Cơ chế quản lý tài chính tại trường đại học công nghệ đại học quốc gia hà nội
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (360.15 KB, 24 trang )
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
------------------
LƢƠNG THỊ THANH
CƠ CHẾ QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI TRƢỜNG ĐẠI HỌC
CÔNG NGHỆ - ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH - NGÂN HÀNG
Hà Nội - 2015
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
------------------
LƢƠNG THỊ THANH
CƠ CHẾ QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI TRƢỜNG ĐẠI HỌC
CÔNG NGHỆ - ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
Chuyên ngành: Tài chính - Ngân hàng
Mã số: 60 34 02 01
LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG
CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG NGHIÊN CỨU
NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN ANH THÁI
Xác nhận của người hướng dẫn
Xác nhận của Chủ tịch HĐ chấm luận văn
TS. NGUYỄN ANH THÁI
TS. LÊ TRUNG THÀNH
Hà Nội - 2015
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi.
Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn này là trung thực và chưa được công
bố trong bất cứ công trình nghiên cứu khoa học nào khác.
Hà Nội, ngày 11tháng 05 năm 2015
Tác giả
Lƣơng Thị Thanh
LỜI CẢM ƠN
Trong thời gian qua, tác giả đă rất nghiêm túc trong việc nghiên cứu luận
văn này. Để hoàn thành luận văn, bên cạnh nỗ lực của bản thân, tác giả đă
nhận được sự đóng góp vô cùng quư báu từ một số cá nhân.
Trước hết, tác giả xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới TS. Nguyễn Anh Thái,
người đă trực tiếp hướng dẫn tác giả trong suốt thời gian nghiên cứu.
Tác giả xin gửi lời cám ơn sâu sắc tới các cán bộ, giảng viên đang công
tác tại trường Đại học Công nghệ đă hỗ trợ tác giả trong quá trń h thu thập số
liệu và trả lời phiếu điều tra.
Tác giả cũng xin được gửi lời cảm ơn sâu sắc tới gia đ́ nh, bạn bè, đồng
nghiệp đă tạo điều kiện, động viên tác giả trong thời gian nghiên cứu.
Tác giả
Lƣơng Thị Thanh
TÓM TẮT
Nghị định số 16/2015/NĐ-CP ra đời thay thế cho nghị định số
43/2006/NĐ-CP của Chính phủ đã tạo ra những chuyển biến tích cực trong
quản lý tài chính của những đơn vị sự nghiệp có thu. Với chủ trương xã hội
hoá các hoạt động sự nghiệp, chuyển đổi cơ chế tài chính của các cơ sở giáo
dục đại học công lập theo hướng tự chủ, lấy nguồn thu sự nghiệp để bù đắp
chi phí cho đơn vị, giảm bớt gánh nặng cho ngân sách Nhà nước. Thực tiễn
cho thấy rằng, tự chủ tài chính trong các đơn vị sự nghiệp giáo dục đại học
công lập vẫn còn nhiều hạn chế cần khắc phục và hoàn thiện. Những hạn
chế có nguyên nhân từ cơ chế chính sách của Nhà nước và từ bản thân các
đơn vị.
Trong luận văn của mình, tác giả đã đưa ra khái niệm, yêu cầu, vai trò và
các yếu tố ảnh hưởng đến cơ chế quản lý tài chính của các trường ĐHCL.
Luận văn đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu như phương pháp thu thập
dữ liệu, phương pháp chọn mẫu, phân tích dữ liệu nhằm phân tích và đánh giá
thực trạng cơ chế quản lý tài chính tại trường Đại học Công nghệ ĐHQGHN.
Căn cứ vào cơ sở lý thuyết đã đưa ra, luận văn đã tập trung làm rõ thực
trạng cơ chế quản lý tài chính tại trường Đại học Công nghệ - ĐHQGHN
trong giai đoạn 2012 – 2014, từ đó đánh giá những kết quả đạt được cũng như
những tồn tại và nguyên nhân của những tồn tại đó trong cơ chế quản lý tài
chính tại đơn vị.
Trên cơ sở đánh giá thực trạng, luận văn đề xuất các giải pháp, kiến
nghị về phía Nhà trường và về phía Nhà nước nhằm nâng cao hiệu quả của
cơ chế quản lý tài chính tại trường Đại học Công nghệ - ĐHQGHN trong
thời gian tới.
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN
LỜI CẢM ƠN
TÓM TẮT
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VIẾT TẮT ........................................................ i
DANH MỤC CÁC BẢNG................................................................................ ii
DANH MỤC SƠ ĐỒ ....................................................................................... iii
PHẦN MỞ ĐẦU .............................................................................................. 4
CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ
LUẬN VỀ CƠ CHẾ QUẢN LÝ TÀI CHÍNH ĐỐI VỚI CÁC TRƢỜNG
ĐẠI HỌC CÔNG LẬP ................................................................................... 7
1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu ............................................................ 7
1.2. Cơ sở lý luận về cơ chế quản lý tài chính đối với các trường Đại
học công lập ............................................................................................... 10
1.2.1. Tổng quan về các trường đại học công lập ................................... 11
1.2.1.1. Khái niệm, đặc điểm và phân loại các trường đại học công lập .. 11
1.2.1.2. Vị trí, vai trò của các trường Đại học công lập............... Error!
Bookmark not defined.
1.2.2. Cơ chế quản lý tài chính đối với trường Đại học công lập .... Error!
Bookmark not defined.
1.2.2.1. Khái niệm, yêu cầu ................ Error! Bookmark not defined.
1.2.2.2. Vai trò, các yếu tố ảnh hưởng Error! Bookmark not defined.
1.2.2.3. Nội dung chủ yếu của cơ chế quản lý tài chính đối với các
trường Đại học công lập...................... Error! Bookmark not defined.
1.3. Kinh nghiệm về quản lý tài chính tại các trường đại học công lập trong
nước - trường hợp trường Đại học Công nghiệp Hà Nội và bài học cho
trường Đại học Công nghệ - Đại học Quốc gia Hà NộiError!
not defined.
Bookmark
1.3.1. Kinh nghiệm về quản lý tài chính tại các trường đại học công lập
trong nước - trường hợp trường Đại học Công nghiệp Hà Nội ....... Error!
Bookmark not defined.
1.3.2. Bài học cho trường Đại học Công nghệ - Đại học Quốc gia Hà Nội
......................................................................... Error! Bookmark not defined.
CHƢƠNG 2. PHƢƠNG PHÁP VÀ THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU ...... Error!
Bookmark not defined.
2.1. Phương pháp thu thập số liệu ............... Error! Bookmark not defined.
2.2. Phương pháp chọn mẫu ........................ Error! Bookmark not defined.
2.3. Phương pháp phân tích dữ liệu ............ Error! Bookmark not defined.
CHƢƠNG 3. THỰC TRẠNG CƠ CHẾ QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ - ĐHQGHNError! Bookmark not
defined.
3.1. Khái quát đặc điểm hoạt động tại trường Đại học Công nghệ ĐHQGHN ................................................... Error! Bookmark not defined.
3.1.1. Quá trình hình thành và phát triển Error! Bookmark not defined.
3.1.2. Chức năng, nhiệm vụ và tổ chức bộ máyError! Bookmark not
defined.
3.1.2.1. Chức năng, nhiệm vụ ............. Error! Bookmark not defined.
3.1.2.2. Tổ chức bộ máy ..................... Error! Bookmark not defined.
3.1.3. Chế độ chính sách của Nhà nước liên quan đến cơ chế quản lý tài
chính tại trường Đại học Công nghệ ....... Error! Bookmark not defined.
3.2. Thực trạng cơ chế quản lý tài chính tại trường Đại học Công nghệ,
ĐHQGHN ................................................... Error! Bookmark not defined.
3.2.1. Cơ chế huy động, tạo nguồn lực tài chínhError! Bookmark not
defined.
3.2.1.1. Thực trạng huy động, tạo nguồn lực tài chính ................ Error!
Bookmark not defined.
3.2.1.2. Xác định nguồn thu ................ Error! Bookmark not defined.
3.2.1.3. Tổ chức và quản lý các nguồn thuError!
Bookmark
not
defined.
3.2.2. Cơ chế quản lý, sử dụng nguồn lực tài chínhError!
Bookmark
not defined.
3.2.3. Cơ chế phân phối chênh lệch thu – chiError!
Bookmark
not
defined.
3.2.4. Cơ chế quản lý tài sản ................................................................... 57
3.2.5. Cơ chế kiểm tra, kiểm soát tài chínhError!
Bookmark
not
defined.
3.2.5.1. Công tác kiểm tra, kiểm soát nội bộError!
Bookmark
not
defined.
3.2.5.2. Công tác kiểm tra, kiểm soát của cơ quan cấp trên ........ Error!
Bookmark not defined.
3.3. Đánh giá thực trạng cơ chế quản lý tài chính tại trường Đại học Công
nghệ - ĐHQGHN ........................................ Error! Bookmark not defined.
3.3.1. Những kết quả đạt được ................ Error! Bookmark not defined.
3.3.2. Những tồn tại và nguyên nhân ...... Error! Bookmark not defined.
3.3.2.1. Tồn tại .................................... Error! Bookmark not defined.
3.3.2.2. Nguyên nhân .......................................................................... 68
CHƢƠNG 4. GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CƠ CHẾ QUẢN LÝ TÀI
CHÍNH TẠI TRƢỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ - ĐHQGHN ....... Error!
Bookmark not defined.
4.1. Định hướng phát triển tại trường Đại học Công nghệ .................. Error!
Bookmark not defined.
4.1.1. Định hướng phát triển ................... Error! Bookmark not defined.
4.1.2. Các mục tiêu, chỉ tiêu cơ bản của Chiến lược phát triển tại trường
Đại học Công nghệ năm 2015, tầm nhìn 2020Error!
Bookmark
not
defined.
4.1.2.1. Xây dựng môi trường đào tạo chuẩn mực với hoạt động đào
tạo chất lượng cao, tŕnh độ cao và bồi dưỡng nhân tài, cung cấp nguồn
nhân lực chất lượng cao cho đất nước Error! Bookmark not defined.
4.1.2.2. Xây dựng môi trường nghiên cứu tích cực, môi trường trao
đổi hợp tác rộng mở, năng động và hiệu quả, tiếp tục củng cố vững
chắc và tăng cường năng lực nghiên cứu, phát triển quy mô và nâng
cao chất lượng, giá trị thực tiễn của hoạt động khoa học - công nghệ
............................................................. Error! Bookmark not defined.
4.1.2.3. Phát triển tổ chức và đội ngũ cán bộ, xây dựng môi trường
quản lý chuyên nghiệp, hiện đại, văn minhError!
Bookmark
not
defined.
4.1.2.4. Huy động và sử dụng hiệu quả các nguồn lực tài chính nhằm
hiện đại hóa cơ sở vật chất - kỹ thuật, nhất là trong giai đoạn chưa
chuyển lên cơ sở mới ở Hòa Lạc. ....... Error! Bookmark not defined.
4.2. Một số giải pháp nhằm hoàn thiện cơ chế quản lý tài chính tại Trường
Đại học Công nghệ ...................................... Error! Bookmark not defined.
4.2.1. Đa dạng hóa các nguồn lực tài chínhError!
Bookmark
not
defined.
4.2.2. Nâng cao hiệu quả quản lý chi ...... Error! Bookmark not defined.
4.2.3. Nâng cao hiệu quả quản lý, sử dụng tài sảnError! Bookmark not
defined.
4.2.4. Hoàn thiện cơ chế kiểm tra, kiểm soát tài chínhError! Bookmark
not defined.
4.2.5. Vị trí, vai trò của Thủ trưởng đơn vị và kiện toàn tổ chức bộ máy,
nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ và ứng dụng CNTT vào công tác quản
lý tài chính ............................................... Error! Bookmark not defined.
4.3. Một số kiến nghị nhằm thực hiện giải pháp hoàn thiện cơ chế quản lý
tài chính tại trường Đại học Công nghệ ...... Error! Bookmark not defined.
4.3.1. Kiến nghị với Cơ quan quản lý Nhà nướcError! Bookmark not
defined.
4.3.2. Kiến nghị với trường Đại học Công nghệ..................................... 83
KẾT LUẬN .................................................... Error! Bookmark not defined.
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 12
PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VIẾT TẮT
STT
Nguyên nghĩa
Ký hiệu
1
CBCH
Cán bộ cơ hữu
2
CĐ
Cao đẳng
3
CNTT
Công nghệ thông tin
4
ĐH
Đại học
5
ĐHCL
Đại học công lập
6
ĐHCN
Đại học Công nghệ
7
ĐHQGHN
Đại học Quốc gia Hà Nội
8
ĐTVT
Điện tử viễn thông
9
GDĐT
Giáo dục đào tạo
10
GVCH
Giảng viên cơ hữu
11
KHCN
Khoa học công nghệ
12
NCKH
Nghiên cứu khoa học
13
NSNN
Ngân sách Nhà nước
14
ThS
Thạc sỹ
15
TP.HCM
Thành phố Hồ Chí Minh
16
TS
Tiến sĩ
17
TSCĐ
Tài sản cố định
18
TSKH
Tiến sĩ khoa học
19
XDCB
Xây dựng cơ bản
i
DANH MỤC CÁC BẢNG
STT
Bảng
Nội dung
Cơ cấu cán bộ, giảng viên trường Đại học Công nghệ -
1
Bảng
3.1
2
Bảng
3.2
3
Bảng
3.3
4
Bảng
3.4
5
Bảng
3.5
Cơ cấu sử dụng nguồn kinh phí NSNN cấp,
6
Bảng
3.6
Cơ cấu sử dụng nguồn thu sự nghiệp,
7
Bảng
3.7
Quy mô tuyển sinh trường ĐHCN, giai đoạn 2012 -
8
Bảng
3.8
Số lượng đề tài Trường ĐHCN đã và đang chủ trì,
9
Bảng
3.9
10
Bảng
3.10
Công bố khoa học của Trường ĐHCN, giai đoạn
2011-2014
ĐHQGHN theo trình độ đào tạo, giai đoạn 2012 - 2014
Cơ cấu nguồn kinh phí, giai đoạn 2012 - 2014
Trang
47
49
Cơ cấu nguồn kinh phí ngân sách Nhà nước cấp,
50
giai đoạn 2012 - 2014
Cơ cấu nguồn thusự nghiệp, giai đoạn 2012- 2014
giai đoạn 2012- 2014
giai đoạn 2012- 2014
Chênh lệch thu – chi, giai đoạn 2012- 2014
51
54
56
57
64
2014
66
giai đoạn 2012- 2014
ii
67
DANH MỤC SƠ ĐỒ
STT
1
Sơ đồ
Nội dung
Sơ đồ
Cơ cấu tổ chức trường Đại học Công nghệ -
3.1
ĐHQGHN
iii
Trang
46
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Đầu tư cho giáo dục là đầu tư quan trọng mang lại hiệu quả lâu dài cho đất
nước.Chủ trương đổi mới nền giáo dục Việt Nam trong đó có đổi mới quản lý và
nâng cao chất lượng giáo dục đại học nhằm đảm bảo nguồn nhân lực chất lượng
cao phục vụ cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa.Đổi mới cơ chế tài chính
trong hoạt động giáo dục đại học công lập là một yêu cầu cấp thiết nhằm nâng cao
chất lượng đào tạo.
Hệ thống giáo dục Việt Nam nói chung, các trường Đại học nói riêng đang
nỗ lực hết mình trong quá trình xây dựng và khẳng định tên tuổi trong khu vực và
trên thế giới. Trong thời gian qua, giáo dục Đại học Việt Nam đã có nhiều cố gắng
đổi mới và phát triển, nhưng nhìn chung sự chuyển biến của giáo dục Đại học Việt
Nam còn chậm, thể hiện: chất lượng đào tạo chưa cao, quy mô chưa đáp ứng nhu
cầu phát triển và đòi hỏi của xã hội, chương trình đào tạo chưa linh hoạt, phương
pháp đào tạo còn lạc hậu,… Để nâng cao chất lượng giáo dục đào tạo nói chung và
giáo dục đại học tại các trường đại học công lập nói riêng cần có sự thay đổi toàn
diện về mọi mặt như tổ chức, cán bộ, chương trình, phương pháp đào tạo…Trong
đó,việc đổi mới cơ chế quản lý tài chính sao cho hiệu quảđóng vai trò quyết định
đến sự phát triển của các trường đại học công lập.
Trường Đại học Công nghệ - ĐHQGHN trong thời gian qua đã rất tích cực
hoàn thiện cơ chế quản lý tài chính nói chung và công tác kế toán nói riêng, chủ động
khai thác các nguồn thu, nâng cao hiệu quả các khoản chi, tích cực cân đối thu chi
đảm bảo về tài chính phục vụ tốt sự nghiệp giáo dục đào tạo. Nhà trường đã không
ngừng phát triển và xây dựng trường trở thành một trong số các trường đại học định
hướng nghiên cứu về khoa học ứng dụng và công nghệ hàng đầu của Việt Nam. Vì
vậy nhu cầu đẩy mạnh công tác quản lý tài chính là rất cần thiết nhằm nâng cao chất
lượng đào tạo, nghiên cứu khoa học.
4
Tuy nhiên trong những năm qua, công tác quản lý tài chính của trường Đại
học Công nghệ còn chưa hoàn thiện, hiệu quả công tác khai thác nguồn thu, quản
lý chi chưa cao, cơ sở vật chất, trang thiết bị chậm đổi mới theo yêu cầu phát triển
phục vụ công tác đào tạo và nghiên cứu khoa học, hợp tác quốc tế,… của Nhà
trường. Bên cạnh đó, nhận thức của cán bộ, giáo viên còn chưa đầy đủ về công
tác tài chính. Kế hoạch thu chi chưa thật sự chủ động, chưa phát huy hết hiệu
quả của quản lý tài chính đối với hoạt động của Nhà trường. Tiền lương và thu
nhập chưa thực sự kích thích và động viên được các cán bộ, viên chức, giảng
viên trong công tác quản lý, giảng dạy và nghiên cứu khoa học.
Xuất phát từ lý luận và thực tiễn trên đây, tôi đã nghiên cứu và lựa chọn đề
tài “Cơ chế quản lý tài chính tại trường Đại học Công nghệ - Đại học Quốc gia
Hà Nội” làm luận văn thạc sĩ, chuyên ngành Tài chính - Ngân hàng, với mong
muốn tìm hiểu thực trạng quản lý tài chính tại trường Đại học Công nghệ và đưa ra
một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại đơn vị này, đồng
thời hướng tới mục tiêu nâng cao hiệu quả quản lý tài chính phù hợp với xu hướng
phát triển của đất nước.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
Mục đích nghiên cứu của đề tài “Cơ chế quản lý tài chính tại trường Đại
học Công nghệ - Đại học Quốc gia Hà Nội” nhằm đưa ra các giải pháp nhằm
hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại trường Đại học Công nghệ.Vì vậy, tác giả
tập trung nghiên cứu một số vấn đề lý luận về cơ chế quản lý tài chính trong các
trường Đại học công lập, phản ánh thực trạng cơ chế quản lý tài chính tại trường
Đại học Công nghệ, rút ra ưu, nhược điểm và nguyên nhân, qua đó đề xuất một số
giải pháp nhằm hoàn thiện cơ chế quản lý tài chính tại đơn vị.
3. Câu hỏi nghiên cứu
5
Nghiên cứu cơ chế quản lý tài chính tại các trường Đại học công lập nói
chung và tại trường Đại học Công nghệ nói riêng nhằm giải quyết các câu hỏi
nghiên cứu sau:
- Cơ chế quản lý tài chính đối với trường Đại học công lập là gì? (Khái
niệm, yêu cầu, vai trò?)
- Những yếu tố nào có ảnh hưởng tới cơ chế quản lý tài chính tại các trường
Đại học công lập? (Các yếu tố này ảnh hưởng như thế nào tới cơ chế quản lý tài
chính?)
- Thực trạng cơ chế quản lý tài chính tại trường Đại học Công nghệ là gì?
(Những kết quả đạt được, những hạn chế còn tồn tại là gì? Nguyên nhân của những
hạn chế đó là gì?)
- Những giải pháp nào về quản lý tài chính cần được thực thi nhằm nâng cao
chất lượng giáo dục đào tạo tại đơn vị?
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của luận văn: Thực trạng cơ chế quản lý tài chính tại
Trường Đại học Công nghệ - ĐHQGHN.
Phạm vi nghiên cứu: Giai đoạn từ năm 2012 đến năm 2014.
5. Kết cấu của luận văn
Bên cạnh phần mở đầu, kết luận, luận văn bao gồm các chương như sau:
Chương 1. Tổng quan tình hình nghiên cứu và cơ sở lý luận về cơ chế quản
lý tài chính đối với các trường Đại học công lập
Chương 2. Phương pháp và thiết kế nghiên cứu
Chương 3. Thực trạng cơ chế quản lý tài chính tại trường Đại học Công nghệ
- ĐHQGHN
Chương 4. Giải pháp hoàn thiện cơ chế quản lý tài chính tại trường Đại học
Công nghệ - ĐHQGHN
6
CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ
LUẬN VỀ CƠ CHẾ QUẢN LÝ TÀI CHÍNH ĐỐI VỚI CÁC TRƢỜNG ĐẠI
HỌC CÔNG LẬP
1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu
Tổng quan tình hình nghiên cứu có vai trò vô cùng quan trọng trong quá trình
thiết kế nghiên cứu, bao gồm việc tổng quan các lý thuyết liên quan cũng như các
nghiên cứu trước đó, nhằm chọn lọc những thông tin lý thuyết và kinh nghiệm thực
tiễn liên quan và hữu ích để áp dụng cho vấn đề nghiên cứu của tác giả.
Chủ trương đổi mới nền giáo dục Việt Nam trong đó có đổi mới quản lý và
nâng cao chất lượng giáo dục đại học là một yêu cầu cấp thiết để đảm bảo nguồn
nhân lực chất lượng cao phục vụ cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất
nước. Chính vì vậy trong thời gian vừa qua, đã có rất nhiều các tác giả nghiên cứu
và đưa ra các giải pháp nhằm thúc đẩy quá trình đổi mới giáo dục đại học nói
chung và giáo dục đại học trong trường ĐHCL nói riêng, trong đó có các giải pháp
về hoàn thiện cơ chế quản lý tài chính.
Trong số các công trình nghiên cứu về quản lý tài chính trong các trường
ĐHCL có thể kể đến luận văn thạc sĩ kinh tế năm 2011 của tác giả Nguyễn Tấn
Lượng với đề tài “Hoàn thiện quản lý tài chính tại các trường đại học công lập tự
chủ tài chính trên địa bàn TP. HCM”. Trên địa bàn TP. HCM bao gồm nhiều
trường ĐHCL đào tạo nhiều ngành, nhiều lĩnh vực khác nhau, vì vậy để thuận lợi
cho việc nghiên cứu, tác giả tập trung đi sâu nghiên cứu một số trường ĐHCL điển
hình trên địa bàn TP. HCM thực hiện tự chủ tài chính một phần hay toàn bộ kinh
phí hoạt động thường xuyên, cụ thể bao gồm các trường sau: Trường Đại học Bách
Khoa, trường Đại học Khoa học Tự nhiên, trường Đại học Kiến trúc TP. HCM,
trường Đại học Khoa học xã hội và nhân văn, trường Đại học Mở TP. HCM.
Thông qua phân tích, đánh giá thực trạng quản lý tài chính tại các đơn vị trên, luận
7
văn đã khẳng định vai trò của các nguồn tài chính trong giáo dục đại học, đặc biệt
là các trường ĐHCL; chỉ ra những ưu, nhược điểm trong cơ chế quản lý tài chính
của các trường nhằm đề ra các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý tài chính.
Luận văn đồng thời đề cập đến mối liên hệ giữa mức độ tự chủ tài chính, quy định
về mức thu học phí của Nhà nước với chi phí đào tạo bình quân cho một sinh viên
chính quy của mỗi trường. Trong đó, chi phí đào tạo bình quân cho một sinh viên
chính quy được tính theo công thức như sau:
Chi phí đào tạo bình quân cho một
sinh viên chính quy
=
Chi sự nghiệp GDĐT
Qui mô sinh viên b́nh quân
Phân tích chỉ tiêu này giúp cho tác giả đề xuất các giải pháp về phía Nhà
nước, bản thân Nhà trường và về phía xã hội nhằm tháo gỡ khó khăn trong việc
nâng cao chất lượng đào tạo đáp ứng yêu cầu của xã hội.
Trong khi luận văn của tác giả Nguyễn Tấn Lượng đề cập đến cơ chế quản lý
tài chính của các trường ĐHCL thì tác giả Phạm Thị Hoa Hạnh đã đi nghiên cứu
giải pháp cụ thể cho một đơn vị trong luận văn thạc sĩ Tài chính- Ngân hàng năm
2012 với đề tài „„Tự chủ tài chính trong các trường đại học công lập: Trường hợp
trường đại học Đà Lạt‟‟. Luận văn đưa ra cái nhìn tổng quan về tình hình tự chủ
trong các trường ĐHCL, cụ thể hóa bằng trường hợp trường đại học Đà Lạt. Thông
qua việc nghiên cứu cơ cấu thu, chi, tác giả đi phân tích thực trạng cơ chế quản lý
tài chính tại đơn vị. Từ đó chỉ ra được những kết quả đã đạt được cũng như những
vướng mắc và giải pháp để tăng cường thực hiện tự chủ tài chính đối với các
trường ĐHCL nói chung và tại trường đại học Đà Lạt nói riêng trong điều kiện mới
nhằm góp phần thực hiện một cách tốt nhất, nhanh nhất những mục tiêu chiến lược
về giáo dục theo tinh thần các Nghị quyết, Chỉ thị của Đảng và Nhà nước.
Trường Đại học Công nghiệp Hà Nội là một trong những trường đại học trực
thuộc Bộ Công thương. Năm 2006, trường được nâng cấp thành trường đại học, kể
từ đó Nhà trường đã không ngừng mở rộng quy mô và trở thành một trong những
8
trường có số lượng hồ sơ đăng ký tuyển sinh lớn nhất cả nước. Đứng trước những
thay đổi trong các chính sách của Nhà nước về cơ chế quản lý tài chính tại các đơn
vị sự nghiệp công lập nói chung, trường Đại học Công nghiệp Hà Nội cũng đã có
những bước thay đổi phù hợp với xu thế mới. Chính vì vậy, đề tài “Hoàn thiện cơ
chế quản lý tài chính trong quá trình thực hiện tự chủ ở Trường Đại học Công
nghiệp Hà Nội”đã được tác giả Bùi Thị Thanh Hương lựa chọn làm đề tài nghiên
cứu cho luận văn thạc sĩ của mình. Tác giả đã chỉ ra được những vướng mắc liên
quan đến tự chủ tài chính tại đơn vị, đó là sự lệch pha giữa cơ chế và quyền thực
tế. Các hạn chế bao gồm: Cơ chế phân bổ ngân sách cho Nghiên cứu Khoa học
chưa có tiêu chí, chưa dựa vào thành tích khoa học, còn chồng chéo, chưa hiệu
quả. Phân bổ ngân sách cho chi thường xuyên còn nặng tính bình quân, dựa trên
yếu tố “đầu vào”, chưa chú trọng đầu ra là chất lượng, nhu cầu đào tạo, cơ cấu
ngành nghề; Chế độ học phí thấp, cào bằng; Chưa có tiêu chí đánh giá mức độ
hoàn thành nhiệm vụ của đơn vị được giao quyền tự chủ; Suất đầu tư trên sinh viên
còn thấp; Cơ chế kiểm soát theo yếu tố đầu vào chưa làm rõ tách nhiệm giải trình
của các trường; Việc ra quyết định đầu tư, sửa chữa, mua sắm tài sản chịu sự quản
lý, chi phối của nhiều văn bản làm cho các trường gặp khó khăn trong đầu tư, nâng
cấp cơ sở vật chất để nâng cao chất lượng đào tạo. Việc nghiên cứu thực trạng cơ
chế quản lý tài chính tại trường Đại học Công nghiệp Hà Nội đã giúp tác giả đánh
giá được những ưu, nhược điểm trong công tác quản lý tài chính của Nhà trường;
tìm ra nguyên nhân của những tồn tại nhằm đưa ra các giải pháp và kiến nghị về
phía Nhà nước cũng như về phía bản thân Nhà trường nhằm nâng cao chất lượng
hoạt động đào tạo và nghiên cứu khoa học trong tình hình hiện nay.
Bên cạnh các công trình nghiên cứu trên, có rất nhiều công trình bàn đến vấn
đề quản lý tài chính trong đơn vị sự nghiệp có thu, cũng như đi sâu vào nghiên cứu
9
quản lý tài chính riêng biệt đối với các trường ĐHCL, đặc biệt là cơ chế tự chủ tài
chính.
Trong bài báo "Đổi mới cơ chế tài chính đối với đào tạo nguồn nhân lực
chất lượng cao các ngành khoa học cơ bản", được đăng trên Tạp chí Khoa học
ĐHQGHN, Kinh tế và Kinh doanh năm 2013, tác giả Nguyễn Thu Hương đã đi
phân tích, đánh giá thực trạng cơ chế tài chính đối với giáo dục đại học công lập,
đồng thời phân tích các đặc điểm và yêu cầu đổi mới cơ chế tài chính nhằm đào tạo
nguồn nhân lực chất lượng cao các ngành Khoa học cơ bản phục vụ sự nghiệp
công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Bài viết đưa ra các phương thức triển khai
áp dụng thí điểm nội dung đổi mới cơ chế tài chính đối với giáo dục đại học theo
phương thức Nhà nước đặt hàng.
Giáo dục đại học nói chung và giáo dục đại học trong các trường công lập nói
riêng, muốn nâng cao được chất lượng đào tạo phải có nguồn kinh phí tương xứng.
Tuy nhiên, nguồn kinh phí nếu được sử dụng không hiệu quả lại là một trong
những nguyên nhân dẫn đến việc không nâng cao được chất lượng đào tạo. Bên
cạnh đó, việc chủ động hơn trong các nguồn thu cũng là giải pháp tích cực cho việc
nâng cao chất lượng giáo dục.
Luận văn của tác giả lựa chọn nghiên cứu tại một trường ĐHCL, vì thứ nhất đây
là đơn vị sử dụng nguồn kinh phí từ ngân sách Nhà nước, thứ hai trường ĐHCL là
một trong những tổ chức đào tạo, giảng dạy có bề dày lịch sử về nghiệp vụ quản lý
kinh tế, tài chính, một trong những đơn vị cần phải đi tiên phong trong việc quản lý tài
chính và có những ứng dụng nhất định từ mô hình quản lý của Nhà nước. Vì vậy, đề
tài “Cơ chế quản lý tài chính tại trƣờng Đại học Công nghệ - Đại học Quốc gia
Hà Nội” được nghiên cứu nhằm đưa ra một số giải pháp nâng cao hiệu quả của cơ
chế quản lý tài chính tại đơn vị.
1.2. Cơ sở lý luận về cơ chế quản lý tài chính đối với các trƣờng Đại học công
lập
10
1.2.1. Tổng quan về các trƣờng đại học công lập
1.2.1.1. Khái niệm, đặc điểm và phân loại các trƣờng đại học công lập
- Khái niệm
Theo Luật Giáo dục đại học do Quốc hội ban hành ngày 18/06/2012, đại học là
cơ sở giáo du ̣c đa ̣i ho ̣c bao g ồm tổ hợp các trường cao đẳng, trường đại học, viện
nghiên cứu khoa họcthành viên thuộc các lĩnh vực chuyên môn khác nhau, tổ chức
theo hai cấp, để đào tạo các trình độ của giáo dục đại học. Trƣờng ĐHCL là một
cơ sở giáo dục Đại học công lập thuộc sở hữu Nhà nƣớc, do Nhà nƣớc đầu tƣ,
xây dựng cơ sở vật chất.
- Trƣờng đại học công lập có những đặc điểm sau
+ Các trường ĐHCL được Nhà nước thành lập và quản lý. Về cơ bản, trường
ĐHCL chịu sự quản lý về giáo dục của Bộ Giáo dục và Đào tạo, bên cạnh đó
trường ĐHCL còn chịu sự quản lý hành chính theo lãnh thổ của ủy ban nhân dân
các tỉnh, thành phố nơi trường đặt trụ sở và chịu sự quản lý Nhà nước của cơ quan
chủ quản. Cơ quan chủ quản ở đây được hiểu là các Bộ, Ủy ban Nhân dân Tỉnh,
thành phố trực thuộc Trung ương. Như vậy là hoạt động của các trường ĐHCL
chịu sự quản lý phối hợp của nhiều cấp, nhiều cơ quan. Điều này ảnh hưởng đến cơ
chế quản lý của trường đại học.
+ Các trường đại học nói chung và ĐHCL nói riêng cung cấp cho người học
những tri thức và nâng cao phương pháp tư duy, phương pháp học tập, làm tiền đề
cho việc tìm kiếm thông tin và kiến thức, tự học, tự nghiên cứu, phát huy năng lực
tư duy và sáng tạo nhằm đáp ứng nhu cầu về nguồn nhân lực chất lượng cao góp
phần vào sự phát triển kinh tế - xã hội.
+ Các trường ĐHCL được xếp vào các đơn vị sự nghiệp có thu, là những đơn
vị sự nghiệp mà trong quá trình hoạt động được phép sử dụng nguồn thu để bù đắp
một phần hoặc toàn bộ chi phí hoạt động sự nghiệp của trường. Trước đây, nguồn
thu chủ yếu của các trường ĐHCL từ ngân sách Nhà nước. Tuy nhiên, trong thời
11
gian qua, do ngân sách Nhà nước không đủ khả năng bao cấp hết toàn bộ các
khoản chi của nhà trường trong lĩnh vực giáo dục đào tạo. Cho nên Nhà nước cho
phép các trường thu các khoản phí, lệ phí, hoạt động dịch vụ, sản xuất. Nhà trường
có quyền tự chủ một phần hoặc toàn bộ các khoản thu nhằm nâng cao quy mô và
chất lượng giảng dạy. Các khoản thu này cần phải tuân thủ mức khung mà Nhà
nước quy định. Các trường Đại học được phép tận dụng cơ sở vật chất có sẵn hoặc
đầu tư thêm cơ sở vật chất nhằm cung ứng dịch vụ phù hợp với hoạt động chuyên
môn của đơn vị mình, nhằm mục đích hỗ trợ, nâng cao chất lượng dịch vụ, vừa tạo
thêm nguồn thu cho đơn vị.
- Phân loại
Hệ thống giáo dục của mỗi quốc gia có cấu trúc khác nhau, tuy nhiên giáo dục
đại học là cấp cao nhất trong toàn bộ hệ thống giáo dục nói chung. Cho đến nay,
chưa có sự phân loại rơ ràng về các trường đại học công lập.
Tuy nhiên, Luật Giáo dục đại học ban hành tháng 06/2012 đă đưa ra mô h́nh
phân tầng cơ sở giáo dục đại học thành ba loại: Cơ sở giáo dục đại học định hướng
nghiên cứu; cơ sở giáo dục đại học định hướng ứng dụng; cơ sở giáo dục đại học
định hướng thực hành. Theo đó có thể lấy tiêu chí này làm căn cứ phân tầng các
trường đại học công lập thành ba loại:
+ Trường đại học công lập định hướng nghiên cứu;
+ Trường đại học công lập định hướng ứng dụng;
+ Trường đại học công lập định hướng thực hành.
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Trần Đức Cân, 2012. Hoàn thiện cơ chế tự chủ tài chính các trường đại học
công lập ở Việt Nam. Luận án tiến sĩ. Trường Đại học Kinh tế Quốc dân.
12
2. Chính phủ, 2015. Nghị định Số 16/2015/NĐ-CP quy định cơ chế tự chủ của
đơn vị sự nghiệp công lập. Hà Nội, năm 2015.
3. Chính phủ, 2010. Nghị định Số 49/2010/NĐ-CP quy định về miễn, giảm học
phí, hỗ trợ chi phí học tập và cơ chế thu, sử dụng học phí đối với cơ sở giáo
dục thuộc hệ thống giáo dục quốc dân từ năm 2010-2011 đến năm 20142015. Hà Nội, năm 2010.
4. Bùi Thị Thanh Hương, 2013. Hoàn thiện cơ chế quản lý tài chính trong quá
trình thực hiện tự chủ ở Trường Đại học Công nghiệp Hà Nội. Luận văn
thạc sĩ Quản trị kinh doanh. Trường Đại học Kinh tế - ĐHQGHN.
5. Nguyễn Thu Hương, 2013. Đổi mới cơ chế tài chính đối với đào tạo nguồn
nhân lực chất lượng cao các ngành khoa học cơ bản. Tạp chí Khoa học
ĐHQGHN, số 1, trang 66-74.
6. Phạm Thị Hoa Hạnh, 2012. Tự chủ tài chính trong các trường đại học công
lập: Trường hợp trường đại học Đà Lạt. Luận văn thạc sĩ Tài chính- Ngân
hàng. Trường Đại học Kinh tế - ĐHQGHN.
7. Trần Tiến Khai, 2012. Phương pháp nghiên cứu kinh tế - Kiến thức cơ bản.
Hà Nội: Nhà xuất bản Lao động xã hội.
8. Nguyễn Tấn Lượng, 2011. Hoàn thiện quản lý tài chính tại các trường đại
học công lập tự chủ tài chính trên địa bàn TP. HCM. Luận văn thạc sỹ kinh
tế. Trường Đại học kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh.
9. Quốc hội khóa XIII, 2012.“Luật giáo dục đại học”, “luật số
08/2012/QH13” ngày 18/06/2012. Hà Nội, năm 2012.
10.Vũ Thị Thanh Thủy, 2012.Quản lý tài chính các trường Đại học công lập ở
Việt Nam. Luận án tiến sĩ. Trường Đại học Kinh tế Quốc dân.
11.Trường Đại học Công nghệ, 2014.Kỷ yếu “Trường ĐHCN: 15 năm xây
dựng và trưởng thành”. Hà Nội, năm 2014.
12.Trường Đại học Công nghệ - ĐHQGHN, 2014. Báo cáo tài chính các năm
13
2012 – 2014. Hà Nội, năm 2014.
Trường Đại học Công nghệ - ĐHQGHN, 2015. Báo cáo tình hình hoạt động các
năm 2012 - 2014.Hà Nội, năm 2015.
14
