tiểu luận cao học VAI TRÒ của các CỘNG tác VIÊN TRONG HOẠT ĐỘNG XUẤT bản

Tên đề tài : VAI TRÒ CỦA CÁC CỘNG TÁC VIÊN TRONG HOẠT
ĐỘNG XUẤT BẢN
Lời mở đầu

I.

Sách là bộ mặt đời sống văn hóa, là thước đo nền văn minh của mỗi xã hội.
Sách - đó là di huấn về tinh thần của thế hệ này đối với thế hệ khác, đó là lời
khuyên của những người già sắp từ giã cõi đời đối với người trẻ mới bước vào
cuộc sống, đó là mệnh lệnh của người đứng gác truyền lại cho người đến gác
thay… Sách có giá trị cao quý nhất đối với mọi thời đại. Nếu không có sách, loài
người chỉ là những kẻ man rợ. Không ai có thể phủ định vai trò vô cùng to lớn
của sách. Mà “cha đẻ” của những cuốn sách đó chính là ngành xuất bản. Nhờ có
xuất bản, các cuốn sách mới ra đời theo đúng nghĩa của nó.
Nhưng để xuất bản một cuốn sách còn cần đến sự đóng góp không nhỏ của
các cộng tác viên, từ cộng tác viên tác giả tới cộng tác viên phát hành. Chính vì
vậy mà công tác tổ chức cộng tác viên được đặt trong khâu đầu tiên của quy trình
xuất bản một cuốn sách . Các nhà xuất bản đã sớm chú trọng vào công tác tổ chức
cộng tác viên để hoạt động xuất bản đạt được kết quả tốt nhất.
II.

Khái niệm và phân loại cộng tác viên.
1. Khái niệm cộng tác viên.
- Theo từ điển tiếng việt, cộng tác viên là người cộng tác cùng làm chung trong một
-

tập thể.
Trong lĩnh vực xuất bản, cộng tác viên là khái niệm chỉ những người có quan hệ
cộng tác với nhà xuất bản để làm ra sách, tuyên truyền và phát huy tác dụng của

sách.

2. Phân loại cộng tác viên.
Có nhiều loại cộng tác viên trong quá trình tổ chức biên tập xuất bản. Hoạt
động biên tập xuất bản có bao nhiêu khâu thì có bấy nhiêu loại cộng tác viên.Có


hai hình thức để phân loại cộng tác viên: Theo phương thức sáng tác và theo mối
quan hệ với nhà xuất bản.
_ Theo phương thức sáng tác:
+ cộng tác viên gợi ý, giới thiệu đề tài.
+ cộng tác viên là những người sáng tác, biên soạn dịch giả.
+ cộng tác viên thẩm định bản thảo, gia công biên tập.
+ cộng tác viên hiệu đính, cộng tác viên thiết kế, trình bày minh họa sách, đọc
phê bình sách cho nhà xuất bản.
+ cộng tác viên quảng cáo, phát hành sách.
_ Theo mối quan hệ với nhà xuất bản có:
+ tác giả viên cổ đại, tác giả cận đại và tác giả đương đại.
+ tác giả cơ bản thường xuyên cộng tác với nhà xuất bản, tác giả bình thường.
Cộng tác viên.
1. Cộng tác viên tác giả.
1.1. Khái niệm.
III.

Cộng tác viên tác giả là đội ngũ tác giả tạo ra các tác phẩm văn hóa tinh thần (
văn học nghệ thuật, khoa học , chuyên khảo, luận văn…), tạo ra nguồn bản thảo
dồi dào cho các nhà xuất bản, là lực lượng chủ chốt biến kế hoạch của nhà xuất
bản thành hiện thực.
Bản thảo là bản viết tay, đánh máy hoặc bản được tạo ra bằng phương tiện
điện tử của một tác phẩm, tài liệu để xuất bản. Bản thảo là văn bản do tác giả viết
ra trong quá trình sáng tạo ra tác phẩm, đây nguồn nguyên liệu cho hoạt động
xuất bản được thực hiện.

1.2.

Phân loại nguồn cộng tác viên.
Tổ chức mạng lưới cộng tác viên rộng rãi thể hiện trình độ , kĩ năng nghiệp vụ
của biên tập viên. Có các nguồn cộng tác viên như sau:


+ Ở các cơ quan đoàn thể. Vì đây là những nơi có chức năng, nhiệm vụ riêng,
dễ dàng tìm được cộng tác viên đề tài.
+ Từ các phong trào quần chúng; có một bộ phận có khả năng tổng kết lại các
phong trào, hoạt động ấy.
+ Từ các đồng chí lãnh đạo Đảng và Nhà nước. Đây là nguồn cộng tác viên
cao cấp, chỉ có những nhà xuất bản lớn mới có thể khai thác và tổ chức.
+ Từ người quen biết nhà xuất bản giới thiệu là nguồn cộng tác viên chất
lượng cao trong nhà xuất bản.
1.3.
•

Vai trò.
Cung cấp bản thảo cho nhà xuất bản.

Ảnh : Bản thảo.


-

Cộng tác viên tác giả là lực lượng trực tiếp sáng tạo ra các tác phẩm(văn học nghệ
thuật, khoa học, lý luận chính trị, chuyên khảo...), đó chính là nguồn bản thảo, là
“nguyên liệu” cung cấp cho hoạt động xuất bản, còn các cộng tác viên khác chỉ
gián tiếp tạo ra bản thảo. Chỉ khi có bản thảo thì biên tập viên mới có thể tiến

hành gia công, sửa chữa, biên tập và hoàn thiện tác phẩm, sau đó tiến hành in ấn
và phát hành sách. Bản thảo đối với nhà xuất bản là vô cùng quan trọng, các nhà

-

xuất bản phải cạnh tranh để có được những bản thảo tốt.
Nếu không có bản thảo thì không những các cộng tác viên khác không thể tham gia
vào hoạt động xuất bản mà ngay cả hoạt động xuất bản cũng không được tiến
hành. Từ đó cho thấy cộng tác viên tác giả là những cộng tác viên có vai trò quan
trọng nhất đối với nhà xuất bản. Chính vì vậy mà công tác cộng tác viên ở các nhà

•
-

xuất bản được đặc biệt quan tâm.
Cộng tác viên và chất lượng bản thảo.
Cộng tác viên “ ruột” là lực lượng có chất lượng cao với vốn sống phong phú, kinh
nghiệm, trình độ chuyên môn sâu, có uy tín đối với đọc giả và thường xuyên
cộng tác với nhà xuất bản. Vì vậy chất lượng của bản thảo sẽ có tính chuyên sâu
và chất lượng tốt, đáp ứng được yêu cầu của đề tài cũng như chức năng nhiệm vụ
, tôn chỉ hoạt động của nhà xuất bản. Đối với cộng tác viên kỳ cựu này thì nhà
xuất bản thường chủ động đặt hàng.
+ Có những cộng tác viên tác giả kì cựu của nhà xuất bản đã được nhà xuất
bản mua bản quyền khi chưa có bản thảo. Tiêu biểu có thể kể đến nhà xuất bản
Trẻ đã ký hợp đồng mua tác quyền của 3 tác giả Mạc Can, Lư Nhất Vũ và Lê
Giang trong vòng 10 năm. Theo bà Quách Thu Nguyệt (giám đốc nhà xuất bản
Trẻ) thì “Chỉ riêng cái tên tác giả cũng đủ để đặt lòng tin”.


Mạc Can là tác giả được mua bản quyền khi chưa có bản thảo.

-

Cộng tác viên không thường xuyên là những người bất chợt gửi bản thảo đến nhà
xuất bản và được biên tập viên tiếp nhận . Đây là nguồn bản thảo độc đáo mới mẻ
giúp cho biên tập viên đề xuất được những đề tài hay làm cho xuất bản phẩm đa

•
-

dạng và phong phú hơn.
Giới thiệu và truyền bá sách tới công chúng.
Cộng tác viên tác giả không chỉ có vai trò quan trọng trong việc cộng tác với nhà
xuất để làm sách mà còn tuyên truyền và giới thiệu sách đến độc giả một cách
nhanh chóng.Đối với các cộng tác viên lâu năm thì thương hiệu của họ sẽ tạo
dựng niềm tin đối với độc giả về chất lượng của xuất bản phẩm. Do đó nhu cầu
tìm kiếm và mua sách tăng lên.


-

Nguyễn Nhật Ánh là một tác giả kì cựu về đề tài tuổi thơ và xúc cảm của người
mới lớn, đã cho ra đời rất nhiều tác phẩm gây ấn tượng khó quên không chỉ đối
với đọc giả nhỏ tuổi. Như những cuốn sách : Bắt đến hoa sứ, Ba lô màu xanh,
Bong bóng lên trời, nhất là cuốn sách Cho tôi xin một vé đi tuổi thơ, Kính vạn
hoa, và quyển sách gần đây nhất chính là tiểu thuyết Ngồi khóc trên cây.

Cũng như các tác phẩm xuất bản trước đây của Nguyễn Nhật Ánh, Ngồi khóc
trên cây được NXB Trẻ đưa vào Tủ sách bán chạy nhất. Hai tuần trước ngày phát
hành chính thức (27/6), tiểu thuyết mới "Ngồi khóc trên cây" của ông đã lọt vào
danh sách bán chạy của nhiều kênh mua sách trực tuyến. Trong đợt in đầu

tiên, Ngồi khóc trên cây được in với số lượng đáng mơ ước trong tình hình thị
trường xuất bản sách gặp nhiều khó khăn hiện nay. Ông Nguyễn Minh Nhựt,


giám đốc NXB Trẻ cho biết lượng đặt mua từ các kênh phát hành đã gần như tiêu
thụ hết 20.000 bản bìa mềm và 3.000 bản bìa cứng trong đợt in đầu tiên. Do số
lượng người đặt mua Ngồi khóc trên cây quá lớn, dù sách chưa chính thức phát
hành, NXB Trẻ đã cho in thêm 3 ngàn cuốn bìa mềm và 2 ngàn cuốn bìa cứng
nâng tổng số lượng phát hành đợt đầu tiên của Ngồi khóc trên cây lên đến 28
ngàn bản in.
Không chỉ nhờ vào các chương trình truyền thông, quảng bá của nhà xuất bản
mà còn nhờ vào uy tín của tác giả, chính vì vậy “Ngồi khóc trên cây” chưa phát
hành đã được tái bản. Bởi cái tên “ Nguyễn Nhật Ánh” không còn xa lạ với bạn
đọc bất kể mọi lứa tuổi vì vậy được độc giả đón nhận một cách nồng nhiệt nhất,
đã góp phần không nhỏ làm nên thành công cho nhà xuất bản .
•

Ngoài ra, trong các buổi giới thiệu sách, tác giả kí tặng cho bạn đọc, hay các buổi
gặp gỡ giao lưu giữa tác giả và bạn đọc không chỉ giúp quảng bá sách, giới thiệu
sách của nhà xuất bản tới bạn đọc, mà còn giúp nhà xuất bản có thể nắm bắt về
nhu cầu và thị hiếu của bạn đọc tại một thời điểm cụ thể, một tủ sách mà nhà xuất
bản đang thực hiện. Cộng tác viện cộng tác với nhà xuất bản trong việc phát huy
tác dụng của sách thông qua việc truyền bá văn hóa tư tưởng của Đảng, những giá
trị truyền thống của dân tộc đến đông đảo bạn đọc. Tư tưởng quan điểm của cộng
tác viên tác giả là nhất quán, phù hợp với quan điểm lập trường của Đảng và Nhà

nước sẽ phát huy tác dụng của sách.
 Từ những phân tích trên cho thấy, cộng tác viên tác giả có vai trò rất quan trọng đối
với nhà xuất bản. Nếu nhà xuất bản chọn được tác giả giỏi, thể hiện đúng được đề
tài thì đã nắm chắc được 50% thành công và xây dựng được thương hiệu cho nhà

xuất bản.
2. Các cộng tác viên khác.


Mỗi khâu, mỗi quá trình trong hoạt động xuất bản đều có những cộng tác viên
nhất định. Ngoài cộng tác viên tác giả, thì còn có rất nhiều các cộng tác viên
khác như cộng tác viên gợi ý, giới thiệu đề tài, công tác viên thẩm định bản thảo,
cộng tác viên hiệu đính, thiết kế, minh họa , cộng tác viên phát hành. Mỗi cộng
tác viên lại đóng góp những vai trò nhất định đến sự phát triển của hoạt động xuất
bản.
2.1.
-

Cộng tác viên gợi ý, giới thiệu đề tài.
Họ thường là những cán bộ tư tưởng , văn hóa của các cơ quan chủ quản nhà xuất
bản, hoặc là cán bộ nghiên cứu giảng dạy ở các học viện, viện, các trường đại học
hoặc các bộ lãnh đạo của các tổ chức chính trị - xã hội, các hội nghề nghiệp. Họ
cũng có thể là chính là các tác giả đã nổi danh đã từng hợp tác với các nhà xuất

-

bản.
Khi cộng tác,hợp tác với các nhà xuất bản thì những người này sẽ đề xuất , trực
tiếp gợi ý một số đề tài với các cán bộ biên tập của các nhà xuất bản. Bằng những
cách gián tiếp hay trực tiếp mà cộng tác viên có thể giới thiệu đến biên tập viên

-

những đề tài mà họ cho là có khả thi, hấp dẫn với các nhà xuất bản.
Không chỉ đề xuất, gợi ý ra các đề tài với nhà xuất bản mà cộng tác viên còn có thể

cộng tác cung cấp các thông tin về tác giả của các đề tài đó, những thông tin có
liên quan trực tiếp đến tác giả, đến bản thảo. Các đề tài đó có thể xuất phát từ nhu
cầuvăn hóa của công chúng, nguồn đề tài tìm ở nền văn hóa dân tộc trong quá
khứ hiện tại và trong kho tàng văn hóa nhân loại. Công việc tìm kiếm đề tài , gợi

-

ý, giới thiệu đề tài là việc làm mang tính văn hóa cao.
Có thể nói , cộng tác viên gợi ý, giới thiệu đề tài giữ vai trò rất quan trọng trong
việc đưa các đề tài hay hấp dẫn có khả thi đến các nhà xuất bản, trong việc giúp
các nhà xuất bản tìm được đề tài thu hút độc giả và duy trì sự tồn tại cũng sự mới
mẻ đa dạng trong hoạt động xuất bản của nhà xuất bản. Tìm kiếm đề tài là khâu
rất khó vì vậy mà không những biên tập viên phải có mạng lưới cộng tác viên sâu
rộng mà cộng tác viên cũng phải hết sức năng động có quan hệ xã hội rộng thì


mới có thể tiếp xúc được với nhiều người mà từ đó mới có thể biết được những đề
tài có giá trị để giới thiệu với nhà xuất bản.Có thể nói cộng tác viên gợi ý giới
thiệu đề tài chính là chiếc cầu nối để giúp biên tập viên tạo mối liên hệ với tác
2.2.
-

giả, với đề tài mà tác giả đó đang có.
Cộng tác viên thẩm định bản thảo.
Đó thường là những chuyên gia học thuật am hiểu sâu sắc các chuyên ngành tri
thức mà lực lượng của nhà xuất bản còn thiếu và còn yếu. Họ cũng thức khoa

-

học dễ dàng đến mọi đối tượng mà nhà xuất bản cần phục vụ…

Công việc chủ yếu của họ là hỗ trợ biên tập viên trong việc biên tập những loại
sách hay những tri thức mà kiến thức chuyên mô của các biên tập viên chưa đủ

-

vững chắc, còn thiếu sót.
Biên tập viên phải chọn lựa được những cộng tác viên phù hợp với từng đề tài, với
kiến thức chuyên môn thì mới có thể đánh giá và thẩm định tốt được bản thảo.
Sau khi bản thảo của các tác giả được đưa tới nhà xuất bản, biên tập viên sẽ cũng
với các cộng tác viên thẩm định đề tài, bản thảo. Đánh giá kế hoạch đề tài về tính
mục tiêu, tính dự báo, đề tài phải có tính sáng tạo, tính hệ thông và đặc biệt là tính

-

khả thi của đề tài.
Ngoài ra, cộng tác viên thẩm định hầu hết là những gười có kiến thức chuyên môn
sâu về một lĩnh vực mà biên tập viên đang biên tập mảng sách đó. Khi đã thiếu
hụt chuyên môn thì nhất thiết phải cần đến sự giúp đỡ của cộng tác viên. Họ sẽ
thẩm định lại nội dung của bản thảo, những kiến thức có liên quan đến kiến thức

-

chuyên môn của mình để phát hiện ra lỗi sai, sự nhầm lẫn về kiến thức trong đó…
Vai trò của các cộng tác viên thẩm định là hết sức quan trọng trong việc đưa ra
những nhận định, phân tích, đánh giá chính xác về đề tài cũng như việc đưa ra sự
chỉnh sửa kiến thức, thẩm định lại nội dung sao cho chuẩn xác, đúng đắn nhất góp

2.3.
•
-

phần nâng cao chất lượng bản thảo và của xuất bản phẩm.
Cộng tác viên hiệu đính, thiết kế, minh họa.
Cộng tác viên hiệu đính:
Là người đối chiếu bản dịch với bản gốc, xem người dịch đã chuẩn xác hay chưa,
cách diễn đạt đã được chưa.


-

Mảng sách dịch ở nước ta hiện nay rất phát triển nhưng dịch giả có thể dịch câu
văn không phù hợp với chuyên ngành, còn khó hiểu mà phải nhờ cộng tác viên
hiệu đính đối chiếu bản dịch với bản gốc đê xác định tính đúng đắn, chuẩn xác về
mặt ngôn từ ngữ,ngữ nghĩa của bản dịch. Chỉnh sửa, gọt giũa câu văn sao cho
thích hợp , chỉnh sửa về cách diễn đạt, về cách dùng từ, dùng câu sao cho đúng

-

ngữ pháp và ngữ nghĩa nhất.
Những cộng tác viên này hầu hết là những người có năng lực về dịch thuật hoặc

•
-

chuyên sâu về một loại ngôn ngữ và mộtmảng kiến thức nào đó.
Cộng tác viên thiết kế trình bày minh họa.
Hầu hết họ là những người có năng lực chuyên môn, kỹ năng về tin học công nghệ
thông tin nên họ có thể thao tác trên máy tính, thiết kế đồ họa , giúp đỡ các biên
tập viên về đồ họa thiết kế bìa, trình bày trang sách sao cho hợp lí nhất, bắt mắt
nhất tạo được ấn tượng với độc giả. Nhiều khi người ta mua sách chỉ vì bìa cuốn

-

sách đó ấn tượng.
Có thể nói, cộng tác viên cũng góp phần không nhỏ vào việc lên ý tưởng trình bày
bìa, trang sách cho các biên tập viên. Không những thế, họ còn cần phải thu thập
thông tin nhu cầu của thị trường điều tra đánh giá về sự yêu thích cách trình bày
độc đáo của những cuốn sách trên thị trường để các biên tập viên có thể quyết
định lựa chọn các hình thức sao cho phù hợp với từng loại sách, loại xuất bản
phẩm. Ví dụ như loại sách của thiếu nhi thì cần có cách trình bày nhiều hình vẽ
minh họa, màu sắc tươi sáng nổi bật, trang bìa ấn tượng thì mới có thể thu hút
được sự quan tâm của các bé và của các bậc phụ huynh. Nhưng ngược lại, đối
với loại sách chính trị thì nên đơn gian không nên quá cầu kì, màu sắc trang

-

nhã…
Họa sĩ Phan Cẩm Thượng, một cộng tác viên thân thiết của nhà xuất bản Kim
Đồng, nhận định: "Có thể nói thiếu nhi Việt Nam đã được hưởng một nguồn tri
thức có chất lượng thẩm mỹ cao từ các loại sách của Nhà xuất bản Kim Đồng”.
Để có nguồn tri thức có chất lượng thẩm mỹ cao đó nhà xuất bản đã cộng tác với


một số lượng lớn cộng tác viên trình bày minh họa sách. Trong đó chủ yếu là các
họa sĩ nổi tiếng như họa sĩ Tô Chiêm – một trong những họa sĩ, cộng tác viên lâu
năm của nhà xuất bản Kim Đồng. Ông gắn bó với đơn vị làm sách cho thiếu nhi
này đã hơn nửa thế kỷ qua và sự đóng góp của ông là vô cùng to lớn. Hiện nay đã
có một số gương mặt họa sỹ trẻ như Lê Minh Hải, Vũ Đình Giang, Bích Khoa,
Bùi Hải Nam, Vũ Xuân Hoàn, Lưu Quang Thụy, Quốc Cường…

Họa sỹ Tô Chiêm _cộng tác viên lâu năm của NXB Kim Đồng
2.4.
-

Cộng tác viên phát hành.
Họ thường là những người có năng lực trong lĩnh vực truyền thông. Khi đã có xuất
bản phẩm thì khâu cuối cùng là phát hành, quảng cáo sâu rộng xuất bản phẩm

-

đến với tay độc giả.
Cộng tác viên sẽ cũng với nhà xuất bản có thể đưa ra ý tưởng quảng bá các xuất
bản phẩm thông qua các phương tiện thông tin đại chúng, tại các hội chợ , hội
triển lãm sách….


-

Ngoài ra , sau khi phát hành thì cộng tác viên còn còn điều tra phản hồi về sách đề
nhà xuất bản có thể lên kế hoạch cho tái bản hay in nối bản tiếp nữa hay

-

không…
Cộng tác viên cũng có thể coi là một kênh truyền thông để các nhà xuất bản giới
thiệu sách đến đông đảo bạn đọc, là chiếc cầu nối để gắn kết nhà xuất bạn với
độc giả.

Gian

IV.
-

hàng của CTCP

sách Thái Hà

tại Hội chợ sách

quốc tế.
Tổng kết.
Kết quả của

hoạt động xuất

bản chính là

những cuốn sách

_ những tác

phẩm văn hóa và

tinh

Nhân tố quyết

thần.

định tạo ra các tác phẩm văn hoá, quyết định phần lớn chất lượng của nó lại là đội

ngũ cán bộ nghiên cứu sáng tác, những tác giả- những người nằm ngoài biên chế
của nhà xuất bản. Họ chính là lực lượng cho đội ngũ cộng tác viên của các nhà
xuất bản, vì vậy cần tiến hành công tác tổ chức cộng tác viên để mang lại những
-

bản thảo có giá trị cho các nhà xuất bản.
Đội ngũ cộng tác viên càng lớn, số lượng bản thảo càng nhiều và chất lượng cũng
tăng lên. Không những vậy cộng tác viên còn góp phần vào hoàn thiện xuất bản
phẩm và phổ biến xuất bản phẩm tới công chúng. Như vậy, có thể khẳng định
công tác cộng tác viên giữ vai trò then chốt trong hoạt động xuất bản.


-

Chính vì cộng tác viên có vai trò lớn đối với hoạt động xuất bản nên biên tập viên
cần phải chú trọng tới công tác tổ chức cộng tác viên. Nhà xuất bản và biên tập
viên cần có sự quan tâm, tạo điều kiện thuận lợi nhất cho các biên tập viên có thể
phát huy hết khả năng của mình.