TÍNH CHÍNH TRỊ TRONG đạo ISLAM

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
====================

VŨ THANH TÙNG

TÍNH CHÍNH TRỊ TRONG ĐẠO ISLAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ
Chuyên ngành: Tôn giáo học

Hà Nội - 2014


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
====================

VŨ THANH TÙNG

TÍNH CHÍNH TRỊ TRONG ĐẠO ISLAM

Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành: Tôn giáo học
Mã số: 60 22 03 09

Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS Ngô Văn Doanh

Hà Nội - 2014


LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các
kết quả nghiên cứu trong luận văn này là hoàn toàn trung thực và
chưa từng được công bố. Các thông tin, tài liệu trình bày trong luận
văn có xuất xứ rõ ràng.

Hà Nội,ngày 18 tháng 12 năm 2014
Tác giả Luận văn

Vũ Thanh Tùng


LỜI CẢM ƠN

Tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS Ngô Văn Doanh
người đã tận tình hướng dẫn tôi trong suốt quá trình nghiên cứu để hoàn thành
luận văn thạc sĩ này.
Tôi cũng muốn gửi lời cảm ơn chân thành tới các thầy cô trong khoa
Triết học - Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia
Hà Nội đã tạo môi trường thuận lợi để tôi học tập và nghiên cứu.
Cuối cùng, xin được bày tỏ lời cảm ơn sâu sắc tới gia đình, bạn bè và
đồng nghiệp luôn động viên, giúp đỡ, tạo mọi điều kiện thuận lợi để tôi có thể
hoàn thành luận văn này.
Hà Nội, ngày 18 tháng 12 năm 2014
Tác giả

Vũ Thanh Tùng


MỤC LỤC

MỞ ĐẦU................................................................................................... 2
Chương 1. NHỮNG ĐIỀU KIỆN VÀ TIỀN ĐỀ CHO SỰ RA ĐỜI TÍNH
CHÍNH TRỊ TRONG ĐẠO ISLAM ......................................................... 9
1.1. Hoàn cảnh lịch sử cho sự ra đời tính chính trị trong đạo Islam ...... 9
1.1.1.Bán đảo Ảrập thời kỳ tiền Islam giáo........................................... 9
1.1.2. Cơ sở kinh tế, chính trị, xã hội và tín ngưỡng tôn giáo cho sự nảy
sinh tính chính trị trong Islam giáo ........Error! Bookmark not defined.
1.2. Vai trò của Muhammad cho sự ra đời tính chính trị trong đạo
Islam ........................................................Error! Bookmark not defined.
1.2.1.Hoạt động của Muhammad tại Mecca ........ Error! Bookmark not
defined.
1.2.2.Hoạt động của Muhammad tại Medina ....... Error! Bookmark not
defined.
Chương 2. NHỮNG BIỂU HIỆN TÍNH CHÍNH TRỊ TRONG ĐẠO
ISLAM........................................................Error! Bookmark not defined.
2.1. Thống nhất giữa thần quyền và vương quyền hay giáo chủ và quân
chủ...........................................................Error! Bookmark not defined.
2.2. Kinh Qur’an - nguồn gốc của lập pháp .......... Error! Bookmark not
defined.
2.2.1. Nguồn gốc và cấu trúc kinh Qur’an ........... Error! Bookmark not
defined.
2.2.2. Kinh Qur’an - Bộ khung luật pháp cho việc tổ chức xã hội .Error!
Bookmark not defined.
2.3. Xây dựng một cộng đồng Islam giáo .Error! Bookmark not defined.
2.3.1. Cộng đồng tôn giáo Ummah .........Error! Bookmark not defined.
2.3.2. Jihad - Thánh chiến để bảo vệ, củng cố và phát triển cộng đồng
.............................................................Error! Bookmark not defined.

1

2.4. Một vài xu hướng chính trị của Islam giáo trong giai đoạn hiện nay
Error! Bookmark not defined.
KẾT LUẬN .................................................Error! Bookmark not defined.
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................. 13
PHỤ LỤC

2


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Islam giáo là một trong ba tôn giáo lớn trên thế giới ra đời từ thế kỷ thứ
VII trên bán đảo Ảrập. Trước khi Islam giáo ra đời, ở bán đảo Ảrập chủ yếu là
cư dân du mục nay đây mai đó và các thị dân trong thành phố vẫn sống thành
các thị tộc, bộ lạc. Sự hình thành nhà nước Ảrập gắn liền với sự ra đời của
Islam giáo do Muhammad sáng lập và truyền bá. Islam giáo là một trong ba
tôn giáo nhất thần lớn nhất thế giới, nó ra đời trên cơ sở của những điều kiện
lịch sử cũng như của các tôn giáo đã có trước đó, đặc biệt là Kitô giáo và Do
Thái giáo có sự ảnh hưởng rất lớn tới sự hình thành của Islam giáo.
Trong sự phát triển của Islam giáo, chúng ta có thể thấy rất rõ sự vay
mượn trên nhiều phương diện của hai tôn giáo đã có trước đó là Kitô giáo và
Do Thái giáo. Tuy nhiên dù ra đời sau và được hình thành trên cơ sở của hai
tôn giáo đó, Islam giáo đã kế thừa nhiều yếu tố của hai tôn giáo trên đồng thời
cũng tạo lên cho mình một bản sắc riêng. Khác với các tôn giáo trên thế giới
khác, các cộng đồng Islam giáo không chỉ là những cộng đồng tôn giáo thuần
túy mà còn là những cộng đồng mang tính chất chính trị- xã hội. Trong các xã
hội Islam giáo, không có sự phân phân biệt rạch ròi giữa tôn giáo và chính trị.
Lịch sử cho thấy sự hình thành Islam giáo trong điều kiện hợp nhất
chính trị và tôn giáo. Ngay khi ra đời Islam giáo đã gắn kết chặt chẽ hai yếu tố

thế quyền và thần quyền mà Muhammad là biểu trưng của sự gắn kết này, ông
vừa là nhà tiên tri đồng thời cũng là thủ lĩnh chính trị. Chính sự gắn kết tôn
giáo với chính trị đã quyết định đến vai trò và sự ảnh hưởng của Islam giáo
đối với đời sống chính trị xã hội hiện nay trên thế giới.
Trong lịch sử thế giới, chưa từng có một tôn giáo nào có sức lan tỏa mạnh
mẽ và nhanh chóng như Islam giáo. Từ một nhóm người du mục sống ở sa
mạc, những người Islam đã nhanh chóng trở thành những con người đầy

3


quyền lực tung hoành từ Cận Đông đến Âu Châu và từ Bắc Phi đến tận các
nước Châu Á. Những tinh thần “tử vì đạo”, “chiến đấu vì đạo của Alla” mà
giáo lý Islam giáo đã khắc vào tâm trí các tín đồ, đã được các vị thủ lĩnh đứng
đầu đế quốc Ả rập sử dụng như một công cụ sắc bén trong quá trình khai mở
đạo. Chính sự đan xen, bổ trợ lẫn nhau giữa hai yếu tôn giáo và chính trị đã
tạo lên sức mạnh của cộng đồng Islam. Mỗi một quốc gia, một vùng đất mà
tôn giáo này đi qua cũng đều để lại những dấu ấn sâu đậm và có những ảnh
hưởng to lớn đến đời sống văn hóa, chính trị, xã hội.
Trong những tôn giáo lớn hiện nay trên thế giới, Islam giáo là một tôn
giáo xuất hiện khá muộn so với các tôn giáo khác nhưng lại phát triển nhanh
nhất và trở thành một trong những tôn giáo có ảnh hưởng quan trọng hàng
đầu trên thế giới trong giai đoạn hiện nay. Islam giáo đóng một vai trò quan
trọng trong lịch sử, văn hóa không chỉ của người Ả rập mà còn của nhiều
quốc gia, dân tộc trên thế giới.
Ngày nay, trong bối cảnh toàn cầu hóa đang diễn ra mạnh mẽ trên tất cả
các lĩnh vực của đời sống loài người, gắn liền với nó là quá trình giao thoa
kinh tế, chính trị, tiếp biến văn hóa đã làm nảy sinh nhiều vấn đề mà cả thế
giới phải đối mặt. Là một tôn giáo lớn trên thế giới, Islam giáo cũng không
năm ngoài quá trình giao thoa đó. Bên cạnh sự tương tác mang tính chất tích

cực, thì Islam giáo cũng làm nảy sinh không ít những mâu thuẫn giữa các dân
tộc có tôn giáo và văn hóa khác nhau. Hiện nay quá trình “Islam hóa chính
trị” và “chính trị hóa Islam” diễn ra mạnh mẽ đã thu hút nhiều sự quan tâm,
chú ý của các nhà nghiên cứu.
Islam giáo được coi là một lối sống của người Muslim mà ở đó thế tục và
sự thiêng liêng không tách rời nhau trong cuộc sống của họ. Islam giáo có
một vai trò lớn trong đời sống chính trị hiện đại, nó có ảnh hưởng trực tiếp lên
nhiều mặt đời sống chính trị ở các quốc gia Islam giáo. Nhân loại đang chứng

4


kiến sự bùng nổ của Islam giáo với những vấn đề mang tính chất toàn cầu
xuất phát từ cộng đồng các tín đồ Islam giáo, như sự bất ổn về chính trị,
những hoạt động đối lập thậm chí ly khai, những vấn đề về xung đột sắc tộc,
chủ nghĩa khủng bố…
Islam giáo là một tôn giáo nhưng mang trong mình những yếu tố chính trị
đậm nét, vậy tính chính trị của Islam giáo là gì? Nó có nguồn gốc từ đâu? Và
những biểu hiện của tính chính trị trong quá trình hình thành và phát triển của
Islam giáo như thế nào? Để trả lời những câu hỏi trên tôi chọn đề tài “Tính
chính trị trong đạo Islam” làm đề tài nghiên cứu của mình.
2. Tình hình nghiên cứu
Islam là một tôn giáo lớn trên thế giới. Mặc dù ra đời muộn hơn rất nhiều
so với các tôn giáo lớn khác, Islam giáo vẫn có một vị thế và sự ảnh hưởng
không nhỏ tới đời sống nhân loại. Do vậy nó luôn thu hút được sự quan tâm
nghiên cứu của nhiều nhà khoa học trong và ngoài nước từ những khía cạnh
tiếp cận khác nhau.
Dưới đây chúng tôi chỉ đi sâu phân tích một số công trình chính liên quan
trực tiếp đến đề tài luận văn.
Trước hết là một số công trình nghiên cứu về lịch sử hình thành và phát

triển của Islam giáo tiêu biểu như: Dominique Sourel với “Hồi giáo” (Do Mai
Anh, Thi Hoa, Thu Thủy, Thanh Vân dịch), Nxb Thế giới, Hà Nội, Năm
2002; Will Durant với “Lịch sử văn minh Ả Rập” (Nguyễn Hiến Lê dịch),
Nxb văn hóa thông tin, Năm 2006; Nguyễn Thọ Nhân với “Đạo Hồi và Thế
giới Ả rập- Văn minh- Lịch sử”, Nxb Tổng hợp thành phố Hồ Chí Minh, Năm
2004. Nhìn chung các công trình nghiên cứu trên đã khái quát được quá trình
hình thành và phát triển của Islam giáo với những giới luật, giáo lý rất chặt
chẽ, lý giải nguồn gốc ra đời, lịch sử truyền bá, sự phân chia giáo phái và quá
trình phát triển của đạo Islam trên thế giới.

5


Tác giả Bernard Lewis với “Lịch sử Trung Đông 2000 năm trở lại đây”
(Nguyễn Thọ Nhân dịch), Nxb Tri thức, năm 2008. Tác giả đã chú giải ngắn
gọn nhưng cặn kẽ về mọi mặt trong lịch sử của vùng Trung Đông, của Islam
giáo và của cả một nền văn minh với nhiều bước thăng trầm. Trên hết, tác giả
cho chúng ta một hiểu biết sâu sắc về tính “văn minh” của Islam giáo, thông
qua những thành tựu được trình bày dưới dạng những mặt cắt ngang trong đời
sống của người Islam giáo. Qua đó, chúng ta thấy, như mọi nền văn minh rực
rỡ khác của Ai Cập, Trung Hoa, Châu Âu thời kỳ Phục Hưng, văn minh Hồi
Giáo cũng có những thành tựu tuyệt vời trong tổ chức xã hội, luật pháp và
tinh thần nhân đạo. Bên cạnh đó tác giả cho thấy quá trình du nhập và bị chối
bỏ của văn minh Phương Tây vào khu vực Trung Đông.
Tiếp đến là nhóm các công trình nghiên cứu về sự ảnh hưởng của Islam
giáo trong đời sống chính trị ở một số quốc gia:
Tác giả Ngô Văn Doanh với “Hồi giáo với đời sống chính trị Đông Nam
Á”, Nxb Thế giới, Năm 2013. Đây là một công trình viết về nền chính trị
Islam giáo trong toàn khu vực trên phương diện lịch sử là chủ yếu. Tác giả đã
cho thấy quá trình ra đời Islam giáo và sự du nhập Islam giáo vào Đông Nam

Á. Đồng thời tác giả cũng cho thấy cội nguồn hay đặc tính chính trị của Islam
giáo cũng như vai trò của Islam giáo trong đời sống chính trị ở Đông Nam Á,
những ảnh hưởng tích cực và tiêu cực, những hoạt động đối lập, thậm chí ly
khai với các xu hướng chính trị và các chính sách của chính quyền trong khu
vực Đông Nam Á.
Tác giả Phạm Thị Vinh với “Islam ở Malaysia” Nxb Khoa học xã hội,
Năm 2008. Trong công trình của mình tác giả đề cập đến quá trình du nhập
của Islam vào Malaysia, Islam trong xã hội truyền thống và văn hóa truyền
thống của Malaysia, Islam trong thời kì thuộc địa ở Malaysia, qua đó cho thấy
được vị thế quan trọng của Islam giáo trong đời sống chính trị, văn hóa, xã

6


hội của liên bang Malaysia. Đồng thời, công trình còn đề cập đến các vấn đề
như Islam và các cuộc khủng hoảng chính trị; Islam và chủ nghĩa dân tộc
Melayu và phong trào phục hưng Islam…Đặc biệt, tác giả cho thấy vai trò
của Islam giáo đối với người Melayu (một cộng đồng lớn nhất của Malaysia),
cũng như sự ảnh hưởng của nó đến những quyết sách về kinh tế, chính trị, xã
hội của Malaysia.
Nhóm các công trình nghiên cứu về Islam trong giai đoạn hiện nay.
Nguyễn Văn Dũng với “Một số vấn đề của Islam giáo trong đời sống xã
hội hiện đại”, Tạp chí Nghiên cứu Tôn giáo, số 3, năm 2005. Tác giả bài viết
đã khái lược về tín đồ Islam giáo hiện nay và những trụ cột của Islam giáo.
Đồng thời tác giả khái quát và phân tích về các tổ chức Islam giáo hiện nay,
tiêu biểu là tổ chức “những người anh em M uslim”với tư tưởng chủ đạo của Saiyd Kutb, tổ chức thánh chiến với tư tưởng của
Mohammad Abd-as-Salim và Abd-al Halim Hifai với quan niệm kinh tế của Islam giáo về giá trị hợp pháp.

Nguyễn Văn Dũng với “Islam giáo trong tiến trình “cách mạng 25 tháng
1” ở Ai Cập”, Tạp chí Công tác tôn giáo, số 1- 2, năm 2013. Tác giả bài viết

đã cho thấy sự sụp đổ của chính quyền Hosni Mubarak và “sách lược chờ
thời” với sự thắng thế của phong trào “Những anh em Islam giáo” trong cuộc
tranh giành quyền lực tại Ai Cập, khi Mohammed Morsi người thuộc Đảng
Tự do và Công lý của phong trào “Những anh em Islam giáo” nên nắm quyền
tổng thống, ông đã cho ban hành hiến pháp của Ai Cập lấy luật Sharia của
Islam giáo làm nền tảng, tác giả đã chỉ ra bản chất của cuộc “cách mạng ngày
25 tháng 1” và sự đi ngược lại của chính quyền Mohammed Morsi khi cố
gắng xây dựng Islam giáo hóa nhà nước Ai Cập.
Luận án tiến sĩ của Lương Thị Thu Hường với đề tài “Islamism trong bối
cảnh toàn cầu hóa”, bảo vệ năm 2014. Tác giả đã phân tích và làm rõ thuật
ngữ “Islamism” và quá trình ra đời đạo Islam. Tác giả đã chỉ ra bản chất của
toàn cầu hóa, sự tác động tích cực và tiêu cực của toàn cầu hóa đối với thế

7


giới Islam giáo, đồng thời luận án đã làm rõ những nguyên nhân sâu xa dẫn
đến sự xuất hiện của Islam chính thống và Islam cực đoan. Theo tác giả trong
bối cảnh toàn cầu hóa, Islam giáo có thể trở thành một lực lượng tuyệt hảo
giúp duy trì sự đoàn kết của cộng đồng Islam giáo tạo lên sức mạnh chính trị.
Tuy nhiên, toàn cầu hóa không chỉ đem lại choIslam giáo những cơ hội mà
còn cả những thách thức trong giai đoạn mới.
Xét tổng quan tình hình nghiên cứu cho thấy đã có các công trình nghiên
cứu về quá trình ra đời và phát triển Islam giáo, sự ảnh hưởng của Islam giáo
tới đời sống chính trị ở một số quốc gia trên thế giới, cũng như sự phát triển
của Islam trong bối cảnh mới - bối cảnh toàn cầu hóa. Việc nghiên cứu về tính
chính trị trong đạo Islam là không mới, song việc nghiên cứu có hệ thống về
tính chính trị trong đạo Islam trên lập trường Mácxít vẫn cần được làm sáng
tỏ và nghiên cứu sâu sắc hơn.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu

3.1. Mục đích nghiên cứu: Tìm hiểu về tính chính trị trong đạo Islam,
những biểu hiện của tính chính trị trong đạo Islam trong quá trình tồn tại và
phát triển.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu: Để thực hiện mục đích trên luận văn có nhiệm
vụ
Thứ nhất: Trình bày khái quát những điều kiện, tiền đề hình thành tính
chính trị trong đạo Islam
Thứ hai: Chỉ ra và phân tích những biểu hiện của tính chính trị trong đạo
Islam trong quá trình tồn tại và phát triển trên cơ sở đó nhìn nhận những xu
hướng chính trị của đạo Islam trong giai đoạn hiện nay.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu: Đạo Islam gốc và tính chính trị trong đạo
Islam

8


4.2. Phạm vi nghiên cứu: Thông qua hệ thống kinh sách chỉ ra và phân
tích một số biểu hiện cụ thể của tính chính trị trong quá trình hình thành, tồn
tại và phát triển đạo Islam.
5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu
5.1. Cơ sở lý luận
Luận văn được xây dựng trên cơ sở vận dụng quan điểm Mácxít về tôn
giáo, bản chất, vai trò, chức năng của tôn giáo.
5.2. Phương pháp nghiên cứu
Luận văn sử dụng phương pháp của Tôn giáo học và Triết học, phương
pháp lôgíc lịch sử, phân tích, tổng hợp, so sánh đối chiếu, khảo cứu tài liệu….
6. Đóng góp của luận văn
Từ việc phân tích những cơ sở hình thành và biểu hiện của tính chính trị
trong đạo Islam, Luận văn đã bước đầu phác thảo một cách có hệ thống về

tính chính trị trong đạo Islam, qua đó đã chỉ ra những biểu hiện của tính chính
trị trong đạo Islam, đồng thời phân tích những xu hướng chính trị Islam giáo
trong giai đoạn hiện nay.
7. Ý nghĩa của luận văn
Ý nghĩa lý luận: Luận văn góp phần vào việc tìm hiểu, phân tích, làm rõ
tính chính trị trong đạo Islam
Ý nghĩa thực tiễn: Kết quả nghiên cứu của luận văn góp phần vào nhận
thức và ứng xử phù hợp hơn với cộng đồng Islam giáo, lý giải phần nào đời
sống chính trị ở các nước Islam giáo và những nguyên nhân của những biến
động chính trị ở những nước Hồi giáo. Luận văn có thể làm tài liệu tham khảo
cho công tác nghiên cứu, giảng dạy về tôn giáo nói chung và Islam giáo nói
riêng.
8. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và mục lục,
nội dung chính của luận văn gồm 02 chương 06 tiết

9


Chương 1: NHỮNG ĐIỀU KIỆN VÀ TIỀN ĐỀ CHO SỰ RA ĐỜI
TÍNH CHÍNH TRỊ TRONG ĐẠO ISLAM
1.1.

Hoàn cảnh lịch sử cho sự ra đời tính chính trị trong đạo Islam

1.1.1. Bán đảo Ảrập thời kỳ tiền Islam giáo
Islam giáo hay còn gọi là Hồi giáo hoặc đạo Hồi, là một tôn giáo độc thần
lớn phát triển thứ ba sau Do thái giáo, và Kitô giáo, nó xuất hiện ở Trung cận
đông, khởi nguồn từ bán đảo Ảrập và gắn liền với những điều kiện lịch sử của
bán đảo Ảrập. Islam giáo ra đời trên một khu vực địa lý với những điều kiện

kinh tế, chính trị, xã hội đặc thù. Vì thế, ngay trong quá trình ra đời và phát
triển, Islam giáo đã chứa đựng sự khác biệt mang tính đặc thù.
Bán đảo Ảrập là một vùng đất rộng lớn ở Tây Nam châu Á, tiếp giáp giữa
ba châu: Châu Á, Châu Âu và Châu Phi, nó nằm trên con đường giao lưu
quốc tế nối các trung tâm văn hóa cổ kính của thế giới. Trong thời thượng cổ
nó nằm giữa nền văn minh Ai Cập và Mesapotamia. Từ khoảng 1200 năm
TCN bán đảo Ảrập nằm dưới sự tác động liên tục của ba nền văn minh kế tiếp
nhau là: Mineans (1200 - 650 TCN), Sabe (1000 TCN - 570) và Himygarite
(thế kỷ II - thế kỷ VI). Vùng đất này có khí hậu rất khác biệt đã tạo nên sự đối
lập giữa hai miền, miền Bắc nơi có rất ít mưa, nguồn nước khan hiếm khó
khăn cho việc trồng trọt, miền Nam nơi có điều kiện khí hậu ôn hòa, có nguồn
nước phong phú thích hợp cho việc trồng trọt, nằm trên con đường buôn bán
giữa Tây Á và Bắc Phi.
Trong suốt lịch sử, bán đảo Ảrập chịu sự tác động to lớn bởi điều kiện khí
hậu. Sự khác biệt khí hậu giữa các vùng đã tạo nên sự khác biệt về cách sống,
cách thức tổ chức xã hội cũng như phương thức sản xuất ở mỗi miền là rất
khác nhau. Ở miền Nam với lượng nước phong phú là môi trường thích hợp
cho sự phát triển nông nghiệp, từ thế kỷ VI TCN đã thu hút sự quan tâm của
người Hy Lạp và sau này là Roma. Sự phát triển về thương mại với một số

10


mặt hàng có giá trị trong thế giới cổ đại như: nhũ hương… đã mang lại sự
giàu có và phồn thịnh cho khu vực.
Miền Bắc bán đảo là nơi phát tích hai nền văn minh cổ là văn minh Ai cập
và văn minh Mesopotamia (Lưỡng Hà) và cũng là nơi phát tích của hai tôn
giáo lớn là Do thái giáo và Kitô giáo. Không được sự ưu ái của thiên nhiên
như miền Nam, phần bán đảo còn lại có khí hậu rất khắc nghiệt, lượng mưa
rất thấp, vì vậy không thích hợp cho việc đinh cư nên đã hình thành lối sống

du mục. Cư dân trên bán đảo chiếm 5/6 là cư dân của các bộ lạc du mục
Bedouin, có cuộc sống du canh, du cư trong các lều trại và di chuyển cùng với
các đoàn gia súc từ ốc đảo này đến ốc đảo khác. Phương tiện chủ yếu của
người Bedouin là ngựa và lạc đà, tuy nhiên lạc đà được người Ảrập chọn lựa
là phương tiện tối ưu nhất, nó trở thành một phần không thể thiếu trong đời
sống của người Bedouin.
Không còn nghi ngờ gì nữa, vị trí địa lý và điều kiện khí hậu đã có sự ảnh
hưởng lớn tới việc định hình đời sống xã hội của cư dân trên bán đảo Ảrập.
Thực tế cho thấy, những người cư ngụ trong các ốc đảo và các khu vực nông
thôn và những người du mục Bedouin là hai yếu tố chính của người Ảrập.
Điều này phản ánh những đặc điểm địa lý và khí hậu đặc biệt của bán đảo:
những người có cuộc sống định cư đại diện cho phong cách sống ở miền Nam
trù phú với nhiều cơ hội phát triển kinh tế đặc biệt là nông nghiệp, những
người Bedouin với lối sống du mục là đại diện cho phong cách sống của miền
Trung và miền Bắc Ảrập, sống trong điều kiện khắc nghiệt của khí hậu, ít có
cơ hội phát triển và cũng chính nơi đây, sau này phát tích một nền văn minh
mới, một tôn giáo mới đó là Islam giáo.
Những yếu tố có thể xác định thời kỳ tiền Islam giáo ở đây là: sa mạc, lạc
đà và Bedouin. Các Bedouin có kỹ năng tồn tại trong các điều kiện khắc
nghiệt của sa mạc và sử dụng phương tiện di chuyển tuyệt vời là lạc đà.

11


Bán đảo Ảrập bị chia sẻ bởi hàng trăm bộ lạc với những phong tục tập
quán khác nhau. Những điều kiện kinh tế, xã hội của đời sống sa mạc đã làm
nảy sinh thường xuyên những xung đột giữa các bộ lạc Bedouin về quyền sử
dụng nguồn nước và quyền chăn thả gia súc trên các đồng cỏ. Những người
Bedouin thường kiếm sống bằng chăn thả gia súc và săn bắn. Một sự đặc biệt
trong đời sống của người Bedouin là để đảm bảo sự sinh tồn dù ở nơi này hay

nơi khác, họ đã luôn thực hiện các cuộc tấn công cướp phá vào các làng mạc,
thành phố và các thương đoàn. Sự tấn công và cướp phá được coi như một
phương tiện sống của người Bedouin. Bên cạnh đó, đời sống của những cư
dân định cư tại các ốc đảo và thung lũng có phần phát triển hơn nhờ sự phát
triển của nông nghiệp và hưởng lợi từ các thương đoàn. Mặc dù có sự khác
biệt lớn giữa hai phong cách sống như vậy, nhưng giữa họ vẫn có sự liên kết
nhất định. Xét ở một khía cạnh nào đó, thì người Bedouin và dân định cư có
mối liên hệ cộng sinh với nhau, họ thường xuyên có những trao đổi với nhau
về những nhu yếu phẩm hàng ngày: người Bedouin có thể ăn những thức ăn
hàng ngày của người dân định cư và ngược lại người dân định cư có được
những bát sữa dê và thịt cừu của người Bedouin.
Cơ sở bộ tộc trong xã hội Ảrập tiền Islam là gia đình. Do điều kiện khắc
nghiệt của sa mạc mà người đàn ông trong bộ tộc được coi là biểu tượng sức
mạnh, họ là những chiến binh bảo vệ bộ tộc, là người đảm bảo sự tồn tại của
bộ tộc. Vì thế trong giai đoạn này người đàn ông có một vai trò quan trọng, bộ
tộc nào càng có nhiều người đàn ông thì đồng nghĩa với uy tín và sức mạnh
của bộ tộc đó càng cao.
Sự cách biệt về địa lý cùng với sự tự trị về kinh tế đã tạo nên tính cách
riêng biệt của từng bộ tộc. “Người Ảrập chỉ trung thành và có bổn phận đối
với bộ lạc của họ thôi, mà bộ lạc càng nhỏ thì lòng hi sinh càng lớn, họ làm
cho bộ lạc tất cả những gì mà hạng người văn minh làm cho tổ quốc, tôn giáo

12


13


DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Benazir Bhutto, Hòa giải Hồi giáo dân chủ và phương Tây, (Nguyễn Văn

Quang dịch) (2008), Nxb Văn hóa- Thông tin.
2. Nguyễn Bình (2012), Đạo Hồi tri thức cơ bản, Nxb Từ điển bách khoa.
3. Nguyễn Bình (2006), “Đặc điểm của các phong trào phục hưng Islam
giáo”, Tạp chí Nghiên cứu Tôn giáo, số 6
4. Femand Braudel, Tìm hiểu các nền văn minh, (Trần Hương Liên dịch)
(1992), Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội.
5. Hoàng Văn Cảnh (2010), “Islam giáo và văn hóa Islam giáo trong thế
giới hiện đại”, Tạp chí Nghiên cứu tôn giáo, số 3.
6. Ngô Văn Doanh (2009), “Islam giáo và văn hóa Đông Nam Á thời cận
hiện đại”, Tạp chí Nghiên cứu Tôn giáo, số 1.
7. Ngô Văn Doanh (2013), Hồi giáo với đời sống chính trị Đông Nam Á,
Nxb Thế giới.
8. Nguyễn Văn Dũng (2005), “Một số vấn đề của Islam giáo trong đời sống
xã hội hiện đại”, Tạp chí Nghiên cứu Tôn giáo, số 3.
9. Nguyễn Văn Dũng (2008), “Vấn đề của Islam giáo trong xã hội Hoa kỳ
hiện nay”, Tạp chí Nghiên cứu Tôn giáo, số 5.
10. Nguyễn Văn Dũng (2009), “Vài nét về cộng đồng Islam giáo ở Hoa kỳ
hiện nay”, Tạp chí Nghiên cứu Tôn giáo, số 2.
11. Nguyễn Văn Dũng (2011), Islam giáo chính trị trong cuộc “cách mạng
màu” ở các nước Trung Đông và Bắc Phi, Tạp chí Nghiên cứu Tôn giáo,
số 5
12. Nguyễn Văn Dũng (2011), Chủ nghĩa khủng bố Islam giáo cực đoan thời
hậu Bin Laden, Tạp chí Nghiên cứu Tôn giáo, số 7

14


13. Nguyễn Văn Dũng (2012), Tôn giáo với đời sống chính trị ở một số nước
trên thế giới, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
14. Nguyễn Văn Dũng (2013), “Islam giáo trong tiến trình cách mạng 25

tháng 1 ở Ai Cập”, Tạp chí Công tác tôn giáo, Số 1-2.
15. Nguyễn Đức (chủ biên) (2002), Tôn giáo và lịch sử văn minh nhân loại
Islam, NXB Văn hoá Thông tin.
16. Nguyễn Đức- Thế Trường- Lê Yên (2002), Islam Hồi giáo, Nxb Văn hóa
Thông tin, Hà Nội.
17. Will Durant, Lịch sử văn minh Ảrập, (Nguyễn Hiến Lê dịch) (2006), Nxb
Văn hóa - thông tin.
18. Thomas L. Friedman (2004), Thế giới phẳng, Nxb Trẻ.
19. Trần Việt Hà - Lương Thị Thu Hường (2010), “Những vấn đề nổi lên của
chủ nghĩa cực đoan Hồi giáo hiện nay”, Tạp Chí Công an nhân dân.
20. Mai Thanh Hải (1998), Tôn giáo thế giới và Việt Nam, Nxb Từ điển bách
khoa, Hà Nội.
21. Mai Thanh Hải (2002), Từ điển Tôn giáo, Nxb Từ điển bách khoa.
22. Đỗ Thị Mai Hạnh (2006), “Bản chất và nguồn của luật Hồi giáo”, Tạp
chí Khoa học pháp luật, số 3.
23. Thích Nguyên Hạnh (2013), Tôn giáo khái niệm và lịch sử, Nxb Hồng
Đức.
24. Nguyễn Thị Thu Hằng (chủ biên) (2013), Một số vấn đề cơ bản về Hồi
giáo ở Trung Đông, Nxb Khoa học xã hội.
25. Floyd H. Ross Tynette Hills (2007), Những tôn giáo lớn trong đời sống
nhân loại, Nxb Tôn giáo.
26. Từ điển triết học (1986), Nxb Tiến bộ Mát - xcơ - va.
27. Đỗ Minh Hợp (Chủ biên) (2009), Tôn giáo Phương đông quá khứ và hiện
tại, Nxb Tôn giáo.

15


28. Lewis M.Hopfe, Mark R.Woodward, Các tôn giáo trên thế giới, (Phạm
Văn Liễn dịch) (2001), Nxb Thời đại.

29. Samuel Hungtington (2005), Sự va chạm của các nền văn minh, Nxb
Lao động.
30. Lương Thị Thu Hường (2010), “Một vài suy nghĩ về tác động của toàn
cầu hóa đối với Islam giáo”, Tạp chí Nghiên cứu Tôn giáo, số 5.
31. Lương Thị Thu Hường (2014), “Islamism trong bối cảnh toàn cầu hóa”,
Luận án tiến sĩ.
32. Đỗ Quang Hưng (2006), “Toàn cầu hóa: Khái niệm, biểu hiện và mấy
vấn đề đặt ra”, Tạp chí Nghiên cứu Tôn giáo, số 2
33. Vũ Văn Hiếu (2012), “Tìm hiểu tư tưởng đạo đức trong kinh Qur’an”,
Luận văn thạc sĩ
34. Trần Khang, Lê Cự Lộc (dịch) (2001), Mác, Ăngghen, Lênin bàn về tôn
giáo và chủ nghĩa vô thần, Nxb chính trị quốc gia Hà Nội
35. Gia Khang, Kiến Văn (Biên dịch) (2011), Trí tuệ dân tộc Ảrập, Nxb
Thời đại
36. Hassan Abdul Krim (Dịch) (2011), Kinh Qur’an (Ý nghĩa- nội dung),
Nxb Tôn giáo, Hà Nội
37. Abdul Hasan Karim (2010), Tinh thần Islam, NXB Tôn giáo
38. Bernard Lewis, Lịch sử Trung đông 2000 năm trở lại đây, (Nguyễn Thọ
Nhân dịch), (2008), Nxb Tri thức.
39. Nguyễn Hiến Lê (2013), Bán đảo Ảrập thảm kịch Hồi giáo và dầu lửa,
Nxb Tổng hợp TP. Hồ Chí Minh
40. Nguyễn Phương Mai (2014), Con đường Hồi giáo, Nxb Hội nhà văn
41. V. S. Naipaul, Bước vào thế giới Hồi giáo, (Nguyễn văn Lâm dịch)
(2010), Nxb Thời đại

16


42. Nguyễn Thọ Nhân (2004), Đạo Hồi và thế giới Ảrập, Nxb Thành phố Hồ
Chí Minh

43. Vũ Dương Ninh (Chủ biên) (2007), Lịch sử văn minh thế giới, Nxb Giáo dục.
44. Lương Ninh (2000), Hồi giáo trong thế giới hiện đại, Tạp chí Nghiên cứu
Tôn giáo, số 1
45. C.Mác – Ph.Ăngghen (1986), toàn tập, tập 3, Nxb. Sự Thật, Hà Nội.
46. C.Mác- Ph.Ăngghen(1994), toàn tập, tập 20, Nxb chính trị quốc gia, Hà Nội
47. C. Mác - PH.Ăngghen (1994), toàn tập, tập 1, Nnxb chính trị quốc gia
Hà Nội
48. C.Mác - Ph.Ăngghen (1995), toàn tập, tập 1, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà
Nội.
49. C.Mác - Ph.Ăngghen (1995), toàn tập, tập 21, Nxb. Chính trị Quốc gia,
Hà Nội.
50. Glenne. Perry, 2009, Lịch sử Trung đông 14 thế kỷ ra đời và phát triển
Hồi giáo, Nxb Tôn giáo
51. Paul Poupard, 2002, Các tôn giáo, Nxb Tôn giáo, Hà Nội
52. Jacques G. Ruelland, Lịch sử thánh chiến, (Ngô Hữu Long dịch) (2011),
Nxb Thế giới
53. Trần Đăng Sinh - Đào Đức Doãn (2009), Giáo trình tôn giáo học, Nxb
Đại học Sư phạm Hà Nội
54. Dominique Sourdel (2002), Hồi giáo, Nxb Thế giới.
55. Nguyễn Đức Sự (1999), Mác, Ănghen về vấn đề tôn giáo, Nxb Khoa học
xã hội
56. Trần Tiến Thành (2010), Góp phần tìm hiểu từ Islam đến Hồi giáo Bàni ở
Việt Nam, Nxb Tôn giáo
57. Lương Thị Thoa (2001), “Thử tìm hiểu một vài nét đặc trưng của đạo
Hồi”, Tạp chí Nghiên cứu Tôn giáo, số 5

17


58. Lương Thị Thoa (2006), “Vài nét về Islam ở Đông Nam Á”, Tạp chí

Nghiên cứu Tôn giáo, số 1.
59. Trần Thị Minh Thu (2011), Các mối quan hệ quốc tế của cộng đồng Hồi
giáo Việt nam, Luận văn thạc sĩ
60. Alvin Toffler (2002), Làn sóng thứ ba, NXB Thanh Niên, Hà Nội
61. Đặng Nghiêm Vạn (2005), Lý luận về tôn giáo và tình hình tôn giáo ở
Việt Nam, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội.
62. Nguyễn Hữu Vui - Trương Hải Cường (1997), Tập bài giảng Tôn giáo
học, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội
63. Phạm Thị Vinh (2008), Islam giáo ở Malaysia, Nxb Khoa học xã hội,
Hà Nội
64. Nguyễn Thanh Xuân (2005), Một số tôn giáo ở Việt Nam, Nxb. Tôn giáo,
Hà Nội.
65. Hoàng Tâm Xuyên (Chủ biên) (1999), Mười tôn giáo lớn trên thế giới,
Nxb Chính trị quốc gia
66.
67. />sa%3DN%26rlz%3D1C1GTPM_enVN516VN516%26espv%3D2%26bi
w%3D1366%26bih%3D667
68. />c.org/repository/5852JihadHoly%2520or%2520Unholy%2520War,%2520Force%2520Magazine.do
c&prev=/search%3Fq%3DJihad%2Bof%2Bthe%2BMuslim%2Bcommun
ity%2Bto%2Bexpand%26biw%3D1366%26bih%3D667
69. />
18