Nghiên cứu chế tạo đột biến điểm nhằm sàng lọc đột biến ở gen ND6 và MT TK liên quan đến bệnh ty thể

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN

VÕ THỊ PHƢƠNG

NGHIÊN CỨU TẠO ĐỘT BIẾN ĐIỂM NHẰM
SÀNG LỌC ĐỘT BIẾN Ở GEN ND6 VÀ MT-TK
LIÊN QUAN ĐẾN BỆNH TY THỂ

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC

Hà Nội – 2015


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN

VÕ THỊ PHƢƠNG

NGHIÊN CỨU TẠO ĐỘT BIẾN ĐIỂM NHẰM
SÀNG LỌC ĐỘT BIẾN Ở GEN ND6 VÀ MT-TK
LIÊN QUAN ĐẾN BỆNH TY THỂ
Chuyên ngành: Di truyền học
Mã số: 60 42 01 21

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS. TS. Nguyễn Thị Hồng Vân

Hà Nội – 2015

LỜI CẢM ƠN
Với lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc, tôi xin được gửi lời cảm ơn chân
thành nhất tới PGS. TS. Nguyễn Thị Hồng Vân, người thầy tâm huyết, đã luôn tận
tình dìu dắt, hướng dẫn, khích lệ tôi từ những ngày đầu tiên tôi bắt đầu làm quen với
khoa học. Cô luôn tạo mọi điều kiện tốt nhất giúp tôi có thể hoàn thành được luận
văn này, dành nhiều thời gian trao đổi và chia sẻ với tôi những kiến thức, kinh
nghiệm và nhờ đó tôi trưởng thành hơn rất nhiều.
Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành tới ThS. Trần Thị Thùy Anh, người thầy
luôn đồng hành, sát cánh trong suốt quá trình tôi thực hiện đề tài, đồng thời chia sẻ
với tôi nhiều kinh nghiệm quý báu trong quá trình học tập cũng như trong cuộc
sống.
Tôi xin bày tỏ lời cảm ơn chân thành đến các thầy, cô giáo trong Bộ môn Di
truyền học – Trường Đại học Khoa học tự nhiên – ĐHQGHN đã dạy dỗ, chỉ bảo
trong suốt quá trình tôi học tập và làm việc nghiên cứu tại bộ môn, giúp tôi tiếp cận
được nhiều kiến thức và kĩ thuật mới.
Tôi xin gửi lời cảm ơn tới các phòng thí nghiệm thuộc Bộ môn Di truyền
học, phòng thí nghiệm Trọng điểm Công nghệ Enzyme và Protein, Trung tâm
nghiên cứu Khoa học sự sống đã tạo điều kiện về trang thiết bị và vật chất cho tôi
hoàn thành luận văn này.
Cuối cùng, tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới gia đình, bạn bè, các
anh chị em trong phòng thí nghiệm bộ môn Di truyền học, đã luôn giúp đỡ, khích
lệ, động viên để tôi có được ngày hôm nay.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Học viên

Võ Thị Phƣơng


MỤC LỤC

DANH MỤC HÌNH .................................................................................................. 6
DANH MỤC BẢNG ................................................................................................. 8
DANH MỤC KÍ HIỆU VÀ CHỮ VIẾT TẮT ...... Error! Bookmark not defined.
MỞ ĐẦU .................................................................. Error! Bookmark not defined.
CHƢƠNG 1- TỔNG QUAN TÀI LIỆU ............... Error! Bookmark not defined.
1.1.

Cấu trúc và chức năng của ty thể người ......... Error! Bookmark not defined.

1.1.1. Cấu trúc của ty thể ......................................... Error! Bookmark not defined.
1.1.2. Chức năng của ty thể ..................................... Error! Bookmark not defined.
1.2.

Hệ gen ty thể và cơ chế di truyền của các gen ty thểError!

Bookmark

not

defined.
1.2.1. Hệ gen ty thể .................................................. Error! Bookmark not defined.
1.2.2. Cơ chế di truyền theo dòng mẹ của các gen ty thểError! Bookmark not defined.
1.2.3. Heteroplasmy và homoplasmy ...................... Error! Bookmark not defined.
1.3.

Đột biến gen ty thể và các bệnh liên quan ...... Error! Bookmark not defined.

1.3.1. Đột biến gen ty thể ......................................... Error! Bookmark not defined.
1.3.2. Một số hội chứng phổ biến do đột biến gen ty thể gây raError!

Bookmark

not

defined.
1.3.2.1. Hội chứng LHON (Leber’s hereditary optic neuropathy – hội chứng liệt thần
kinh thị giác di truyền Leber) ................................... Error! Bookmark not defined.
1.3.2.2. Hội chứng MERRF (Myoclonic Epilepsy and Ragged Red Fibers – bệnh động
kinh co giật cơ với các sợi cơ đỏ rải rác) .................. Error! Bookmark not defined.
1.3.2.3. Hội chứng MELAS (Mitochodrial encephalomyopathy lactic acidosis and strokelike episodes – bệnh viêm não giật cơ có tăng axit lactic máu và giả tai biến
mạch)………………………………………………………………………………Error!
Bookmark not defined.
1.3.2.4. Hội chứng Leigh (Leigh syndrome – bệnh viêm não tủy cấp di truyền theo
Leigh)………………………………………………………………………………Error!
Bookmark not defined.


1.4.

Gen MT-TK và các đột biến A8344G, T8356C, G8363AError! Bookmark not

defined.
1.4.1. Gen MT-TK ................................................... Error! Bookmark not defined.
1.4.2. Đột biến A8344G, T8356C, G8363A ............ Error! Bookmark not defined.
1.5.

Gen ND6 và đột biến T14484C ...................... Error! Bookmark not defined.

1.5.1. Gen ND6 ........................................................ Error! Bookmark not defined.
1.5.2. Đột biến T14484C ......................................... Error! Bookmark not defined.

1.6.

Một số phương pháp tạo đột biến điểm định hướngError! Bookmark not defined.

1.6.1. Phương pháp Kunkel ..................................... Error! Bookmark not defined.
1.6.2. Tạo đột biến điểm định hướng bằng phương pháp thiết kế vector tái tổ hợpError!
Bookmark not defined.
1.6.3. Tạo đột biến điểm định hướng bằng phương pháp PCRError!

Bookmark

not

defined.
1.6.3.1. Sử dụng PCR truyền thống .......................... Error! Bookmark not defined.
1.6.3.2. Sử dụng Primer extention ............................ Error! Bookmark not defined.
1.6.3.3. Sử dụng PCR đảo (Inverse PCR) ................ Error! Bookmark not defined.
1.7.

Một số phương pháp phát hiện đột biến điểm Error! Bookmark not defined.

1.7.1. Phát hiện đột biến điểm ADN ty thể bằng PCR- RFLPError!

Bookmark

not

defined.
1.7.2. Phát hiện đột biến điểm ty thể bằng xác định trình tự genError! Bookmark not
defined.

1.7.3. Phát hiện đột biến điểm ty thể bằng phương pháp SSCP (Single-stranded
conformational polymorphism) ................................ Error! Bookmark not defined.
1.8.

Tình hình nghiên cứu đột biến ADN ty thể ở Việt NamError!

Bookmark

defined.
1.9.

Mục tiêu và nội dung nghiên cứu của đề tài... Error! Bookmark not defined.

1.9.1. Mục tiêu ......................................................... Error! Bookmark not defined.
1.9.2. Nội dung nghiên cứu ..................................... Error! Bookmark not defined.

not


CHƢƠNG 2 – VẬT LIỆU VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨUError!

Bookmark

not defined.
2.1. Đối tượng nghiên cứu ........................................ Error! Bookmark not defined.
2.1.1. Mẫu bệnh phẩm .............................................. Error! Bookmark not defined.
2.1.2. Hóa chất, dụng cụ và địa điểm nghiên cứu .... Error! Bookmark not defined.
2.2. Phương pháp nghiên cứu ................................... Error! Bookmark not defined.
2.2.1. Tách chiết ADN tổng số ................................. Error! Bookmark not defined.
2.2.1.1. Quy trình tách chiết ..................................... Error! Bookmark not defined.

2.2.1.2. Kiểm tra và định lượng ADN tách chiết...... Error! Bookmark not defined.
2.2.2. Nhân bản các đoạn gen từ nucleotide 14455-14578, 8155-8366, 8166-8385, 83428582 bằng kĩ thuật PCR (polymerase chain reaction)Error! Bookmark not defined.
2.2.3. Kỹ thuật đa hình chiều dài các đoạn cắt giới hạn (RFLP: Restriction Fragment
Length Polymorphism) ............................................. Error! Bookmark not defined.
2.2.4. Nhân dòng sản phẩm PCR từ khuôn là ADN bình thường (không chứa các đột biến
quan tâm) Error! Bookmark not defined.
2.2.4.1. Chuẩn bị tế bào khả biến E.coli DH5α ........ Error! Bookmark not defined.
2.2.4.2. Phản ứng gắn các đoạn ADN đã được nhân bản bằng PCR vào vector PTZ57R/T
Error! Bookmark not defined.
2.2.4.3. Biến nạp bằng phương pháp sốc nhiệt vào tế bào E. coli khả biến ...... Error!
Bookmark not defined.
2.2.4.5. Tách chiết plasmid ....................................... Error! Bookmark not defined.
2.2.4.6. Giải trình tự các plasmid nhân dòng............ Error! Bookmark not defined.
2.2.5. Thiết kế đối chứng dương cho các phản ứng sàng lọcError!

Bookmark

not

defined.
2.2.5.1. Thiết kế mồi tạo đột biến điểm định hướng Error! Bookmark not defined.
2.2.5.2. PCR plasmid chứa các đoạn gen 14455-14578; 8155-8366; 8166-8385; 83428582 với cặp mồi chứa vị trí đột biến tương ứng ..... Error! Bookmark not defined.
2.2.5.3. Đóng vòng sản phẩm PCR sử dụng T4-ligaseError! Bookmark not defined.


2.2.5.4. Biến nạp plasmid đã được đóng vòng vào tế bào khả biến E. coli DH5α và tách
chiết plasmid từ khuẩn lạc mang đoạn gen đột biến Error! Bookmark not defined.
2.2.6. Sàng lọc kiểm tra sự có mặt của các đột biến T14484C, A8344G, T8356C,
G8363A ở 128 mẫu bệnh phẩm. ............................... Error! Bookmark not defined.
2.2.7. Điện di trên gel agarose .................................. Error! Bookmark not defined.

2.2.8. Điện di trên gel polyacrylamide ..................... Error! Bookmark not defined.
2.2.9. Giải trình tự .................................................... Error! Bookmark not defined.
CHƢƠNG 3 – KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN....... Error! Bookmark not defined.
3.1. Kiểm tra ADN tổng số của mẫu bệnh phẩm...... Error! Bookmark not defined.
3.2. Kết quả nhân bản bằng PCR các đoạn gen từ nucleotide 14455-14578, 8155-8366,
8166-8385, 8342-8582.............................................. Error! Bookmark not defined.
3.3. Nhân dòng các đoạn gen 14455-14578, 8155-8366, 8166-8385, 8342-8582 không
chứa đột biến vào vector PTZ57R/T ........................ Error! Bookmark not defined.
3.3.1. Kiểm tra khuẩn lạc mang plasmid tái tổ hợp bằng PCR trực tiếpError! Bookmark
not defined.
3.3.2. Tách và kiểm tra plasmid mang đoạn gen nhân dòngError!

Bookmark

not

defined.
3.3.3. Giải trình tự các đoạn gen 14455-14578, 8155-8366, 8166-8385, 8342-8582 đã
được nhân dòng ........................................................ Error! Bookmark not defined.
3.3.3.1. Trình tự đoạn gen 14455-14578 .................. Error! Bookmark not defined.
3.3.3.2. Trình tự đoạn gen 8155-8366 ...................... Error! Bookmark not defined.
3.3.3.3. Trình tự đoạn gen 8166-8385 và ngẫu nhiên phát hiện đột biến mất 9bp trên gen
MT-TK Error! Bookmark not defined.
3.3.3.4. Trình tự đoạn gen 8342-8582 ...................... Error! Bookmark not defined.
3.4. Tạo đột biến điểm nhân tạo A8344G, T8356C, G8363A, T14484C ......... Error!
Bookmark not defined.
3.4.1. PCR plasmid chứa đoạn gen 14455-14578, 8155-8366, 8166-8385, 8342-8582 với
4 cặp mồi chứa điểm đột biến tương ứng ................. Error! Bookmark not defined.

3.4.2. Đóng vòng plasmid dạng thẳng và kiểm tra kết quả biến nạpError! Bookmark not
defined.
3.4.3. Kết quả điện di cắt enzyme giới hạn sản phẩm PCR trực tiếp từ khuẩn lạcError!
Bookmark not defined.
3.4.4. Tách và kiểm tra plasmid chứa đoạn gen mang đột biếnError!

Bookmark

not

defined.
3.4.4.1. Tách plasmid chứa đoạn gen mang đột biến Error! Bookmark not defined.
3.4.4.2. Kiểm tra plasmid chứa đoạn gen mang đột biếnError! Bookmark not defined.
3.4.5. Giải trình tự các plasmid chứa đoạn gen mang đột biếnError!

Bookmark

not

defined.
3.4.5.1. Trình tự đoạn gen 14455-14578 có chứa vị trí đột biến T14484C ....... Error!
Bookmark not defined.
3.4.5.2. Trình tự đoạn gen 8155-8366 có chứa vị trí đột biến A8344GError! Bookmark
not defined.
3.4.5.3. Trình tự đoạn gen 8166-8385 có chứa vị trí đột biến T8356CError!

Bookmark

not defined.
3.4.5.4. Trình tự đoạn gen 8342-8582 có chứa vị trí đột biến G8363AError! Bookmark

not defined.
3.5. Khẳng định sự có mặt của các đột biến A8344G, T8356C, G8353A, T14484C bằng
PCR-RFLP ................................................................ Error! Bookmark not defined.
3.5.1. Sàng lọc đột biến T14484C ............................................................................ 68
3.5.2. Sàng lọc đột biến A8344G ............................................................................. 69
3.5.3. Sàng lọc đột biến T8356C .............................................................................. 70
3.5.4. Sàng lọc đột biến G8363A ............................................................................. 71
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................ Error! Bookmark not defined.
TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................................................ 9
DANH MỤC HÌNH
Hình 1.1. Cấu trúc của ty thể .................................... Error! Bookmark not defined.


Hình 1.2. Cấu trúc màng trong của ty thể................. Error! Bookmark not defined.
Hình 1.3. Ty thể và quá trình trao đổi năng lượng trong tế bàoError!

Bookmark

not

defined.
Hình 1.4. Hệ gen ty thể người .................................. Error! Bookmark not defined.
Hình 1.5. Thuyết nút cổ chai di truyền ..................... Error! Bookmark not defined.
Hình 1.6. Sơ đồ các đột biến gen ty thể liên quan đến một số bệnh phổ biến .. Error!
Bookmark not defined.
Hình 1.7. Tạo đột biến điểm (thay thế) định hướng sử dụng PCR truyền thốngError!
Bookmark not defined.
Hình 1.8. Tạo đột biến điểm định hướng sử dụng PCR primer extention......... Error!
Bookmark not defined.
Hình 1.9. Tạo đột biến điểm định hướng sử dụng PCR đảoError!

Bookmark

not

defined.
Hình 2.1. Sơ đồ nghiên cứu sàng lọc một số đột biến ở gen ND6 và MT-TK liên quan đến
bệnh do đột biến gen ty thể....................................... Error! Bookmark not defined.
Hình 2.2. Bản đồ vector PTZ57R/T và vị trí đa điểm cắtError! Bookmark not defined.
Hình 2.3. Quy trình tạo đột biến điểm định hướng .. Error! Bookmark not defined.
Hình 2.4. PCR plasmid đích với cặp mồi đột biến và nối 2 đầu sản phẩm PCRError!
Bookmark not defined.
Hình 3.1. Điện di sản phẩm ADN tổng số từ mẫu máu của các bệnh nhân ...... Error!
Bookmark not defined.
Hình 3.2. Kết quả điện di sản phẩm PCR đoạn gen 14455-14578, 8155-8366, 8166-8385,
8342-8582 ................................................................. Error! Bookmark not defined.
Hình 3.3. Khuẩn lạc mang plasmid tái tổ hợp chứa đoạn gen 14455-14578, 8155-8366,
8166-8385 và 8342-8582 .......................................... Error! Bookmark not defined.
Hình 3.4. Điện di sản phẩm PCR với các cặp mồi đoạn chèn và cặp mồi vectorError!
Bookmark not defined.
Hình 3.5. Kết quả tách chiết plasmid nhân dòng ...... Error! Bookmark not defined.


Hình 3.6. So sánh trình tự đoạn gen 14455-14578 nhân dòng với trình tự gen chuẩn
.................................................................................. Error! Bookmark not defined.
Hình 3.7. So sánh trình tự đoạn gen 8155-8366 với trình tự gen chuẩnError! Bookmark
not defined.
Hình 3.8. So sánh trình tự đoạn gen 8166-8385 với trình tự gen chuẩnError! Bookmark
not defined.
Hình 3.9. So sánh trình tự đoạn gen 8342-8582 với trình tự gen chuẩnError! Bookmark

not defined.
Hình 3.10. Kết quả điện di sản phẩm PCR plasmid đích với cặp mồi tạo đột biếnError!
Bookmark not defined.
Hình 3.11. Kết quả điện di sản phẩm PCR trực tiếp kiểm tra các khuẩn lạc .... Error!
Bookmark not defined.
Hình 3.12. Kết quả điện di cắt enzyme giới hạn sản phẩm PCR trực tiếp kiểm tra khuẩn
lạc với mồi LHTC (A), MRAG (B), MRTC (C), MRGA (D).Error!

Bookmark

not

defined.
Hình 3.13. Kết quả tách plasmid mang đoạn gen 14455-14578 (A), 8166-8385 (B), 81558366 (C), 8342-8582 (D) chứa các vị trí đột biến T14484C, A8344G, T8356C, G8363A
.................................................................................. Error! Bookmark not defined.
Hình 3.14. Kết quả điện di sản phẩm PCR plasmid tách chiết với các cặp mồi LHTC,
MRTC, MRAG, MRGA và M13 ............................. Error! Bookmark not defined.
Hình 3.15. Kết quả so sánh trình tự plasmid chứa đoạn gen 14455-14578 sau khi tạo đột
biến với trình tự plamid trước khi tạo đột biến và trình tự gen tham chiếu NC_012920.1
.................................................................................. Error! Bookmark not defined.
Hình 3.16. Một phần trình tự tạo đột biến T14484C Error! Bookmark not defined.
Hình 3.17. Kết quả so sánh trình tự plasmid chứa đoạn gen 8155-8366 sau khi tạo đột
biến với trình tự plamid trước khi tạo đột biến và trình tự gen tham chiếu NC_012920.1
.................................................................................. Error! Bookmark not defined.
Hình 3.18. Một phần trình tự tạo đột biến A8344G . Error! Bookmark not defined.


Hình 3.19. Kết quả so sánh trình tự plasmid chứa đoạn gen 8166-8385 sau khi tạo đột
biến với trình tự plamid trước khi tạo đột biến và trình tự gen tham chiếu NC_012920.1
.................................................................................. Error! Bookmark not defined.

Hình 3.20. Một phần trình tự tạo đột biến T8356C .. Error! Bookmark not defined.
Hình 3.21. Kết quả so sánh trình tự plasmid chứa đoạn gen 8342-8582 sau khi tạo đột
biến với trình tự plamid trước khi tạo đột biến và trình tự gen tham chiếu NC_012920.1
.................................................................................. Error! Bookmark not defined.
Hình 3.22. Một phần trình tự tạo đột biến G8363A . Error! Bookmark not defined.
Hình 3.23. Kết quả PCR-RFLP mẫu đối chứng âm và đối chứng dương của đột biến
T14484C ................................................................... Error! Bookmark not defined.
Hình 3.24. Kết quả PCR-RFLP mẫu đối chứng âm và đối chứng dương của đột biến
A8344G .................................................................... Error! Bookmark not defined.
Hình 3.25. Kết quả PCR-RFLP mẫu đối chứng âm và đối chứng dương của đột biến
T8356C ..................................................................... Error! Bookmark not defined.
Hình 3.26. Kết quả PCR-RFLP mẫu đối chứng âm và đối chứng dương của đột biến
G8363A .................................................................... Error! Bookmark not defined.

DANH MỤC BẢNG
Bảng 1.1. Các gen trong hệ gen ty thể ...................... Error! Bookmark not defined.
Bảng 2.1. Trình tự các cặp mồi đặc hiệu cho PCR nhân bản các đoạn ADN trên gen ND6
và MT-TK ................................................................. Error! Bookmark not defined.
Bảng 2.2. Thành phần phản ứng PCR nhân bản các đoạn gen 14455-14578, 8155-8366,
8166-8385, 8342-8582.............................................. Error! Bookmark not defined.
Bảng 2.3. Chu trình nhiệt và kích thước của phản ứng PCR với các cặp mồi đặc hiệu cho
đoạn gen .................................................................... Error! Bookmark not defined.
Bảng 2.4. Dự đoán sản phẩm phản ứng cắt các đoạn ADN với enzyme giới hạn.Error!
Bookmark not defined.
Bảng 2.5. Thành phần của phản ứng cắt enzyme giới hạnError! Bookmark not defined.
Bảng 2.6. Thành phần phản ứng ligase .................... Error! Bookmark not defined.


Bảng 2.7. Trình tự mồi M13 ..................................... Error! Bookmark not defined.
Bảng 2.8. Thành phần phản ứng PCR với mồi M13 Error! Bookmark not defined.

Bảng 2.9. Chu trình nhiệt phản ứng PCR với mồi M13Error! Bookmark not defined.
Bảng 2.10. Kích thước sản phẩm PCR trực tiếp từ khuẩn lạc với mồi đoạn chèn và mồi
vector M13 của các loại đột biến .............................. Error! Bookmark not defined.
Bảng 2.11. Trình tự mồi oligonucleotide cho PCR tạo đột biến định hướng.... Error!
Bookmark not defined.
Bảng 2.12. Thành phần phản ứng PCR plasmid nhân dòng với mồi chứa vị trí đột biến
.................................................................................. Error! Bookmark not defined.
Bảng 2.13. Chu trình nhiệt của phản ứng PCR với từng loại mồi chứa vị trí đột biếnError!
Bookmark not defined.
Bảng 2.14. Thành phần phản ứng đóng vòng sản phẩm PCRError!

Bookmark

defined.
Bảng 2.15. Thành phần trong bản gel polyacrylamideError! Bookmark not defined.

not


TÀI LIỆU THAM KHẢO
Tài liệu tiếng Việt
1. Trương Thị Huệ, Phạm Minh Huệ, Lê Ngọc Yến, Phạm Thị Vân Anh, Ngô Diễm
Ngọc, Phan Tuấn Nghĩa (2012), “Phát hiện mất đoạn 9 bp trong hệ gen ty thể ở một số
bệnh nhân nghi hội chứng cơ não”, Tạp chí Sinh học 34 (2), tr. 246-252.
2. Trương Thị Huệ, Nguyễn Văn Liệu, Phạm Vân Anh, Nguyễn Thị Vân Anh, Phan Tuấn
Nghĩa (2012), “Phát hiện và định lượng đột biến A3243G trong hệ gen ty thể ở hội chứng
MELAS”, Tạp chí Công nghệ Sinh học 10 (3), tr. 421-427.
3. Lê Thị Bích Thảo, Đỗ Quỳnh Hoa, Nguyễn Bích Nhi, Nông Văn Hải, Phan Văn Chi,
Phạm Thị Vân Anh, Ninh Thị Ứng (2004), “Xác định đột biến A3243G trên gen tARNLeu
ty thể từ các bệnh nhân mắc bệnh ty thể”, Báo cáo khoa học Hội nghị khoa học toàn

quốc. Những vấn đề nghiên cứu cơ bản trong khoa học sự sống, tr. 463-465.
4. Phạm Hùng Vân, Hoàng Hiếu Ngọc và Võ Quang Hồng Điểm (2010), "Các trường
hợp đầu tiên về bệnh lý thần kinh nhãn cầu Leber xác định bằng kỹ thuật giải trình tự
ADN ty thể tách chiết từ bạch cầu của bệnh nhân để phát hiện các đột biến gây bệnh", Kỷ
yếu hội nghị Sinh học phân tử và hóa sinh y học, tr. 285-289.
Tài liệu tiếng Anh
5. Anderson S., Bankier A.T., Barrell B.G., deBruijin M.H., Coulson A.R., Drouin J.,
Eperon I.C., Nierlich D.P., Rose B.A., Sanger F., Schreier P.H., Smith A.J.H., Staden R.,
Young I. G. (1981), “Sequence and organization of the human mitochondrial genome”,
Nature 290, pp. 457-465.
6. Ballana E, Govea N, de Cid R, Garcia C, Arribas C, Rosell J and Estivill X (2008),
“Detection of unrecognized low-level ADN ty thể heteroplasmy may explain the variable
phenotypic expressivity of apparently homoplasmic ADN ty thể mutations”, Human
Mutation, 29(2), pp.248-257.
7. Bai R.K., Wong L.J.C. (2004), “Detection and quantification of heteroplasmic mutant
mitochondrial ADN by real-time amplification refractory mutation system quantitative
PCR analysis: A single-step approach”, Clin. Chem. 50, pp. 996–100.
8. Berdanier C. D. (2005), Mitochondria in healthy and disease, 619 pp. Taylor and
Francis CRC Press, Boca Raton.


9. Chen G, W Li, WD DU, HM Cao, HY Tang, XF Tang, ZW Sun, H Zhao, QH Jin, JL
Zhao and XJ Zhang (2008), “Development of a DNA biochip for detection of known
mtDNA mutations associated with MELAS and MERRF syndromes”, Yi Chuan,
30(10):1279-86.
10. Chinnery P.F. (2006) “Mitochondrial ADN in Homo Sapiens”, Nucleic Acids Mol.
Biol. 18, pp. 3-11.
11. Chinnery P.F., Brown D.T., Andrew R.m., Singh- Kler R, Riordan- Eva P, Lindley J,
Applegarth D.A., Turnbull D.M., Howell N. (2001), “The mitochondrial ND6 gene is a
hot spot for mutations that cause Leber's hereditary optic neuropathy”, Brain, 124(1), pp.

209-218.
12. Cleveland C H (2010), “Mutation”, Encyclopedia of Earth, National Council for
Science and the Environment, Washington DC, 290, 457-65.
13. Fawcett D.W. (1981), The Cell, W. B. Saunders Company, NewYork.
14. Finnila S, S Tuisku, R Herva, K Majamaa (2001), “A novel mitochondrial DNA
mutation and a mutation in the Notch3 gene in a patient with myopathy and CADASIL”,
J Mol Med 79, 641-647.
15. Genetics Home Reference, National Institute of Health, Retrieved 16 October 2013.
16. Giles R.E, H Blanc, H. M Cann and D.C Wallace (1980), “Maternal inheritance of
human mitochondrial DNA”, Proc Natl Acad Sci USA, 77, 6715–6719.
17. Gropman A.L. (2004), “The neurological presentations of childhood and adult
mitochondrial disease: established syndromes and phenotypic variations”, Mitochondrion
4, pp. 503–520.
18. Guan M.X. (2011), “Mitochondrial 12S rARN mutations associated with
aminoglycoside ototoxicity”, Mitochondrion 11, pp. 237–245.
19. Gvozdjáková A. (2008), Mitochondrial medicine, Springer Science + Business
Media B.V.
20. Helen AL Tuppen, L Emma, Blakely, M Douglass, Turnbull, W Robert W and
Taylor (2009), “Mitochondrial ADN mutations and human disease, Biochimica et
Biophysica Acta (BBA)-Bioenergetics, Volume 1797, Issue 2, Pages 113–128.


21. Ho SN, Hunt HD, Horton RM, et al. (1989) Site-directed mutagenesis by overlap
extension using the polymerase chain reaction. Gene, 77(1):51–59.
22. Ivanova R, A strinidis, V Lepage, S Djoulah, E Wijnen, Vu Trieu An, J Hors and D
Charron (1999),“Mitochondrial DNA polymorphism in the Vietnamese population”, J.
Eur. Immunogenet, 26, 417-422.
23. Kirby D.M., Milovac T., Thorburn D.R. (1998), “A failse -positive diagnosis for the
common MELAS (A3243G) mutation caused a novel variant (A3426G) in the ND1 gene
mitochondria ADN”, Mol. Diagn. 3, pp. 211-216.

24. Klopstock T., P. P. Yu-Wai-Man, K. Dimitriadis, J. Rouleau, S. Heck, M. Bailie, A.
Atawan, S. Chattopadhyay, M. Schubert, A. Garip, M. Kernt, D. Petraki, C. Rummey, M.
Leinonen, G. Metz, P. P. G. Griffiths, T. Meier, P. F. Chinnery (25 July 2011), “A
randomized placebo-controlled trial of idebenone in Leber's hereditary optic neuropathy”,
Brain, 134 (9), pp.2677.
25. Koga Y., Y. Akita, J. Nishioka, et al. (2007), “MELAS and L-arginine therapy”,
Mitochondrion 7, pp. 133–139.
26. Kunkel T. A. (1985), “Rapid and efficient site-specific mutagenesis without
phenotypic selection", Proceedings of the National Academy of Sciences USA, 82 (2),
pp.488-492.
27. Liu C. S., W. L Cheng, Y. Y Chen, Y.S Ma, C. Y Pang and Y. H Wei (2005), “High
prevalence of the COII/tRNALys intergenic 9-bp deletion in mitochondrial DNA of
Taiwanese patients with MELAS or MERRF syndrome”, Ann. N.Y. Acad. Sci., 1042:
82-87.
28. Lu C.Y., Tso D.J, Yang T., Jong Y.J., Wei Y.H. (2002),“Detection of DNA
mutations associated with mitochondrial diseases by Agilent 2100 bioanalyzer”, Clin.
Chimica. Acta 318, pp. 97-105.
29. Man P. Y., D.M. Turnbull and P.F. Chinnery (2002), “Leber hereditary optic
neuropathy”, J. Med.Genet, 39, pp.162–169.
30. Mingkun Li, Anna Schönberg, Michael Schaefer, Roland Schroeder, Ivane Nasidze
and Mark Stoneking (2010), “DetectingHeteroplasmy from High-Throughput Sequencing


of Complete Human Mitochondrial DNA Genomes”, The American JouARNl of Human
Genetics, 87(2), pp.237–249.
31. Muyrers J. P., Y. Zhang and A. F. StewarT (2001), “Recombinogenic engineeringnew options for cloning and manipulating ADN”, Trends Biochem Sci, 26, pp.325-331.
32. Naviaux R. K (2000), “Mitochondrial ADN disorders”. Eur J Pediatr, 159 Suppl 3, S
219-26.
33. Nelson D.L., Cox M.M. (2008), Lehninger principles of biochemistry, Worth
publishers, Inc.

34. Nikoskelainen E. K., K. Huopnen, V. Juvonen, et al. (1996), “Ophthalmoscopic
findings in Leber hereditary optic neuropathy, with special reference to ADN ty thể
mutations”, Ophthalmology,103, pp.504-514.
35. Ochman H, Gerber AS, and Hartl DL (1988) Genetic applications of an inverse
polymerase chain reaction. Genetics, 120(3): 621–623.
36. Ogle R. F., J. Christodoulou, E. Fagan, et al. (1997), “Mitochondrial myopathy with
tARN (Leu(UUR)) mutation and complex I deficiency responsive to riboflavin”, J.
Pediatr 130, pp. 138-145.
37. Ojala D., Montoya J., Attardi G. (1981), “tARN punctuation model of ARN
processing in human mitichonria”, Nature 290, pp. 470-474.
38. Orita, M., Iwahana H., Kanazawa H., Hayashi K., and Sekiya T. (1989), “Detection
of polymorphisms of human ADN by gel electrophoresis as single-strand conformation
polymorphisms”, Proceedings of the National Academy of Sciences, 86 (8), pp. 27662770.
39. Pavlakis S. G., P. C. Phillips, S. DiMauro, D. C. De Vivo and L. P.Rowland (1984),
“Mitochondrial myopathy, encephalopathy, lactic acidosis, and strokelike episodes: a
distinctive clinical syndrome”, Ann Neurol, 16 (4), pp.481-488.
40. Poulton J., Macaulay V., Marchington D.R. (1998), “Mitochondrial Genetics 98 is
the bottleneck cracked”, Am. J. Hum. Genet. 62, pp. 752-757.
41. Reikofski J and Tao BY (1992),“Polymerase chain reaction (PCR) techniques for
site-directed mutagenesis”,Biotechnol Adv, 10(4), pp. 535–547.


42. Roberta Virgilio, Dario Ronchi, Andreina Bordoni, Elisa Fassone, Sara Bonato,
Chiara Donadoni, Giuseppe Torgano, Maurizio Moggio, Stefania Corti, Nereo Bresolin,
Giacomo P. Comi (2009), “Mitochondrial ADN G8363A mutation in the tARNLys gen:
Clinical, biochemical and pathological study”, JouARNl of the Neurological Sciences
Volume 281, 85–92.
43. Robert W. Taylor, Doug M. Turnbull (2007), “Mitochondrial ADN mutations in
human disease”, Nature Reviews Genetics, 6(5), pp.389-402.
44. Rodriguez M. C. , J. R. MacDonald, D. J. Mahoney, G. Parise, M. F. Beal, M. A.

Tarnopolsky (2007), “Beneficial effects of creatine, CoQ10, and lipoic acid in
mitochondrial disorders”, Muscle Nerve. 35(2), pp. 235-42.
45. Sambrook J and Rusel D.W (2001), Molecular Cloning: A laboratory manual, 3rd
edition, Vol. 1-3, Cold Spring Harbor Laboratory Press.
46. Salvatore Dimauro & Guido Davidzon (2005), “Mitochondrial ADN and disease”,
Annals of Medicine, 37: 222–232.
47. Schneider A., Marechal-Drouard L. (2000) “Mitochondrial tARN import: are there
distinct mechanisms?”, Cell Biol. 10, pp. 509-513.
48. Shanskea S., Wong L.J.C.(2004), “Molecular analysis for mitochondrial ADN
disorders”, Mitochondrion 4, pp. 403-415.
49. Shoffner, J. M., Wallace, D. C (1992), “Mitochondrial genetics: principles and
practice”. (Editorial) Am J Hum Genet, 51: 1179-1186.
50. Tajima H., Sueoka K., Moon S.Y., Nakabayashi A. Sakurai T., Murakoshi Y.,
Watanabe H., Iwata S., Hashiba T., Kato S., Goto Y., Yoshimura Y. (2007), “The
development of novel quantification assay for mitochondrial DNA heteroplasmy aimed at
preimplantation genetic diagnosis of Leigh encephalopathy”, J. Assist. Reprod. Genet. 24,
pp. 227-232.
51. Tuppen H. A. L. et al (2010), “Mitochondrial DNA mutations and human disease”,
Biochimica et Biophysica Acta1797, pp.113–128.
52. Varlamov, D.A., A.P. Kudin, S.Vielhaber, et al. (2002), “Metabolic consequences of
a novel missense mutation of the mtDNA CO I gene”, Hum Mol Genet, 11:1797–1805.


53. Wallace DC (1999), “Mitochondrial Diseases in Man and Mouse”, Science, 283:
1482-1488.
54. Wallace D. C., G. Singh, M.T. Lott, J.A. Hodge, T.G. Schurr, A.M. Lezza, L.J. Elsas
II and E.K. Nikoskelainen (1988), “Mitochondrial ADN mutation associated with Leber's
hereditary optic neuropathy”, Science, 242, pp.1427–1430.
55. Wong L.J. (2007), “Diagnostic challenges of mitochondrial ADN disorders”,
Mitochondrion, 7, pp. 45–52.

56. Wrischnik L.A., R.G. Higuchi, M. Stoneking, et al. (1987), “Length mutations in
human mitochondrial DNA: direct sequencing of enzymatically amplified DNA”, Nucleic
Acids Res, 15:529–542.
57. Yao Y. G., W. S Watkins and Y. P Zhang (2000), “Evolutionary history of the
mtDNA 9-bp deletion in Chinese populations and its relevance to the peopling of east and
south east Asia”, Hum Genet, 107: 504-512.
58. Zhuo G., G Feng, J Leng, L Yu and Y Jiang (2010),“A 9-bp deletion homoplasmy in
women with polycystic ovary syndrome revealed by mitochondrial genome-mutation
screen”, Biochem Genet, 48: 157-163.
Trang web:
59. />60. />61. />62. />63. />