng mại quốc tế là một nhân tố
quyết định để tham gia phân công lao động quốc tế, thâm nhập thị trờng nớc
ngoài. Nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh thơng mạI quốc tế còn là yêu
cầu tất yếu của việc thực hiện quy luật tiết kiệm.
Kinh doanh thơng mại quốc tế chiếm một vị trí quan trọng trong tái sản
xuất xà hội.
Khi sản xuất các hàng hoá để xuất khẩu, các quốc gia bỏ ra những chi phí
nhất định. Các tỷ lệ trao đổi ( mua bán ) đợc hình thành trên cơ sở giá cả quốc
tế. Mức giá và tơng quan của nã kh¸c víi gi¸ trong néi bé cđa níc xt khẩu.
Mặt khác, sản phẩm nhập khẩu tham gia vào lu thông hàng hoá trong nớc và
tham gia vào quá trình tái sản xuất xà hội, thực tế không tái sản xuất tại nớc đó.

Kinh doanh thơng mại quốc tế thông qua hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu
đem lại cho nền kinh tế quốc dân nói chung bằng cách làm đa dạng hoá hoặc
làm tăng khối lợng giá trị sử dụng cho nền kinh tế quốc dân và mặt khác làm
tăng thu nhập quốc dân nhờ tranh thủ đợc lợi thế so sánh trong trao đổi đối với
nớc ngoài, tạo thêm tích luỹ cho quá trình tái sản xuất trong nớc, góp phần cải
thiện đời sống nhân dân trong nớc.
Với đặc thù của kinh doanh xuất nhập khẩu, hoạt động kinh doanh này
phụ thuộc rất nhiều vào điều kiện kinh tế, chính trị, xà hội, môi trờng văn hoá
của các tác nhân nớc ngoài. Vì vậy, khi thực hiện hoạt động kinh doanh này cần
phải xem xét tổng quan các tác nhân ảnh hởng đến nó để có các phơng pháp
làm việc và giải quyết công việc tối u, tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động
kinh doanh này ngày càng phát triển phù hợp với xu thế chung của thời đại và
định hớng của Đảng và Nhà nớc ta.

14


Xét về mặt lý luận, nội dung cơ bản của hiệu quả kinh tế trong kinh doanh
thơng mại quốc tế là góp phần đắc lực thúc đẩy nhanh năng suất lao động xÃ
hội và tăng thu nhập quốc dân có thể sử dụng, qua đó tạo thêm nguồn tích lũy
cho sản xuất và nâng cao mức sống trong nớc.
2. Phơng pháp đánh giá hiệu quả
2.1 Các quan điểm cơ bản trong việc đánh giá hiệu quả sản xuất kinh
doanh.
Hiệu quả sản xuất kinh doanh là một chỉ tiêu chất lợng tổng hợp có
liên quan đến nhiều yếu tố khác nhau, do đó khi đánh giá hiệu quả cần quán
triệt những quan điểm sau:
- Bảo đảm thống nhất giữa nhiệm vụ chính trị và nhiệm vụ kinh doanh
trong việc nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh.
Do đặc điểm của nớc ta là phát triển nền kinh tế thị trờng theo định hớng xà hội chủ nghĩa cho nên đòi hỏi việc nâng cao hiệu quả kinh doanh phải

xuất phát từ mục tiêu chiến lợc phát triển kinh tế xà hội của Đảng và Nhà nớc.
Nó thể hiện trớc hết các doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhà nớc phải
thực hiện các chỉ tiêu pháp lệnh hoặc các đơn hàng nhà nớc giao hoặc các hợp
đồng kinh tế nhà nớc ký kết với các doanh nghiệp vì đó là nhu cầu, là điều kiện
để phát triển cân đối nền kinh tế quốc dân, nền kinh tế hàng hoá. Những nhiệm
vụ kinh tế và chính trị nhà nớc giao cho doanh nghiệp đòi hỏi doanh nghiệp trớc
hết việc sản xuất kinh doanh cần phải hớng tới đáp ứng đợc nhu cầu của nền
kinh tế, của thị trờng trong nớc, lợi ích quốc gia.
- Bảo đảm sự kết hợp hài hoà giữa lợi ích cá nhân, lợi ích tập thể với
lợi ích xà hội
Quan điểm này đòi hỏi việc nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh.
trớc hết nhằm đáp ứng bảo đảm lợi ích cá nhân, tập thể ngời lao động nhng
cũng không phải vì thế mà gây tổn thơng đến lợi ích quốc gia mà cần phải gắn
chặt lợi ích quốc gia khi nâng cao lợi ích cá nhân, lợi ích tập thể. Đồng thời
cũng không vì lợi ích xà hội mà làm tổn thơng đến lợi ích tập thể, lợi ích cá
nhân ngời lao động.

15


- Bảo đảm tính toàn diện và hệ thống trong việc nâng cao hiệu quả kinh
doanh
Quan điểm này đòi hỏi việc nâng cao hiệu quả kinh doanh cần phải
xuất phát và bảo đảm yêu cầu nâng cao hiệu quả của nền sản xuất của ngành,
của địa phơng và cơ sở. Trong từng đơn vị cơ sở khi đánh giá hiệu quả kinh
doanh cần phải xem xét đầy đủ các mối quan hệ qua lại, tác động của các tổ
chức , lĩnh vực trong một hệ thống theo những mục tiêu nhất định.
- Bảo đảm tính thực tiễn trong việc nâng cao hiệu quả kinh doanh.
Quan điểm này đòi hỏi khi đánh giá và xác định các mục tiêu, biện
pháp nâng cao hiệu quả kinh doanh cần phải xuất phát từ đặc điểm kinh tế xÃ

hội của ngành, của địa phơng và những khả năng thực tế của doanh nghiệp
trong từng thời kỳ. Có nh vậy các chỉ tiêu nâng cao hiệu quả kinh doanh mà
doanh nghiệp đề ra mới có cơ sở khoa học và thực tiễn để thực hiện.
- Phải căn cứ vào kết quả cuối cùng cả về giá trị và hiện vật để đánh
giá hiệu quả kinh doanh.
Quan điểm này đòi hỏi khi đánh giá hiệu quả kinh doanh một mặt cần
phải căn cứ vào số lợng sản phẩm đà tiêu thụ, mặt khác phải căn cứ vào số lợng
sản phẩm đà sản xuất ra, số lợng sản phẩm dở dang, bán thành phẩm để xác
định chỉ tiêu hiệu quả về mặt hiện vật.
2.2 Các mối quan hệ kinh tế chủ yếu cần phải giải quyết khi nâng cao
hiệu quả sản xuất kinh doanh trong các doanh nghiệp.
Hiệu quả kinh tế là một chỉ tiêu chất lợng tổng hợp, có liên quan đến
tất cả các lĩnh vực hoạt động sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp do đó
chịu tác động của nhiều nhân tố khác nhau. Để nâng cao hiệu quả kinh doanh
trong các doanh nghiệp cần phải thực hiện các mối quan hệ kinh tế chủ yếu sau
đây:
- Mối quan hệ giữa các hàng hoá tiêu thụ trên thị trờng với hàng hoá
sản xuất ra và tổng sản lợng.Trong đó phải tăng tốc độ tiêu thụ hàng hoá trên thị
trờng, giảm hàng hoá tồn kho, bán thành phẩm, sản phẩm dở dang.

16


- Mối quan hệ giữa tốc độ tăng kết quả lao động sống và chi phí chi ra
đểduy trì và phát triển sức lao động.Trong đó tốc độ tăng năng xuất lao động
phải nhanh hơn tốc độ tăng lơng bình quân và tăng tiền công lao động.
- Mối quan hệ giữa tốc độ tăng kết quả sản xuất kinh doanh và tăng các
nguồn chi phí để đạt kết quả đó. Trong đó tăng kết quả phải nhanh hơn tăng chi
phí.
- Mối quan hệ giữa kết quả sản xuất kinh doanh và tăng chi phí sử dụng

tài sản lu động để đạt kết quả đó. Trong đó tốc độ tăng kết quả nhanh hơn chi
phí tài sản cố định để đạt kết quả đó.
- Mối quan hệ giữa tăng vốn đầu t và tăng năng lực sản xuất mới.Trong
đó tốc độ tăng năng lực sản xuất mới nhanh hơn tốc độ tăng vốn đầu t để đạt
tăng năng lực mới.
3. Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả sản xuất kinh doanh.
Khi xem xét hiệu quả sản xuất kinh doanh của mỗi doanh nghiệp cần
phải dựa vào hệ thống tiêu chuẩn sau:
- Doanh nghiệp hoạt động trong cơ chế thị trờng nhng phải tuân thủ sự
quản lý vĩ mô của nhà nớc.
- Phải kết hợp hài hoà ba lợi ích kinh tế: cá nhân, tập thể, nhà nớc.
Tuyệt đối không vì lợi ích cá nhân làm tổn hại lợi ích tập thể.
- Lợi nhuận doanh nghiệp kiếm đợc phải dựa trên cơ sở vận dụng linh
hoạt, sáng tạo các quy luật của nền sản xuất hàng hoá.
- Mức thu nhập thuần tuý của doanh nghiệp trên lao động phải thờng
xuyên tăng lên.
Để đánh giá hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp xuất nhập khẩu ngời
ta thờng dựa vào nhóm chỉ tiêu sau:
Chỉ tiêu
*Nhóm chỉ tiêu đánh giá hiệu quả sử dụng
lao động
- Năng xuất lao động

Công thức xác định

Kim ngạch xuất nhập khẩu trong kỳ
Tổng số lao động bình quân trong kỳ

17

- Kết quả sản xuất trên một đồng chi phí tiền lơng
- Lợi nhuận bình quân tính cho một lao động
*Nhóm chỉ tiêu đánh giá hiệu quả sử dụng
vốn cố định
- Sức sản xuất của vốn cố định
- Sức sinh lợi của vốn cố định
Hiệu suất sử dụng thời gian làm việc của máy
móc thiết bị
* Nhóm chỉ tiêu đánh giá hiệu quả sử dụng
vốnlu động
- Sức sản xuất của vốn lu động
- Sức sinh lợi của vốn lu động
- Số ngày luân chuyển bình quân 1 vòng quay
- Hệ số đảm nhiệm của vốn lu động
* Nhóm chỉ tiêu đánh giá hiệu quả kinh tế
tổng hợp
- Kim ngạch xuất nhập khẩu trên tổng chi phí
sản xuất và tiêu thụ
- Kim ngạch xuất nhập khẩu trên một đồng vốn
sản xuất
- Doanh lợi theo chi phí
- Doanh lợi theo vốn sản xuất
- Doanh lợi kim ngạch xuất nhập khẩu thuần

Kim ngạch xuất nhập khẩu trong kỳ
Tổng số lao động bình quân trong kỳ
Lợi nhuận trong kỳ
Tổng số lao động bình quân trong kỳ

Kim ngạch xuất nhập khẩu trong kỳ
Số d bình quân vốn cố định trong kỳ
Lợi nhuận trong kỳ
Vốn cố định bình quân trong kỳ
Thời gian làm việc thực tế của MMTB
Thời gian làm việc theo thiết kế

Kim ngạch xuất nhập khẩu trong kỳ
Vốn lu động bình quân trong kỳ
Lợi nhuận trong kỳ
Vốn lu động bình quân trong kỳ
365 ngày
Số vòng quay vốn lu động
Vốn lu động bình quân trong kỳ
Doanh thu tiêu thụ ( trừ thuế )

Kim ngạch xuất nhập khẩu trong kỳ
Tổng chi phí sản xuất và tiêu thơ trong kú
Kim ng¹ch xt nhËp khÈu trong kú
Vèn kinh doanh bình quân trong kỳ
Lợi nhuận trong kỳ
Tổng chi phí tiêu thụ và sản xuất trong kỳ
Lợi nhuận trong kỳ
Vốn kinh doanh bình quân trong kỳ
Lợi nhuận trong kỳ
Kim ngạch xuất nhập khẩu thuần

Các chỉ tiêu hiệu quả sử dụng các yếu tố riêng lẻ phản ánh hiệu quả sử
dụng từng yếu tố tham gia vào quá trình sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp,
các chỉ tiêu này càng lớn phản ánh hiệu quả sử dụng các yếu tố càng cao, đồng

thời nó cũng phản ánh một khía cạnh nào ®ã hiƯu qu¶ s¶n xt kinh doanh cđa
doanh nghiƯp.

18


III. Các nhân tố ảnh hởng đến hiệu quả xuất nhập
khẩu .
A. Các yếu tố bên ngoài doanh nghiệp.
Mỗi một chủ thể hoạt động trong xà hội đều chịu sự chi phối nhất
định các môi trờng bao quanh nó. Đó là tổng hợp các yếu tố có tác động trực
tiếp hoặc gián tiếp qua lại lẫn nhau. Chính những nhân tố này quy định xu hớng
và trạng thái hành động của chủ thể. Trong kinh doanh thơng mại quốc tế, đặc
biệt là trong lĩnh vực xuất nhập khẩu các doanh nghiệp xuất nhập khẩu phải
chịu sự chi phối của các nhân tố bên trong lẫn bên ngoài nớc. Các nhân tố này
thờng xuyên biến đổi, và vì vậy làm cho hiệu quả hoạt động sản xuất kinh
doanh xuất nhập khẩu ngày càng phức tạp hơn. Để nâng cao hiệu quả hoạt động
kinh doanh đòi hỏi các nhà kinh doanh phải nắm bắt và phân tích đợc ảnh hởng
của từng nhân tố cá biệt tác động tới hoạt động của doanh nghiƯp trong tõng
thêi kú cơ thĨ.
1. Nh©n tè kinh tÕ - x· héi trong níc.
Nh©n tè kinh tÕ - x· hội trong nớc có ảnh hởng đến hoạt động xuất nhập
khẩu ở đây bao gồm trạng thái của nền kinh tế trong nớc và các chính sách của
nhà nớc.
1.1 Trạng thái của nền kinh tế trong nớc.
a. Dung lợng sản xuất
Dung lợng sản xuất thể hiện số lợng đầu mối tham gia vào sản xuất
hàng hoá xuất nhập khẩu và với số lợng sản xuất lớn thì nó sẽ tạo điều kiện
thuận lợi cho doanh nghiệp xuất khẩu trong công tác tạo nguồn hàng, song cũng
trong thuận lợi đó,doanh nghiệp có thể phải đơng đầu với tính cạnh tranh cao

hơn trong việc tìm bạn hàng xuất khẩu và nguy cơ phá giá hàng hoá bán ra thị
trờng thế giới.
b.Tình hình nhân lực.
Một nớc có nguồn nhân lực dồi dào là điều kiện thuận lợi để các
doanh nghiệp trong nớc xúc tiến xuất nhập khẩu các mặt hàng có sử dụng søc
19


lao động. Về mặt ngắn hạn, nguồn nhân lực đợc xem nh là không biến đổi, vì
vậy chúng ít tác ®éng tíi sù biÕn ®éng cđa ho¹t ®éng xt nhËp khẩu. Nớc ta
nguồn nhân lực dồi dào, giá nhân công rẻ là điều kiện thuận lợi để xuất khẩu
các sản phẩm sử dụng nhiều lao động nh hàng thủ công mỹ nghệ, may mặc ...
và nhập khẩu thiết bị, máy móc kỹ thuật, công nghệ tiên tiến...
c. Nhân tố công nghệ.
Ngày nay, khoa học công nghệ tác động đến tất cả các lĩnh vực kinh
tế xà hội và mang lại nhiỊu lỵi Ých, trong xt nhËp khÈu nã cịng mang lại hiệu
quả cao. Nhờ sự phát triển của hệ thống bu chính viễn thông,các doanh nghiệp
ngoại thơng có thể đàm thoại trực tiếp với khách hàng qua telex, fax, điện tín...
giảm bớt những chi phí đi lại, xúc tiến hoạt động xuất nhập khẩu. Giúp các nhà
kinh doanh nắm bắt các thông tin về diễn biến thị trờng một cách chính xác, kịp
thời. Bên cạnh đó, nhờ có xuất nhập khẩu mà các doanh nghiệp Việt Nam đợc
tiếp xúc với các thành tựu công nghệ tiên tiến trên thế giới, thay thế, đổi mới
công nghệ trong doanh nghiệp sản xuất. Khoa học công nghệ còn tác động tới
các lĩnh vực nh vận tải hàng hoá, các kỹ nghệ nghiệp vụ trong ngân hàng... Đó
cũng chính là các yếu tố tác động tới hoạt động xuất nhập khẩu.
d. Cơ sở hạ tầng.
Cơ sở hạ tầng tốt là một yếu tố không thể thiếu nhằm góp phần
thúcđẩy hoạt động xuất nhập khẩu. Cơ sở hạ tầng bao gồm: đờng xá, bến bÃi, hệ
thống vận tải, hệ thống thông tin, hệ thống ngân hàng... có ảnh hởng rất lớn đến
hoạt động xuất nhập khẩu. Nếu các hoạt động này là hiện đại sẽ thúc đẩy hiệu

quả xuất nhập khẩu, ngợc lại nó sẽ kìm hÃm tiến trình xuất nhập khẩu.
1.2 Các chính sách và quy định của Nhà nớc.
Thông qua việc đề ra các chính sách và quy định, Nhà nớc thiết lập
môi trờng pháp lý nhằm điều chỉnh các hoạt động của các doanh nghiệp nên nó
có ảnh hởng rất lớn đến hoạt động xuất nhập khẩu. Chúng ta có thể xem xét tác
động của các chính sách đó dới các khía cạnh sau.
a. Tỷ giá hối đoái

20


Tỷ giá hối đoái là quan hệ so sánh tỷ lệ giữa giá trị của hai đồng tiền
của hai nớc với nhau.
Tỷ giá hối đoái và chính sách tỷ giá hối đoái là nhân tố quan trọng
thực hiện chiến lợc hớng ngoại, đẩy mạnh xuất nhập khẩu. Một tỷ giá hối đoái
chính thức đợc điều chỉnh theo quá trình lạm phát có liên quan gọi là tỷ giá hối
đoái đợc điều chỉnh theo quá trình lạm phát có liên quan hay là tỷ giá hối đoái
đợc điều chỉnh theo quá trình lạm phát có liên quan hay là tỷ giá hối đoái thực
tế. Trong quan hệ buôn bán ngoại thơng, tỷ giá hối đoái có vai trò quan trọng,
tác động lớn tới hiệu quả hoạt động xuất nhập khẩu. Tỷ giá hối đoái tăng hay
giảm sẽ làm thay đổi giá trị hàng hoá xuất nhập khẩu, ảnh hởng tới khả năng
sinh lời của doanh nghiệp kinh doanh xuất nhập khẩu. Cã thĨ ®a ra vÝ dơ trong
xt khÈu nh: NÕu tỷ giá hối đoái chính thức là không đổi và tỷ giá hối đoái
thực tế tăng lên thì các nhà xuất khẩu các sản phẩm sơ chế, là ngời bán theo
mức giá cả quốc tế nằm ngoài tầm kiểm soát của họ sẽ bị thiệt. Họ phải chịu chi
phí cao hơn do lạm phát trong nớc. Hàng xuất khẩu trở nên kém sinh lợi do
ngoại tệ thu đợc phải bán với tỷ giá hối đoái chính thức cố định không đợc tăng
lên để bù lại chi phí sản xuất cao hơn. Các nhà xuât khẩu các sản phẩm chế tạo
có thể làm tăng giá cả xuất khẩu của họ để bù đắp lại chi phí nội địa cao hơn,
nhng kết quả khả năng chiếm lĩnh thị trờng sẽ giảm. Họ chỉ có thể giữ nguyên

mức giá tính theo ngoại hối và lợi nhuận thấp. Nếu tình trạng ngợc lại là tỷ giá
hối đoái thực tế giảm so với tỷ giá hối đoái chính thức, khi đó sẽ có lợi cho các
nhà xuất khẩu nhng lại bất lợi cho các nhà nhập khẩu.
b. Thuế quan và quota.
Khả năng cạnh tranh của các doanh nghiệp xuất nhập khẩu chịu ảnh
hởng trực tiếp cđa th xt nhËp khÈu vµ quota.
Th xt khÈu cã xu thế làm giảm xuất khẩu và do đó làm giảm
nguồn thu ngoại tệ của đất nớc. Tuy nhiên, đối víi níc ta hiƯn nay, thùc hiƯn
chđ tr¬ng khun khÝch xuất khẩu nên hầu hết các mặt hàng xuất khẩu, đặc biệt
các mặt hàng nông sản, không phải chịu thuế xuất khẩu.
Thuế nhập khẩu có xu thế làm giảm nhập khẩu và do đó làm tăng
nguồn thu ngoại tệ của ®Êt níc. HiƯn nay ë níc ta, rÊt nhiỊu mỈt hàng phải chịu
21


thuế nhập khẩu để hạn chế nhập khẩu nhằm bảo vệ các ngành sản xuất các mặt
hàng đồng nhất ở trong nớc. Nhng bắt đầu giai đoạn này, thực hiện chủ trơng
hội nhập với thế giới, tham gia vào AFTA,nớc ta đang tiến dần tới việc xoá bỏ
dần một số hình thức bảo hộ bằng thuế nhập khẩu.
Còn quota là hình thức hạn chế về số lợng xuất nhập khẩu, có tác động
một mặt làm giảm số đầu mối tham gia xuất nhập khẩu trực tiếp, mặt khác tạo
cơ hội thuận lợi cho những ngời xin đợc quota xuất nhập khẩu.
c. Các chính sách khác của Nhà nớc.
Các chính sách khác của Nhà nớc nh xây dựng các mặt hàng chủ lực,
trực tiếp gia công xuất khẩu, đầu t cho xuÊt nhËp khÈu, lËp c¸c khu chÕ xuÊt,
c¸c chÝnh s¸ch tÝn dơng xt nhËp khÈu ... cịng gãp phÇn to lớn tác động tới
tình hình xuất nhập khẩu của một quốc gia. Tuỳ theo mức độ can thiệp, tính
chất và phơng pháp sử dụng các chính sách trên mà hiệu quả và mức độ ảnh hởng của nó tới lĩnh vực xuất nhập khẩu sẽ nh thế nào. Bên cạnh các chính sách
trên, nhóm các chính sách hỗ trợ mang tính thể chế - tổ chức, các khung pháp lý
và hệ thống hành chính cũng là một trong các nhân tố tác động trực tiếp tới hoạt

động xuất nhập khẩu của các doanh nghiệp.
Những thay đổi cơ bản trong quản lý quá trình xuất nhập khẩu của Nhà
nớc cũng ảnh hởng đến hoạt động xuất nhập khẩu. Đặc biệt là từ khi ra đời
Nghị định 57/1998NĐ-CP ngày 31/7/1998 của Chính phủ và các văn bản hớng
dẫn thi hành thì quyền tự do kinh doanh của thơng nhân đợc mở rộng tạo ra một
bớc tiến mới, họ đợc quyền kinh doanh tất cả những gì mà pháp luật cho phép,
tạo ra một môi trờng kinh doanh lành mạnh cho các doanh nghiệp. Thủ tục xin
phép đăng ký kinh doanh xuất nhập khẩu trực tiếp với những điều kiện ràng
buộc về vốn, tiêu chuẩn, nghiệp vụ ... đối với doanh nghiệp đà đợc dỡ bỏ. Từ
khi thi hành nghị định này ( 1/9/1998 ) nớc ta đà có hơn 30.000 doanh nghiệp
đợc quyền tham gia kinh doanh xuất nhập khẩu, sự tăng lên về con số này khó
tránh khỏi tình trạng tranh mua, tranh bán, giá cả cạnh tranh, ép giá, dìm giá ,
làm cho nhiều doanh nghiệp bớc đầu cha tìm đợc lối thoát nên hiệu quả kinh
doanh xuất nhập khẩu cßn thÊp.

22


Những thay đổi về thủ tục thông quan xuất nhập khẩu hàng hóa tại
các cửa khẩu, việc áp dụng các luật thuế mới đối với hàng hóa xuất nhập khẩu
cũng ảnh hởng đến quá trình xuất nhập khẩu. Nhà nớc luôn luôn tạo điều kiện
để xúc tiến nhanh quá trình xuất nhập khẩu nhng việc áp dụng các văn bản đÃ
đợc ban hành xem ra vẫn còn tồn tại một khoảng cách khá xa già văn bản và
thực tế, giữa nói và làm, nhiều khi vẫn còn xảy ra " cuộc chiến " giữa " luật và
lệ ".
2. Nhân tố tài nguyên thiên nhiên và địa lý.
Nguồn tài nguyên thiên nhiên là một trong những nhân tố quan trọng
làm cơ sở cho quốc gia xây dựng cơ cấu ngành và vùng để xuất nhập khẩu. Nó
góp phần ảnh hởng đến loại hàng, quy mô hàng xuất nhập khẩu của quốc gia.
Vị trí địa lý có vai trò nh là nhân tố tích cực hoặc tiêu cực đối với sự

phát triển kinh tÕ cịng nh xt nhËp khÈu cđa mét qc gia. Vị trí địa lý thuận
lợi là điều kiện cho phép một quốc gia tranh thủ đợc phân công lao động quốc
tế, hoặc thúc đẩy xuất nhập khẩu dịch vụ nh du lịch, vận tải, ngân hàng...
3. ảnh hởng của t×nh h×nh kinh tÕ - x· héi thÕ giíi.
Trong xu thế toàn cầu hoá thì phụ thuộc giữa các nớc ngày càng tăng, vì
vậy mà mỗi sự biến động của tình hình kinh tế - xà hội ở nớc ngoài đều có
những ảnh hởng nhất định đến hoạt động kinh tế trong nớc. Lĩnh vực hoạt động
xuất nhập khẩu là lÜnh vùc trùc tiÕp quan hƯ víi c¸c chđ thĨ ở nớc ngoài, chịu sự
chi phối và tác động của các nhân tố ở nớc ngoài nên nó lại càng rất nhạy cảm.
Bất kỳ một sự thay đổi nào về chính sách xuất nhập khẩu, tình hình lạm phát,
thất nghiệp hay tăng trởng và suy thoái kinh tế... của các nớc đều ảnh hởng tới
hoạt động xuất nhập khẩu của c¸c doanh nghiƯp xt nhËp khÈu ë níc ta.
B. Nhãm nhân tố thuộc bản thân doanh nghiệp.
1. Nhân tố bộ máy quản lý hay tổ chức hành chính.
Là sự tác động trực tiếp của các cấp lÃnh đạo xuống cán bộ công nhân
viên nhằm mục đích buộc phải thực hiện một hoạt động. Để quản lý tập trung
thống nhất phải sử dụng phơng pháp hành chính. Việc thiết lập cơ cÊu tæ chøc

23


của bộ máy doanh nghiệp cũng nh cách thức điều hành của các cấp lÃnh đạo là
nhân tố quyết định tÝnh hiƯu qu¶ trong kinh doanh. NÕu mét doanh nghiƯp có cơ
cấu tổ chức hợp lý, cách điều hành sáng suốt sẽ góp phần thúc đẩy hiệu quả
hoạt động kinh doanh, ngợc lại nếu cơ cấu tổ chức xệch xoạc, cách điều hành
kém cỏi sẽ dẫn đến hiệu quả thấp trong hoạt động kinh doanh.
2. Nhân tố con ngời.
Con ngời luôn đợc đặt ở vị trí trung tâm của mọi hoạt động. Hoạt động
xuất nhập khẩu hàng hoá đặc biệt phải nhấn mạnh đến yếu tố con ngời bởi vì nó
là chủ thể sáng tạo và trực tiếp điều hành các hoạt động ảnh hởng của nhân tố

này thể hiện qua hai chỉ tiêu chủ yếu nhất. Đó là tinh thần làm việc và năng lực
công tác. Tinh thần làm việc đợc biểu hiện bởi bầu không khí trong doanh
nghiệp, tình đoàn kết và ý chí phấn đấu cho mục tiêu chung. Năng lực của nhân
viên lại biểu hiện qua kỹ năng điều hành, công tác nghiệp vụ cụ thể và qua kết
quả của hoạt động. Để nâng cao vai trò của nhân tố con ngời, các doanh nghiệp
một mặt phải chú trọng đào tạo cán bộ, công nhân viên, bồi dỡng và nâng cao
nghiệp vụ của họ, mặt khác, phải quan tâm thích đáng đến lợi ích cá nhân, bao
gồm cả lợi ích vật chất lẫn lợi ích tinh thần.
3. Mạng lới kinh doanh của doanh nghiệp.
Kết quả kinh doanh của các doanh nghiệp ngoại thơng phụ thuộc rất
lớn vào hệ thống mạng lơí kinh doanh của nó. Một mạng lới kinh doanh rộng
lớn, với các điểm kinh doanh đợc bố trí hợp lý là điều kiện để doanh nghiệp
thực hiện các hoạt động kinh doanh nh tạo nguồn hàng, vận chuyển, làm đại lý
xuất nhập khẩu ... một cách thuận tiện hơn và do đó góp phần nâng cao hơn
hiệu quả kinh doanh xuất nhập khẩu. Nếu mạng lới kinh doanh là quá thiếu,
hoặc bố trí ở các điểm không hợp lý sẽ gây cản trở cho hoạt động kinh doanh
làm triệt tiêu tính năng động và khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp trên thơng trờng.
4. Khả năng cơ sở vật chất kỹ thuật của doanh nghiệp.
Cơ së vËt chÊt kü tht cđa doanh nghiƯp nh vèn cố định bao gồm các
máy móc, thiết bị chế biến, hệ thống kho hàng, hệ thống phơng tiện vận tải, c¸c

24


điểm thu mua hàng, các đại lý, chi nhánh và trang thiết bị của nó cùng với vốn
lu động là cơ sở cho hoạt động kinh doanh. Các khả năng này quy định quy mô,
tính chất của lĩnh vực hoạt động xuất nhập khẩu, và vì vậy cũng góp phần quyết
định đến hiệu quả kinh doanh.

25