Nghiên cứu các điều kiện sinh thái của rừng khộp nghèo để mở rộng diện tích trồng cao su tại đăk lăk

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÂY NGUYÊN
………….

TRẦN NAM VIỆT

TÊN ĐỀ TÀI

NGHIÊN CỨU CÁC ĐIỀU KIỆN SINH THÁI CỦA RỪNG
KHỘP NGHÈO ĐỂ MỞ RỘNG DIỆN TÍCH
TRỒNG CAO SU TẠI ĐẮK LẮK

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC NÔNG NGHIỆP

Buôn Ma Thuột, năm 2009


i

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÂY NGUYÊN
………….

TRẦN NAM VIỆT
TÊN ĐỀ TÀI

NGHIÊN CỨU CÁC ĐIỀU KIỆN SINH THÁI CỦA RỪNG
KHỘP NGHÈO ĐỂ MỞ RỘNG DIỆN TÍCH TRỒNG
CAO SU TẠI ĐẮK LẮK
Chuyên ngành : Trồng trọt
Mã số : 606210

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC NÔNG NGHIỆP

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC
TS. Tôn Nữ Tuấn Nam

Buôn Ma Thuột, năm 2009


ii

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam ñoan ñây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu và kết
quả nghiên cứu nêu trong luận văn là trung thực, ñược các ñồng tác giả cho phép sử
dụng và chưa từng ñược công bố trong bất kỳ công trình nào khác.

TÁC GIẢ LUẬN VĂN

Trần Nam Việt


iii

LỜI CẢM ƠN
Luận văn này ñược hoàn thành tại Trung tâm Tư vấn Tài nguyên và Môi
trường, thuộc Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Đắk Lắk, qua luận văn nghiên cứu
này tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới:
- TS. Tôn Nữ Tuấn Nam, người thầy ñã chỉ dạy giúp ñỡ tôi trong suốt quá
trình thực hiện ñề tài, cũng như quá trình hoàn chỉnh bản luận văn này.
- Ông Nguyễn Tiến, giám ñốc Trung tâm tư vấn Tài nguyên và Môi trường Sở Tài nguyên và Môi trường ñã tạo ñiều kiện thuận lợi và ñộng viên tôi trong suốt

quá trình học tập và làm luận văn.
- TS. Phạm Quang Khánh, Phân Viện Quy hoạch nông nghiệp và Thiết kế
Nông nghiệp ñã chỉ dẫn thực tế về ñánh giá ñất trồng cao su.
- Nhà trường và quí thầy, cô của Trường Đại học Tây Nguyên và trường Đại
học Nông nghiệp I Hà Nội, ñã truyền ñạt cho tôi những kiến thức quý báu trong
suốt quá trình học tập.
- Lãnh ñạo và toàn thể cán bộ Trung tâm Tư vấn Tài nguyên và Môi trường Sở Tài nguyên và Môi trường Đắk Lắk, nơi tôi ñang công tác ñã tạo ñiều kiện thuận
lợi và có sự giúp ñỡ hết sức quý báu trong quá trình học tập và làm luận văn.

TÁC GIẢ LUẬN VĂN

Trần Nam Việt


iv

MỤC LỤC
Phần thứ nhất .................................................................................................................... 1
MỞ ĐẦU .......................................................................................................................... 1
1.1. ĐẶT VẤN ĐỀ ........................................................................................................ 1
1.2. MỤC ĐÍCH YÊU CẦU .......................................................................................... 2
1.2.1. Mục ñích .......................................................................................................... 2
1.2.2. Yêu cầu ............................................................................................................ 2
1.3. GIỚI HẠN ĐỀ TÀI ................................................................................................ 2
Phần thứ hai ...................................................................................................................... 3
TỔNG QUAN TÀI LIỆU .................................................................................................. 3
2.1. NGUỒN GỐC VÀ LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN CAO SU THIÊN NHIÊN TRÊN THẾ
GIỚI .............................................................................................................................. 3
2.2. ĐẶC ĐIỂM SINH VẬT HỌC VÀ YÊU CẦU SINH THÁI CỦA CÂY CAO SU ... 4
2.2.1. Đặc ñiểm sinh vật học của cây cao su ............................................................... 4

2.2.2. Yêu cầu sinh thái của cây cao su ...................................................................... 5
2.3. VAI TRÒ CÂY CAO SU........................................................................................ 6
2.4. HIỆN TRẠNG VÀ ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN CỦA NGÀNH CAO SU VIỆT
NAM VÀ TỈNH ĐẮK LẮK .......................................................................................... 7
2.4.1. Ngành cao su Việt Nam ................................................................................... 7
2.4.1.1. Hiện trạng của ngành ................................................................................. 7
2.4.1.2. Định hướng phát triển của cả nước và vùng Tây Nguyên ........................... 9
2.4.2. Tỉnh Đắk Lắk ................................................................................................. 10
2.4.2.1. Hiện trạng của tỉnh Đắk Lắk .................................................................... 10
2.4.2.2. Định hướng phát triển của tỉnh ................................................................ 12
2.5. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU CÁC ĐIỀU KIỆN SINH THÁI TRÊN CÂY CAO SU
.................................................................................................................................... 13
2.5.1. Tình hình nghiên cứu ngoài nước ................................................................... 13
2.5.2. Tình hình nghiên cứu trong nước ................................................................... 15
2.5.3. Tình hình nghiên cứu ở Tây Nguyên .............................................................. 18
2.5.4. Tình hình nghiên cứu ở Đắk Lắk .................................................................... 19
Phần thứ 3 ....................................................................................................................... 22
NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP .................................................................................. 22
3.1. NỘI DUNG ĐIỀU TRA NGHIÊN CỨU .............................................................. 22
3.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ......................................................................... 22
3.3. CÁC CHỈ TIÊU VÀ PHƯƠNG PHÁP ĐIỀU TRA............................................... 22
3.3.1. Thu thập và nghiên cứu các tài liệu ................................................................ 22
3.3.2. Khảo sát ñất ñai.............................................................................................. 23
3.3.3. Lấy mẫu phân tích lý, hoá học ........................................................................ 23
3.3.4. Đánh giá ñất trồng cao su ............................................................................... 24
3.3.4. Phân hạng vùng trồng cao su .......................................................................... 24
3.3.5. Điều tra sinh trưởng của cây cao su tại vùng nghiên cứu ................................ 25
Phần thứ tư ...................................................................................................................... 26
KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN ......................................................................................... 26
4.1. ĐÁNH GIÁ VÀ PHÂN HẠNG KHÍ HẬU VÙNG TRỒNG CAO SU .................. 26

4.1.1. Vùng ñiều tra nghiên cứu huyện Ea Súp ......................................................... 26
4.1.1.1. Đặc trưng khí hậu .................................................................................... 26
4.1.1.2. Phân hạng khí hậu vùng trồng cao su ....................................................... 30


v

4.1.2. Vùng ñiều tra nghiên cứu huyện Ea H'leo....................................................... 31
4.1.2.1. Đặc trưng khí hậu .................................................................................... 31
4.1.2.2. Phân hạng khí hậu vùng trồng cao su ....................................................... 35
4.2. ĐÁNH GIÁ HIỆN TRẠNG VÀ PHÂN HẠNG THỔ NHƯỠNG ......................... 36
4.2.1. Vùng ñiều tra nghiên cứu huyện Ea Súp ......................................................... 36
4.2.1.1. Loại ñất trong vùng nghiên cứu ............................................................... 36
4.2.1.2. Đánh giá hiện trạng ñất ñai ...................................................................... 38
4.2.1.3. Lý hoá tính ñất vùng ñiều tra nghiên cứu huyện Ea Súp........................... 42
4.2.1.4. Phân hạng ñất trồng cao su ...................................................................... 44
4.2.2. Vùng ñiều tra nghiên cứu huyện Ea H'leo....................................................... 48
4.2.2.1. Loại ñất trong vùng nghiên cứu ............................................................... 48
4.2.2.2. Đánh giá hiện trạng ñất ñai ...................................................................... 50
4.2.2.3. Lý hoá tính ñất vùng ñiều tra nghiên cứu huyện Ea H’leo ........................ 54
4.2.2.4. Phân hạng ñất trồng cao su ...................................................................... 56
4.3. ĐÁNH GIÁ VÙNG TRỒNG CAO SU ................................................................. 60
4.3.1. Vùng ñiều tra nghiên cứu huyện Ea Súp ......................................................... 60
4.3.2. Vùng ñiều tra nghiên cứu huyện Ea H'leo....................................................... 60
4.4. SINH TRƯỞNG CAO SU TRÊN ĐẤT VÙNG NGHIÊN CỨU ........................... 62
4.5. ĐỀ XUẤT CÁC BIỆN PHÁP KỸ THUẬT .......................................................... 66
4.5.1. Đề xuất chung ................................................................................................ 67
4.5.2. Theo từng hạng ñất ........................................................................................ 68
Phần thứ năm .................................................................................................................. 70
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ......................................................................................... 70

5.1. KẾT LUẬN .......................................................................................................... 70
5.2. KIẾN NGHỊ ......................................................................................................... 71
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................................... 72


vi

DANH SÁCH BẢNG
Bảng 2.1 Sản lượng cao su thiên nhiên trên thế giới 2001-2007 (1.000 tấn) ....................... 3
Bảng 2.2 Diện tích, sản lượng và năng suất cao su của Việt Nam qua các năm .................. 8
Bảng 2.3 Diện tích, sản lượng, năng suất cao su tiểu ñiền và quốc doanh........................... 8
Bảng 2.4 Diện tích, sản lượng và năng suất cây cao su phân theo vùng trồng ..................... 9
Bảng 2.5 Diện tích, năng suất, sản lượng cao su theo thành phần kinh tế ......................... 11
Bảng 2.6 Dự kiến diện tích vùng quy hoạch mở rộng cao su tỉnh Đắk Lắk ....................... 13
Bảng 2.7 Tiêu chuẩn hàng năm vòng thân cây ño ở ñộ cao 1 m (cm) ............................... 17
Bảng 4.1 Chỉ tiêu khí hậu vùng nghiên cứu huyện Ea Súp (2003-2007) ........................... 27
Bảng 4.2 Đánh giá các chỉ tiêu khí hậu vùng nghiên cứu huyện Ea Súp ........................... 30
Bảng 4.3 Các chỉ tiêu khí hậu vùng nghiên cứu huyện Ea H'leo (2005-2008)................... 32
Bảng 4.4 Đánh giá các chỉ tiêu khí hậu vùng nghiên cứu huyện Ea H'leo ......................... 35
Bảng 4.5 Thống kê diện tích theo ñộ dốc và tầng dày khu vực ñiều tra TK 246 ............... 37
Bảng 4.6 Hiện trạng ñất của các tiểu khu vực ñiều tra TK 246 ......................................... 38
Bảng 4.7 Phân bố ñặc ñiểm của các tầng phẫu diện ñặc trưng khu vực TK 246 ................ 39
Bảng 4.8 Kết quả phân tích thành phần cơ giới khu vực ñiều tra TK 246 ......................... 42
Bảng 4.9 Kết quả phân hoá tính ñất khu vực ñiều tra TK 246 .......................................... 43
Bảng 4.10 Đánh giá mức ñộ hạn chế các chỉ tiêu và phân hạng ñất khu vực TK 246 ........ 46
Bảng 4.11 Thống kê diện tích theo ñộ dốc và tầng dày khu vực TK 16 ............................ 49
Bảng 4.12 Hiện trạng ñất của các tiểu khu vực khảo sát ................................................... 50
Bảng 4.13 Phân bố ñặc ñiểm của các tầng phẫu diện ñặc trưng TK 16 ............................. 52
Bảng 4.14 Kết quả phân tích thành phần cơ giới khu vực ñiều tra TK 16 ......................... 54
Bảng 4.15 Kết quả phân tích hoá tính ñất khu vực ñiều tra TK 16 .................................... 55

Bảng 4.16 Đánh giá mức ñộ hạn chế các chỉ tiêu và phân hạng ñất khu vực TK 16 .......... 58
Bảng 4.17 Quỹ ñất trồng cao su khu vực ñiều tra nghiên cứu huyện Ea Súp .................... 60
Bảng 4.18 Quỹ ñất trồng cao su khu vực ñiều tra nghiên cứu huyện Ea H’leo .................. 61
Bảng 4.19 Sinh trưởng cao su sau 10 tháng trồng tại xã Ea Bung ..................................... 63
Bảng 4.20 Ảnh hưởng của gió, bão ñến tỷ lệ lay gốc gãy cành xã Ea Bung ...................... 64
Bảng 4.21 Sinh trưởng bề vòng thân cây cao su KTCB xã Ea Bung................................. 64
Bảng 4.22 Dự ñoán thời gian KTCB khu vực ñiều tra xã Ea Bung ................................... 66

DANH SÁCH HÌNH VÀ SƠ ĐỒ
Hình 4.1. Sơ ñồ vị trí khu vực ñiều tra nghiên cứu tiểu khu 246 xã Ea Bung .................... 27
Hình 4.2. Sơ ñồ vị trí khu vực ñiều tra nghiên cứu tiểu khu 16 xã Ea Sol ......................... 31
Hình 4.3. Cảnh quan và ñặc trưng phẫu diện khu vực NC tiểu khu 246 ............................ 41
Hình 4.4. Bản ñồ phân hạng ñất trồng cao su khu vực NC tiểu khu 246 ........................... 47
Hình 4.5. Cảnh quan và ñặc trưng phẫu diện khu vực NC tiểu khu 16.............................. 53
Hình 4.6. Bản ñồ phân hạng ñất trồng cao su khu vực NC tiểu khu 16 ............................. 59


vii

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
BNN & PTNT
CNCS
CTV
KT - XH
KTCB
NC
NCCSVN
NLN
NXB
QĐ

QH & TK NN
SNN & PTNT
TCT
TK
TP
TS
UBND
VN
VPCP

: Bộ nông nghiệp và Phát triển nông thôn
: Công nghiệp cao su
: Công tác viên
: Kinh tế - Xã hội
: Kiến thiết cơ bản
: Nghiên cứu
: Nghiên cứu Cao su Việt Nam
: Nông lâm nghiệp
: Nhà xuất bản
: Quyết ñịnh
: Quy hoạch và Thiết kế Nông nghiệp
: Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn
: Tổng Công Ty
: Tiểu khu
: Thành Phố
: Tiến sĩ
: Uỷ ban Nhân dân
: Việt Nam
: Văn phòng chính phủ

1

Phần thứ nhất
MỞ ĐẦU
1.1. ĐẶT VẤN ĐỀ
Cây cao su là một trong những cây công nghiệp lâu năm xuất khẩu chủ
lực của nước ta. Đến nay cây cao su ñược trồng trên ñịa bàn 23 tỉnh và thành
phố trong cả nước với tổng diện tích gần 550 ngàn ha, trong ñó diện tích cho
khai thác trên 373 ngàn ha, sản lượng khô ñạt 602 ngàn tấn, ñưa nước ta trở
thành nước sản xuất cao su lớn hàng thứ VI trên thế giới.
So với các vùng trong cả nước, diện tích trồng cao su của vùng Tây
Nguyên trong những năm gần ñây tăng khá nhanh, từ 98 ngàn ha (2000) lên
125 ngàn ha (2007), ñang từng bước trở thành cây công nghiệp chủ lực, mở ra
triển vọng cho chuyển ñổi cơ cấu cơ cấu cây trồng trên các vùng ñất khô hạn.
Đối với tỉnh Đắk Lắk hiện nay có khoảng 25.000 ha cao su, chủ yếu là
cao su quốc doanh, một số cao su tiểu ñiền có diện tích nhỏ bình quân 2,5
ha/hộ. Mặc dù diện tích cao su chưa nhiều, nhưng trong những năm qua, cây
cao su ở Đắk Lắk ñã tỏ ra có hiệu quả kinh tế - xã hội và môi trường, tạo công
ăn việc làm, xóa ñói giảm nghèo cho khu vực nông thôn của tỉnh.
Trước nhu cầu cao su thiên nhiên của thị trường thế giới tăng mạnh,
Thủ tướng Chính phủ ñã phê duyệt theo QĐ số 150/2005/QĐ-TTg, diện tích
cao su phấn ñấu ñạt từ 500-700 ngàn ha cao su ñến năm 2020. Mới ñây theo
QĐ số 750/QĐ-TTg lại tiếp tục chỉ ñạo ñẩy mạnh phát triển diện tích cao su
ñể ñạt và ổn ñịnh diện tích 800 ngàn ha ñến năm 2020. Diện tích cao su mở
rộng chủ yếu tập trung ở Tây Nguyên (95-100 ngàn ha), trong ñó tỉnh Đắk
Lắk khoảng 30.000 ha. Qua khảo sát cho thấy, tiềm năng mở rộng diện tích
trồng cao su của tỉnh Đắk Lắk còn khá lớn, cả trên ñất sản xuất nông nghiệp
và ñất lâm nghiệp, trong ñó. Huyện Ea H'leo và huyện Ea Súp là 2 trong
những vùng trọng ñiểm, ñược nhắc ñến về việc chuyển ñổi ñất rừng khộp

2

nghèo sang trồng cao su. Đặc ñiểm sinh thái vùng rừng khộp có nhiều ñiểm
rất khác biệt với các vùng trồng cao su truyền thống trước ñây, nên việc phát
triển diện tích cao su ở vùng này cần ñược cân nhắc thận trọng.
Do vậy ñể phát triển diện tích cao su có hiệu quả kinh tế, ñúng hướng
và bền vững, cần xác ñịnh ñược ñiều kiện sinh thái từng tiểu khu vực rừng
khộp nghèo có phù hợp cho việc mở rộng diện tích cao su hay không. Với lý
do ñó ñề tài "Nghiên cứu các ñiều kiện sinh thái của rừng khộp nghèo ñể
mở rộng diện tích trồng cao su tại Đắk Lắk" là rất cần thiết và cấp bách.
1.2. MỤC ĐÍCH YÊU CẦU
1.2.1. Mục ñích
Xác ñịnh các thuận lợi khó khăn về ñiều kiện sinh thái của vùng rừng
khộp ñược dự kiến chuyển sang trồng cao su ở Đắk Lắk. Bước ñầu ñề xuất
các biện pháp kỹ thuật hợp lý cho từng tiểu vùng, góp phần nâng cao hiệu
quả kinh tế cho việc phát triển cao su tại tỉnh.
1.2.2. Yêu cầu
• Thu thập, tổng hợp và ñánh giá những thuận lợi và hạn chế của các yếu tố
khí hậu ñến sinh trưởng cao su cho từng tiểu vùng.
• Thu thập tài liệu, khảo sát thực tế và ñánh giá những thuận lợi và hạn chế
các chỉ tiêu ñất ñến sinh trưởng cao su cho từng tiểu khu vực.
• Phân hạng ñất chi tiết, chỉ ra những hạn chế chính cho từng tiểu khu vực
dự kiến mở rộng, ñồng thời ñề xuất các biện pháp kỹ thuật hợp lý.
1.3. GIỚI HẠN ĐỀ TÀI
Việc ñánh giá ñất ñược giới hạn ở các vùng rừng khộp nghèo dự kiến
chuyển sang trồng cao su. Dựa vào ñiều kiện triển khai của ñề tài, việc ñiều
tra ñánh giá ñất ñược thực hiện tại xã Ea Bung của huyện Ea Súp và xã Ea
Sol của huyện EaH’leo. Sinh trưởng ban ñầu của cao su ñược ñiều tra trên

diện tích cao su tiểu ñiền hiện có ở vùng này.


3

Phần thứ hai
TỔNG QUAN TÀI LIỆU
2.1. NGUỒN GỐC VÀ LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN CAO SU THIÊN
NHIÊN TRÊN THẾ GIỚI
Cây cao su (Hevea brasiliensis) thuộc Họ Euphorbiaceae (họ thầu dầu).
Được tìm thấy trong tình trạng hoang dại tại vùng châu thổ sông Amazone
(Nam Mỹ) trong một vùng rộng lớn bao gồm các nước: Brazil, Bolivia, Peru,
Colombia, Ecuador, Venezuala, Guiyane thuộc Pháp... Là một cây rừng lớn,
thân thẳng, cao trên 30 m có khi ñến 50 m, vanh thân có thể ñạt 5-7 m, tán lá
rộng và sống trên 100 năm.
Từ khi ra khỏi vùng nguyên quán Amazone (Nam Mỹ) vào cuối thế kỷ
thứ 19, cây cao su ñã ñược phát triển rất nhanh ở nhiều nước trên thế giới nhất
là vùng Đông Nam Á. Sau hơn 100 năm di nhập và phát triển, cây cao su là
cây công nghiệp hàng ñầu trên thế giới [17].
Đến nay diện tích cao su trên toàn thế giới khoảng gần 10 triệu ha, diện
tích trồng lớn nhất lại là Indonesia (3.372.000 ha), sau ñó là Thái Lan
(2.115.000 ha), Malaysia (1.431.000 ha), Trung Quốc, Ấn Độ và Việt Nam.
Tổng sản lượng năm 2007 trên toàn thế giới ñạt khoảng 9,7 triệu tấn.
Bảng 2.1 Sản lượng cao su thiên nhiên trên thế giới 2001-2007 (1.000 tấn)
Năm
Sản lượng

2001
7.170

2002
7.440

2003
2004
2005
2006
2007
8.060
8.250
8.850
9.255
9.700
Nguồn: Tổ chức nghiên cứu cao su quốc tế, 2007.

Trong ñó các nước Châu Á chiếm khoảng 94% tổng sản lượng cao su
thế giới bao gồm các nước: Thái Lan 28,7%, Indonesia 24,9%, Malaysia
16,9%, Việt Nam 3,3%, Ấn Độ 10%, Srilanka 2,1%, Trung Quốc 6,1% và các
nước Châu Á khác 2,1%. Châu Phi chiếm khoảng 4,6% tổng sản lượng cao su
thế giới và Châu Mỹ là 1% [9].


4

2.2. ĐẶC ĐIỂM SINH VẬT HỌC VÀ YÊU CẦU SINH THÁI CỦA CÂY
CAO SU
2.2.1. Đặc ñiểm sinh vật học của cây cao su
Cây cao su hoang dại tại vùng nguyên quán Amazon là một loại cây ñại
mộc và có chu kỳ sống trên 100 năm. Khi ñược nhân trồng trong sản xuất với
mật ñộ từ 400 ñến 571 cây/ha với mục ñích khai thác mủ, chu kỳ sống ñược

giới hạn lại từ 30 ñến 35 năm. Kích thước và hình dáng cây cao su trong sản
xuất trở nên nhỏ bé hơn so với cây ở tình trạng hoang dại, cao tối ña 25-30m
và vanh thân tối ña là 1m.
Trong sản xuất cây cao su ñược chia làm 2 giai ñoạn:
- Giai ñoạn KTCB: là khoảng thời gian từ 5-8 năm ñầu tiên của cây sau
khi trồng. Đây là khoảng thời gian cần thiết ñể vanh thân cây cao su ñạt ñược
50 cm ño cách mặt ñất 1m, tùy ñiều kiện sinh thái, chăm sóc và giống.
- Giai ñoạn kinh doanh: là khoảng thời gian khai thác mủ cao su. Cây
cao su ñược khai thác khi có trên 50% tổng số cây, có vanh thân ñạt ≥ 50cm,
giai ñoạn kinh doanh có thể dài từ 25 ñến 30 năm.
Cây cao su có hệ thống rễ rất phát triển bao gồm rễ cọc và rễ bàng. Rễ
cọc có thể rất sâu, nếu ñất có cấu trúc tốt có thể ăn sâu tới 10m, thông thường
là từ 3 ñến 5m. Hệ thống rễ bàng của cây cao su 7-8 năm tuổi có thể lan rộng
6-7m, ở năm tuổi thứ 24 rễ có thể lan rộng 10-15m.
Lá cao su là lá kép gồm có 3 lá chét với phiến lá nguyên, mọc cách, kích
thước, màu sắc của lá có thể thay ñổi theo môi trường. Thông thường từ năm
thứ 3 trở ñi sau khi trồng, bộ lá cao su ñược thay hàng năm vào khoảng thời
gian từ tháng 12 ñến tháng 2 năm sau.
Hoa cao su là hoa ñơn tính ñồng chu có hoa cái và hoa ñực mọc trên
cùng một nhánh, mỗi nhánh có 10-12 chùm, mỗi chùm có khoảng 15-20 hoa


5

cái có kích thước lớn hơn hoa ñực, mọc riêng lẻ ở ñầu cành. Hoa ñực mọc ñều
khắp trong chùm với tỉ lệ gấp 60 lần hoa cái, tuy vậy không tự thụ mà giao
phấn chéo nhờ côn trùng. [11]
2.2.2. Yêu cầu sinh thái của cây cao su
- Chế ñộ nhiệt: cây cao su phát triển ở nhiệt ñộ trung bình thích hợp nhất
là từ 250C – 300C, trên 400C cây khô héo, dưới 100C cây có thể chịu ñược

trong một thời gian ngắn, nếu kéo dài sẽ bị nguy hại ñến quá trình sinh trưởng
và cho năng suất mủ của cao su. Ở nhiệt ñộ 250C, năng suất cây ñạt mức tối
hảo, nhiệt ñộ mát dịu vào buổi sáng sớm (1-5 giờ sáng) giúp cây sản xuất mủ
cao nhất.
- Chế ñộ mưa: lượng mưa tối thiểu ñể cho cây cao su sinh trưởng, phát
triển bình thường là từ 1500-2000 mm/năm. Lượng mưa một trận tốt nhất cho
cây cao su từ 20-30 mm và một tháng là 150 mm. Số ngày mưa thích hợp cho
cao su là khoảng 100-150 ngày/năm và phân bố ñều trong năm. Các trận mưa
lớn (trên 400 mm) và kéo dài, nhất là vào buổi sáng gây trở ngại cho cạo mủ
và làm tăng khả năng lây lan, phát triển nấm bệnh trên mặt cây cao su.
- Chế ñộ gió: cây cao su phát triển tối hảo ở nơi có gió nhẹ 1-2 m/s, khi
tốc ñộ gió lớn hơn 17 m/s, cây cao su bị gãy cành hoặc thân, trốc gốc ñổ ngã,
nhất là nơi ñất cạn. Vì vậy ñể hạn chế tác hại của gió ở những vùng trồng cao
su thường xuyên có gió bão thì cần phải chọn những dòng vô tính cao su có
khả năng kháng gió như PB255, RC121... Đồng phải kết hợp với các biện
pháp kỹ thuật khác như trồng dày, lập vành ñai chắn gió.
- Giờ chiếu sáng, sương mù: ánh sáng ñầy ñủ giúp cây sinh trưởng mạnh,
ít sâu bệnh, cho sản lượng cao, giờ chiếu sáng ñược ghi nhận là tốt cho cây
cao su bình quân là 1800-2800 giờ/năm. Sương mù nhiều gây một tiểu khí


6

hậu ẩm ướt tạo cơ hội cho các loại nấm bệnh phát triển và tấn công cây cao su
như trường hợp bệnh phấn trắng do nấm Oidium.
- Địa hình: thích hợp với ñộ cao tương ñối thấp (<200m), càng lên cao
càng bất lợi do nhiệt ñộ giảm và tốc ñộ gió tăng, ở vùng xích ñạo có thể trồng
ñến ñộ cao 500-700 m.
- Độ dốc: ñộ dốc ñất có liên quan ñến ñộ phì ñất. Đất càng dốc, xói mòn
càng mạnh khiến các chất dinh dưỡng trong ñất nhất là lớp ñất mặt bị mất ñi

nhanh chóng. Hơn nữa ñất dốc sẽ gặp khó khăn lớn trong công tác cạo mủ và
vận chuyển mủ. Do vậy, trong ñiều kiện có thể lựa chọn ñược, nên trồng cao
su ở ñất có ñộ dốc dưới 30% (quy trình kỹ thuật TCT cao su năm 2004).
- Tính chất ñất ñai: ñộ sâu tầng dày là một trong những yếu tố quyết ñịnh
ñất trồng cao su, ñộ sâu từ 1 m trở lên là ñạt yêu cầu. Tuy nhiên, cũng có thể
trồng cao su trên các loại ñất có tầng dày trên 0,7 m, nhưng ñòi hỏi phải ñầu
tư cao hơn. Rễ cao su rất mẫn cảm với mực thuỷ cấp, nếu thường xuyên xuất
hiện vào khoảng 60 cm, sự phát triển của rễ cao su gặp trở ngại. Cao su ưa ñất
thịt, thịt nặng và thịt nhẹ. Đất có hàm lượng sét hay cát quá cao ít thích hợp
với cao su vì ảnh hưởng ñến ñến sự thoát nước, giữ nước và dinh dưỡng cho
cây cao su; Kết von hoặc ñá lẫn phải dưới 50%, ñá lộ ñầu ở mức trung bình;
Mức ñộ thoát nước phải bình thường, ñộ pHH2O từ 4,5-5,5; mùn tổng số từ 12,5%; Độ no bảo hoà Base từ 20-40%, kali dễ tiêu từ 0,2-0,05 meq.
2.3. VAI TRÒ CÂY CAO SU
- Lợi ích quốc dân: Mủ cao su là nguyên liệu không thể thiếu ñược
trong ñời sống hằng ngày của con người. Từ mủ cao su con người chế tạo ra
vỏ ruột xe, ống dẫn nước, giày dép, nệm, găng tay, vải không thấm nước,
dụng cụ gia ñình, y tế, thể dục thể thao, ñồ chơi trẻ em… Mặt khác gỗ cao su
là một sản phẩm rất quan trọng, một nguồn kinh tế ñáng kể, bình quân vườn


7

cây cao su khi thanh lý còn 250-350 cây với sản lượng gỗ bình quân là 0,50
m3 gỗ/cây thì mỗi ha cao su có ñược 100-200m3 gỗ tròn và một khối lượng
củi ước lượng từ 30-40% lượng gỗ.
- Bảo vệ môi trường: cây cao su khi trồng với diện tích lớn có tác dụng
phủ xanh ñất trống, ñồi trọc, chống xói mòn, bảo vệ môi trường rất tốt nhờ
vào tán lá cao su che phủ toàn bộ mặt ñất.
- Ổn ñịnh xã hội và tạo công ăn việc làm: chăm sóc và khai thác cao su
ñòi hỏi một lực lượng lao ñộng khá lớn và ổn ñịnh lâu dài suốt 30-40 năm.

- Ổn ñịnh an ninh quốc phòng: công tác vừa làm kinh tế vừa làm nhiệm
vụ quốc phòng, bảo vệ các vùng biên giới bằng cách xây dựng các diện tích
cao su thường ñược giao cho các ñơn vị quốc phòng.
Tóm lại từ những ưu ñiểm như trên: góp phần phủ xanh ñồi núi trọc,
tạo ra công ăn việc làm mới cho nhiều người lao ñộng, trong tương lai, cây
cao su sẽ ñem lại một nguồn thu lớn cho ngân sách của các ñịa phương và
nhiều lợi ích khác. Ngày 17/9/2008, Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Cao Đức Phát
ñã ký Quyết ñịnh số 2855 QĐ/BNN - KHCN về việc “Công bố việc xác ñịnh
cây cao su là cây ña mục ñích” trên toàn quốc, cùng với một hệ thống chính
sách ưu tiên cho phát triển cây cao su, ñiều này ñã tiếp thêm sinh lực cho
ngành cao su không ngừng vươn xa tới những vùng ñất mới.
2.4. HIỆN TRẠNG VÀ ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN CỦA NGÀNH
CAO SU VIỆT NAM VÀ TỈNH ĐẮK LẮK
2.4.1. Ngành cao su Việt Nam
2.4.1.1. Hiện trạng của ngành
Đến năm 2007, diện tích cây cao su dẫn ñầu trong các cây công nghiệp
lâu năm, ñạt 549.600 ha và sản lượng là 601.700 tấn, năng suất khoảng 1.612
kg/ha, tăng diện tích gấp 7 lần, tăng sản lượng gấp 15 lần và tăng năng suất


8

gấp 2,3 lần so với năm 1980.
Bảng 2.2 Diện tích, sản lượng và năng suất cao su của Việt Nam qua các năm
Năm

Tổng diện
tích (ha)
76.600
87.700

180.200
221.700
278.400
412.000
480.200
517.220
549.600

Diện tích
tăng (ha)

Diện tích khai thác Sản lượng Năng suất
(ha)
(tấn)
(kg/ha)
1976
39.100
1980
11.000
41.100
41.100
703
1985
92.500
63.650
47.900
753
1990
57.900
81.100

57.900
714
1995
56.700
146.900
124.700
849
2000
17.100
238.000
290.800
1.222
2005
68.200
331.500
468.600
1.414
2006
37.000
355.700
549.120
1.544
2007
32.380
373.300
601.700
1.612
Nguồn: Tổng cục Thống kê. 1976-2006.
Năm 2006 và 2007: Hiệp hội Cao su VN tổng hợp từ nguồn của các Sở NN-PTNT.

Trong những năm gần ñây, diện tích cao su tiểu ñiền ñã phát triển
nhanh hơn ñại ñiền quốc doanh và năng suất ñược cải thiện tốt. Năm 2006,
diện tích cao su tiểu ñiền có khoảng 219.424 ha chiếm 42,2 % diện tích cao su
cả nước. Năng suất cao su tiểu ñiền năm 2006 là 1.354 kg/ha/năm, tăng hơn
năm trước là 11,1 %.
Bảng 2.3 Diện tích, sản lượng, năng suất cao su tiểu ñiền và quốc doanh
Thành phần kinh tế

2004
ha

Quốc doanh
Diện tích (ha)
Sản lượng (tấn)
Năng suất (kg/ha)
Tiểu ñiền
Diện tích (ha)
Sản lượng (tấn)
Năng suất (kg/ha)
Cả nước
Diện tích (ha)
Sản lượng (tấn)
Năng suất (kg/ha)

2005
%

ha

287.290 63,3 294.230

340.330 81,2 359.255
1.530 110,5
1580

2006
%

ha

%

61,3
76,7
110,2

297.802
394.601
1.634

57,6
71,9
105,8

166.820
78.670
982

36,7 185.970
18,8 109.345
70,9

1099

38,7
23,3
76,6

219.424
154.523
1.354

42,4
28,1
87,7

454.110
419.000
1.385

100 480.200
100 468.600
100
1.434

100
100
100

517.226
549.124
1.544

100
100
100

Nguồn: Hiệp hội Cao su VN tổng hợp từ nguồn của các Sở NN-PTNT


9

Địa bàn phát triển cây cao su cũng ñã mở rộng ra khỏi vùng trồng cao su
truyền thống Miền Đông Nam Bộ. Tây nguyên ñã trở thành ñịa bàn trọng
ñiểm ñể phát triển diện tích cao su của cả nước, bên cạnh ñó các tỉnh Duyên
hải Nam Trung Bộ và Duyên hải Bắc Trung Bộ cũng ñã khẳng ñịnh ñược khả
năng phát triển của cây cao su trên vùng ñất này.
Kết quả sản lượng trên các vùng trồng cao su khác nhau trên cả nước cho
thấy, vùng Bắc Trung bộ và Nam Trung bộ có năng suất còn thấp, một phần
do các diện tích còn non tuổi hơn và ñiều kiện sinh thái ít thuận lợi hơn.
Bảng 2.4 Diện tích, sản lượng và năng suất cây cao su phân theo vùng trồng
Vùng

Diện tích
trồng (ha)

Diện tích
khai thác(ha)

Sản lượng
(tấn)

Năng suất
(kg/ha)

Đông Nam Bộ

349.528

267.541

437.697

1.636

Tây Nguyên

117.518

71.193

92.907

1.305

Nam Trung bộ

6.717

380

249

655

Bắc Trung bộ

43.463

16.580

18.271

1.102

517.226

355.694

549.124

1.544

CẢ NƯỚC

Nguồn: Hiệp hội Cao su Việt Nam tổng hợp từ nguồn của các Sở NN-PTNT (2006).

2.4.1.2. Định hướng phát triển của cả nước và vùng Tây Nguyên
Căn cứ quyết ñịnh số 750/QĐ-TTg ngày 3/6/2009 của Thủ tướng Chính
phủ về phê duyệt quy hoạch cao su ñến năm 2015 và tầm nhìn ñến năm 2020:
ñến năm 2010 cả nước ñạt 650 ngàn ha, năm 2015 ñạt 800 ngàn ha và năm
2020 ổn ñịnh 800 ngàn ha.

Vùng Tây Nguyên ñược xác ñịnh là vùng trọng ñiểm trồng cao su thứ
hai của cả nước (sau Đông Nam Bộ) ñến năm 2010 ñạt 180 ngàn ha, mở rộng
55 ngàn ha và ñến 2020 ñạt 280 ngàn ha, mở rộng 100 ngàn ha.


10

Cơ cấu diện tích cao su theo thành phần kinh tế: cao su thuộc các doanh
nghiệp quốc doanh chiếm 54-55%, cao su nông hộ (tiểu ñiền) chiếm 35-36%
và các thành phần kinh tế khác chiếm 10%.
Đầu tư thâm canh, từng bước ñưa năng suất cao su bình quân ñến năm
2010 ñạt trên 1,5 tấn/ha ñối với vùng Tây Nguyên và 1,55 tấn/ha ñối với vùng
Duyên Hải Miền Trung, trên 1,8 tấn/ha ñối với vùng Đông Nam Bộ.
Với kế hoạch mở rộng diện tích và tăng năng suất, Việt Nam hy vọng
sẽ ñạt 1-1,2 triệu tấn mủ cao su và 1,5 triệu khối gỗ tròn hàng năm bắt ñầu từ
năm 2020.
Công nghiệp chế biến lốp xe và các sản phẩm cao su khác ñang ñược
khuyến khích phát triển ñể phục vụ thị trường nội ñịa và xuất khẩu. Ngành
công nghiệp chế biến cao su có triển vọng tiêu thụ ñược khoảng 30 % sản
lượng cao su từ năm 2020.
Ngành sản xuất ñồ gỗ cao su ñang tiếp tục phát triển, ñó là nguồn thu
nhập bổ sung quan trọng cho ngành cao su và tạo ra sản phẩm gỗ cao su thân
thiện môi trường.
2.4.2. Tỉnh Đắk Lắk
2.4.2.1. Hiện trạng của tỉnh Đắk Lắk
Đến nay diện tích cao su toàn tỉnh khoảng 24.841 ha, trong ñó cao su
quốc doanh có diện tích là 15.730 ha (chiếm 63,3% tổng diện tích cao su)
ñang giữ vai trò chủ ñạo trong phát triển ngành hàng cao su; cao su ngoài
quốc doanh là 9.111 ha, sản lượng toàn tỉnh ñạt 27.641 tấn cao su, năng suất
bình quân là 1,44 tấn/ha. Cụ thể tổng hợp theo 11 ñơn vị hành chính thuộc

tỉnh ở bảng 2.5.


11

Bảng 2.5 Diện tích, năng suất, sản lượng cao su theo thành phần kinh tế
STT

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

Chỉ tiêu
Toàn tỉnh
Quốc doanh
Ngoài quốc doanh
TP Buôn Ma Thuột
Quốc doanh
Ngoài quốc doanh
Huyện Ea H'leo
Quốc doanh
Ngoài quốc doanh
Huyện Ea Súp
Quốc doanh
Ngoài quốc doanh
Huyện Krông Năng
Quốc doanh
Ngoài quốc doanh
Huyện Krông Búk
Quốc doanh
Ngoài quốc doanh
Huyện Cư M'gar
Quốc doanh
Ngoài quốc doanh
Huyện Ea Kar
Quốc doanh
Ngoài quốc doanh
Huyện Krông Pắc
Quốc doanh
Ngoài quốc doanh
Huyện Krông Bông
Quốc doanh

Ngoài quốc doanh
Huyện Cư Kuin
Quốc doanh
Ngoài quốc doanh
Thị xã Buôn Hồ
Quốc doanh
Ngoài quốc doanh

Diện tích
(ha)

Cơ cấu
(%)

24841
15730
9111
1266
753
513
7141
4753
2388
450

100
63,3
36,7
100
59,5

40,5
100
66,6
33,4
100
0,0
100,0
100
79,9
20,1
100
84,4
15,6
100
50,6
49,4
100
0,0
100,0
100
21,8
78,2
100
0,0
100,0
100
86,5
13,5
100
74,9

25,1

450
3155
2520
635
2547
2150
397
7901
3999
3902
153
153
312
68
244
29
29
631
546
85
1256
941
315

Diện tích
thu hoạch
(ha)

Năng
suất
(tấn/ha)

Sản lượng
(tấn)

19221
13111
6110
813
607
206
4110
3068
1042

1,44
1,51
1,28
1,4
1,45
1,26
1,5
1,6
1,19

27641
19805
7836

1138
880
260
6165
4909
1237

2311
1846
465
2499
2051
448
7317
3984
3333

1,8
1,85
1,6
1,25
1,3
1,02
1,44
1,51
1,35

4160
3415
745

3124
2666
457
10536
6016
4484

310
68
242

1,3
1,4
1,27

403
95
307

628
546
82
1233
941
292

1
1,1
0,33
1,25

1,3
1,09

628
601
27
1541
1223
318

Nguồn: Niên giám thống kê tỉnh Đắk Lắk và số liệu trồng trọt sơ bộ năm 2008.

Từ bảng 2.5 cho thấy hiện toàn tỉnh có 13 huyện, thành phố trồng cao
su, huyện CưM’gar có diện tích nhiều nhất. Huyện EaH’leo có diện tích hiện
ñứng thứ II, chiếm 28,7% toàn tỉnh, trong ñó cao su ngoài quốc doanh chiếm


12

33,4% trong huyện. Năng suất bình quân toàn huyện là 1,5 tấn/ha, sản lượng
toàn huyện chiếm 22,3% toàn tỉnh. Huyện Ea Súp hiện có diện tích là 450 ha
cao su, chiếm 1,8% toàn tỉnh, hầu hết là cao su ngoài quốc doanh ñang trong
thời gian KTCB.
2.4.2.2. Định hướng phát triển của tỉnh
Quy hoạch tổng thể kinh tế - xã hội tỉnh Đắk Lắk ñến năm 2010 và
ñịnh hướng ñến năm 2020 xác ñịnh: diện tích cao su trên ñịa bàn tỉnh Đắk
Lắk ñến năm 2010 ñạt khoảng 40 ngàn ha và ñến năm 2020 ñạt 50 ngàn ha.
Quy hoạch sản xuất ngành trồng trọt tỉnh Đắk Lắk ñến năm 2010 do
Phân viện Quy hoạch Nông nghiệp Miền trung thực hiện năm 2007 (ñược Bộ
nông nghiệp và PTNT nghiệm thu) xác ñịnh: diện tích trồng cao su trên ñịa

bàn tỉnh Đắk Lắk ñến năm 2010 ñạt khoảng 40 ngàn ha, phân bố trên ñịa bàn
10 huyện.
Điều chỉnh quy hoạch sử dụng ñất tỉnh Đắk Lắk ñến năm 2010 và kế
hoạch sử dụng ñất 2009-2010 do Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh xây dựng
năm 2008 (ñang trình phê duyệt) xác ñịnh: diện tích trồng cao su của tỉnh ñến
năm 2010 là 40.000 ha, phân bố trên ñịa bàn 10 huyện, gồm TP. Buôn Ma
Thuột và các huyện: Ea H’leo, Ea Súp, Krông Năng, Krông Búk, Buôn Đôn,
Cư M’gar, Ea Kar, Krông Pắc và Cư Kuin.
Triển khai dự án lập quy hoạch phát triển cây cao su trên ñịa bàn tỉnh
Đắk Lắk, Viện QH TKNN ñã làm việc với UBND các huyện, thị thành phố và
bước ñầu thống nhất diện tích trồng cao su trên ñịa bàn 12 huyện, thành phố
là 49.140 ha. Diện tích cao su trồng mới của tỉnh Đắk Lắk trong thời gian tới
dự kiến là 24.410 ha trong ñó, huyện Ea H’leo và Ea Súp là các huyện có diện
tích mở rộng trồng cao su lớn hơn các huyện khác cụ thể ở bảng 2.6: [27]