Tải bản đầy đủ (.pdf) (11 trang)

NHỮNG NGHIÊN CỨU VỀ PHAN BỘI CHÂU VÀ PHONG TRÀO ĐÔNG DU Ở NHẬT BẢN TỪ ĐẦU THẾ KỶ XX ĐẾN NAY

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (561.16 KB, 11 trang )

PHONG TRAO DONG DU
or NHAT BAN TUT DAU THE KY XX DEN NAY (NAM 2013)

NHONG NGHIEN CUU VE PHAN BOI CHAU VA

DAO THU VAN"

N

ghien cflu ve Phan Boi Chau va
phong trao Dong Du la mot trong
so' nhflng chu diem dfldc nhi^'u nha Viet
-Nam hoc tai Nhat Ban quan tam, nghien
cflu. De CO cai nhin tfldng doi toan dien eac
nghi§n cflu ve Phan Boi Chau, phong trao
D5ng Du d nfldc ngoai, bai vi§'t xin gidi thieu
ve qua trinh nghien eflu Phan Boi Chau,
phong trao Dflng Du d Nhat Ban trong
khoang thdi gian tfl dau thS' ki XX dd'n nay
(nam 2013) vdi nhflng khuynh hfldng, dac
diem cu the. Tren cd sd do nham bo sung
nhflng diem edn khuyet thi^u khi nghien
cflu chia de nay d Nhat Ban.
1. NhCfng t a c p h a m c u a P h a n Boi
C h a u va cac chi si D o n g Du dflqfc xua't
ban, dich t h u a t t a i N h a t B a n
Ngay 20 thang Chap nam At Ty (23-21905), Phan Boi Chau cflng mot s6' sT phu
Vigt Nam (Dang Tfl Kinh, Tang Bat Ho) da
xuo'ng tau buon Tay tfl Hai Phdng di Mdng
Cai va bat d i u lich sfl xua't dfldng (1). Cuoi
thang 4 nam 1905, ea doan dat chan dS'n


Thin H6 (eang Kobe) va bat dau qua trinh
tim hieu thflc sfl ve Nhat Ban vdi muon
van nhflng kho khan, rao can ldn nha't la
yS'u to ngon ngfl. Trong khoang thdi gian d
Nhat Ban tig'n hanh phong trao Dong Du,

Phan Boi Chau va cac chi si Dong Du da
gap gd but dam, nhan dfldc nhieu sfl giup
dd cua Ludng Khai Sieu 0 =t ^ (tL^^J: 9, Ba
tfldc Dai Oi Trong Tin (Okuma Shigenobu),
Khuy§'n DiTdng Nghi (Inukai Tsuyoshi, Ba
Nguyen Van Thai
Lang (Kashiwabara
Buntarou), Bac si Thien Vu Ta Hy Thai
Lang (Asaba Sakitaro)... Trong 4 nam 3
Nhat, phong trao Dong Du da dfla dfldc
khoang 200 ngudi sang du hoc tai cac
trfldng Cha'n Vo hoc hiSu, Dong A Dong van
thfl vien... Ngoai viec trflc tie'p dfla hoc
sinh Viet Nam sang du hoc thi Phan B6i
Chau con chu trong den viec xuat ban sach
bao tuyen truyan ve nfldc. Trong thdi gian d
Nhat mot s6' tac pham da dfldc in an nhfl:
Tae pham Viet Nam uong qudc s^ da dfldc
. Phan Boi Chau viet vao nfla dau nam 1905
va nhd Lfldng Khai Sieu in. Ha tuan thang
6 nam 1905, Phan Boi Chau cung Dang Tii
Kinh mang 50 ban in Viet Nam vong quoc
s& ve nfldc (2). Cung trong nam do, thang 9,
Phan Boi Chau quay lai Nhat Ban va trong

cuoc trd chuyen dam dao cflng Ludng Khai
Sieu. Lfldng Khai Sieu khuyen Phan Boi
Chau e£n phai co mot bai van cd dong de
nhflng ngUdi hflu tam trong nude cung
quyen gop. Trong hoan canh do ban
"KhuyS'n quoc dan tu trd du hoc van" da

' ThS.NCS. Trudng Dai hoc Kanazawa (Nhat Ban)


Rhimg nghien ciru ve Phan B6i Chau...
dfldc viet. Theo Phan Bpi Chau nien bieu
chuyen de Tfl truyen "Thao xong dem trinh
dng Lfldng, ong vui long in cho toi khong
ma't tien in. In xong hdn 3000 trang cdn
chfla kip gfli dem ve nufdc..." (3). Den eu6'i
nam do. Tang Bat Ho, Dang Tfl Ki'nh da trd
vi nfldc van dong va mang theo vai ngan td
"Tfl trd du hdc van".

25

vai trd bon phan eua minh co'ng hien cho
nudc nha.
Viet Nam Quoc sii khdo viet vao cuo'i
nam 1908, dUdc Soransha, Tokyo phat
hanh vao dau nam 1909. Day la cuo'n lupc
khao viet theo each mdi ve lich sfl Viet
Nam. Trong tac pham nay, Phan Bpi Chau
dfla ra nhieu khai niem mdi ve quo'c giaSang nam 1906, de thuc day so lUdng du quo'c dan, dan quyen, van minh... phan anh

hoc sinh sang Nhat, Phan Bgi Chau da viet mpt bfldc phat trien mdi trong nhan thflc
kha nhieu tac phim nhU: "Hai ngoai huyet va tu tudng cfla ong.
Co the tha'y, trong thdi gian phong trao
thfl sd bi§n" tai Binh Ngp Hien (Yokohama),
"Hai ngoai huyet thfl toan bien". Nam 1908, Dong Du diin ra, Phan Bpi Chau da viet
Hdi ngogi huyet thU todn bien, sa bien dfldc kha nhieu tac pham va dfldc in a'n tai Nhat,
tai ban lai nham tuyen truyen tu tfldng yeu roi dupc chuyen ve Viet Nam. Nhflng tac
nfldc, chd'ng thflc dan Phap nhung sau do da pham tren co tac dung co vu dpng vien tinh
hi eanh sat Nhat tich thu va dot. Cung trong than va tuyen truyen ra't ldn. No gop ph^n
nam nay tac pham Kinh cdo todn quoc phu tang nhanh so' li(dng du hpc sinh d 3 ki
Ido vdn de keu gpi cac bac phu lao trong sang Nhat.
nfldc tich cflc van dpng ung ho du hpc sinh.
Phan tren toi da de cap dS'n cac tac
Ban van nay in xong dfldc gfli eho Ly Tue pham do chinh Phan Bpi Chau viet va xua't
dfla ve giao cho ong Tang Bat Ho phat bo d ban, in an tai Nhat, roi chuyan ve Viet
Trung Nam Ky, cdn Bac Ky do ong Nguygn Nam trong thdi gian phong trao Dong Du
Hai Thin phat bo'.
diin ra (1905-1909). Tuy nhi§n sau do,
Ai Viet dieu Diin cung dfldc viet trong nhieu tac phim cua Phan B6i Chau da
nam 1906, tac pham neu len nhflng ldi ich dupe cac nha nghien cflu Nhat Ban dieh ra
cua tinh doan ke't Viet Nam vdi eac tinh tieng Nhat. Co the diem qua mpt so' tac
giap bien gidi cua Trung Quo'c. Tac pham pham tieu bieu sau:
nay dfldc vi§'t ra nham tranh thu sfl giup
Nam 1966, tai Nhat Ban cuon sach 'A h
dd, ung ho cua Iflu hpc sinh va cac nha boat ^ A t S s B f e ' (Betonamu boukoku shi sonota)
dpng tinh Van Nam doi vdi boat dpng ciaa (Viet Nam vong qudc su" vd mgt sd' khdc)
ngfldi Viet Nam d Nhat.
(Nha xuat ban Heibonsha ^ Ji ft, Tokyo),
Nam 1907, tac p h i m "Tan Viet Nam bao gom cac tac phim cCta Phan Bpi Chau
toan thfl" dfldc bien scan da noi ve Mfldi nhvt Viet Nam vong qudc sii ('^ x h t A t H

dieu sung sfldng va Sau dieu by vpng doi * ) , Nguc trung thU (3Di 4^ IB), Thien h6De
vdi nfldc Viet Nam mdi in thanh 1.000 ban. hd ( ^ fi^ ^ 6^), Hdi ngogi huyet thU ( S ?!• ifil
Hinh anh nfldc Viet Nam mdi dfldc mieu ta S t^ ^ ) da dfldc hai tae gia Nagaoka
trong tac p h i m nay la hinh anh Nhat Ban Shinjirou (4) va Kawamoto Kunie (5) dich
dfldng thdi. Day la tac pham dfldc Phan Bpi cong phu va c i n than sang tieng Nhat. Cd
Chau vi§'t vdi tinh than lac quan nha't. th§ noi day la nhflng cong trinh mang y
Trong nam nay, Di tinh qud'c ddn hon dfldc nghia ldn trong qua trinh nghien cflu ve
cha'p but k§u gpi cac tang ldp: si, nong, Phan Bpi Chau cung nhfl tfl tfldng cua ong
cong, thfldng noi gfldng Nhat Ban, hieu biet d Nhat Ban.


Rghien eflu Ljch si^. so g j Q l j ;
Mpt cuo'n sach khac la "Viet Nam nghia
liet sfl" do Dang Doan Bang (mot chi si tham
gia phong trao Dong Du, ngfldi Nam Dinh)
viet bang chfl Han ghi lai tieu sfl cua mpt so'
chi Sl Viet Nam boat dpng each mang dau
the ki XX va dflpc Phan Thi Han (tfle Phan
Bpi Chau) chinh sfla, Nguyin Thfldng Hien
de tUa in d Trung Quo'c nam 1918. Tac pham
nay nam 1972 da dufpc tac gia Ton Quang
Phiet dich ra tieng Viet va dfldc Nxb. Van
hoc in an, phat hanh. Tac pham da ghi chep
tUdng do'i ti mi tieu sfl cua nhieu chi si tham
gia Dong Du tai Nhat Ban nhU: LUdng Lap
Nham (Ludng Ngpc Quyen), Lfldng Nghi
Khanh, Tran Dong Phong, Cao True Hai...
Nam 1993, hpe gia Goto Kinpei (6) da dich
cuo'n saeh tren ra tieng Nhat vdi tfla de "M


^ m m ^ m ih n ±L m m o w 0) B
It" (Etsunan gireshi koufutsu dokkuritsu
undou no shi no kiroku) do Nxb. Tosui
Shobo (71 7K # M, Tokyo an hanh. Cuon
saeh day 235 trang da dieh tUdng doi chuan
xac tieu sfl cung nhu qua trinh hoat dpng
cua cac chi si each mang Viet Nam. Day
dUdc xem la mpt tai lieu tham khao co y
nghia khi ngudi Nhat muo'n tim hieu ve cac
nhan vat tham gia phong trao each mang
Viet Nam dau the ki XX.
Mpt tac pham khac cua Phan Bpi Chau
ma chflng ta khong the khong ke tdi la
cuon Tu truyen (Tu phan) dupc viet nam
1929 da dfldc tac gia Utsumi Sanpachirou
(1^ S H A ep) (7) dieh sang tieng Nhat va
in trong cuon sach "Phan Bpi Chau nha van
dong each mang cua Viet Nam - Cupc ddi
efla nha each mang trong thdi gian d Nhat
Ban, Trung Quo'c" "'^ x \- t L W. ;1 ft I* fe— H :$; • * IS ^ ig It is (t t
IE np S ro ^ ;1 " (Vetonamu dokuritsu
undouka Phan Boi Chau den
Nihon
Chugoku 0 nuketa kakumeika no shougai)
(Nxb. Fuyushobo - 11 § # M) an hanh nam
1999, day 330 trang. Npi dung cua cuon

sach bao gom hai phan chinh: tfl trang 1
de'n trang 10 la gidi thieu ve lai lich cua

cuo'n Tu phan do Phan Bpi Chau viet, cflng
mpt so'bflc anh chup ban Han Van cua cuo'n
Tfl phan dupc sao chep lai (nhu: ban cua Ngo
Thanh Nhan); tfl trang 11 de'n trang 238 la
ban dich cuo'n Tu truyen ra tieng Nhat v6i
nhflng chu giai ciia tac gia. Neu nhfl trong
ban goc thi Tfl truyen eua eu Phan gom 3
phan 'Thdi ki thfl nha't, Thdi ki thfl hai,
Thdi ki thfl ba" (8) thi trong ban dich nay tac
gia Utsumi chia thanh 6 chflpng vdi cae noi
dung nhfl: Di quanh da't nfldc, Dg'n dat nfldc
Phfl Tang; Van dpng Dong Du, Rdi Nhat
Ban, Trien khai each mang d Trung Hoa, 10
nam cuoi cflng eho'ng Phap. Ben canh do,
trong cuo'n sach tr§n tac gia Utsumi cdn
cung ca'p ban g5'c cua cuo'n Tfl Phan (tfl
trang 239 den 318).
Nhu vay, co the tha'y, trong suot hdn
mpt thap ki, nhieu tac phim ciia Phan B5i
Chau (ban Han Van) dfldc in a'n t^i Nhat va
ehuyen ve ViSt Nam trong qua trinh phong
trao Dong Du diin ra (1905-1909). Ngoai
ra, trong nhflng khoang thdi gian tfl thap
nien 60 de'n cuo'i thap nien 90, mot so' tac
pham cua cu Phan Bpi Chau, ciia cac chi si
Dong Du dUdc dieh ra tid'ng Nhat va trd
thanh nguon tai lieu tham khao cd gia tri
cho nhflng ai muon nghien cflu ve Phan Boi
Chau va phong trao each mang Viet Nam
d i u the kl XX (trong do cd phong trao Dong

Du lam trpng tam). Con so' tren tuy it di
nhflng cung da the hien sii quan tam cua
gidi hpc gia Nhat Ban danh cho do'i tfldng
nghien cflu tren.
2. NhuTng n g h i e n cufu s d m n h a t ve
P h a n Boi C h a u va p h o n g t r a o D o n g Du
cf N h a t B a n
Ngoai trfl nhflng tu li§u dflpc tim tha'y
trong Trung tam Iflu trfl cua Bo Ngoai giao
Nhat thi vao nam 1936 trong cuo'n Truyin
ki ve cdc chi si tien bdi Ddng A (Toa


Rhiimg nghien eflu ve Phan Boi Chau...
Senkaku Shishi kiden ( m S 3 t ^ S ± f f i e )
do Kokuryukai (Hac Long Hpi - Hpi Rdng
den) (9) bien soan da c6 n h i c den boat dpng
ciia cac chf si An Nam tren dat Nhat Ban
(chi phong trao Dong Du do Phan Bpi Chau
va Cudng De phu trach). Cuo'n sach tren
dupc bien soan lan d i u tien nam 1936, gom
3 tap (Thfldng, Trung, Ha), de'n nam 1966,
(Showa 41) va nam 1977 (Showa 52) dUdc
Nha xua't ban Hara Shobo tai ban lai. Npi
dung boat dpng cua Phan Bdi Chau va cac
chi si An Nam dUdc n h i c de'n trong chUdng
6 (tap Trung) eua cuo'n sach, tfl trang 816825. Trong chUdng 6 nay, cac tac gia co viet
nhu sau: "An Nam la nfldc co lich sfl lau
ddi. Nhan dan An Nam muo'n thoat khdi sU
cai tri cua Phap, khoi phuc lai nen dpc lap

hoan toan. Khoang nam Meiji thfl 35
(1902), hp da khdi xUdng phong trao co to
chflc vi dpc lap An Nam. Nhan vat trung
tam cua phong trao la Phan Bpi Chau. Ong
da tap hdp cac dong chi trong niidc, suy ton
VUdng tpc Cudng De thanh lap Quo'c dan
Dang (Dang d day la chi Hpi Duy tan)" (10).
Trong cuo'n sach cd de cap ngan gpn tinh
hinh thanh nien Viet Nam sang luu hpc tfl
nam 1907-1908 eo khoang 100 ngfldi vao
hpc tai Toa Dobun Shoin (Dong A dong van
thfl vien), sfl giup dd cua mot so' nhan vat
nhfl Fukushima Yasumasa, Kashiwabara
Buntaro, qua trinh true xua't Iflu hpc sinh
Viet Nam rdi Nhat Ban sau khi Hiep udc
Phap Nhat dflpc ki ke't...
Nhfl vay CO the thay rang, day la mot tai
lieu sdm nha't de cap den Phan Bpi Chau va
phong trao Dong Du. Cac tac gia chiu anh
hudng ciia chu nghia chau A nen hp ung hp
phong trao cua cac chi si An Nam. Nhflng
ghi chep nay ra't co gia tri trong qua trinh
nghien cflu lich sii va'n de Phan Bpi Chau,
phong trao Dong Du d Nhat Ban.
Nam 1941, tac gia Oiwa Makoto (11) da
bien soan cuo'n "Khai thuyet lich s^ van

dpng dan tpc An Nam" (Annan Minzoku
undoushi gaisetsu - ^ ^ S J^ iS lb $.),
nha

xua't
ban
Guroria
Sosaete
C ^ y & • -^^^X, Tokyo). Cuo'n sach gdm
7 p h i n vdi nhflng npi dung ve qua trinh
van dpng dan tpc cua Viet Nam nhfl phong
trao Cin VUdng, phong trao cua Phan Bpi
Chau, Phan Chu Trinh. Trong cuo'n nay tfl
trang 38-46 (phan 4) da di cap tdi moi quan
he gifla Nhat Ban va van dpng dpc lap cua
Viet Nam (Nihon to Estnan dokuritsu
undou): "Trung t u i n thang 4 nam Meiji thfl
38 (1905), Phan 39 tudi. Phan da d§'n tham
Lfldng Khai Sieu - nha each mang Trung
Hoa dang d Yokohama. Lfldng cam dpng
trudc nhiet tam cua Phan. Ve van de cung
cap vu khi thi co the se de xay ra chien sU
gifla Phap va Nhat, cho nen ke saeh tot
nhat luc nay la gap gd cac yeu nhan co the
luc de mong trd giup (ban but dam cua
Phan va Ludng)" (12)...
Nhu vay trUdc nam 1945, tai Nhat Ban
da xua't hien mpt so' bai viet mang tinh gpi
md, tuy cdn ngin gpn, sd gian ve Phan Bpi
Chau va phong trao hoat dpng each mang
cua cac chi si An Nam tren da't Nhat
(phong trao Dong Du 1905-1909) nhflng
chiing toi xem day la tien de quan trong md
ra cac hfldng nghien cflu cu the ve Phan

Bpi Chau, phong trao Dong Du tfl sau 1945
de'n dau the ki XXI.
3. Nhijfng hfl6ng n g h i e n cijfu c h i n h
ve P h a n Boi C h a u v a p h o n g t r a o Dong
D u dr N h a t B a n tU nhOfng n a m 1960 d e n
n a y (2013)
Sau Chien tranh the gidi lan thfl Hai, do
nhiing khd khan cua tinh hinh trong nfldc
nen van de thu thap nguon tai lieu nghien
cflu ve Viet Nam cung nhfl khu vflc Dong
Nam A gap kho khan, ban che nha't dinh.
Phai den nam 1960, tren nen tang cua mpt
so' nghien cflu nhd le trfldc 1945, dieu kien
tiep can tfl heu da co nen tren tap chi


Rghien cijru Ljeh 5i]r. so S j O l j
chuyen nganh da xua't hien nhflng bai viet
quan tam, nghien cflu ve Phan Bpi ChSu,
phong trao Dong Du.
Nam 1961, tac gia Tanigawa Yoshihiko
(13) trong bai viet "Chu nghia dan tpc Viet
Nam trfldc chien tranh the gidi l l n thfl

diin ra nhfl: Nguyin Thflc Canh (Tran Hflu
Cong), Lfldng Lap Nham (Lfldng Ngoc
Quyen), Nguyin Dien vao hpc d Chan Vo
hoc hi§u (Shinbu gakko) cdn Lfldng Nghi
Khanh thi vao Dong Van Thfl vien... Ben
canh mpt s6' bai vigt mang tinh cha't nghign

nha't"{m-'^n^:^m.mO)':iT hths^m eflu cu the tren thi cuo'n sach edn diem lai
± S ) dang tren Tap ehi Lugt vd Chinh tri, nhflng trfldc tac ciia Phan B6i Chau theo
s6' 27 (2-4), tfl trang 481-496 (14) da de cap nien bieu, nhfl: Tac pham Binh Tdy thu
de'n boat dong cua Phan Bpi Chau. Tac gia Bdc (1883), Luu Cdu huyet le tdn thU
Tanigawa sfl dung tai lieu Han Van nhu (1903), Viet Nam vong qudc su: (1906)....
Nhfl vay trong thap nien 60, va'n de Phan
Nguc trung thfl ban Han Van, tfl lieu tieng
Phap qua saeh cua Le Thanh Khoi, tai li§u Bpi Chau chu ye'u dfldc nghien cflu mpt each
Iflu trfl. Bai .vi§'t da neu cac diem chinh: Sfl khai quat, diem lai boat dpng chfnh eiing
phat sinh chu nghia dan tpc Viet Nam; gidi nhfl vai net ve cupc ddi boat dpng, nhflng tac
thieu ve hai nha each mang Phan Bpi phim ciia Phan Bpi Chau. Cac tac gia chfla
Chau, Phan Chu Trinh; hoat dpng cua di sau phan tich dpng cd cua phong trao va
npi dung tu tudng efla Phan Bpi Chau co
Phan Bpi Chau tfl sau nam 1909,..
Nam 1966, trong cudn "Viet Nam vong chuyen bien, thay doi ra sao. Nhflng phan
qudc sfl va mpt so' van de khac" (^ h"^At:|lSE ban che tren da dflpc cac tae gia thdi ki sau
Jill) do Nagaoka Shinjirou va Kawamoto (thap nien 70-90) bo sung.
Trong giai doan tfl nhiing nam 70 den
Kunie dich sang tieng Nhat co tap hdp them
mpt so' bai viet nghien eflu ve "Tieu sfl Phan eudi thap nien 90 cua the ki XX, da xuit
Bpi Chau - Cupe ddi va thdi dai" (Jiil^/hsED hien mot so' hoc gia chpn lUa va'n de Phan
i 0±Mt
mt) cua Kawamoto Kunie (15). Bdi Chau, phong trao Dong Du lam hfldng
Trong bai viet, tac gia da diem qua mpt so' nghien cflu chuyen sau cua minh, trong dd
nghien cflu ve Phan Bpi Chau d Viet Nam tigu bieu la Sakai Izumi i l # L^ f 5^ va
trong nhflng nam 1950-1960, co nhie tdi Shiraishi Masaya S 5 B -fe . Nam 1972, tac
cuo'n Lich sit Viet Nam can dgi do Tran Huy gia Sakai Izumi da dang bai "Phong trao
Lieu bien soan xua't ban nam 1958; hay bai da'u tranh chdng Phap d Viet Nam dau the
viet Bdn ve chu nghia yeu nUdc cua Nguyin ki XX - Tfl tudng va hoat dpng cua Phan Boi
Bite Sii dang tren Tap chf Nghiin citu Lich Chau" in tren Nguyet san Nghien ciiu A Phi

su", so 83 (thang 2-1966)... Phan quan trpng (17). Bai nghien cflu cua tac gia Sakai Izumi
trong bai vid't nay la nhflng gidi thieu chi da sii dung tfl lieu eua cac nha sfl hpe mien
tiet ti mi ve cupc ddi, sfl nghiep chd'ng Phap Ble va cd nhflng danh gia; Phan Bpi Chau la
cflu nfldc cua cu Phan Bpi Chau tfl cuo'i the ngfldi lanh dao hoat dpng giai phong dan toe
va doan ke't dan toe. Tuy nhien, tfl tudng cua
ki XIX cho de'n nam 1940.
Trong cuo'n sach tren, tac gia Nagaoka Phan Bpi Chau ve lien minh cong nong va
Shinjirou cflng cd bai "Ngudi Viet Nam d ehu nghia phan de con chUa ro rang.
]^tUO)X^)
Nhat Ban" (H ;$;IC Jj It § -i" i
Dd'i vdi nha nghien cflu Shiraishi
(16) da de cap tdi cac nhan vat nhfl Phan Masaya (eo the goi dng la nha Phan Boi
Bpi Chau, Cfldng De, nhiSng nhan vat dau Chau hpe d Nhat Ban) bdi lg Shiraishi
tien sang Nhat khi phong trao Dong Du Masaya da sfl dung nhieu ngudn tu lieu tfl


Rhimg nghien eflu ve Phan Boi Chau..
sach bao mien Bic, mien Nam, tfl ligu bang
tieng Phap, tu lieu sUu tam dflpc d Nhat
Ban de di sau nghien cflu tu tfldng cua
Phan Bpi Chau, nhflng boat dpng cu the
cua cu Phan Bpi Chau tren da't Nhat Ban.
Co the diem qua mot so'bai nghign cflu:
• Bai viet "Phan Bpi Chau va Nhat Ban"
(Phan Boi Chau and Japan) dUdc dang tren
Tap chi Nghien citu Bong Nam A, so' thang
12-1975, da de cap tdi nhflng van de nhU:
Vi sao mpt so' tri thflc Viet Nam nhfl
Nguygn Lp Trach, Nguygn Trfldng To,
Phan Bpi Chau da c6 nhflng nhan thflc ve

Nhat Ban; •\^ sao Phan Bpi Chau lai lua
chpn viec sang Nhat? Tfl tfldng cua Phan
Bpi Chau ve Nhat Ban da co thay ddi ra sao
(18)?
"Giao lilu gifla Phan Bpi Chau va eac
nha boat dpng cua tinh Van Nam trong thdi
k i a N h a t " ( i ^ B ^ ® 7 7 >• ? K - f - ? V ' ^ ( M - t
h) tmrn'-^l^MMt
(J)S^}^ -Tainichiki no
Phan Boi Chau (Betonamu) to yunanshou
katsudouka tono kouryu) dang trgn Ky yg'u
cua Trung tam nghign cflu Van hda Dong
Dfldng (Toyo Bunka) (trflc thupe Dai hpc
Tokyo), so 85, tfl trang 37-105 (nam 1981).
- Do'i saeh eua nha dUdng cue Nhat Phap
vdi phong trao Dong Du gdm p h i n 1 va 2 (:^

taikyo o megutte) (19). Bai viet da de cap
de'n nhflng npi dung cd ban nhU: Nguygn cd
vi sao phong trao Dong Du d Nhat Ban phai
cha'm dflt, xae dinh chd d, cupc song cua luu
hpc sinh thdi dilm cud'i nam 1908, d i u
1909; xung quanh eudn Hdi ngogi huyet
thU; Hoi tudng cua Phan Bpi Chau va tu
lieu cfla nha dUdng cue Nhat - Phap...
- Mpt bai nghien cflu khac co gia tri va
eung cap nhieu tfl lieu mdi cua tac gia
Shiraishi Masaya la "Thanh nien Viet Nam
luu hpe Nhat Ban - Phong trao Dong Du d
Nhat Ban thdi ki Meiji" (^ h t A W ^ ® B :^

® ^ - , B^ -^ ^ B :$: (c J5 It § m )® Jl KBetonamu seinen no nihon ryugaku
Meijiki nihon ni okeru touyuu undou) dang
tren Ky yeu cua Trung tam nghien cflu giao
due quo'c gia, so' 121 (thang 3 nam 1992), tfl
trang 39 de'n trang 57. Bai viet gom mot so'
npi dung chinh cd ban nhfl: Mue dieh cua
phong trao Dong Du, qua trinh hpc tap cua
thanh nign Viet Nam d Cha'n Vo hpc hieu
(Shimbu Gakkou), Tokyo Ddng Van thu
vien (Tokyo Dobun Shoin) va Tieu hpe Lich
Xuyen (d Tokyo) (Rekisen Shougakkou) trudng tieu hpe nay ra ddi tfl nam 1873.
Ne'u nhu thong tin ve Iflu hpc sinh Viet
Nam tham gia hoe d Cha'n Vo va Dong Van
thfl vien diidc d^ cap de'n trong mpt so' tfl
lieu trfldc do thi trong bai viet nay
Shiraishi Masaya da cung cap them danh
saeh mpt so' hpc sinh nhd tudi Viet Nam (9
ngudi) hpc tai tidu hoe nay nhu Tran Phuc
An, Tran Ngpc Thu, Hoang Van Ky, T r i n
Phflc Dinh, Tran Vi Hung... Dp tudi cfla cac
em dao dpng tfl 8 dg'n 11 tudi...

iS - Touyuu undou (Betonamu) o meguru
nichifutsu ryotokyoku no taiou). P h i n 1
dfldc dang tren tap chf efla Trfldng Dai hpe
Ngoai ngfl Osaka sd' 73 nam 1987 (tfl trang
111-140), p h i n 2 dflpc dang trgn luan tap
cua Dai hpe Thanh pho' Yokohama so' 40
(1), thang 3 nam 1989, tfl trang 249 de'n
trang 323.

Tren cP sd mdt sd bai nghien cflu cong bd'
- Nhflng ngay eudi cflng cua Phan Bpi nhd le tren, nam 1991, tac gia Shiraishi
Chau d Nhat - Sfl tha't bai efla phong trao Masaya da hoan thanh luan an vdi de tai vd"
Dong Du dau the ki XX ( S B 'K h ± A A ^ i S Phan Bpi Chau va phong trao Ddng Du.
Nam 1993, cuo'n sach "Phong trao dan tpc
o T- Zainichi Betonamujin Touyu undou no Viet Nam va quan he eua nd vdi Nhat Ban
shuuen - 1 - Phan Bpi Chau no kokkugai va chau A: Tfl tfldng Phan Bdi Chau ve each


30

Rghien cuu Ljeh sit. s6 9.2014

eung CO mdt so nha nghien cflu khac nghidn
eflu ve Phan Bdi Chau, phong trao Dong
Du. Co t h i ke de'n mpt sd tac gia nhfl
Kusunose Masaaki (21), Miyazawa Chihiro
(22), Imai Akio (23), Gotou Kinpei (24).
Thdng qua ndi dung eua mdt sd' bai nghign
cflu chflng tdi nhan thay h l u bet eae tae gia
chfl y tim hieu may va'n de cP ban sau: Tfl
tfldng cua Phan Bdi Chau khi d Nhat,
nhflng hoat ddng cd ban cua eac chi si Dong
Du tren da't Nhat, nhflng ly giai xoay
quanh sfl cham dflt eua phong trao Ddng
Du. Thanh cdng ldn nhat trong giai doan
nay la cae tac gia da khai thac va sfl dung
tdt nhieu ngudn tu lieu bang tie'ng Viet,
Phap, Anh va Nhat Ban.
Kd' thfla nhflng kd't qua nghien cflu ciia

eac tae gia d giai doan trudc, tfl nam 2000
den nam 2013 da co mot sd' cudn saeh, bai
:^mm$.o)w^m>^n.mt^i±^^}tm^ viet da dflpc cdng bd' nhu:
- Mpt so' eud'n sach dUpc x u i t ban trong
^ T" -) (20). De tai eua tac gia da de cap dg'n
md'i quan he Nhat Ban - Viet Nam trong thdi ki nay nhfl:
1. Mori Tsutaya: Mdt dng vua cud'i eiing
lich sfl theo tflng giai doan: thdi ki Meiji
cud'i the' ki XIX dg'n d i u the' ki XX, 1910- nfla dg'n tfl Viet Nam ^[-i- kh'^h 5fet t 9 1945. Trong giai doan eudi XIX de'n dau XO) "? 2. [• X y ^^ - do Nxb. Kadokawa
XX, Nguygn Tie'n Luc da trinh bay nhflng Bunko an hanh nam 2003. Cud'n sach cung
nhan thflc ve Nhat Ban cua gidi tri thflc ca'p nhflng tfl lieu mdi ve cudc ddi eua
Viet Nam thdng qua trUdng hdp Nguyen Ld Cfldng De. Tac gia vd'n la mpt dao dien
Trach, Nguygn Trfldng To, Phan Bpi Chau, phim tfl lieu nen cudn sach co nhflng phin
Phan Chu Trinh. Tren cd sd do tac gia di gid'ng nhfl kf su lich sii. Tae gia ed de'n gap
sau nghien cflu cac hoat dpng cu the cua ba Ando nariyuki - con nudi cua dng ba
Phan Bpi Chau tren da't Nhat Ban (sfl tie'p Ando Chie ngfldi sd'ng cung Cfldng Dd' trong
xuc, giflp dd eua cac chinh khach Nhat 10 nam cuo'i ddi.
2. Tanaka Tsutomu: Ve dep Dong Du
danh cho cu Phan Bpi Chau va phong trao
Ddng Du), boat dpng hpc tap cua Iflu hpc Nhat Vidt - Bf mat trong lich s^ ddc lap cua
sinh Viet Nam. Tac gia da khai thae dflPe Viet Nam - Ddng Du ciia Phan Bdi Chau va
nhieu tu lieu tai Trung tam sfl lieu cua Bp Thien Vu Ta Hy Thai Lang (Asaba
ngoai giao Nhat Ban. Cdng trinh nay md ra Sakitarou) a ^ H > X - O l l - ' ? i h t A 3 4 3i
mpt hfldng nghien cflu cu the: Nghien citu ^if 5 & ; l i m i * ( 7 7 VJK-r 5^3 0) 0)MM( h'vX
lich su" quan he gifla hai qud'c gia Nhat - -) (= B *(c ^^) mmtm^ii
m-:m (Nxb.
Viet thdi ki can dai.
Minh Thanh xa m fS. i±, 2010, 276 trang).
mang va the gi6i" (Kh t h^m'Mm
t B :^

• 7 •:/ 7 : 7 7 > • TK ' ( • ? V ^ ro^^,Sig t
>^ 9]- IS !al) dupe nha xuat ban if M ^ phat
hanh. Cudn sach nay nam 2000 da dupe
Nxb. Chinh tri Qud'c gia in (gdm hai tap).
Cuo'n sach la tai lieu tham khao quy bau cho
nhflng ai nghign cflu ve tu tudng cua Phan
Bdi Chau. Cudn saeh vdi khd'i Ifldng sfl lidu
kha phong phfl bing tie'ng Viet, tieng Phap,
Anh va tid'ng Nhat. Tac gia da khai thac
nhieu tfl lidu gdc va mdi, eo gia tri.
Trong thap nien 90, tai Nhat Ban cd mpt
nghidn cflu dang chfl y cua tae gia Nguyen
Tig'n Luc, ngfldi da hpc thac si, lam nghien
cflu sinh tai Dai hpc Hiroshima tfl nam
1992 de'n nam 1998. De tai luan an ciia tae
gia la "Nghien eflu lich sfl quan he Nhat
Ban - Viet Nam tfl thdi ki Meiji den Chien
tranh Thai Binh Dfldng 1945" (r<. h f L . B

Ben canh mdt sd' tae gia ke tren, tai
Nhat Ban giai doan 70-90 cua the ki XX

Cud'n sach gdm 3 p h i n , trong do phan 1 tap
hpp nhflng cau chuyen lieh sfl xoay quanh


RhuTig nghien euu ve Phan Boi Chau...
Phan Bdi Chau va Asaba Sakitarou; p h i n 2
CO nhic tdi cudc gap gd gifla Phan Bdi Chau
va Dai Oi Trpng Tin, td chfle Viet Nam

quang phuc hpi; phan 3 de cap tdi gia dinh
cua bae si Asaba Sakitarou va mdi quan he
hflu hao Nhat-Viet.
3. Shiraishi Masaya: Sfl hfldng t6i Nhat
Ban eua ngudi anh hflng Phan Bdi Chau va
hoang than Cudng Dd B :^^ ft ? U t ^^ h:^ i,

31

4. Nam 2005, tai Nhat Ban nhan dip ki
niem 100 nam phong trao Ddng Du eflng da
CO mpt sd' cupc hpi thao dupc td chflc va cae
tac gia da cong bd' nhflng bai vid't ve van de
nay nhu: T r i n Dfle Thanh Phong: Ky Ngoai
Hau Cudng De va phong trao Ddng Du; Dd
Thdng Minh: Hoat ddng Dong Du d Nhat
Ban; Momoki Shiro: Phong trao Ddng Du
trong lieh sfl ehau A va the' gidi...
Nhu vay, co the thay trong vdng hdn 10
o^mtm^.77 yt^^-^^'Ototy-^
(15 ^ft^b rorfe|BI"-*D§7 V7
0)jS.mn^, nam dau cua thg' ki XXI, va'n de Phan Bpi
Chau, phong trao Ddng Du va mdi quan he
Nxb. Thai Lflu Xa ^ ji^ i4, 2012.
- Mdt so' bai nghidn cflu edng bd' trong hflu hao Nhat-Viet van nhan dUde sfl quan
tam, tigp tuc nghien cflu cua mdt sd hoc gia
thdi ki nay:
1. Tae gia Miyazawa Chihiro da eo mdt Nhat Ban. Cac tac gia da md rdng hudng
loat bai viet ve thdi ki Cudng De quay trd nghidn eflu: Hoat ddng chd'ng Phap cua chi
lai Nhat Ban tfl nam 1915-1951. Tae gia si Ddng Du sau khi luu hpc sinh Viet Nam

cung ca'p mdt so' tu lieu mdi ve cac hoat hi true xua't khdi Nhat Ban hdi d i u nam
ddng ygu nfldc chd'ng Phap cua Cfldng De 1909. Cung cap nhflng tU lieu mdi ve cupc
trong giai doan ngin mang tinh tich cue sd'ng cua CuPng De, Tran Phuc An d Nhat
(1919-1926) (25). Nam 2013, Miyazawa sau khi phong trao Ddng Du tan ra (26).
4. Mot vai n h a n xet
Chihiro da edng bd bai vig't trgn Tap ehi
Thii nhdt, Nhat Ban da c6 vi tri quan
Nghien cOu chdu A, sd 15, tfl trang 460trpng
trong viee xuat ban, truyen ba cac tac
491, ve bflc thfl cua Cfldng De gfli Phan
Chu Trinh 0 t y T(D7 ^ y • fj.':?fyU pham cua Phan Bdi Chau ve Viet Nam
trong thdi ki Ddng Du (1905-1909).
Thit hai, tai Nhat Ban mdt sd' edng
2. Oita Yoshiharu: Diem gap gd gifla
trinh, tac pham tieu bieu eua Phan Bdi
Asaba Sakitarou va 100 nam phong trao
Chau, chf si tham gia Ddng Du dUdc djch
Ddng Du cua Viet Nam (Kousaten Asaba
thuat sang tieng Nhat. Dieu nay giup cho
Sakitarou to BetonamuTouyuu Undou 100
viec nghign cflu tim hieu ve cupe ddi, boat
shuunen(x#^.;S^i4#:tajit
^\'thMm ddng cua cu Phan, phong trao Ddng Du
M M 100 Ji ^ ) . Bai viet dang trdn Tap chi dupc tiep can dg dang hdn.
Kyousai to houken, so 47 (8), thang 8-2005
Thit ba, tai Nhat Ban tfl nhflng nam 30 tfl trang 8 den trang 11.
40 cua the' ki XX da cd nhflng cud'n sach
3. Imai Akio cung cd bai viet Thdi ki viet ve Phan Bdi Chau, Cudng De, phong
Phan Bdi Chau 5 Nhat Ban va su hinh trao van dpng dpc lap dan tdc eua chi si An
thanh tfl tfldng (Phan Boi Chau no nihon Nam. Day dUdc xem la nhflng nghien cflu

taizai keiken to sono shisoukeisei - 7 7 ^ • sdm nha't va tao dieu kien cho nhflng
j K - f - ^ V ^ O B :$:;•§ e ^ i l t - f © S S B nghidn cflu giai doan sau.
IS). Bai viet dang trgn Tap ehi Nghien citu
Thii tu, thdi ki phat trien manh me va
D6ng Nam A eua Trfldng Dai hpc Ngoai dat nhieu thanh tflu trong nghign cflu chu
ngfl Tokyo, sd 11-2006, trang 80 - 86.
de nay d Nhat la nhflng nam 70-90 eua the


Rghien cflu Ljeh si. 5o9-2Q14
ki XX. Giai doan nay nhieu tfl lieu gd'c d quan ve phong trao, ly giai eu the ly do
Nhat ve Phan Bdi Chau, Dong Du dfldc cac thay ddi con dfldng cflu nfldc ciia Phan Boi
nha nghien eflu khai thac. Khuynh hfldng Chau (cuo'n sach efla Shiraishi Masaya ve tfl
cua cac de tai la: Hoat ddng cua Phan Bdi tudng Phan Bdi Chau)... Tuy nhien, tren cd
Chau tai Nhat, hpc tap cua thanh nien sd khao sat trdn chflng toi nhan tha'y d Nhat
Ddng Du tai Nhat, ehuyen bie'n trong nhan "nhflng tfl lieu ve" boat dpng Ddng Du d Bic
thflc tu tfldng eua Phan Bdi Chau. Tren cd Ky, Nam Ky, Trung Ky; sfl ddng gop trd giflp
sd nhflng nghidn cflu trdn, mdt so' tac gia da tfl trong nfldc dd'i vdi du hpc sinh cdn chfla
gan van de vdi hfldng nghien cflu lich sfl dflde de cap nhieu. Ngoai ra trong qua trinh
quan he Nhat - Viet (trudng hdp Nguydn Ddng du dien ra tai Nhat thi d Vidt Nam
Tidn Lflc). Sang deh giai doan sau nam gifla cac ca nhan tham gia, lanh dao Ddng
2000, mdt sd tac gia tid'p tuc nghien cflu md'i Du da CO md'i quan he qua lai vdi mpt sd'yeu
quan hg gifla Phan Bdi Chau vdi mdt sd' nhan cua Ddng Kinh Nghia Thuc nhu Sij
ngudi Nhat da giflp dS phong trao nhu bac sT kidn hai con cua cu Ludng Van Can la
Asaba Sakitarou, nhflng cau chuyen lich sfl LUdng Lap Nham va Ludng Nghi Khanh
gid mdi dUdc kd ve" md'i quan he nay. Ngoai sdm tham gia Ddng Du... Dd la nhflng van
ra, nhflng hoat dpng eua Cudng De sau nam de da dflpc dd" cap trong cac nghidn eflu t?ii
1909 cflng dupc quan tam va khai thac.
Viet Nam nhUng d Nhat thi va'n de" nay chfla
Nhu vay, thdng qua lich sfl nghidn cflu dupc xem xet, nghien cflu eu the.

va'n de Phan Bpi Chau, phong trao Ddng
Chung tdi hi vpng nhflng khoang trd'ng
Du d Nhat trong hdn 100 nam qua, chung tren se dupc nghien cflu va lam ro hdn b
tdi nhan tha'y, ben canh nhflng diem tich Nhat Ban de chflng minh cho mdi quan he
cue nhfl nhieu tU lieu mdi bdng tieng Nhdt qua lai khang kbit gifla Nhat Ban-Viet
ve phong trao, nhan vat tham gia phong Nam d thdi can dai thong qua hien tflpng
trao dupc cdng bd, nhflng hoat ddng cu thd' Ddng Du va cd the se la mdi quan he gifla
cua luu hpe sinh Viet Nam tren da't Nhat Dong Du - Ddng Kinh Nghia Thuc va mo
da dupe gidi thieu. Ddng thdi cac nha hinh Keio Gijyuku (Khanh Ong nghTa thuc)
nghien eflu cung ed nhflng danh gia khach trong budi dau hinh thanh.
CHU THICH
(1), (2). DSn theo Chuong Thau, Phan
Chdu todn tap, tap 6 chuyen tap "Tu

Boi

Duong tai Dai hoc Dai Bdc. Ong tflng cong tac tai

truyen",

Van Phong Bo ngoai giao Nhat Ban, nghien ciu

Nxb. Thuan Hoa - Trung tam Ngon ngQ Van hoa
Dong Tay, 2000, tr. 133, 147.

(5). Kawamoto Kunie sinh nam Showa thif 4

(3). Din theo Chuong Thau, Phan Boi Chdu todn
tap, tap 6. chuyen de "Tu truyen", sdd, tr. 150.
khao


tai

link

(1929) tai Tokyo, tot nghiep Khoa V^n tai Dai hgc
Keio. Tfl nam 1973, tac gia cong tac tai Trung tam

Ban Khuyen quo'c dan tu trO du hpc van co the
tham

chu yg'u ve hch su khu vUc Dong Nam A. ,

ngon ngii vSn hoa cua TrUOng Dai hoc Keio...

sau

(6). Goto Kinpei sinh nam 1926 6 Thanh pho

/>
Oita (tinh Oita). Nam 1952, tac gia tot nghiep

chau-khuyen-quoc-dan-tu-tro-du-hoc-van/

Traong Dai hoc Tokyo. Sau do, cong tac tai Dai hoc

(4). Nagaoka Shinjirou sinh nam Showa thit 5

Rikkyou den nam 1992 thi nghi hUu. Tac gia bgn


(1930) d Osaka va tflng tot nghiep Khoa Chinh tri

canh viec bien dich cuon Viet Nam nghia liet s&

hoc, chuyen nganh nghien ciiu sii hoc vung Nam

con CO mot so cong trinh khac co gia tri nhu "Nhat


R h u n g n g h i e n curu v e P h a n Boi Chau...
Ban trong long V i | t Nam" (Nihon no naka no

(Nxb. Heibonsha) pp. 256-282.

betonamu • B^O) IS i? O K h t A ) (xuat ban nSm

(17). Sakai Izumi Mi^l^-i

^^K

b f hiZ^ii

^

1979) Lich sii dau tranh cflu quoc cua Vi§t Nam '^

20 i^i^^momihm^.oyT >-7if-f--f v ^ r o s s

h + A ^ P


t

| i i # 5 E - Betonamu kyukoku kousou

shi... (xua't ban nSm 1975).

s

-h) ^

ISJ

fij r

vJ r

T

7

g * ^i^F

?EJ| 133, 1972. pp. 16-33. m ^-< \^ i- J^ H }3 It

(7). Utsumi Sanpachirou sinh n5m 1891 va mat

^ 20 Ifi: le

?J] m «


ivL iA

Wi '^•-

7 T

nam 1986. Tac gia tflng tfl't nghiep Khoa Ngoai
ngQ cua Tru6ng Dai hgc Tokyo.

Wij T)

(8). Noi dung ciia Tu truydn co the tham khao
trong cuon Phan Bgi Chdu nien biiu do ChUOng
Thau tap hdp.

^

n

->' i^ T

T

y

'J

:f3 m

%J 134, 1972, pp. 20-37.

(18). Bai nghien cilu nay co the tham khao tai
link

(9). H i c Long Hoi dUOc thlinh Ifiip nSm 1901
(Meiji thil 34) va la to chflc theo chu nghia chau A.
(10). D i n theo ban dich ciia tac gia Nguyin Tig'n
LUc in trong cuon '"NhOng hoqt dong ciia Phan Bgi

sau

/>0572951&type=pdf&lang=en&host=cinii&order_no
=&ppv_type=0&lang_sw=i&;no= 1389924686&cp=
(19). Bai vi^t dang tren Tap chi Nghien

cihi

Chdu a Nhat Bdn 1905-1909" (Nxb. Dgi hoc Quoc

lich si Bdng Phaang so'46 (2), p. 382-414, thang 9

gia Thanh pho Ho Chi Minh, 2008), tr. 207.

nam 1987. Co the tham khao toan van bai viet tgi

(11). Oiwa Makoto sinh nam 1900 mat nSm

link

sau


to-

1957, la mflt nha chinh tri hoc ciia Nh$t, xuat than

u. ac.jp/dspace/bitstream/2433/154193/l/jor046_2_3

5 Tokyo va tflng tot nghiep Khoa Lu|it hoc ciia

82.pdf

TrUdng Dai hoc De quo'c Kyoto. Tac gia chu yeu

(20). Luan an ciia tac gia Nguyin Tien Li^c co

nghien cflu qua trinh van dong dan toe cua cac

the tham khao tai link sau http.//ir.hb.hiroshima-

qu6c gia 3 khu viic Dong Nam A, Dong A.

u.ac.jp/metadb/up/diss/diss_ko 1951.pdf

(12). Theo Oiwa Makoto

^M^MM^^m.

(21). Tac gia Kusunose Masaaki c6 bai vifi't
"Chu nghia dan toe d Viet Nam dau thd' ki XX -

pp. 41-42.

(13). Tanigawa Yoshikiko sinh nam Taisho 14

Tracing hop Phan Boi Chau" (20 t&iffilOSHC fi It S

(1925) tai tinh Fukuoka va tflng day tai Dai hoc

^ h tA©t-V3 t u

Ryukyu, Dai hoc Hiroshima. Hudng nghien cHu chinh

7) dang tren Ki yeu cua Khoa Van hoc, TrUcfng Dai

ciia tac gia la van de dan toe 3 D3ng Nam A, phan tfch

hpc Hiroshima so 41, thang 12-1981 tii trang 164-

(14). Bai viet ciia tac gia Tanigawa Yoshihiko
the

dpc

tham

khao

tai

link

«Efc5*-D'tL


181. Bai viet de cap den cupc gap gS ciia Phan vdi

quan diem dan toe ve chieh tranh Viet Nam.

CO

X A - if

sau

LUdng Khai Sieu tren dat Nhat, tU tu6ng cua Phan
ve dan tpc, yeu n u d c .

/>
(22). Miyazawa Chihiro n&m 1994 co bai viet

8281005&type=pdf&lang=en&host=cinii&order_no

gidi thieu, binh luan ve cu6'n sach "Phong trao dan

=&ppv_type=0&lang_sw=&no=1389683295&cp=

toe Viet Nam va moi quan h? vdi Nhat Ban, chau

(15). Bai viet dUdc in trong cuoii ^ h t A t H SEflfe
(Nxb. Heibonsha), pp 223 - 255.
(16). Bai viet in trong cu6n M - t A t S S E i f e

A" cua Shiraishi Masaya, dang tren Tap chi

Nghien ciiu lich sii vd vdn hoa Bong Nam A. sd 23,
tr. 125-128
(Xem tiep trang

44)


Rghien curu Lieh si. sd 9.2Q14
mdi", in trong Quan he tpc ngUdi vd Phdt trien xn

(7). Vu Dinh Ldi - Bui Minh Dao - Vu Thi Hong.

hgi d Viet Nam hien nay, Nxb. Tong hdp Tp. Ho

Sd HOu vd sit dung ddt dai d cdc tinh Tdy Nguyen.

Chi Minh, 2010.

Nxb. Khoa hoc xa hoi, Hli Noi, 2000.
(8). Nguyin Van Minh, "Mot so' van de v l Tin

(5). Pham Quang Hoan. Mgt so'vd'n de ve quan
he toe ngUdi d Tdy Nguyen

trong thdi ky cong

nghiep hoa, hien dgi hoa vd hgi nhgp. Tap chi Viet

lanh 3 Tay Nguyen hien nay". Tap chi Ddn tgc hgc,
s6'4-2006.


Nam Khoa hgc xd hgi, so' 1-2014.

(9). Nguyin Van Minh, "Mot so' vS'n dl ve dao Tin

(6). Pham Quang Hoan. Quan hi tgc ngU(ti vd
khoi dgi dodn ke't ddn tgc d Tdy Nguyin hiin nay:

lanh trong c6ng dong ngUdi Hmong di cU tu do v^o TSy
Nguyen hien nay", Tap chi Ddn tgc hgc, so'5-2010.

Nhiing vd'n di vd gidi phdp. Tuyen tap bdo cdo hgi

(10). Ly Hanh Sdn, Ddi net ve dgng thdi t6n

nghi srf kit gida ky chiiOng trinh Tdy Nguyen 3. Ha

gido d iinh Dac Nong hiin nay. Tap chi Ddn tgc

Noi, 2014-

hgc, so 3-2013.

NHQNG NGHIEN CIKU VE PHAN BOI CHAU VA PHONG TRAO DONG DU..

(Tiep theo trang 33}
(23). Imai Akio vfii bai vi§'t "Ban ve chii nghia
xa hoi cua Phan Bgi Chau"
ni ^


±

g

Qyy't\^-J-\>'^<J>

J 5 tf> C o XJ dang tren Ky yeu

(25), Bai viet ciia Miyazawa Chihiro dang tr&n
Tap chi ciia Hiep hgi Sii hoc va xa hSi Nhat Ban so
24, thang 10-2005. Link tom tat ciia bai vi^'t co the

Nghien ciiu vSn boa va khu vUc ciia trUclng Dai

tham

hoc ngoai ngii Tokyo so' 45, 1992, pp. 237 - 250.

jp/els/110004765216.pdf?id=ARTOOO

Link

bai

vie't

c6

the


doc

tai

s ac jp/handle/10108/23560

khao

tai

750748 l&type=pdf&Iang=en&host=cinii&order_no
=&pp v_type=0&lang_sw=&no= 1390195589&cp=

va "Tu tiiSng cua Phan Bgi Chau trong thcJi gian 6

Va bai viet ve Tu tu5ng, h a n h dgng ciia Cu&ng

H u e " ( 7 I B # < ^ f f l 7 7 > • J}^"-f-?^ • ^ r o . S g )

De sau khi quay trS lai Nhat Ban {S3fc B ^ffl '^ h t

dang tren Ky yeu Nghien cflu Van hoa va Khu vUc
cua Trudng Dai hgc Ngoai ngQ Tokyo so' 54, nam
1997.

PP

61-72.

Link


bai

bao

http.7/repository.tufs.ac.ip/handle/10108/23651
^Oi K \- f i^d

t if

U ) dang tren cuo'n Vara hoa vd xd hgi Viet

Nam so 5-6 (2005), pp. 115-150.

(24). ^ S K l ¥ Gotou Kinpei trong cuon Nihon
no naka no Betonamu {B^(D

©>tl£tl!I?l:miSSi(lE(K^© 0 :i->f rosig

L

(26). Noi dung ciia van de nay dUdc tac gia
Miyazawa Chihiro dang tren ca tap chi tai Nhat

^ T Hi fiS tt) xuat ban nam 1979 da danh hdn 40

Ban (da dSn 6 tren) va tai Hgi thao ki niem 100

trang (tfl trang 41 den trang 84) viet ve phong trao


nam phong trao Dong Du tai Ha Ngi (nam 2005),

iiiu hoc cua thanh nien Vi§t Nam dau the ki XX.

tac gia cung co bai "Hoat dgng chS'ng Phap cua

Trong do da nhac t6i qua trinh diin ra ciia phong

nguoi Viet Nam tai Nhat Ban sau khi phong trao

trao Dong Du, sU can thiep ctia nha dUOng cue

tan ra) (Quan he VSn boa va giao due Viet Nam -

Phap Nhat, nhflng lUu hgc sinh sot lai '6 Nhat khi

Nhat Ban - 100 nSm phong trao Dong Du), Nxb.

phong trao tan ra.

Dai hoc Quoc gia Ha Ngi, 2005, tr. 208 - 211.



×