Viện kiểm sát tham gia tố tụng dân sự theo quy định của bộ luật tố tụng dân sự việt nam năm 2004

Viện kiểm sát tham gia tố tụng dân sự theo quy
định của Bộ luật Tố tụng dân sự Việt Nam năm
2004
Nguyễn Thị Hằng
Khoa Luật
Luận văn Thạc sĩ ngành: Luật dân sự; Mã số: 60 38 30
Người hướng dẫn: TS. Nguyễn Công Bình
Năm bảo vệ: 2014
Abstract. Từ việc nghiên cứu những lý luận và thực tiễn của Viện kiểm sát nhân dân
tham gia tố tụng dân sự theo quy định của Bộ luật Tố tụng dân sự , luận văn đã chỉ ra
những điểm mâu thuẫn, chưa thống nhất trong các quy định của pháp luật Tố tụng dân sự,
những kết quả đạt được cũng như vướng mắc trong quá trình thực hiện. Từ đó có những
ý kiến nhằm hoàn thiện quy định pháp luật tố tụng dân sự về Viện kiểm sát tham gia tố
tụng dân sự, góp phần nâng cao chất lượng kiểm sát hoạt động tố tụng dân sự của Viện
kiểm sát nhân dân, từ đó giúp nâng cao hoạt động giải quyết vụ việc dân sự tại Tòa án,
nâng cao ý thức trách nhiệm của những người tiến hành tố tụng cũng như bảo vệ quyền
và lợi ích hợp pháp của những người tham gia tố tụng.
Keywords. Viện Kiểm sát; Luật dân sự; Tố tụng dân sự; Pháp luật Việt Nam
Content
1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài
Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là Nhà nước của dân, do dân, vì dân.
Những năm qua, Đảng và Nhà nước ta không ngừng đổi mới, phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội,
xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, phấn đấu vì sự nghiệp dân giàu, nước mạnh, xã
hội công bằng, dân chủ, văn minh. Để góp phần thực hiện được các mục tiêu đó, một trong những
nhiệm vụ quan trọng hiện nay của Nhà nước ta là phải hoàn thiện hệ thống pháp luật, đẩy mạnh
công cuộc cải cách hành chính, cải cách tư pháp nhằm đảm bảo cho các cơ quan nhà nước nói
chung và các cơ quan tư pháp nói riêng hoạt động hiệu quả.
Trong lĩnh vực tư pháp, ngày 02/01/2002, Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng
Cộng sản Việt Nam đã ban hành Nghị quyết số 08-NQ/TW về một số nhiệm vụ trọng tâm công tác
tư pháp trong thời gian tới (sau đây gọi tắt là Nghị quyết 08-NQ/TW) đã chỉ rõ: "Viện kiểm sát các
cấp thực hiện tốt chức năng thực hành quyền công tố và kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong

hoạt động tư pháp" [6]. Ngày 15 tháng 6 năm 2004, tại Kỳ hợp thứ 5 Quốc hội nước Cộng hòa xã
hội chủ nghĩa Việt Nam khóa XI đã thông qua Bộ luật Tố tụng dân sự (BLTTDS). Đây là
BLTTDS đầu tiên của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, trong đó có quy định các vấn đề
vai trò, nhiệm vụ và quyền hạn của Viện kiểm sát nhân dân (VKSND) trong tố tụng dân sự (TTDS).


Bộ luật này điều chỉnh theo hướng hạn chế thẩm quyền tham gia TTDS của VKSND, đề cao
nguyên tắc quyền tự quyết định của đương sự trong quá trình giải quyết vụ án. Tuy vậy, qua thực
hiện Bộ luật này cho thấy trong điều kiện hệ thống pháp luật Việt Nam còn bất cập, người dân còn
gặp khó khăn trong việc tự chứng minh để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình, đội ngũ cán
bộ xét xử và đội ngũ Luật sư cũng chưa đáp ứng được yêu cầu v.v... thì việc hạn chế việc tham gia
TTDS của VKSND lại không phù hợp. Đó cũng là một trong những nguyên nhân làm cho việc vi
phạm pháp luật trong giải quyết các vụ việc dân sự vẫn xảy ra. Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02
tháng 6 năm 2005 của Bộ Chính trị về chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 (sau đây gọi tắt
là Nghị quyết 49-NQ/TW) nêu rõ:
Nhiệm vụ cải cách tư pháp đang đứng trước nhiều thách thức. Tình hình phạm
tội diễn biến phức tạp, với tính chất và hậu quả ngày càng nghiêm trọng. Các khiếu
kiện hành chính, các tranh chấp dân sự, kinh tế, lao động, các loại khiếu kiện và tranh
chấp có yếu tố nước ngoài có chiều hướng tăng về số lượng và phức tạp, đa dạng hơn.
Đòi hỏi của công dân và xã hội đối với các cơ quan tư pháp ngày càng cao; các cơ
quan tư pháp phải thật sự là chỗ dựa của nhân dân trong việc bảo vệ công lý, quyền
con người, đồng thời phải là công cụ hữu hiệu bảo vệ pháp luật và pháp chế xã hội chủ
nghĩa, đấu tranh có hiệu quả với các loại tội phạm và vi phạm [8].
Xuất phát từ thực tiễn trên, ngày 29 tháng 3 năm 2011 tại kỳ họp thứ 10 Quốc hội khóa XII
đã thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của BLTTDS đã sửa đổi, bổ sung các quy định về
việc VKSND tham gia tố tụng dân sự. Mặc dù Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của BLTTDS đã
sửa đổi nhiều quy định của BLTTDS về việc tham gia TTDS của VKSND cho hợp lý hơn, khoa
học hơn nhưng thực tiễn áp dụng những năm qua cho thấy vẫn còn có sự bất cập, cần sự tiếp tục
nghiên cứu để hoàn thiện. Với những lý do nêu trên, học viên đã chọn đề tài "Viện kiểm sát tham
gia tố tụng dân sự theo quy định của Bộ luật Tố tụng dân sự Việt Nam năm 2004" nghiên cứu

làm luận văn thạc sĩ của mình.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Những năm gần đây việc tham gia TTDS của VKSND đã được một số nhà khoa học luật
quan tâm nghiên cứu. Có nhiều công trình nghiên cứu về việc tham gia TTDS của VKSND đã
được công bố như đề tài cấp Bộ "Vị trí vai trò của Viện kiểm sát nhân dân trong tố tụng dân sự"
do Viện kiểm sát nhân dân tối cao (VKSNDTC) thực hiện năm 2008; bài "Nhận thức đúng thẩm
quyền và trách nhiệm của Viện kiểm sát nhân dân trong Bộ luật tố tụng dân sự" của Tiến sĩ Khuất Văn
Nga đăng trên Thông tin Khoa học kiểm sát năm 2004; bài "Quy định về tham gia phiên tòa, phiên
họp giải quyết vụ việc dân sự của Viện kiểm sát nhân dân và hướng sửa đổi, bổ sung theo dự thảo
Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật tố tụng dân sự" của Tiến sĩ Hoàng Thị Quỳnh Chi,
đăng trên Thông tin Khoa học kiểm sát năm 2010; bài "Nghiên cứu các chủ trương của Đảng về
vai trò của Viện kiểm sát nhân dân trong tố tụng dân sự và sự thể chế hóa trong pháp luật tố tụng
dân sự Việt Nam qua các thời kỳ" của Tiến sĩ Nguyễn Quốc Việt, đăng trên Thông tin Khoa học
kiểm sát năm 2010 v.v...Ngoài ra còn một số bài viết đề cập đến vị trí, vai trò của VKSND trong
TTDS đăng trên Tạp chí Luật học, Tạp chí Tòa án, Tạp chí Kiểm sát, Thông tin khoa học pháp lý
như "Bàn về vai trò của Viện kiểm sát nhân dân trong tố tụng dân sự" của tác giả Hoàng Yến đăng
trên Báo Pháp luật Thành phố Hồ Chí Minh 2012; "Nghiên cứu, đề xuất sửa đổi, bổ sung các quy
định về quyền kháng nghị của Viện kiểm sát nhân dân trong Bộ luật tố tụng dân sự năm 2004" của
tác giả Hồ Quốc Thái đăng trên Thông tin khoa học kiểm sát năm 2010; "Nghiên cứu về vai trò
của cơ quan công tố/kiểm sát trong tố tụng dân sự một số nước trên thế giới - Những bài học cho
việc xác định vị trí vai trò của Viện kiểm sát nhân dân trong tố tụng dân sự Việt Nam" của Phạm
Hoàng Diệu Linh đăng trên Thông tin khoa học kiểm sát năm 2010; "Kiểm sát các hoạt động tư
pháp của ngành kiểm sát nhân dân là yêu cầu tất yếu của xã hội xây dựng nhà nước pháp quyền
Xã hội chủ nghĩa" của tác giả Võ Huy Triết đăng trên Tạp chí kiểm sát năm 2012...


Mặc dù các công trình nghiên cứu đã công bố có đề cấp đến việc tham gia TTDS của
VKSND nhưng việc nghiên cứu chủ yếu mới đi vào làm rõ vai trò của VKSND trong TTDS mà
chưa đi sâu vào từng khía cạnh, phạm vi riêng biệt của việc tham gia TTDS của VKSND. Vì vậy,
việc tiếp tục nghiên cứu việc tham gia TTDS của VKSND vẫn là cần thiết.

3. Mục đích và nhiệm vụ của việc nghiên cứu đề tài
Mục đích của việc nghiên cứu là làm rõ những vấn đề lý luận; nội dung các quy định của
BLTTDS về VKSND tham gia TTDS; việc thực hiện chúng trong thực tiễn và đề xuất các giải
pháp nhằm hoàn thiện và thực hiện có hiệu quả các quy định của BLTTDS về VKSND tham gia
TTDS, đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp ở Việt Nam hiện nay.
Để thực hiện mục đích trên, việc nghiên cứu có nhiệm vụ sau:
- Nghiên cứu những vấn đề lý luận về VKSND tham gia TTDS như khái niệm, đặc điểm
và vai trò của VKSND.
- Phân tích làm rõ nội dung các quy định của pháp luật về VKSND tham gia TTDS.
- Khảo sát thực tiễn hoạt động của VKSND tham gia TTDS, tìm ra các giải pháp nhằm
nâng cao chất lượng và hiệu quả của VKSND tham gia TTDS.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu đề tài
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là những vấn đề lý luận về VKSND tham gia TTDS, các
quy định của BLTTDS về VKSND tham gia TTDS và thực tiễn tham gia TTDS của VKSND.
Ngoài ra, có nghiên cứu các quy định của các văn bản pháp luật liên quan về VKSND tham gia
TTDS để đối chiếu tham khảo như các quy định của Luật sửa đổi, bổ sung BLTTDS, Luật Tổ chức
VKSND và các văn bản hướng dẫn thi hành BLTTDS v.v...
Trong khuôn khổ đề tài luận văn thạc sĩ luật học, việc nghiên cứu giới hạn trong những
vấn đề lý luận cơ bản về việc tham gia TTDS của VKSND như khái niệm, ý nghĩa, cơ sở tham gia
TTDS của VKSND, các quy định của BLTTDS về việc tham gia TTDS của VKSND và thực tiễn
thực hiện chúng trong những năm gần đây ở Tòa án nhân dân (TAND) thành phố Hà Nội.
5. Phương pháp nghiên cứu đề tài
Việc nghiên cứu được tiến hành trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa Mác - Lênin
và tư tưởng Hồ Chí Minh về Nhà nước và pháp luật; đường lối, chính sách của Đảng, nhà nước về
cải cách tư pháp, xây dựng pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam. Ngoài ra việc nghiên cứu
còn sử dụng kết hợp các phương pháp nghiên cứu khoa học như phương pháp phân tích, phân tích,
phương pháp so sánh sánh, chứng minh tổng hợp...
6. Tính mới và những đóng góp của việc nghiên cứu đề tài
- Làm rõ một số vấn đề lý luận về VKSND tham gia TTDS. Đánh giá được thực trạng các
quy định của BLTTDS về VKSND tham gia TTDS.

- Chỉ ra những ưu điểm và hạn chế trong thực hiện các quy định của BLTTDS về VKSND
tham gia TTDS.
- Đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện và thực hiện các quy định của pháp luật về
VKSND tham gia TTDS.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn gồm
3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận của quy định Viện kiểm sát tham gia tố tụng dân sự.
Chương 2: Nội dung các quy định của Bộ luật Tố tụng dân sự về Viện kiểm sát tham gia
tố tụng dân sự.
Chương 3: Thực tiễn Viện kiểm sát tham gia tố tụng dân sự và kiến nghị.


References
1. Ban Chỉ đạo cải cách tư pháp Trung ương (2013), Báo cáo tổng kết 8 năm thực hiện Nghị
quyết số 49-NQ/TW của Bộ Chính trị về chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 trong
ngành Kiểm sát nhân dân, Hà Nội.
2. Ban Chỉ đạo cải cách tư pháp Trung ương (2013), Báo cáo tổng kết thực tiễn thi hành Luật tổ
chức Viện kiểm sát nhân dân năm 2002, Pháp lệnh Kiểm sát viên Viện kiểm sát nhân dân năm
2002 (sửa đổi năm 2011), Pháp lệnh tổ chức Viện kiểm sát quân sự năm 2002, Hà Nội.
3. Chính phủ (1946), Sắc lệnh số 13/SL ngày 24/01/1946 của Chủ tịch Chính phủ lâm thời nước
Việt Nam dân chủ Cộng hòa về tổ chức các tòa án và ngạch thẩm phán, Hà Nội.
4. Chính phủ (1946), Sắc lệnh số 51/SL ngày 17/4/1946 của của Chủ tịch Chính phủ lâm thời
nước Việt Nam dân chủ Cộng hòa về việc ấn định thẩm quyền các Tòa án và sự phân công
giữa các nhân viên trong Tòa án, Hà Nội.
5. Chính phủ (1950), Sắc lệnh số 97/SL ngày 22/5/1950 của Chủ tịch nước Việt Nam dân chủ
cộng hòa về sửa đổi một số quy lệ và chế định trong dân luật.
6. Đảng Cộng sản Việt Nam (2002), Nghị quyết số 08-NQ/TW ngày 02/01/2002 của Bộ Chính trị về
một số nhiệm vụ trọng tâm công tác tư pháp trong thời gian tới, Hà Nội.
7. Đảng Cộng sản Việt Nam (2005), Nghị quyết số 48-NQ/TW ngày 24/5/2005 của Bộ Chính về

chiến lược xây dựng hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam đến năm 2010 định hướng đến
năm 2020, Hà Nội.
8. Đảng Cộng sản Việt Nam (2005), Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02/6/2005 của Bộ Chính trị về
chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020, Hà Nội.
9. Đảng Cộng sản Việt Nam (2006), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X, Nxb Chính
trị quốc gia, Hà Nội.
10. Đảng Cộng sản Việt Nam (2011), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb Chính
trị quốc gia, Hà Nội.
11. Đảng Cộng sản Việt Nam (2011), Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ
nghĩa xã hội (bổ sung, phát triển năm 2011) và các Văn kiện của Đại hội XI của Đảng Cộng
sản Việt Nam, Hà Nội.
12. Đảng Cộng sản Việt Nam (2011), Kết luận số 79-KL/TW ngày 28/7/2010 của Bộ Chính trị về
Đề án đổi mới tổ chức hoạt động của Tòa án, Viện kiểm sát và Cơ quan điều tra theo Nghị
quyết 49/NQ-TW của Bộ Chính trị về Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020, Hà Nội.
13. Khuất Văn Nga (2008), Vị trí, vai trò của Viện kiểm sát nhân dân trong tố tụng dân sự theo
yêu cầu cải cách tư pháp, Nxb Tư pháp, Hà Nội.
14. Pháp luật Việt Nam trong tiến trình hội nhập quốc tế và phát triển bền vững (2009), Nxb
Công an nhân dân, Hà Nội.
15. Quốc hội (1946), Hiến pháp, Hà Nội.
16. Quốc hội (1959), Hiến pháp, Hà Nội.
17. Quốc hội (1960), Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân, Hà Nội.
18. Quốc hội (1980), Hiến pháp, Hà Nội.
19. Quốc hội (1980), Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân, Hà Nội.
20. Quốc hội (1992), Hiến pháp, Hà Nội.
21. Quốc hội (1992), Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân, Hà Nội.
22. Quốc hội (2002), Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân, Hà Nội.
23. Quốc hội (2004), Bộ luật Tố tụng dân sự, Hà Nội.
24. Quốc hội (2005), Bộ luật Dân sự, Hà Nội.
25. Quốc hội (2011), Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Bộ luật Tố tụng dân sự, Hà Nội.
26. Quốc hội (2013), Hiến pháp, Hà Nội.

27. Tòa án nhân dân tối cao (2010), Báo cáo tổng kết 5 năm thi hành Bộ luật Tố tụng dân sự, Hà
Nội.
28. Trường Đại học Luật Hà Nội (2010), Giáo trình Luật tố tụng dân sự Việt Nam, Nxb Công an
nhân dân, Hà Nội
29. Ủy ban Thường vụ Quốc hội (1989), Pháp lệnh thủ tục giải quyết các vụ án dân sự, Hà Nội.
30. Ủy ban Thường vụ Quốc hội (1994), Pháp lệnh thủ tục giải quyết các vụ án kinh tế, Hà Nội.
31. Ủy ban Thường vụ Quốc hội (1996), Pháp lệnh thủ tục giải quyết các vụ án lao động, Hà Nội.
32. Viện Khoa học xét xử - Tòa án nhân dân tối cao (1996), Hệ thống hóa các văn bản pháp luật
và các văn bản hướng dẫn áp dụng pháp luật tố tụng dân sự, Hà Nội.
33. Viện kiểm sát nhân dân thành phố Hà Nội (2005 - 2013), Báo cáo tổng kết từ năm 2005 đến
năm 2013, Hà Nội.
34. Viện kiểm sát nhân dân tối cao - Tòa án nhân dân tối cao (2005), Thông tư liên tịch số
03/2005/TTLT-VKSTC-TANDTC ngày 01/9/2005 về hướng dẫn thi hành một số quy định của
Bộ luật Tố tụng dân sự về kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong tố tụng dân sự và tham gia
của Viện kiểm sát nhân dân trong việc giải quyết các vụ việc dân sự, Hà Nội.
35. Viện kiểm sát nhân dân tối cao và Tòa án nhân dân tối cao (2012), Thông tư liên tịch số
04/2012/TTLT-VKSTC-TANDTC ngày 01/8/2012 về hướng dẫn thi hành một số quy định của
Bộ luật Tố tụng dân sự về kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong tố tụng dân sự, Hà Nội.
36. Viện Nhà nước và Pháp luật (2012), Bình luận khoa học Bộ luật tố tụng dân sự của nước
Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam đã sửa đổi, bổ sung 2011, Nxb Tư pháp, Hà Nội.