LÀNG NGHỀ VÙNG ĐỒNG BẰNG SÔNG HỒNG TỪ CỘI NGUỒN VÀ TRONG THỜI KỲ ĐỔI MỚI HIỆN NAY

LfiNG NGH€ VUNG DONG B^NG SONG HONG
TOr COI NGUON vn T R O N G THdl KV DOI Mdl HICN NflV

LUU THI TUY^T VAN'

T

fl ldu nay nghien cflu ve lang nghd"
Ik di t&i dupc quan tdm rd't nhi^u
trdn sdch vd, bao chi va da dUdc de cap kha
phong phu, sau sSc, nhung trong nhflng
nSm vfla qua, h^u nhfl nhidV ke't qua
nghidn cflu cung mdi chi thidn ve tinh
hinh cv the va vdn thie'u mdt gdc nhin
todn di$n. Bdi vi nghien cflu ve ldng nghe",
nhd't thid't phai nghidn cflu ldng trUdc he't
rdi dg'n nghe. Nd'u chi nghidn cflu nghe thi
ch^c chan la chfla d l y du. Thie't chd' lang
xd c l n du^c nghien cflu d day de thd'y mdi
quan h$ hflu cd thUc sU gan bd cua lang xa
vdi n g h i ndng va nghe thu cdng. Ndi gon
lai, mud'n nghien cflu nghe trong ldng
nghd" thi ddng thdi phai nghien cflu trUdc
hd't Id thiet che* ldng xd vd ndng nghidp d
cac ldng xd dd.
Danh tfl ldng cd le da xud!t hien kha sdm
trong lich sii Vidt Nam. Dd'n thdi Bde thuoc,
nUdc ta lai chia thdnh qudn, huydn va
hUdng, xa. Thdi doc lap tU chu, tfl ho Khuc
da cd cac dun vi: Id, phu, chau, giap vd xd.
Thdi Dinh - Le cd dao thay cho Id. Thdi Ly Trin ldp lai Id va hUdng. Thdi Ld cd trdn

thay cho Id. Thdi Nguyin cd tinh, huydn, xa,
trong xd cd thdn, giap, xdm. Trong ngfl tfl
Han Vi?t dfldc dung chfnh thflc tfl xfla den
• TS. Vi^n Sfl hoc

tdn niia d i u the' ky XX nUdc ta chi cd chfl xa,
chfl khdng cd chfl ldng. Chfl Ndm dfldc dung
phd' bid'n tfl the' ky XIII, phat trid'n manh til
the ky XVIH-XIX. Trong ngfl tfl Ndm c6 til
ldng, nhung khdng ro xu^t hidn vdo thdi
nao. Cd '^ kie'n cho rdng chfl ldng cd mdt tren
vdn bia thdi Ly - Trin. 6 nfla cudi th^ ky
XX, trong khi vdn khdng cd chfl ldng vd chi
cd chfl xd trdn vdn til Han Vi$t thi trdn vdn
ban chfl Qud'c ngfl (dflng phd' bid'n tfl cu6i
thd'ky XX) da xud't hi$n chfl ldng.
Nhan dan ta da goi cdc ddn vi cfl trfl nh6
d ndng thdn la ldng, thon, xom tfl rd't ldu, C6
the gia dinh rang vao d i u thdi Bde thuge,
nhflng tfl: ke, chid"ng, cha da dfli?c thay th^
bdng mdt tfl thd'ng nhd't chi chung Id lAng,
roi dUdc ngfl tU Han 'Vi$t ghi la xd (1).
Cung cd thi dodn dinh rdng chfl ldng da
dfldc nhan dan ndi dd'n trflde khi dfldc phan
dnh vao chfl Ndm vd chfl Quoc ngfl. Nhflng
du sao chfl lang cung khdng dUdc dung
ngay tfl buoi d i u dflng nflde.
Tuy ra ddi mudn hdn nhflng khai niem
ldng v i n la tfl chi chung cho cac cpng ddng
cu dan ddng bdng sdng Hdng ngUpc vi cdi

nguon cung nhU xudi theo ddng lich sfl vl
sau. Cac cdng dong cU ddn ndy rd rdng Id
chu nhdn cua nd"n ndng nghi$p Ifla nUdc,


Lang ngh^ vimg d6ng bang sdng ^ n g . . .
cua nen vdn minh sdng Hdng cdi ngudn dan
tdc. Khi chinh phuc ea mot vung chau tho
rdng ldn vdi nhieu bai dd't b6i mdu md ven
sdng, ven biln, cdc cu dan ndi ddy phai hdp
Iflc vd hinh thanh nhiing cdng ddng ngUdi
hodc theo ddng ho, hodc theo tin ngudng,
hay theo phong tuc tdp quan,... NhQng
cpng dong ndy mdi ngdy mdt phdt trien
ddng dao va phan ra nhfl phan chia te bao
thdnh cac te' bao nhd theo cd'p 80* nhan. Sfl
phdt trien ndy khdng chi v l so lfldng md v l
ea chd't lupng, tfle Id v l mdt cd'u true t h i
chd' vd ddi song. Moi mot t l bdo la mdt ddn
vi ddc l^p cd bd mdy quan ly, cd lu^t Id
song, cd each thflc dl lao dong san xud^t, dn
chia cdng bdng, d l sd'ng theo phong tuc tdp
qudn tin ngUdng... Nhflng ddn vi dd cd tinh
ddc ldp tfl quan, tfl cung tU cd^p nhung
khdng cd ldp md ed lidn hd vdi cdc ddn vi
khac do ydu clu cua san xud't hodc vi quan
h$ hp hdng than tdc... hay do ydu eiu tu vd
trflde sfl xdm Iflpe ciia edc t h i lfle ngoai iai.
NhiJng ddn vi nhfl t h i sau ndy goi la lang.
d t h i ky XIX, nhilu ldng hpp thanh xd,

trong ldng edn giap vd xdm. Td't ca deu
eflng mdt n g h i la khai phd dd't dai de trong
Ifla, hoa mdu va chan nudi, hodc ddnh cd vi
sdng rd!t nhilu vd bidn bd kha dai. NhUng
mud'n san xud't dUdc, du Id trdng lua hay
chan nudi, ddnh ca... thi phai cd cdng cu
san xud't. Thd' Id ngudi ta phai tU bang bdn
tay vd khdi de cua minh sang tao ra cac loai
cdng cu tfl thd sd tdi hodn thidn hdn. Vdy Id •
cdc ndng ddn cung la cdc thd thu cdng eho
chinh minh. Tu lidu san xud't cd ban cua
ldng xa ndng nghidp Id rudng dd't. Rupng
dd't ldng xa ludn thudc quyin sd hflu cua
t^p t h i cdng dong, sau bi nhd nUdc chd'p
chie'm va giao l^i cho lang xa cd quyen sii
dung. Rudng tfl hflu luc d i u rd't it nhUng
mai sau ndy mdi nhieu hdn. Cac xa dan
dupc bd mdy quan ly xa thdn chia rudng
cdng dinh k;^ ng^n han ndi chung Id 3 ndm

mdt lin, roi dflpc thu hoi de lai chia tid'p.
Che do nay dUdc nha nflde ung hd vd budc
cac xa thdn phai thuc hidn theo ludt dinh
cua nha nflde. Che' dd edng dien edng thd'
dflpc thflc thi ch^t che vd gdt gao d cae ldng
xa ddng b^ng sdng Hong. Xd dan ddng dao
ldm ndng nghidp phu thudc rd't chat vdo
che dp ehia rupng ndy. Dd la sfl gan bd
quyen ldi mdu thit nhd't ciia hp vdi ldng xa.
No edt chat xd ddn vao ldng qud eua hp.

Chflng ndo chd' dp rudng dd't edng ldng xa
edn dfldc duy tri thflc hidn thi ehflng dd v l n
edn eae xd thdn. Cho dd'n gifla t h i ky XIX
che dp rudng dd't ndy vdn edn dflpe thfle thi
tri^t de trong ndng thdn ddng bdng sdng
Hong. Sau dd chinh quyin thupc dia Phap
ke ca Nam trilu lai tid'p tuc cho cac bd mdy
quan ly' ldng xa Bde Ky ra sflc thuc hien nd
mdt cdch rdng rai de'n gifla the' ky XX. Dd
chinh Id vi ban than ldi ich thong tri cua
thflc ddn (2). Trong thfle t i e d mdt soit ldng
ehia rudng edng vdi mdt thdi han ldu ddi
hdn (6 ndm hodc nhilu hdn) thdm chi chia
mdt lan vinh viln (3). Dd Id nhflng ldng ed
qua it rudng cdng hodc hdu nhu dai bd
phdn xd ddn kid'm sd'ng td't hdn nhd ldm
n g h i tilu thii cdng nghidp (TTCN). Chinh
vi sfl bao lflu lien tuc chd' dd cdng diln edng
thd' ma cac ldng xd cung ton tai vd duy tri
ldu dai. Tfl tinh hinh tren cd the xet thd'y
rdng chflng ndo cdn chd' dd sd hflu tdp thd
hay cdng cdng ve rudng dd't, thi chfliig dd
xa dan cdn tiep tuc bam chat ld'y ldng xa
cua minh, va ldng xd cdn hipn didn trong
vung chau thd' sdng Hdng.
Ldng cdn thi ndng nghidp vd thu cdng
nghiep cdn. Ngfldi ndng dan ludn la thp thu
edng ciia chfnh minh. NhUng eung vdi sfl
phdt trien lich sii, do tay n g h i d ddu dd ndi
trdi hdn, do cd phfldng phdp san xudt hdp

ly vd lam ra nhieu thdnh phdm hdn, do ed
Uu thd' tiep cdn nhieu nguydn vdt lidu tdt
va san cd hdn, do dieu ki^n phUdng tipn


36
giao thdng chuydn chd thudn tien hdn... thi
mdt ad thd thii cdng ldng nao do khdng ehi
san xudt cho nhu cau ban than hay ciia
Idng minh, ma cdn cung cd'p san pham bid'n
thdnh hdng hda eho ca vflng, ca tinh, ca
nudc... thdng qua chd dia phUdng, chd d
nhilu dia phfldng khdc, chp d kinh dd...
Mdi ldng cd the cd 1 n g h i nd'i tid'ng hodc
nhilu nghe khdc nhau ciing nd'i tiing trdn
thi trfldng. Dd chinh Id cdc ldng nghe. Vdy
ldng nghi Id nhCtng ldng co nghe tieu thd
cdng nghidp sdn xudt ra cdc sdn phdm
hdng hda phuc vu nhu cdu cua ddng ddo
nhdn ddn khap ncti, hogc ndi tii'ng ve
nhiing chdt liiOng riing bi$t cua hdng hoa
bdn ra. Thd thii cdng trong ldng cd the it, cd
t h i nhieu, thdi gian san xud't cung cd the it
cd t h i nhilu. Nhflng dilu quye't dinh la san
phdm tilu thii cdng nghipp eua ldng phai la
hdng hda ban trdn thi trUdng rdng rdi.
NhQng ldng nghe nhu t h i dd ton tai tfl rd't
ldu ddi d ddng bdng sdng Hong, dd di vdo
nhieu edu ngan ngfl, ea dao ddn gian, vd
vdn chfldng thd phu eiia nhieu vdn thi hdo

danh tid'ng mpi thdi deii nhU:
Linh hoa Yen Thdi, do gdm Bdt Trdng,
Tha vdng Dinh Cong, thd dong Ngd Xd.
Hay tuyet tdc vinh td* nfl tranh Ddng Hd:
Hoi bao nhiiu tuoi hdi cd mtnh,
Chi cUng xinh md em cUng xinh.
Ddi Ilia nhii in td gid'y trdng,
Nghin ndm con mdi cdi xudn xanh.
Dudi thdi cdn d^i (1858-1945), cdc lang
nghe tdng them v l mpi m^t (so nghe, 36
thp, sd ldng, cdng cu cai tien...) nhflng ve
81^ phat tridn tfl than thi h i u nhU khdng cd
bie'n chuyen gi. Tieu thii edng nghiep vln
gin vdi ndng nghipp, ndng thdn. Bdi dd Id y
dinh ciia chinh quyen thudc dia. Id su bao
lflu cac thilt c h l ldng xd gdn vdi ndng
nghidp, giai quyd't nan thfla ddn d ddng
bing Bde Ky, tranh tinh trang vd san hda

Rghien cuu Ljch sir, sg 2.2015
ndng dan de duy tri mdt nen edng, ndng
nghidp kdm phat trien. Mot ndng thdn
nghdo nan lac hdu, bfln lly nUdc dpng, vdi
bao hu tuc te nan xd'u xa dd dUpc phan dnh
d^m ndt vd sau sdc tren vdn chfldng bao chi
dfldng thdi. Mdt tac gia nudc ngodi da phai
vid't nen cud'n saeh: "Ddng DflOng cd'p cflu"
(Indochine S.O.S.). Hai lanh tu Dang Cdng
san Ddng Dfldng vdi but danh Qua Ninh vd
Van Dinh da eho ra mdt ddc gia cud'n sach

noi tid'ng "Va'n de dan cdy". \ ^ vdy edc ldng
ndng nghidp, cac lang n g h i ehi cd t h i thay
dd'i vd tid'n triln khi ed mdt eudc each mang
ddn tdc dan chu tridt dd diln ra. Vd qua
thflc Cdch mang thdng Tdm ndm 1945 da
nd ra thdng ldi tren todn qudc. Tuy nhidn,
ngay sau khi chinh quyin Viet Nam Dan
chu Cdng hda mdi xay dflng khdng lau, Vipt
Nam lai phai tien hanh eudc khang chie'n
chdng thfle ddn Phap 9 ndm gian khd' 19451954. Trong bdi canh dd, cdc ldng nghi
vung ddng bdng sdng Hong vdn dfldc duy
tri san xud't de phuc v^ hdng hda tidu dung
cho nhan dan vd khdng chid'n.
Tfl nam 1954 cho dd'n ndm 1989, eac
lang nghe ddng bang sdng Hong phat trien
trong cd che' ke hoach hda tdp trung ciia
miln Bde. Trfl ba ndm trong thdi ky khoi
phuc kinh te (1955-1957), vdi ehu trfldng
phat triln kinh t l nhilu thdnh phan ciia
Nhd nudc, cdc ldng n g h i phat t n l n theo
phfldng thflc ca t h i , tu san, tU tidu va mdt
phln tieu thu eho thfldng nghidp quoc
doanh. Tfl nam 1958 trd di, ldng n g h i phat
trien trong khudn khd' cdc hinh thflc tdp
t h i nhfl hpp tac xa tieu - thu cdng nghipp,
td san xud't... Day cung chinh Id thdi gian
ma lUc lupng san xud't trong cdc lang nghi
bi bd hep. Nhieu ldng nghe bi mai mdt,
nhilu nghe nhan bd nghi. Sau Nghi quyd't
6 (Khda IV) cua Dang vdi hai Nghi quyet vl

cdng nghidp dia phUdng vd v l phdn phoi
lflu thdng, nhdm thuc dly san xud't hang


Lbng nghe vung ddng bang sQng Ijgng...
hda tidu dung vd xda bd tinh trang "cd'm
chd ngdn song" do cd che ke' hoaeh hda sinh
ra, tinh hinh ed thay dd'i hdn nhUng vdn
chua dli de giai phdng hoan todn sflc san
xud't cua cac lang nghi. Phai tfl ndm 1989
trd di, khi chinh sdch kinh td' nhieu thanh
p h l n thfle sfl phdt huy tac dung va sfl giai
the eiia ed quan quan ly ngdnh doc ciia
ngdnh tilu - thii cdng nghiep Id Lidn hidp
xd Tilu - thii cdng nghipp Trung UOng thi
lUc lupng san xud't d eae lang nghi ndi
chung vd d dong bdng sdng Hdng ndi ridng
mdi thflc sfl dflpc giai phdng.
Tfl sau ndm 1975, tinh hinh kinh te,
chinh tri trong nUde cd nhilu bid'n ddng vdi
ca thudn ldi vd khd khdn da anh hfldng dd'n
sfl phat trien cua cdc ldng nghi. Ngudn
vidn trd ciia cac nflde xd hpi chii nghia bi
cat giam, My bao vdy cd'm vdn, Ifldng thue,
hang hda tieu dung thie'u thon nghiem
trpng. Cflng vdi nhflng khd khdn trdn, ca
nUdc lai phai dli phd vdi hai cudc chid'n
tranh bien gidi phia Bde vd phia Tdy Nam.
Su sai Ilm ldn trong linh vUc phdn phdi lUu
thdng vd cudc dilu chinh gid - Ifldng - tien

ndm 1985 dd khie'n dd't nudc rdi hodn todn
vdo khiing hoang kinh te' - xa hdi, lam phat
3 con s^... Trong ndng nghidp, cd Chi thi
100-CT/TW (13-1-1981) ciia Ban Bi thu
Trung Udng v l cai tid'n edng tac khoan "md
rdng khoan san p h i m dd'n nhdm lao ddng
va ngUdi lao ddng" trong hdp tac xa ndng
nghidp. Vd de'n ngdy 5-4-1988, Bd Chinh tri
Trung fldng Dang lai ra Nghi quye't "Ve
dd'i mdi quan ly kinh te' ndng nghidp"
thudng gpi la Nghi quyd't 10 hoac "khodn
hd" da thay dd'i chd' dd khoan phu hdp vdi
nguydn vpng ciia ndng dan. Sau dd, Ludt
Dd't dai ndm 1993 da quy dinh thdi han sfl
dung rudng dd't ddl vdi dd't canh tdc nong
nghidp Id 20 ndm vd dd't ldm nghidp Id 50
nam (tfl nam 2013 dd't ndng nghidp cung Id
50 ndm) da ldm cho ndng ddn yen tdm canh

37
tae vd d i u tu trdn manh rudng cua minh.
Nhd dd, san Iflpng Ifldng thflc ngdy mdt
tdng. Vidt Nam tfl mdt nflde nhdp k h i u
lUdng thUc da trd thdnh nflde xud't khdu
gao dflng thfl 3 the' gidi chi sau An Do vd
Thai Lan.
Mac du hinh thflc sd hflu cua n i n kinh
td' ed su thay doi nhUng t h i l t e h i ldng xa,
lang n g h i vdn h i u nhfl dflpe gifl nguydn
ven. Tinh ldng nghia xdm, sfl tfldng thdn,

tUdng ai trong cpng ddng ldng xa ndm
trong ed e h i tdp t h i hda d ndng thdn chinh la sfle manh to ldn, hdu phfldng vflng
chdc ve vdt chd't vd tinh t h i n gdp p h l n
quan trpng vdo thdng lpi cua cudc khdng
chid'n cho'ng My, cflu nflde va sau ndy Id
trong phat trien kinh td', xa hdi d ndng
thdn. Trong n i n kinh te thi trUdng hipn
nay, ddi lfle cd su gian each nhflng v l cd
ban yd'u to' lang va ldng nghe v l n k i t dinh
bin chat.
Trong dieu kien thdi han sit dung rudng
dd't Id 20 ndm hay 50 ndm, ngUdi ndng ddn
kieni thd thii cdng da dflng trflde mdt sfl
lua chpn dflt khoat ho^c chi ldm nghi ndng,
hoac chi ldm thp TTCN. Dd Id cd hdi tdch
bidt, hay phan cdng lao dpng xd hpi gifla
ndng nghidp vdi TTCN. V4y thi edc ldng
nghe se ra sao? Cdc ldng nghi cung dflng
trudc sfl Ifla chpn d'y. Tuy nhidn vdo thdi
dilm trUdc vd sau thdp nidn 90 t h i ky XX,
khi san xud't TTCN khd khdn, ngUdi thd
thu cdng da quay v l vdi san xud't ndng
nghidp. Nguyen nhdn chfnh la do trudc dd
vdn d l Ifldng thflc d Vi$t Nam luon ludn bi
thid'u hut, ngudi thp thii edng cln d'n dinh
bfla dn eua ban thdn vd gia dinh hp.
Khoang tfl gifla thdp nidn 90 trd di, khi vd'n
de an ninh Ifldng thflc qudc gia da ro rdng
dfldc giai quylt, cdc ldng nghi da d i n d i n
tdch khdi ndng nghidp 5 nhilu mfle dp khdc

nhau. Ngudi ta da cd thd bdn quyin sfl
dung rudng dd't ldm vo'n d i u tU eho nghe


38

Rghien cflu Lich siV. s6 2.2015

tieu - thu edng nghiep. Dilu nay cung de quyen sfl dung rudng dd't ldu ddi vd khdng
thdy vi ldm ndng nghidp khdng hieu qua, Id thudc qua nhilu vdo nd nfla, ke ea vdi
khdng dii song, gia ca lua gao khdng cao, ndng nghidp. Dd la ly do sdu xa eua cau ndi
trong khi ldm nganh n g h i TTCN cd ddi thdi ky g i n day trong ndng thdn nhfl "Bd
sdng khdm khd hdn. Trong lich sfl da tiing rudng chfl khdng bo nghi"... Cdu ndi ndy
xay ra hidn tUpng dd ma d tren da d l cdp, nhu mdt k h i u hidu chi ra sU Ifla ehpn cuoi
nhu ldng Van Phue thdi cdn dai. NgUdi ta eung cua ndng dan dong b i n g sdng Hdng Id
khdng e i n din manh rudng cdng cua ldng quyet di theo cdc ngdnh n g h i hdn Id lam
chia eho dl tdp t n m g vao n g h i ddt kid'm ndng nghidp nhUng v l n duy tri thilt chl
sing td't hon. Nhifng n l u n i n ndng nghidp ldng xa. Dd Id con dfldng phdt trien mdi tU
dfldc hi$n dai hda, ndng sudt vd chd't lfldng than eua cac lang n g h i dong bdng sdng
san phim tdng, thu nhdp cua nong dan Hong d i u t h i ky XXI. Con dUdng ndy c6
ngdy edng cao, thdm chf gidu ed ldn, thi khia canh ndo dd gid'ng nhfl sfl hinh thanh
nhilu thp tilu - thu cdng nghidp sdn sdng eae hUdng trd'n d Trung Quo'c "Ly ndng bd't
Iy hUdng", cung gid'ng nhfl phong trdo "Moi
trd ve ldm ndng nghi$p. Chdc chdn rdng lpi
thdn mdt san phim" (one tambon one
fch kinh te ca nhan hay gia dinh ludn ludn
product) tai Thai Lan hay phong trao "Moi
Id nguydn do cd ban de ngUdi ta lua chpn
lang mdt san phim" (one village one
ngdnh nghi. Tuy nhidn nguyen nhdn cd

product) d Nhdt Ban. Tfl nam 2005, Vidt
ban khdng phai Id nguydn nhdn duy nhd't.
Nam eung cd d l an v l ChUdng trinh phdt
Trong mdt tinh hinh "de thd" d l lua ehpn
triln "Mdi ldng mdt nghd"" vdi muc dfch;
nhu tren thi nhiing nguydn nhdn thfl yeu
Tao ra phong trdo rdng k h l p ca nflde phat
lai trd thdnh quan trpng, th^m ehi quylt huy ldi thd', tilm nang cua eae dia phUdng
dinh. Ngodi rudng dd't thi ldng xd cdn bid't v l ngdnh n g h i ndng thdn; md rdng thi
bao mm quan hp rang bude khdc: ddng hp, trfldng tidu thu trong vd ngoai nUdc, thu
tfn ngfldng, tdn giao, phong tuc tdp qudn,... hut vd tao ra mdi hen ket chdt ehd hdn giiia
P h l n ldn cdc nhd nghidn cflu xd hdi hpc nhilu "nhd" cung tham gia phdt tri^n
diu cho riing vide tfl bd mdt thdi quen, mdt ngdnh n g h i ndng thdn; tao ra nhflng ngh^
tdp quan Id dilu khd khdn nhd't, lau ddi mdi, thdm nhieu ldng cd nghe, them nhilu
nhdt, gian kho n h i t , du cho dd la nhflng nghe mdi... gdp p h l n chuyen dich cd cd'u
dilu td't dpp hay nhfliig dilu ldi thdi, lae kinh t l ndng nghidp, ndng thdn;... gop
hdu. Dung v^y, nhiing gid tri cua qua khfl p h l n bao tdn gia tri truyin thong, tao ra
khdng bao gid md't di trong chl'c Idt. Nhflng ban sac mdi cua cac lang xa trong ede san
day dflt tiec nudi, thdm chi ehu nghia hodi phim;... gdp p h l n phdt triln ndng thon
CO cung diu dang thdng cam vd tran trpng. trong qua trinh cdng nghidp hda theo
Cho din tdn the ky XXI ndy, ngudi ta v l n hfldng k i t hpp giQa vdn hda truyen thing
cdn nhd din cay da b i n nUdc con dd, nhflng vdi vdn minh hidn dai (4). Mdt nhdn dinh
yim tham vdi ndn quai thao, nhflng tid'ng e i n rut ra Id mudn tie'n ldn edng nghidp
leng keng eua tdu dien chay trdn dudng hda vd hien dai hda khdng the de qud khfl
phd,... Chfnh vi cai trang thdi tinh cam vd dd nang ldn hidn tai, nhfl nhd kinh dien
tam 1^ nhfl vdy ndn nhilu ldng nghi d ddng cua chu nghia Mac gpi nd Id "ngudi chd't m'u
bang sdng Hong vdn ton tai dUpe vd phat chdn ngUdi sd'ng" (Le mort saisit le vif).
triln deu ddn, mdc du chd' dp rupng dd't da Theo Bdo cao td'ng hdp ciia cac Ban Kinh
thay dd'i Idm cho nong dan vd thp TTCN ed

Lbng ngh^ vflng dgng bAng sdng Ijdng..
B a n g 1: S o lUtfng c a c l a n g n g h e or d o n g b a n g s o n g H o n g n a m 1998
Tinh

Tong so'

Thai Binh
Ninh Binh
Nam Dinh
H»Nam
Hai Diidng
Hung Yen
Hai Phong
Bic Ninh
HftNoi
H4T4y
Vinh Phiic
Tong so:

82
161
90
37
42
39
80
58
40
88

14
731

Lfing nghe
truyen thong
14
20
19
16
30
11
16
31
20
20
9
215

tl, sd cdng nghiep, Sd Ndng nghidp vd Phdt
triln ndng thdn vd Hdi ddng Udn minh cdc
HTX edc tinh, so lUpng cac ldng n g h i d
ding b i n g sdng Hong ndm 1998 nhfl dfldc
the hidn trong bang 1.
Trong so 731 ldng thi chi cd 215 lang
(29,4%) Id ldng n g h i truyin thong, cdn lai
Id cdc ldng n g h i mdi. Su xud't hidn cdc ldng
n g h i mdi Id nhan td' rd't quan trpng thuc
dly qua trinh cdng nghidp hda, hi$n dai
hda dd't nude. Cac ldng n g h i mdi xud't hidn
Cling chflng td kha ndng phdt trien vd

khing dinh vi tri cua chung trong phat
triln kinh t l ndng thdn (5).
Ndm 2000, vdi Nghi dinh 132 cua Chinh
phu vd nhflng ndm sau dd Id cac quy dinh
cua Bd Ndng nghipp vd Phdt trien ndng
thdn v l phat triln ngdnh nghe ndng thdn
thi vide edng nhdn ldng n g h i da dflpc xet
theo nhiing tieu chf nhd't dinh. O titng dia
phfldng lai cd nhflng quy dinh rieng v l cdc
tidu chf cdng nh^n lang nghi. Lai cd nhflng
tidu chf nhu ehi e i n 20% so hd trong ldng
ldm n g h i thi dflpe gpi Id ldng n g h i (6). Sau
khi dupc cdng nhdn, cac lang nghe dupc
hudng mdt s l ehfnh saeh uu dai trong vay
vmi, thue dd't md rdng m^t bang, thud'... Vi
le dd, so lUdng ldng n g h i d viing dong bdng
sdng Hong ludn cd sfl khdc nhau va xud't

Lang nghe
mdi
68
141
61
21
12
28
66
27
20
68

5
515

Lao dong
lam ngh4
88.505
87.221
62.132
38.802
34.440
22.391
33.762
34.120
68.679
113.956
20.595
594.303

hien them tfl "ldng cd nghi". NhUng s l Heu
dfl cd khac nhau nhU the' ndo thi diu cho
thd'y trong thdi ky ddi mdi d vung dong
b i n g sdng Hong vdn Id ndi cd so* ldng nghi
tdng nhanh vd cd nhilu ldng nghe nhd't so
vdi cdc vung trong nUdc vd cd vai trd quan
trpng trong kinh td'va xa hpi ndng thdn. Cd
the ddn cii vdi s l l i ^ u dfldi ddy.
Theo so Hdu cua Lidn minh hpp tac xa
Vidt Nam, ndm 2008, Vidt Nara cd hdn 2.000
ldng nghi, thudc 11 nhdm nghi chinh. Cdn
theo bao cao cCia Hiep hpi ldng nghi Viet

Nam thi din cuoi ndm 2011, ca nUdc cd
3.355 lang nghi vd ldng cd nghi, trong dd cd
hdn 1.600 ldng nghe dUpc cong nh^n theo
tieu chf, vdi 53 nhdm nghi (7). Rieng cac
tinh dong bang song Hong da cd 2.311 ldng
nghe vd ldng cd nghi, chid'm 2/3 so lang
nghe eiia ea nflde (8).
Tinh Hd Tay luon cd s l Ifldng ldng n g h i
nhilu hdn ca so vdi cac tinh khae. Tfl thang
8-2008, Hd Tay sap nhdp vao Hd N6i, dd
ldm eho tinh hinh ldng n g h i eua Thu do Hd
Ndi phong phu hdn. Nam 1986, ehi tfnh cdc
lang nghe du tidu chi, tinh Ha Tdy cd 88
lang vd nam 2006 la 219 ldng vdi g i n
160.000 lao ddng. Nam 2005, gia tri san
xud't eua cdc ldng n g h i dat 3.000 ty dong.
Thu nhap binh quan Id 14,7 tridu dong/hp


Hghi6n cihi Ljch si^. stf 2.2015
va 3,3 tridu ding/nhdn khiu. Lang n g h i
tdp trung nhilu nhd't Id d cdc huydn Thanh
Oai, Thudng Tin. Phfl Xuyen vdi 120 ldng,
chiem tdi 55% so ldng n g h i todn tinh.
Dd'n cudi ndm 2003, Ha Ndi cd 30 xa cd
nghi TTCN, trong dd cd 10 lang n g h i cd
Hch sii hinh thanh tren 100 ndm, 14 ldng
nghi tfl 30 - 100 nam vd 6 lang nghe mdi
hinh thdnh. Dd'n nam 2009, Thii dd Hd Ndi
(da bao gom ca tinh Hd Tdy) da ed tdi 1.270

ldng cd nghi, giai quylt vide ldm cho
727.000 lao ddng, chid'm 60% so lao ddng
ndng thdn todn thdnh phi, vdi thu nhdp
700.000 dong mdt thang. Theo s l li$u cua
Phdng Quan If Tilu thu cdng nghi$p vd
Ldng nghi, Sd Cdng Thfldng Hd Ndi thi din
ndm 2014, Hd Ndi cd 1.350 ldng nghi vd
ldng ed nghe, chilm 58,8% tong so'ldng toan
thdnh phd', trong dd cd 286 ldng nghi da
dupc uy ban nhSn dan thdnh p h i edng nhdn.
Ndm 2003, gid tri san xud't cua cae ldng
nghi rd^t ldn chilm ty le rd't cao trong ting
thu nhdp cua ldng, xa nghe, nhd't Id nhflng
ldng nghi phdt triln manh nhU Bat Trdng,
Lien Hd, Vdn Hd, Ninh Hiep, Cd' Nhue... Xd
Bat Trdng (huyen Gia Lam) thu nhSip tfl
nghi gdm, sfl dat 125.000 tri^u dong. Xa
Ninh Hipp (huydn Gia Lam) thu nhdp tfl
ngdnh nghi Id 41.700 tridu dong, tfl cdng
nghi$p, xay di^ng Id 1.170 tridu ding vd tfl
thfldng mai dich vu 1.320 tridu dong, trong
khi thu tfl ndng nghipp chi cd 225 tri$u
ddng. Xd Lien Hd, huypn Ddng Anh chii yd'u
vdi nghi mpc cho thu nhdp Id 32.260 trieu
dong, thu tfl thfldng mai dieh vu Id 1.470
tridu dong, cdn tfl nong nghidp Id 1.550 tridu
dong. Xa Cd Nhud' ehii yd'u vdi nghi may eho
thu nhdp Id 78.825 trieu ding, thu tfl
thfldng mai dich vu Id 28.388 tridu ding vd
tfl ndng nghiep Id 13.540 tridu dong (9).

Ndm 2004, ngdnh n g h i ehilm khoang
trdn 50% lao ddng ndng thdn Ninh Binh.
Mdt scT huydn, xa ed so" lao dpng tham gia

ngdnh n g h i cao nhu huydn Kim Sdn 88%,
Yen Khanh 54,3%, Hoa Lfl 41%, xa Thfldng
Kidm (Kim Sdn) 90%, xa Khdnh Nhae (Yen
Khdnh) 86,5% trong tong so' lao dpng ndng
thdn. Nhflng nghe thu hflt nhieu lao ddng
la: Che' bien cac san phim cd nguin goe
nguyen lipu tfl cay edi: 85.000 ngfldi, theu
ren 9.600 ngudi, e h i biln Ifldng thfle, thuc
phim 13.000 ngfldi... Sd'hp tham gia ngdnh
nghe Id tren 90.000 hd, tuOng dfldng tren
50% td'ng sd* hp ndng thdn. Nhflng nghi
truyin thd'ng tidu bilu Id cham khic da,
thdu ren, nghi ldm hdng cdi, mpc, dan lat
(10)... Ndm 2011, tinh Ninh Binh ed 160
lang trong td'ng s6 1.500 ldng (thdn, ban...)
cdn bao t i n vd phdt triln cdc nghi truyin
thd'ng, vdi trdn 40 n g h i khac nhau. Tfl ch6
ehi cdn vdi xf nghidp vdi 6.000 thd ehuydn
nghidp vdo ndm 1998, dd'n ndm 2014, huydn
Kim Sdn ed 26 ldng nghi, trong dd 25 lang
nghe chuydn san xud't cac san phim tfl cfii
vd cae nguydn Hdu tfl nhidn. Gid tri san xult
cdng nghidp, tieu thu cdng nghidp cua huydn
(theo gia co dinh 1994) dat 253 ty dong ndm
2010, 307 ty dong ndm 2011, 407 ty ding
ndm 2012 vd 430 ty dong nam 2013. Gid tr}

xudt khd'u, ndm 2010 dat 7,5 tridu USD,
2011 dat 4 tridu USD, 2012 dat 3 tridu USD
va 2013 dat 4 tridu USD (11).
Tinh din nam 2000, tinh Blc Ninh cd 58
ldng n g h i vdi 25 ngdn hd ehuyen nghidp vh
hdng ehue ngdn hp khdng chuydn nghidp
san xud't CN-TTCN vd dich vu (12). Din
cudi ndm 2010, Bac Ninh da ed 86 lang
nghi. Nlu theo tieu chi cua Thdng tfl 116
thi trong nhflng ndm 2010, 2011 vd 2012,
tinh Bde Ninh cd 133 lang cd nghl/551 ldng
trong tinh (chilm 24,1%) vdi 42 nganh
n g h i (13). Ndm 2010, gia tri san xud't ciia
ldng nghe Bde Ninh dat 7.243 ty dong (14).
Ndm 2011, tinh Nam Dinh cd 90 ldng
nghi. Khdng k l p h l n ldn cac san phim
dupc tieu thu trong nudc, gia tri xud't khiu


Lang ngh^ vung dong b ^ g sdng Ijdng...
moi ndm ciia cac lang nghe trong tinh dat
tfl 13-15 tndu USD (15).
Ndm 2012, tinh Hd Nam cd 163 ldng
n g h i vd ldng cd n g h i vdi 110.940 ngfldi
(chilm khoang 28% td'ng so ngfldi trong dp
t u i i lao ddng) vd 22.984 hd tham gia san
xud't. Gia tri san xud't eua cdc ldng nghe
dpt khoang 2.280,1 ty dong, gia tri xudt
k h i u dat khoang 35,522 tridu USD (16).
Ndm 2010, Thai Binh ed 229 lang n g h i

(dat chuin theo tieu chi cua tinh), trong dd
cd 147/285 xa cd ldng n g h i vd 196 doanh
nghidp trong ldng nghi. Gid tri san xud't
khu vuc nghd", ldng n g h i ndm 2010 dat
2.520 ty ding. Td'c dp tdng trfldng binh
qudn tfl 2001-2005 Id 16,3% va tfl 20062010 Id 12,3%. Nam 2000, so lao dpng trong
khu vUc nghe, ldng n g h i toan tinh la
78.781 ngudi, dd'n ndm 2010 Id 148.820
ngfldi. Den nam 2013, Thdi Binh cd 241
ldng nghi theo tidu chi vdi so lao ddng
trong khu vflc nghd", ldng nghi todn tinh Id
149.520 ngfldi (17). Ndi cd nhilu lang nghi
vd s l lao ddng lam nganh n g h i nhd't la
huy$n Hflng Hd.
Ndm 2005, tinh Hflng Ydn cd 62 lang
nghi, thu hut vd giai quye't vipc ldm cho
trdn 19.600 lao dpng. Sd' ldng n g h i cua
Hflng Yen da tang ldn 85 ldng nam 2013.
Cac ldng n g h i da tao cdng dn vi^c lam cho
hdn 34 nghin lao ddng, mang lai doanh thu
hdng nghin ty ding moi ndm (18).
Ndm 2009, tinh Hai Dfldng cd 51 ldng
nghi theo tidu chf cua tinh, giai quyd't vide
ldm thfldng xuydn eho 30 nghin lao ddng vd
hdn 20 nghin lao ddng ldm vide thdi vu. De'n
ndm 2014, Hai DUdng cd 61 ldng nghi (19).
Theo sd' li$u eua Sd Kd' hoach & Dau tfl
tinh Vinh Phuc, tinh dd'n 2009, ca tinh ed
trdn 50 ldng nghd", trong dd cd nhilu ldng
n g h i noi tid'ng nhu: rdn Ly Nhan, gom

Huong Canh, da Hai Luu, mdc Thanh
Lang, Bich Chu, dan lat Tripu De... Vinh

Phuc ed trdn 19.300 cd sd hoat ddng trong
Iinh vUc ngdnh nghe ndng thdn chu yd'u
nhu: chd' bien bao quan nong lam thuy san;
san xud't thu cdng my nghd; nghe tram
khdc dd; gdy trong, kinh doanh sinh vdt
canh; c h l bien nguydn vdt lidu phue vu
ngdnh nghe nong thdn; san xud't vdt lieu
xay dung... Cae ed sd nghe da tao vide lam
cho tfl 55.000 - 60.000 lao ddng ndng thdn
vd nhilu ldng so hd tham gia hoat ddng
n g h i trong cdc ldng n g h i chie'm 50 - 80%
td'ng sd'hp trong ldng...
Mpt dilu dang lflu y Id ngdy cdng co mat
nhilu n g h i mdi, ldng n g h i mdi. Vi du
trfldng hdp ldng Ai, xa Hdp Thanh, huydn
My Dfle (Hd Ndi) cd tdi hang trdm hd ra Ha
Ndi de lam nghe day xe ban xdi, ngd lupc,
bdnh mi. Trfl bdnh mi di mua d cac Id, cdn
xdi vd ngd hp tfl chd' biln dl bdn. Rd rang,
hp ldm n g h i che bid'n Ifldng thfle. Do phai
thud nha d, mua nudc hode tfl ddo gilng ld'y
nflde dn vd che' bie'n thuc p h i m nen dl dn
do hp c h l bid'n khdng cd gi dam bao v l chd't
lUdng vd dp an todn din sflc khde cua chfnh
ban than hp vd cdng dong. Cdn d qud
hfldng, tre em lai thid'u vang sU cham sdc,
day dd cua cha me. Cd dd'n hdng tram vi du

nhu vdy. Hay ldng Quan Dp thudc huyen
Yen Phong, tinh Bac Ninh da trd thdnh
ldng thu gom vd phan loai rac cdng nghiep
cd t h i eoi Id ldn nhd't mien Bde. Cac loai
may bay, xich xe tang, xe dde ehiing cua
qudn dpi, xe may cu vd nhilu thid't bi bdng
sdt nhfl didn thoai cua bd dpi thdng tin,
mdn hinh may vi tinh, bo maeh thid't bi
didn tfl, thdng tin... dupe mua v l chd't dd'ng
khdp dfldng ldng, ngo xdm. Cd nhflng nam
ngfldi ddn ndi ddy da mua dupe hdn 20
chide may bay qudn sfl bd di dii loai tfl MiG
19, MiG 21 dd'n IL18. Sau khi gom ve,
ngfldi ta tid'n hanh bde taeh, phdn loai sdt,
dong, nhdm roi bdn cho cac lang nghe tai
chd'kim loai khdc (20)...


42

San pham lang n g h i dong bdng song
Hong ngdy cdng phong phu. Vi du, trong
nghi gom, sfl thi ngoai cdc loai bdt dia
thdng dung da cd cac san phdm mdi nhfl
tranh sfl, do thd cung, qud tang thu cdng,
d'm trd, san p h i m lUu niem, gdm sfl phong
thiiy, coc sfl in logo, binh - lp hoa, chdu gd'm
trong cay, giin sfl nhd bd'p, do trang tri
bang gom, gom sfl phuc vu xay dflng...
Vdi h i u h i t cac n g h i truyen thdng thi sU

hen k i t edc cd the Id thdnh vien trong moi
hp giap, mdl thdn ldng gan bd mdt thie't. Vi
du, d xa La Phfl, n l u mdt gia dinh lam mat
hang ndo dd thi sau dd ddn d i t ngUdi hp
hdng ldm theo hodc lam cdc dieh vu...
Tfl trflde vd sau ndm 2000, tinh hinh cac
ldng nghe d dong bdng song Hdng ed nhflng
bid'n dd'i r i t mdi la v l hinh thflc vd quy md.
Cd t h i xem day Id mdt bflde phdt triln dot
pha trdn eon dfldng cong nghidp hda vd
hidn dai hda trong ndng thon. Dd Id sfl hinh
thdnh cdc ciim edng nghiep ldng nghi bdn
eanh cdc khu edng nghidp. Dieu dang quan
tdm d day khdng phai la sd'lupng ldng n g h i
md Id hinh thdi mdi ciia ldng nghi, ttic Id
Sli xudt hien cdc cum cong nghiep ldng
nghe (CCNLN). Thuc t l eho thd'y da cd
hang tram CCNLN hinh thdnh. Dd Id
nhiing dia diem tap trung v l mat khdng
gian dia ly t\f nhidn cua 4 - 5 thdn hodc
xdm dan cU cung san xud't mot s l mat hang
cho thi trudng trong nflde vd nUdc ngodi,
trong dd cd nhilu cdng ty vd doanh nghidp
tfl nhdn hoat ddng vdi hinh thflc ddt hdng
cho cae hp gia dinh. Ddn cfl cac thdn xa dd
v l n ed mdt bp phdn lam ndng nghidp,
khoang tfl 30% de'n 70% tfly tflng ndi, bd
phdn ehuyen lam n g h i TTCN ehilm tfl
30% de'n 60% cdc hd gia dinh. Cac ngdnh
nghi d day d i u dUdc hien dai hda cdng cu

vd trang thid't bi mpi mdt. CCNLN xa Chdu
Khd huydn Tfl Sdn, tinh Bde Ninh dfldc cho
Id CCNLN d i u tien dflpc xay dflng d Tfl

Rghien eiiu Lieh siSr. s6 2.2Q15
Sdn - Bde Ninh vd Id CCNLN d i u tien cila
vung dong bdng sdng H i n g va ea nflde. Cho
dd'n nay, rd't nhieu ldng n g h i trong viing da
dupc Nhd nUdc cd'p phdp xay dflng CCNLN.
Nhilu CCNLN da vd dang hoat ddng tot
gdp phan md rdng quy rad san xud't vd giam
6 nhidm moi trUdng. CCNLN Id mpt hinh
thflc phdt triln mdi, d mdt t i m cao mdi, md
ra mdt hfldng di mdi eho ldng nghi truyen
thong d nflde ta vd Id bd mat hidn dpi cua
cac ldng n g h i viing dong b i n g sdng Hong.
DUa tren tieu chf chu ylu Id hidn dai hda,
trong so" 90 CCNLN d Hd Ndi vd Blc Ninh,
cd nhd nghien cflu da chia lam 3 lopi: Hidn
dai hda cao (gom cac CCNLN da cdng ngh$
hda, chuydn mdn hda cao), hipn dai hda vfla
(gim cdc CCNLN dang cdng nghidp hda vdn
ke't hdp ldm ndng nghidp) vd hidn dai hoa
thd'p (gom cac CCNLN bat d i u edng nghipp
hda vdn ldm ndng nghidp p h l n ldn) (21).
Tfl nam 1998 dd'n thang 10-2004, tinh
Blc Ninh da xdy dUng dflpc 21 khu, cum
cdng nghidp ldng nghe, trong dd edc doanh
nghidp d 4 CCNLN Chau Khe, Phong Khe.
Phli Quang, Phu Lam da di vdo boat dpng

san xud't kinh doanh cd hidu qua. Ldng
n g h i vd CCNLN Chau Khd (Tfl Sdn) cd 750
doanh nghidp, hd san xud't kinh doanh hdn
30 mat hdng s i t , thdp vdi san lupng 75
ngdn td'n/ndm tao ra gia tri san xud't hdn
400 ty dong, giai quyd't vide Idra cho 4.000
lao ddng tai cho vd hdn 2.000 lao dpng cac
dia phUdng khac. Ldng n g h i vd CNNLN
Phong Khd (Yen Phong) tdp trung 152 day
chuyin san xud't eac loai gid'y. Mot so
doanh nghidp d ddy da raanh dan diu tU
cdng nghp mdi de san xud't cdc san phim
mdi de dap iing nhu clu thi trudng nhU
gid'y Kraps, duple, gia'y in, gid'y vd sinh,
gid'y viet vdi san lUdng vdi trdm ngdn td'n
mpt nam, giai quyet vide ldm cho hdn 2.000
lao ddng dia phUdng vd khoang 1.000 lao
ddng tfl cac dia phudng khac (22). Cdc tinh


Lbng ngh^ vung dtfng b ^ g sflng Ijgngkhac nhu Hiing Yen dd cho xdy dUng vd 17
khu, eum cdng nghidp, md rdng 5 cum cdng
nghidp vdi t i n g dien tieh hdn 660 hdcta
trong ke hoaeh (2011-2015). Hidn nhilu
khu, CCNLN da hoan thdnh va dUa vdo sii
dyng. De giup eac ldng n g h i ed dilu kidn
phdt triln san xud't, tinh Vinh Phuc da d i u
tu hdn 219 ty dong xay dflng 8 CCNLN vdi
didn tfch hdn 81 hecta, thu hut dUdc tren
100 cd sd san xud't vd hdng tram hd gia

dinh dd'n d i u tU.
Khd khdn vd ban che ldn nhd't trong qua
trinh phdt triln cua edc ldng n g h i vflng
ding bang sdng Hing v l n Id vd'n di thi
trudng tieu thu san phim. Thi trfldng ludn
khdng d'n dinh. Thi trUdng xud't k h i u bi
thu hpp, khdt khe v l chdt Iflpng, mdu ma.
Thi trudng trong nUdc sflc mua cd han,
thilu thdng tin... Do da so ca nhan va
doanh nghidp san xud't kinh doanh trong
cac ldng n g h i cd quy md nhd vd rd't nhd
ndn kha ndng dinh vi trdn thi trfldng rd't
ylu. Cae ldng n g h i thfldng phai mua ban
qua trung gian, thu nhdp ciia ngudi lao
ddng do dd bi giam sut. Sau vd'n d l thi
trfldng Id ede vd'n d l khde nhu thilu von,
thu t\ie vay vo'n rfldra rd. Trang thid't bi
cdng nghd ndi chung lac hdu, ehu yd'u thu
cdng, ndng sud't thd'p, gid thdnh cao, han
chd' kha ndng canh tranh. So Ifldng nghe
nhdn d cdc ldng n g h i ngdy cdng ft di. Sd' lao
ddng dfldc ddo tao chid'ra ty le cdn thd'p,
trtnh dp thdm my chfla eao, trong khi
nhilu lao ddng cd tay n g h i cao lai cd xu
hfldng chuyen dieh sang linh vUc lao ddng
khdc hodc thodt ly khdi dia phUdng. Lao
dpng tre cd xu hUdng khdng mud'n ldm d
nhflng ngdnh n g h i truyin thong. Nguon
nguyen lieu cho san xud't cung thudng
khdng on dinh... Hien nay, nhilu ldng

nghi cd nguy cd bi mai mdt. Vf du, ndm
2014, Uy ban Nhdn dan Thdnh pho Hd Npi
da cdng h6 danh muc gim 21 ldng n g h i vd

43
n g h i truyen thong Hd Ndi bi mai mdt...
Mdt thuc trang dang buon la tinh hinh d
nhiem mdi trfldng ldng nghe v l nflde,
khdng khf, tid'ng on... dang hd't sflc bfle xuc.
Mdi ehi cd mot sd' It ldng n g h i cd kha ndng
xfl ly d nhiem mdi trUdng. Tai cac ldng
nghe thfldng xay ra hien tfldng sao chdp, an
clp m l u md eua nhau ddn den tranh chd'p
ban quyin, kidn tung gifla cac ca nhan vd
td chflc. Hidn tfldng ldm hang gia, hdng
kdm chd't Ifldng vdn didn ra thfldng xuydn.
Nhd't Id vide lam gia nhflng mat hdng chd'
bien tfl Ifldng thflc, thflc pham cdn anh
hudng din an todn sflc khde ngfldi tidu
dflng. Tinh trang trdn hien vdn dang dien
ra phfle tap md can nguyen Id xud't phat tfl
ldi aan xud't nho, tidu ndng, kidu ldm dn md
ngUdi ta gpi Id "chdp gidt", chay theo ldi
nhudn trUdc mit, khdng ben vflng...
Cd the ndi eho dd'n nay, hinh thdi vd
didn mao cac ldng n g h i ndi ehung va d
vung dong bang sdng Hing ndi ridng da cd
sU tdng tid'n d mdt trtnh dp ngdy mdt hien
dai ve nhilu mdt so vdi cdc ldng nghi trUdc
kia nhUng vln bao luu dly du vai trd kinh

tl, xa hdi, van hda vd ca nhflng sfl tri trd,
lac hdu cua n i n vdn minh nong nghidp
cua nd. Ngdy nay ndi dd'n ldng khdng nhd't
thie't phai hinh dung ra nhflng luy tre, bd
ao... ma Id mdt khu vUc quy hoach dd thi
hda, cdng nghiep hda, hidn dai hda nhUng
vdn Id ndi "chdn rau cdt ron" eua ddng hp
than tdc, la ndi an nghi eua td tidn dng bd,
la ndi le hpi vd thd cung thdnh hodng vdi
dinh, chua, mieu mao, tfl dfldng... Phai
ndi rdng trong dilu kidn hidn nay bd't ky
lang n g h i ndo cung cd the hien dai hda.
Vdi sU quan tam dly du ciia Nhd nUdc v l
chinh sach, quy chd' cung nhU sU ho trp v l
von, ha ting, xue tiln thUdng mai, ddo tao
nhdn Iflc, xfl ly d nhiem mdi trfldng... chdc
c h i n edc lang n g h i se phat trien manh
me. Dong thdi, vdi sfl nd Iflc cua chinh cde


Rghien cmi Lich sJr. stf 2.2015
nhd doanh nghiep, ciia ddng dao nhflng
ngfldi Iao ddng vd cdc nhd khoa hpe chdc
chdn cac ldng n g h i vflng dong bdng sdng
CHU

H o n g s e s d n g t a o r a n h i l u s a n p h d m c6
gid t r i v e k i n h td', v a n h d a , v d n m i n h ldn
lao hdn.

THtCH

(*). NghiSn cflu ndy duoc tdi trd b3i Quy Phat
trien Khoa hoc vk CSng nghe QuSc gia (Nafosted),
trong De tdi ma so IV3.1-2011.06 (05/2012/IV/HDKHXH). Xin tran trong cam dn.
Bai viet dUdc hodn thdnh vdi sU tham gia ciia
nhdm thuc hi?n de tdi: PGS. Vu Huy Phiic, PGSTS. Nguygn Ngoc Mao, ThS. Nguyen Thiiy Qujnh,
ThS. Ph^m Thi H6ng Hd (Vien Sfl hpc, Vien Hdn
Um KHXHVN).
(1). Trong cuon TH didn Vift B6 La nSy (do
Vi§n Khoa hpc xa hpi tai Tp. Ho Chi Minh dich vd
xud't ban ndm 1991), con cd m$t s6 tit ngfl khdc
nfla nhu; Ke, Chieng, Hudng, Huy^n, Phff,
Phudng, Xa... nhUng l^i khong c6 cac tfl nhfl:
Gidp, Xp, Tinh...
(2), (3). Xem Vii Huy Phiic: Che do cdng diin
cdng thd d Bde Ky diidi thM Phdp thdng tri. T?p chf
Nghiin ctiu Uch si, 86" 87 (6)-1966 vk sd 88-1966.
(4). Bp Nong nghifp vd Phdt trien nong th6n.
D^ an ChUdng trinh phat trien "Moi ldng mot
ngh^' giai do^n 2006-2015, ngdy 2-6-2005. Ban in
vi tfnh. A4.
(5). Xem Dfldng Ba Phfldng: Bdo tdn vd phdt
tridn cdc ldng nghe trong qud trinh cdng nghiep
hoa. Nxb. Khoa hpc xa h6i, Hd Npi, 2001, tr.68 vd
69. {So li?u ciia tinh Ninh Binh Id nhflng ldng c6
nghi; so U§u cua Hai Phong chi gom 26 xa dilu
tra; so li^u ciia Hd Noi chi gim 4 huypn ngoai
thdnh).
(6) . Th6ng t u hfldng ddn cua B8 N6ng nghifp

vd Phat tri^n ndng thdn, so 116/2006/TT.BNN.
(7). Bdo cao tai Hpi thao H8i chp Ndng san vd
Thu cdng m j ngh6 (TCMN) khu v^c phia Blc dflpc
td' chflc tfl ngdy 27-9 d i n 1-10-2012 tai Hd Noi.
(8). Nguin: Lien minh
Nam.vca.org. vn 12.06.2008.

hpp tac xa

Vift

(9). S^ lipu dilu tra cua nhdm chuySn gia Vifn
nghifn cflu phat t r i l n Idnh t l - xa hfi Hd N6i,
2003.
(10). Bao cio cua Sd NN&PTNT tinh Ninh
Binh (20-10-2004). Bao cao kinh nghifm thiic S&y
sfl phat trien ngdnh n g h i ndng thdn tinh Ninh
Binh, so 131 BC/NN-PTNT. Ban vi tinh www.
tinmoi.vn 3-7-2012.
(11). Tap chi Con s 5 vd sfl kien, Xudn 1998 v&
tu lifu Phong Cdng thUdng huyfn Kim Sdn 2012,
2014.
(12). Nghiem Dinh Thu^n. Kinh t l B^c Ninh
aau 4 ndm tai l§p. CS&SK 12-2000.
(13). Bao cao tinh hinh san xud't kinh doanh
cua ngdnh nghe ndng thdn 2011,2012,2013 cua
Chi ci^c Phat trien ndng thdn - S3 Nong nghifp vl
Phat trien nong thdn B l c Ninh.
(14). Bao cao cua Chi cyc Phdt triln ndng thon
B l c Ninh, 1-2011.

(15). www.langnghevn.vn 03-08-2011.
(16). Nhflng giai phdp phat trien ldng nghi.
Cue Cong nghipp dia phfldng Bd Cdng thiidng.
www.aip.gov.vn 16-9-2013.
(17). Theo so'lifu cua S3 Cdng thUdng Thdi Knh.
(18). Theo www.baohungyen.vn 24-5-2005,
Truyin hinh Hflng Yen, Chi cyc Bao vf M5i trflSng
tinh Hflng Y§n 2012, 2013.
(19). Theo sd^ lifu cua S5 Cong thuong tinh Hai Duong,
(20). Nghla dia may bay, xe qudn afl d Viet
Nam. vietnamnet.vn 26-3-2014.
(21). Nguyen Xufin Hoan. Ky y l u Hpi thao
Quo'c te Viet Nam hoc lin thit III, 2008.
(22). Sd Ndng nghidp vd phat trien ndng th6n
Blc Ninh. Bao cdo t h a m lu^n tinh hinh phat tri^n
ngdnh n g h i ndng thdn cua tinh Blc Ninh. 21-102004. ban danh mdy vi tinh.