Tải bản đầy đủ (.pdf) (12 trang)

ĐẤU TRANH GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ FULRO Ở TÂY NGUYÊN TỪ NĂM 1975 ĐẾN 1988, DIỄN TRÌNH, KẾT QUẢ VÀ KINH NGHIỆM

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (422.93 KB, 12 trang )

DAU TRANH CIAI OUYET VAN OE FULRO
6 TAY NGUYEN TLT NAM 1975 DEN NAM 1988:
DIIN TRINH, KET QUA VA KINH NGHIEM

NG6 DANG TRI'
NGO MINH HI£P"

F

ULRO la cum tfl viet tfit cua tie'ng
Phap: Front Uni de Lutte des Races
Opprimees, cd nghia la Mat tran Thd'ng
nhfi't dfi'u tranh cua cac sac tde bi ap bfle.
Theo phfin ehia cua chinh cac thanh vien
FULRO thi cd de'n 3 FULRO. FULRO 1
gin vdi cudc da'u tranh cho'ng de nha't cdng
hda (thdi ky Ngd Dinh Diem); FULRO 2
gfin vdi cudc dfi'u tranh vfi hpp tic vdi de
nhi cpng hda (thdi ky Nguyen Khinh Nguydn Vfin Thidu); FULRO 3 gan vdi viee
cho'ng lai cfich mang sau nfim 1975 (mpt sd'
ngUdi gpi sU kidn "nha nudc DeGa" vfi cfie
vu Ipn xpn xay ra nfim 2001 tai Tfiy
Nguyen la FULRO 4). Trong khudn khd bfii
viet nfiy, chung tdi bfin ve viec giai quyd't
vfi'n de FULRO tai Tfiy Nguyen (Lam Ddng,
Dfik Lfik, Gia Lai- KonTum) giai doan tfl
sau ngfiy dfi't nUdc thong nhfi't den nfim
1988, nfim cd ban dap tan sU phuc hdi vfi
ehdng phfi cua FULRO d dia ban nfiy.
1. Qua trinh giai quyet v a n
FULRO cf Tay Nguyen (1975-1988)



de

• PGS.TS, TrUdng DHKHXH&NV-DHGQ HN
" NCS. Trudng DHKHXH&NV-DHGQ HN

1.1. Su phuc hoi vd hoqt dpng cua
FULRO sau ngay mien Nam gidi
phong
Tfl cudi the ky XIX, thfle dan Phip da
tflng budc xam nhfip va thie't lap bp may
cai tri tren da't Tay Nguyen. Cfich mang
thfing Tim nam 1945 thfinh cdng, chinh
quyen dfin chu nhan dfin dflpc thfinh lap
tai efic tinh Tay Nguyen. Nfim 1949, Phap
tuyen bo trao tra ddc lfip cho chinh quyen
Bao Dai. Nfim 1950, Bao Dai ki Dao du sd 6
dfit cfie tinh Dak Lak, Ddng Nai ThUdng,
Lfim Vidn, Pleiku va Kon Tum thfinh 1 dia
phfin hfinh chinh rieng: Hodng trieu ciicfng
tho, true tie'p thude quyen Qud'e trflcing.
Nam 1951, Bao Dai ra Dao du sd' 10 a'n dinh
quy che rieng bidt eho ddng bfio ThUdng.
Dd'n nfim 1955, Ngd Dinh Diem xda bo quy
che Hoang trieu cUdng thd. Vide xda bd quy
ehd' nfiy ciing ddng nghia vdi viec bfii bd quy
ehe' nfing dd Uu fii danh cho ddng bfio thieu
sd d Tay Nguyen, da gay nen lan sdng chdng
ddi manh me trong cfie dan tdc tai chd ddi



B6u h-anh giii quya van de FuLro..
vdi chfnh quyen Ngd Dinh Diem, nhfi't lfi
trong dpi ngu tri thflc, cdng chflc, binh si
ngfldi ban dia, dfin de'n hinh thfinh phong
trfio BAJARAKA (1), phong trao phan doi
chinh sfich phan biet ddi xfl ngfldi Thflpng
trdn cao nguyen trung phan, giai doan 19571958, sau nfiy gpi lfi FULRO 1.
Sau ngay Ngd Dinh Didm bi dao chinh,
h i u hd't cac thu linh FULRO 1 dflde tha va
trd vd Tay Nguydn. Hp nhanh chong tap
hpp lien lac vdi nhau, dfla ydu sich ldn
chinh quyen doi cac quydn lpi cho cic dan
tde thieu so Tfiy Nguydn. Khi each mang
mien Nam phfit trien manh me, p h i vd
ehien Iflpc "chid'n tranh dac bidt", bp mfiy
chinh quyen Sai Gdn bi lung lay tan gd'c, cd
nguy cd bi sup do, de qud'c My da tang cUdng
sU hien didn tai Tfiy Nguyen trUc tid'p ra tay
khdi phuc lai phong trfio Bi^ARAKA. Day
chinh lfi mot nguyen nhfin gdp p h i n lfim cho
FULRO bi "qud'c te hda" va "lot xac" de chd
thfinh FULRO 2. Trong thdi Nguydn Khfinh,
Nguyin Van Thieu cim quyen, FURLO
dupc cac the' lfle qud'c te' thu dich vu ldi vfi
gifit giay, hau thufin nen hoat ddng rfi't
manh ddng, co td ehfle bai ban quy md rdng
khfip Tay Nguyen va cic tinh eo ddng bfio
Chfim, Khdme.
Khi chuin bi riit khdi midn Nam Vidt

Nam, de' qud'c My da tim each nam lai lUc
lfldng FULRO de phuc vu eho kd hoaeh hfiu
ehien (FULRO 3). Ngay 21-12-1974, "Chinh
phu niidc Cpng hba Be Ga" tu xUng dflpc
thfinh lap vdi cac ehfle danh thu tUdng, npi
cac, cfie Sl quan cic ca'p... ldi keo nhflng
ngfldi cd "duyen nd" vdi FULRO tham gia.
B i t d i u tfl t h i n g 3-1975, lpi dung lfle
Iflpng cua ta tid'p quan vung mdi giai phdng
edn mong, FULRO da thu nhat vu khi quan
trang vfi qufin dung cua quan lUc Viet Nam
Cdng hda bo lai, ndi ldn hoat dpng manh d
nhieu ndi. Trong hai nfim 1975-1976,

FULRO khd'ng che nhieu budn lang khu
vfle Nam Tay Nguyen, hinh thfinh mdt sd
mat khu va khung chi huy cac ca'p trung
fldng, dia phfldng... Ngay 12-4-1975,
FULRO nd sung vao doan thuyen danh ei
trdn sdng Krdng Nd (Nam Budn Ma Thupt),
md d i u cupc bao loan vu trang cho'ng pha
cfich mang 3 Tay Nguyen. O Lam Ddng cd
4 vu tap kich vao huyen dpi Bao Ldc, a'p Da
Chay, tien phUdng tinh dpi Tuydn Dflc cl
Tldn Lieng. Trdn dia bfin tinh Gia Lai, tfl
ngfiy 20-7 de'n ngfiy 20-8-1975, FULRO da
gay ra 30 vu, trong do ed 15 vu tap kich, 9
vu phuc kieh, 9 vu cfit dfiy didn thoai, gidt
hai 5 can bd, bp dpi, 6 ngUdi dan. Trong
nfim 1977, 1978, FULRO da gay ra hang

trfim vu tap kich, phuc kich, lam ehe't 190
ngudi, lfim bi thfldng 318 ngfldi, cfldp hfing
tram khfiu sung, pha huy, ddt pha nhieu xe
d td, kho tang, tru sd xa...
Den nam 1984, hoat ddng FULRO didn
bien phfle tap vdi sfl efi'u ke't cua bpn phan
ddng lflu vong nhu nhdm cua Vd Dai Tdn,
Hofing Cd Minh, Dudng Van Tu... Chung
da dua 6 tofin phan dpng tfl Thai Lan ve
nUdc hoat ddng chdng p h i each mang, hdng
thuc hidn am mUu gay rdi, bao ddng vu
trang (trong do cd tren 200 FULRO eila Bd
qud'c phdng FULRO tfl cfin cfl d Thii Lan
qua Campuchia ve viing Sa Thiy tim lap
mat cfl. Nfim 1986, tai Thfii Lan chung efl
200 ten di dfio tao tai My vfi Philippines de
thflc hidn y dd lau dfii.
Ngofii ra, thdi ky nay FULRO cdn md
rdng hoat ddng ra cac vung nui phu c^n
thude Phu Khfinh (Didn Khfinh, Ninh Hda,
Cam Ranh), Nghia Binh (Van Canh),.,
Nhu vay, sau ngfiy 30-4-1975, dupc cic
thd Iflc thu dieh qud'c te' hd trp, gifit giay, to
chflc phan ddng FULRO da cd sfl hdi phuc,
ra sflc boat ddng chong pha 5 cic tinh Tfiy
Nguyen cung nhfl vung dan tpc Cham.


Rghien cijru Lich sir, sd 4.2015


34
Trong bdi canh mdi, chiing dac biet chu y
ldi dung v&i de dan tdc, ton gifio, va'n de
bien gidi Viet Nam - Campuchia de kich
dpng, can thiep, ldi dung nhflng khd khfin,
sd hd eua ta trong viec thuc hidn cic chu
trfldng, chinh sich doi vdi ddng bfio dan toe
thieu so nhfim tuydn truyen chia re, tap
hdp lfle Iflpng chdng cfich mang. Bpn
FULRO lflu vong dfldc ke dich tap hdp, sfl
dung lfim mpt Iflc Ifldng tie'n hanh cac hoat
ddng cho'ng phfi ta tren trfldng qude te' va
tie dpng ve trong nudc. Am mUu, hoat ddng
cua cac the Iflc thfl dich, phan ddng vfi
nhflng mau thufin nay sinh trong q u i trinh
giai quyd't eac vfi'n de kinh te' - xa hdi dang
ndi len tidp tuc lfi nhflng nhan td' tiem fin
c6 the gfiy mfi't on dinh vd an mnh chinh tri
d cac vflng dan tdc nfiy.
1.2. Qud trinh gidi quye't vdn
FULRO d Tay Nguyen (1975-1988)

de

Ngay sau ngiy Tay Nguyen dflpc giai
phdng, Dang vfi Nhfi nUdc ta dfi c6 sU quan
tfim d|ic bi^t de'n vfi'n de phfit trien kinh te',
xa hpi Tay Nguyen gan vdi eupe da'u tranh
chdng bpn phan ddng FULRO. Tfl thing 31975, edng tfie ciing cd dia bfin, bao dam
trfin tfl an ninh d Tay Nguyen da dupe chu

trpng vdi vide nhanh chdng thfinh lfip chinh
quydn caeh mang cac ca'p, xay dung eae
dofin thd quin chiing, tao dia the' va lUc
mdi eho cupc Tong tie'n edng vfi ndi day
mua Xuan 1975 eua quan dan tofin mien
Nam vfi quan dan eae nUdc ban Lao,
Campuchia. Tay Nguydn da hoan thfinh
xufi't sic vai tro bfin dap tid'n cdng cho quan
dan cfie chid'n trudng tid'n tdi giai phong
hofin tofin mien Nam, thdng nha't da't nflde.
Tuy nhien, khi p h i t hien chu lfle cua ta
dfldc huy ddng cho eae chid'n trUdng, cic
vung mdl giai phdng 3 ven bien mien Trung
v i Nam Bp, trUdc nhflng hoat ddng khdi
phue kinh te, cai tao xa hdi chu nghia cd

p h i n ndng vdi ciia efic cdng ndng lfim
trfldng va nhflng kho khan vd kinh td sau
giai phdng... ke dich da tim each nhen
nhdm lUc Ifldng cho'ng phfi, trong dd cd bon
phan dpng FULRO vdi nhiing hoat ddng
vfla ngfi'm ngam vfla t r i n g trdn.
Trflde tinh hinh do, dfldi sfl lanh dao, chi
dao chung, quan dan eac tinh d Tay
Nguyen da vfla khoi phuc kinh te' vfla diu
tranh dn dinh chfnh tri, xfi hpi, giai quydt
vfi'n dd FULRO, T h i n g 5-1975, Khu uy
Khu 6 nhfin dinh: "Day khdng phai lfi ho^t
ddng cua tan quan nguy, cung khdng phai
la hoat ddng pha hoai nhu d miln Bfie,

FULRO lfi mpt td chflc chinh tri phan ddng
CO vu trang, ed sfl efi'u kd't vdi bpn phan
ddng lpi dung vfi'n dd tdn gifio va ldi dung
vfi'n de dan tpc, co bfin tay chi dao cua bpn
tinh bao Phfip, My". Tfl nhfin dinh tren,
Khu iiy dfla ra chu trUdng: "Nfim vflng
chuydn chinh vd san, kien quyd't tridt de
tra'n ap bpn phan cfich mang di doi vdi thidt
lfip tri an mdi".
Do qua trinh tien hfinh giai quyd't chfla
dflde tridt de, thfldng xuyen lien tuc, nhilu
ndi vfin cd tinh trang khoin trfing cho qufin
dpi vfi cdng an. Cic khd khfin bfle xiic v^
ddi sdng kinh td' xa hdi, tranh chfi'p dit
dai... chua dfldc quan tam giai quye't diing
mfle. Ddi sdng tin ngfldng, tdn gifio d viing
dan tpc cung c6 nhilu vfldng mfic chfla dfl^
giai quye't. Dpi ngu cfin bd cd sd edn ydu
kem... Do dd, FULRO vfin cdn cd didu kidn
de tuyen truyen Ifla bip, ldi kdo mdt bo
phfin q u i n chung.
Ngfiy 2-2-1977, Ban Bf thfl Trung Udng
Dang ra Chi thi 04 "Vg" viec tiip tuc phdt
dpng qudn chung xdy diing ccf sd chinh tri,
truy quet FULRO, bdo ve an ninh chinh tri
d cdc tinh Tdy Nguyen vd nam khu V cU".
Day dUdc xem la "cim nang" cho vipc giai
quyet FULRO. Vdi chi thi nay, cdng tac



Bfiu tranh giAi q u y a van dd Fulro..
truy qudt, tri^t p h i giai quye't vfi'n d l
FULRO chuydn sang giai doan mdi, cd
nhan thflc dung vdi phupng p h i p , bien
p h i p tid'n hfinh hieu qua hdn.
Trong chi thi Ban Bi thu ndu ro, mat
phfle tap ciia vfi'n de FULRO lfi "Bpn cim
d i u phan ddng tay sai cua de' qud'c, vdi su
tid'p tay cua dd quoc My, da dung chidu bfii
"dan tpc" Ifla gat dUdc mpt so ddng bao dan
tpc it ngfldi, va da ldi dung tdn gifio, t h i n
quyin me ho^e vfi khd'ng che q u i n chung,
gay bao loan, pha roi an ninh ehinh tri
chdng lai each mang". Tfl dd, Ban Bf thfl
dfla ra each giai quye't: "Vfi'n de FULRO
khdng phai ddn t h u i n la vfi'n de qufin sfl
ma chii ye'u lfi vfi'n d l chinh tri, phai dupc
giai quyet mdt each cd ban vfi lau dai. Viec
truy quet FULRO phai gfin liln vdi vide
thflc hien chfnh sach cua Dang ddi vdi dfin
tde doi vdi tdn giio, gfin liln vdi cfie nhidm
vu cai tao xa hpi chu nghia vfi xay dflng
chu nghia xfi hpi d Tay Nguyen" (3). Ban Bf
thfl Trung Udng de ra yeu eiu la: Ke't hpp
danh dich vdi phat dpng q u i n chung, xfiy
dUng thfle Iflc each mang, Ifi'y phfit ddng
q u i n chung xay dflng cd sd chfnh tri lfim
ehfnh... d i y manh san xufi't cai thien ddi
sdng cua dong bao dan tdc.
Vide chfi'p hfinh Chi thi 04 dfldc cac cfi'p

thflc hien nghiem tue. Ba tinh Tfiy Nguyen
l i n lUdt cho thfinh lfip Ban 04 cua cac tinh
de giai quyd't vfi'n de FULRO. Hfing loat chi
dao cua Dang nha nflde dfldc trien khai,
nhieu van ban dfldc ban hfinh: Ngay 8-71977, tai T h i n h pho Hd Chi Minh, Hdi
ddng Bp trflcing da md Hdi nghi dfinh gii
vi§c trien khai Chi thi 04. Ngfiy 5-6-1979.
tai Nha Trang, Bd Qud'c phdng da ehu tri
hpi nghi hpp ban ke hoach truy qudt
FULRO. T h i n g 7-1980 vfi t h i n g 1-1981,
Phd Chii tjch Hpi ddng Bd trfldng Pham
Hung thay m^t ChinJh phu da ehu tri hdi

nghi ve bao dam anh ninh trat tfl d Tfiy
Nguyen. Ngay 20-8-1980, dd cu thd chu
trfldng ciia Trung fldng Dang, Hpi ddng
chinh phu ra Chi thi 268/CT: "Tiep tuc ddy
mgnh cong tdc phdt dpng qudn chung xdy
dling ccf sd chinh tri gidi quyet ccf ban vdn
de FULRO d cdc tinh Tdy Nguyen". Ngfiy
27-6-1981, cd Thdng bfio 25/TW cua Ban Bi
thfl nha'n manh yeu ciu diy manh cdng tac
truy quet, tridt p h i , da'u tranh giai quyd't
vfi'n dd FULRO, lfim tan ra lfle Ifldng b
rflng, cfit dflt quan he cua chung vdi ben
ngoai va quan hd gifla Iflc lupng trong ndi
dia vdi s d c i m d i u d Campuchia.
Ngfiy 2-6-1981, Ban Bi thfl md hdi nghi
tai Lam Ddng bfin vide "Tiep tuc gidi quydt
cdc vdn de FULRO kdt hdp phdt triin van

hoa d Tdy Nguyen". Theo do, cic tinh Gia
Lai - Kom Tum, Dfik Lak, Lam Ddng v i
Thufin Hai tie'p tuc to ehfle cic dpi edng t i e
da'u tranh giai quye't vfi'n d l FULRO. Cae
tinh Nghia Binh, Phfl Khinh, Ddng Nai,
Sdng Be cd kd' hoach cung cd cd sd d khu
vuc giip ranh, eanh giic p h i t hien vfi truy
lung FULRO v l mde nd'i hoac i n nau.
Nhfim ngfin ehan eac the' luc thu dich
efi'u ket ehd'ng p h i each mang, ngfiy 25-101982, Bp Chfnh tri ra Nghi quye't 03 chdng
chien tranh p h i hpai nhieu mat cua dich,
chu trUpng diy manh dfi'u tranh giai quyd't
vfi'n d l FULRO trong vfii nfim tdi. Nhilu dia
phUdng dfi thfinh lfip Ban 03 vfi sap nhfip
Ban 04 vfio Ban 03. Ngfiy 10-12-1982, Ban
Bi thfl ra Thdng tri so 20-TT/TW chi dao cfie
dia phfldng thuc hien chfnh sach eu thd vdi
cic loai dd'i tupng FULRO vfi ddl tfldng Uen
quan. Cfie hpi nghi tai Pleiku, ngfiy 3 de'n 55-1983; Hpi nghi tai Da Lat tfl ngay 25 den
26-7-1983..., deu the hien rd nhflng quan
diem, ehu trfldng cd ban ciia Dang vfi N h i
nudc dm vdi edng tac truy qu6t, tridt pha,
dfi'u tranh giai quyd't vfi'n de FULRO.


Rghien eflu Lidi sir. s6 4.2Q15
Cudc dfi'u tranh giai quyd't va'n de
FULRO didn ra tren nhieu mat, trong dd
bidn phfip trfle tiep la sfl dung cfie lfle lUdng
chuydn chfnh, cdng an, quan dpi truy quet

trfi'n ap nhfliig ten FULRO ngoan cd, dau
sd. Sau khi cd Chi thi 04 cua Ban Bi thu
Trung Udng Dang, cic tinh, huydn, thi d
Tfiy Nguyen diu thfinh lfip Ban ehi dao 04
de lfip kd' hoach, td ehfle, phat ddng quin
chung giai quye't vfi'n de FULRO, Cung vdi
hoat ddng quan sfl, bien phfip cd ban di
kem la cdng tfie ehfnh tri, lfip cae ddi
ehuyen san, trinh sfit, kdt hdp tfing eUdng
ein bd xudng cd sd dfi'u tranh tofin dien lau
dfii, nfing cao ddi sdng nhan dfin.
Tfl thfing 3 de'n t h i n g 7-1977, Qufin khu
5 cflng vdi cac tinh td chflc 2 ddt cao diem
phit ddng q u i n chung truy quet FULRO
vdi lfle Ifldng tdng hdp gdm ea ehii Iflc, dia
phfldng, an ninh, dan quan tfl ve va hang
ngfin efin bd cfie dpi cdng tic, ed lfle Ifldng
phit dpng quin chung danh dich trong
dfin, dfinh dich ci vung ven, dfinh dich d
vflng sau. Su dofin 10 (Quan dofin 3) hoat
ddng d Lam Ddng; Su doan 320 (Quan dofin
3) boat ddng 5 Dfik Lik; Trung doan 29 (Su
dofin 968 cua Quan khu 5) hoat dpng d
Nam Gia Lai - Kon Tum. Cfie tidu doan cd
ddng eua cae tinh hinh thfinh nhilu didm
vu trang, truy qudt dieh lien tuc. Cfie tinh
Dik Lfik, Lam Ddng, Gia Lai - Kon Tum,
Thuan Hai, Phu Khanh huy ddng 2/3 quan
sd'; Quang Nam- Dfi Nfing, Nghia Binh huy
dpng 1/3 quan so' bp dpi dia phUdng tham

gia true tid'p truy quet tan quan FULRO.
Lfle Ifldng xfiy dung kinh te' mdi ndng, lam
trfldng hinh thfinh mpt trung doan tfl ve,
trong dd cd 1 dai dpi chuyen trich truy
qudt FULRO. Dia ban diy manh truy quet
lfi vujig ven Thi xfi Budn Ma Thupt, vung
Krdng Buk, Krdng Bach (Dfik Lfik), Dfi Lat,
Dflc Trpng, Ddn Dfldng (Lam Ddng), vung
Ayunpa, Nam Phu Nhdn (Gia Lai-

Kontum), vung Ninh Sdn, Ninh Hai
(Thufin Hai), vung Cam Ranh (Phii
Khanh), vung Sdn Ha, Ba Td (Nghia Binh),
Nam Tra My (Quang Nam - Dfi Nfing)...
Trong ddt truy quet nam 1977, ta da
thanh loai 5.267 ten dich (4.632 FULRO)
trong dd ed 190 ten d i u sd (5 trung Udng
FULRO) thu 612 sung cac loai, xoa phien
hidu mpt ed quan trung fldng FULRO
Cham, 04 khung trung dofin, 14 khung
trung dofin kiem quan.
Tfl cudi nfim 1978 de'n cudi nfim 1979,
Bd Tu lenh Quan khu 5 tie'p tuc thuc hidn
ke' hoach truy quet FULRO bang 3 bUdc:
Biidc truy quet vong ngodi ke't hpp vdi bao
vay phuc, chfin trudc. Biidc truy quet ben
trong (bao gdm ven vfi npi dia). Biidc truy
quet mgnh d ccf sd tie'p tue phat ddng quin
chung ke't hop kiem tra hd khfiu phit hien
cic do'i tfldng FULRO. Kdt qua, ddt truy

qudt nfiy ta tieu diet bfit sd'ng 200 tdn (4),
Tfl t h i n g 3-1979, Cdng an tinh Lam
Ddng da lap i n dfi'u tranh vdi bpn diu so
FULRO dflng chan hoat dpng cl Lim Dong,
phan edng lai edng tac lap fin vfi lfle lfldng
danh fin, xfic lfip an theo to ehfle dich fl
tflng efi'p. Nam 1986, lfle Ifldng FULRO t?i
Lfim Ddng bi loai thdm 70 ten... Lfle lfldng
edng an Dak Lak vdi nghidp vu ciia minh
eung dfinh nhieu ehuyen an, dien hinh la
Chuydn fin F384 dfi'u tranh ldi kdo sd
FULRO ly khai d dia ban Dac Min, Dfik
Ndng - Dfik Lfik ke't thiic thfing ldi.
Cflng vdi Iflc Ifldng eua Bp Qudc phong,
lUc Ifldng chu Iflc Quan khu V phdi hpp vdi
Iflc Iflpng an ninh Bp Cdng an va lfle Ifldng
vu trang cic tinh Dfik Lfik, Gia Lai, Kon
Tum, xac lfip ke'hoach dfi'u tranh truy qudt,
bat gpn toan bp t o i n chi huy quan khu 1 va
qufin khu 2 edn lai eua FULRO trong ndi
dia. Sau t h i t bai nfiy, toan bp so FULRO
ngofii rflng eon lai bude phai chay sang


Bau franh gj^i quyg^ van gj Fulro..,
Campuchia. Cho dd'n nfim 1988 v l ed ban
da giai quyd't song va'n d l FULRO cl Gia
Lai - Kon Tum.
Di ddi vdi hoat ddng vii trang truy quet
dich, edng t i e van ddng q u i n chung dflde

dae bidt coi trpng.
Do chid'n tranh i c het kdo dfii, ke't hpp
vdi FULRO hoat ddng nen ddi song cua dai
bp phfin nhan dfin gap nhieu khd khfin,
cdng tac dan vfin, ehinh tri cflc ky khd
khan. Dfi'u tranh giai quye't FULRO, diem
cd't loi lfi giai quyet vfi'n de chinh tri trong
vung ddng bao dan tpc. Lam sao cho ddng
bfio hieu ro ban chfi't xfi'u xa cua chung,
hieu ra cupc sd'ng mdi dang hdi sinh tflng
ngfiy, tfnh Uu viet cila chd' dp ta, tfl do ddng
bao se tfl bd FULRO, khdng tidp te, khdng
lam viec, khdng nghe ldi ciia chung, cpng
tac vdi chfnh quydn.
Tfl nhfin thflc dung dfin trdn, ta dfi xfiy
dUng kd hoach phfit huy sflc manh tdng
hdp cila cac Iflc Iflpng ban ngfinh, eae efi'p
dat dfldi sfl lanh dao trflc tid'p va tofin didn
eua Dang. Lfle Ifldng vii trang cung xay
dflng cac dpi cdng tac xud'ng dia ban trpng
didm phat dpng q u i n chung tham gia da'u
tranh chdng FULRO, boc gd vo hieu hda cd
sd n g i m cua chung trong budn lang, ddng
thdi xay dflng chinh tri, cilng cd' chinh
quyin, trfi'n an dan cfl, tra'n ap cac hoat
dpng ehd'ng phfi cua chung, vfla gifio due cai
tao vfla hfldng dan to chflc san xua't, ddng
thdi xfiy dflng cung ed* hd thd'ng chinh tri cd
sd.
Ddl vdi nhflng doi tfldng FULRO, ngoai

lfle Ifldng ngoan cd' ta xfl ly, edn cac doi
tupng ve hfing ra tU thu hog.c bi bat, ta giao
d\ic thflc hien dung chinh sach dan tdc,
chfnh sach khoan hdng cila Dang vfi Nhfi
nflde. Sau khi giao due, ta tha cho v l vdi
gia dinh, nhflng ngudi bi dau d'm bi thUdng
dfldc giup dd q u i n fio Ifldng thflc thud'c

men. Cd ndi cdn to chflc an mflng don ngudi
lam ldi trd vl. Ta bat vfi gifio due cai tao sd'
FULRO gan vdi kd't qua hoc tap eai tao nhu
vide ddng cay va sfl dung thanh thao trau
bd eay rudng thi mdi cho ve. Dieu nfiy co
t i e dung to ldn giup tfing hieu qua san
xua't, giam sflc ngudi, tao sflc lan tda rdng
khap. Cd ndi to chflc an t h i gifla chinh
quyen vdi gifi lfing vfi ngudi theo FULRO.
Cac huyen, thi xa to chflc hang tram cudc
hpp "tga ddm" vdi cac gia lang, cae tri thflc
trong ddng bao thieu sd^ vfi so' si quan tflng
theo FULRO. Nhfl trfldng hpp dng Ya Duck
dupc ta van ddng trd ve sau nay la Phd chu
tieh Uy ban Mat tran To qud'c Viet Nam
tinh Lam Ddng, Uy vien Trung Udng Mat
trfin Td quo'c Viet Nam, Dai bieu Qud'e
hdi khda XII la mpt vf du.
Ngofii ra, cdng an efic tinh cdn trien khai
lue lupng trinh sat bao vd chinh tri va trinh
s i t vu trang xud'ng cac chd't trpng diem de
hd trp eho cdng tae p h i t dpng q u i n chung.

Phdi hdp vdi Mat trfin cic tmh. Ban dfin
vfin dua cdng khai so' d i u sd FULRO da bi
bat phuc vu chid'n dich tfi'n cdng chinh tri
toan didn. Sau do, da to chflc hdi nghi
ngUdi thupc t i n g ldp tri thflc gifi lfing, dua
sd d i u sd FULRO da ra dau thu phat bieu
vach t r i n am mUu, tpi ac cua FULRO trudc
eac eupe tfip trung van ddng q u i n chung d
cac dia ban trpng diem. Cac cupc phfit ddng
CO de'n hang ngfin ngUdi tham du, phan
phat mpt van td truyen ddn va chuydn thu
keu gpi do so' d i u so FULRO da ra dau thu,
ddng thdi ta edn lien tuc phat bfing ghi am
ldi kdu gpi cua sd d i u so FULRO da dau
hfing tren dfii phfit thanh vfio efic huydn, xa
trpng didm cua bpn FULRO...
Dai hdi lan thfl VI ciia Dang (thing 121986) da tdng ket danh gia tinh hinh bao
ve an ninh Td qud'c noi ehung, cho'ng phan
dpng FULRO ndi rieng: "Chung ta da lfim
thfi't bai mpt bfldc chien tranh p h i hoai


Rghian eini Lich s^. s6 4.2015

3S

nhilu mat cua dich, tieu diet vfi lfim tan ra
mdt bp phfin ldn bpn phan dpng FULRO d
vung Tay Nguyen". Song Dang ciing ehi ro:
"Cdng cupc bao ve an ninh chinh tri, gifl

gin trat tfl an tofin xa hpi can dfldc tie'n
hfinh bang sflc manh ciia mpi lfle Ifldng vu
trang vfi khdng vu trang vfi bang mpi
phfldng tien ein thiet. Cudc dfi'u tranh nfiy
cin dfldc td chflc chat ehe vfi thUdng xuyen
trong tflng dia ban d tfi't ca mpi ddn vi trdng
ca nUdc dfldi sfl lanh dao tfip trung v i
thdng nhfi't cua cic efi'p ily Dang" (5).
Bfing sflc manh tong hdp, nhfi't la sfl
thay da doi thit cua ddi sdng kinh td', xa hdi
cac tinh Tay Nguydn da lam cho vung dfi't
nghdo nan lae hfiu trflde day trd thfinh
vung kinh t l phat trien, ddng thdi viee tfing
cfldng trfi'n fip truy qudt bpn phan ddng,
vfi'n de FULRO dflpe giai quydt ngay cfing
on thda. Co the thfi'y, sau hdn 10 nam da'u
tranh (1975-1988) vdi nhflng chu trfldng,
bi$n phip hnh hoat, sing tao, kien quyd't,
vfi'n d l FULRO d Tfiy Nguyen cd ban dfldc
giai quye't, dfla lai nhflng kd't qua hd't sflc
quan trpng cho dia bfin chidn Iflpc nay va
cho ca nflde. Cfie hpi nghi tdng ke't da'u
tranh ehd'ng FULRO cua tinh Dfik Lfik
nfim 1986, Lfim Ddng nam 1987, Gia LaiKon Tum nfim 1988 lfi md'c dinh da'u su
thfing ldi cfin ban, tofin dien cudc dfi'u tranh
giai quyet vfi'n de FULRO d Tay Nguyen.
2. Y n g h i a va k i n h n g h i e m
2.1. Ket qud va y nghia
V4 chinh tri, xd hpi: Da'u tranh ehdng
FULRO d Tfiy Nguyen sau nam 1975 thUc

chfi't la qua trinh cung cd, xay dUng tofin
di$n p h i t trien kinh te, vfin hda - xa hpi,
xfiy dflng ehinh quyen, nang cao cha't Iflpng
cudc sdng vflng ddng bao dfin tdc thieu so.
Ndi dung edt ldi la phfit trien kinh te-xa hdi
gfin vdi thuc hien chi'nh sich dan tdc, tdn
gifio cua Dang, Nhfi nUdc, lfim eho ddng bfio

tha'y, hidu ban chfi't tdt dep tinh flu vidt eila
che' dp, cpng tac vdi chfnh quyin, tfl bo,
khdng tin vfi theo to chflc FULRO eung
nhfl cic boat ddng tie'p te eho chung.
Cung vdi bien p h i p hfinh chinh, quan
su, trfi'n fip, truy qudt bpn phan ddng cim
diu, giai quyet vfi'n d l FULRO cd ban phai
bang sfl giio due, vfin dpng quin chung,
tang eUdng xay dung thi^c Iflc chfnh tri,
nha't la d cd sd. Gifla thfing 3-1975, cic cd
quan l i n Ifldt vao tie'p quan vung mdi giai
phdng, Uy ban quan quan dfldc thfinh lfip fl
khap ndi tfl tinh de'n huydn xa, efic ban
chfi'p hanh lam thdi cac doan thd nhfl
Thanh thid'u nidn, Phu nfl, Ndng dan, Cdng
dofin dupc thfinh lfip, thanh loai phin tii
xfi'u ra khdi td chflc.
Tai Gia Lai - Kon Tum, tfl nfim 1981
de'n nfim 1985, da phat trien 2.870 dang
vien, didu ddng 3.740 cin bd bd sung cho cac
ddn vi, dao tao trdn 3.800 cfin bd cac loai,
dua ra khdi dang 660 ngfldi (6). 6 Dfik Lfik

nam 1982 cd tren 7.500 dang vien, trong dd
cd 2.130 ngUcii dan tdc tai chd, dUa ra khoi
dang 1.020 ngfldi gdp p h i n eung cd' to chflc
(7). De'n nfim 1987, tofin tinh Lam Ddng da
cd gin 48.500 hdi vien, dofin vidn trong cac
dofin thd quin chiing, khdng cdn cd sd
"trfing", cd 55 to chflc cd sd dang/55 xa, trong
dd eo 20 xa "thuin dan tdc". Phong trao
quin chung xay dUng phUdng, xa, cd quan,
xf nghiep an toan, xay dflng phdng tuydn an
ninh nhan dan, xay dflng the trfin chidn
tranh nhfin dan vfi xay dung Iflc lUdng vu
trang d ed sd cd budc p h i t tridn...
Td chflc cdng an trong vung dfin tdc
thieu sd' lfi mdt edng cu dfic lfle trong giii
0 n an ninh, ehfnh tri, gdp p h i n tich cflc
trong cupc da'u tranh giai quyet FULRO.
Trong nhflng nfim 1986-1987, cic Ban edng
an xa da dflpc cham lo xay dflng, tfing
cudng boat dpng tren khfip cac dia bfin vfi


Bgu tranh giAi quyei v&i de Fidro..
da cd nhidu thanh tfch trong danh dich,
bao vd nhan dan, bao ve chinh quyin each
mang. Tren mat tran nfiy, can bd cong an
ngfldi dfin tpc thieu so' cung da trudng
thfinh rfi't td't. Tfl chd nhilu ndi, huyen phai
dfla can bp xud'ng lfim Trfldng Cdng an xfi,
ddn nfim 1987 da kidn tofin ta't ea eac Ban

cdng an xa vung dfin toe thidu sd, xay dflng
hfing ngan to an ninh nhan dan vfi cdng an
thdn lfi ngfldi dan tdc tai chd (8).
Ve kinh te, ddi sd'ng: Giai quyd't vfi'n de
FULRO d Tay Nguydn bfing sfl p h i t trien
kinh te, xa hpi, cai thien ddi sd'ng cho nhan
dan vfla la bien phfip cd ban lau dfii vfla cd
J nghia trflc tiep thie't thflc. Tfl sau ngfiy
giai phong. Dang, Nha nflde da nhfi'n manh
chu trfldng tfip trung phat trien kinh te,
sfip xd'p, td chflc lai cd efi'u theo hfldng edngndng-lam nghiep trdn dia ban tinh va ed
efi'u ndng-lam-cdng nghidp trdn dia bfin
huyen, tang eUdng d i u tu xfiy dung cd sd
vfit ehfi't-ky thufit, Ifi'y gia tri kinh te' tfie
dpng trUe tidp de'n ddng bao cic dan tpc
thieu sd' nhu lfi mot muc tieu ed ban vfi lfi
bidn phfip giai quyet vfi'n de FULRO.
Sau giai phdng, tinh Lam Ddng da ehu
trpng duy tri va khdi phuc cac ngfinh san
xufi't chinh cua dia phUdng, nhfi't la ngfinh
chd vfi rau, trien khai sdm vide khai hoang,
phuc hda, gian dan thfinh thi ra ndng thdn
san xufi't, dinh canh, dinh cfl eho ddng bfio
dfin tdc thieu so. Trong nfim 1976 cd 3.000
lao dpng eua Thanh pho Ha Ndi, tinh Hfi
Sdn Binh vfio xay dflng kinh td' mdi d Nam
Ban (Dflc Trpng) va vung Ba (Bao Ldc).
Trong 3 nfim (1983-1985), dan sd tfing
them 60 ngfin ngfldi, nhUng mfle san xua't
lUdng thfle binh qufin d i u ngfldi tfl 215kg

nfim 1982 tfing ldn 265kg nam 1985, ddng
thdi, eac san p h i m the' manh cua dia
phfldng dfldc trao ddi manh, da gifl dfldc
mfle binh thfldng v l nhu ciu luong thUc

hfing nfim. Cd ban dam bao vai mac, nhu
ciu thflc p h i m vfi hfing tieu dflng thidt
yeu, nhu ciu di lai cua nhan dfin. Ngfinh
cong nghiep, tieu thu cdng nghiep cd sfl
phat trien. Trong 2 nfim (1987-1988), san
xufi't cong nghiep, tieu thu cdng nghidp, so
vdi nam 1986, san Ifldng tfing 24,2%.
Tai Dak Lfik, trong giai doan 1979-1981,
tinh dfi to chflc dinh canh dinh cfl eho gin
50.000 ddng bao dan tde, hdn 6.000 nhfin
k h i u dfin tdc vfio cfie ndng lfim trfldng. V l
ndng nghidp, tinh da lien tuc phfit trien
dien tich lua nflde tfl 20.700 ha (nfim 1982)
ldn 26.460 ha (nfim 1985). San Ifldng lUdng
thuc nfim 1985 lfi 209.000 tfi'n, binh qufin
Ifldng thflc van duy tri d mfle
320kg/ngfldi/nam. Rieng 3 nam (19871989), tofin tinh trdng them 22.000 ha ea
phe. Dien tich cao su lien tuc md rpng tfl
10.900 ha (nam 1985) len den 13.000 ha
(nam 1988), bfldc d i u da dem lai thu nhfip
cao cho ngUdi dan (9). Hd thdng giao thdng
dupe khdi phue md rpng. Nfim 1983, ngofii
dudng qudc lp ed sfin, tinh lfim thdm 43km
dfldng nhua, 4.700 km dudng ndng thdn,
3.200 km dudng ket hdp thuy Idi.

Tai Gia Lai - Kdn Tum, trong giai doan
1979-1982, tinh tidp tue khai hoang dUdc
7.350 ha, dinh canh dinh cfl dfldc 22 van
ddng bao dan tdc, hinh thfinh cic vung
chuyen eanh ngan ngay va cay cdng
nghidp. Tdng tri gia cdng nghiep tieu thu
cdng nghidp tfing tfl 320 tridu ddng (nfim
1982) len 480 trieu ddng (nfim 1985). Vd
cdng tfie dinh canh, dinh cU trong ddng bao
dan tdc, trong 3 nam (1986-1989), dinh
eanh dinh cfl cho 12,049 ho vdi 58.407 nhan
khau lfi ddng bfio dfin tde thidu sd'. Cudc
vfin ddng nfiy khdng chi ed y nghia kinh td
ma cdn cd y nghia chi'nh tri - quoe phdng an ninh, gdp p h i n dae lfle vfio cudc dfi'u
tranh ehd'ng FULRO (10)..


Rghien ciiru Lich sir, sd 4.2Q15
Ve vdn hoa, gido due, y te: Thfle hidn
chu trfldng cua Dang, Dang bd cac tinh Tay
Nguyen da lanh dao dofin the va cac ngfinh
lidn quan tfip trung tuydn truyen, giao due,
nang cao nhfin thflc ehinh tri vfi giac ngd
each mang eho cic t i n g ldp nhan dan.
Trong giio due, phong trfio thi dua 2 td't
day td't, hpe td't dUdc tid'p tue day manh,
nhilu trUdng chuyen nghiep dUdc thfinh
lfip nhu Dai hpc Tay Nguyen, Dfi Lat,
Trung efi'p lam nghiep Tay Nguydn, Cao
dfing y, sfl pham cac tinh... dap flng yeu

ciu dfio tao nghe cho hfing ngfin hpc vien,
kip thdi cung cfi'p nhfin lue eho efic ngfinh.
Mang ludi y te, hp sinh phfit trien kha
nhanh, edng tie phdng ehd'ng dieh benh
trong nhfin dfin cd tie'n bd, eham sdc sflc
khoe nhan dan phuc vu xfiy dUng vfi sfin
sfing chid'n dfi'u, lfi yeu eiu ca'p thiet. Dpi
ngu cin bp dUpc bd sung, kdt hdp thud'c tay,
thud'c nam va ddng y, nhd dd mfi ban chd'
dUdc sot rdt, dich hach, budu co, phong, cfie
b$nh dieh dUdc dfip tfit kip thdi, ty le tfl
giam rdrdt...
Cdng tac eham sde thUdng binh, gia dinh
liet si, ngfldi ed cong vdi cfich mang, ein bp
ve huu, cdng tae hfiu phUdng quan dpi dupe
tinh quan tam va thuc hien dung chfnh
sich eua Dang v i Nha nudc. Cdng t i c quy
tap mp liet si v l nghia trang Iiet si, xfiy
dung nha tinh nghia, khen thudng ngfldi cd
cdng, xda ddi giam nghdo deu dUdc quan
tam thuc hien. Cdng t i c thUdng binh den
Pn dap nghia dflpc chu trpng nhfi't lfi vdi cfie
gia dinh ngUdi dan tde. Nfim 1986, tinh Gia
Lai - Kon Tum quy tap dupe 2.131 mp liet
Sl, tfi't ea eac huydn ddu cd nghia trang lidt
si, hofin chinh hd sd efic gia dinh vfi ca
nhfin CO cdng vdi each mang. Dfic bidt nam
1982, tinh da huy ddng dUdc 3.726.796
ddng (tUdng dUdng 100 lUdng vfing) de xay
dung Bao tfing Hd Chf Minh chi nhanh Gia

Lai - Kon Tum.

6 Dfik Lak, eic boat ddng nghe thuat
chuyen nghiep, phong trfio van nghe quin
chung, cdng t i e thdng tin cd ddng, trien
lfim giao due truyen thdng, xufi't ban sach
bio da gop p h i n vfio vide tuydn truyen
dudng ldi, chinh sach cua Dang vfi Nha
nUdc, xay dflng eon ngUdi mdi, cudc sdng
mdi nfing cao ddi sdng vfit chfi't va tinh
t h i n cila nhfin dan. Cdng t i e bao tdn sflu
t i m khai t h i c cac gia tri van hda truyen
thd'ng dupc chfl trpng. Hang ngan nhfi Rdng
dfldc xfiy dflng, cac xa deu xay dflng cac doi
cdng chieng vfi to ehfle cae le hpi cua ddng
bfio. O Lfim Ddng, phong trao the duc-the
thao hoat ddng vfin h o i quan chiing phat
phat trien. Nganh van hoa chu y kiem tra,
truy quet, thu hdi, tidu hiiy cac vfin hoa
pham ddi truy, phan dpng...
Sau hdn 10 nfim dfi'u tranh (1975- 1988),
dudi su Ifinh dao, chi dao cua Dang va Nha
nUdc, vdi tinh t h i n quyet tfim vfi kidn tri
chie'n dfi'u, vUdt qua khd khan, gian khd, bi
sinh, bd dpi, cdng an vfi nhfin dan cae tinh
Tfiy Nguyen va phu cfin da lam tan ra hofin
toan td chflc, Iflc Ifldng FULRO cung nhfl
nhflng am muu ldi dung vfi'n de FULRO
cua cac thd' lUc thu dich. Va'n de FULRO
dupe giai quyd't bfing cudc each mang toan

dien, triet de trdn ta't ca cic mat eila dfli
sd'ng kinh td', xa hpi, an ninh qude phdng,
ddl ngoai.
FULRO khdng con tdn tai vdi tu each la
mdt td ehfle, mot Iflc Ifldng chinh tri phan
dpng, de dpa true tid'p tdi an ninh qudc gia
d dia ban chidn lUdc Tay Nguyen. Viec giai
quye't can ban vfi'n d$ FULRO trdn dia ban
Tay Nguydn va khu V (cCt), da tao ra di^u
kidn efin ban hda binh dn dinh dd phat
tridn kinh te' xa hpi, nfing cao chfi't lUdng
cupc sd'ng ddng bfio ndi day. Ket qua dd da
lfim tha't bai ke' hoach hfiu chien cua cac
the' Iflc thu dich khi chung mud'n sfl dung


Btfu tranh giii quy^ van de Fulro...
con bfii FULRO de chdng p h i each mang
Viet Nam.

manh phat trien kinh td', chfnh tri, xfi hdi
trong ddng bfio dan tdc.

Thang lpi to ldn cua viec giai quye't vfi'n
dd FULRO da nang cao chfi't Ifldng cudc sdng
ddng bao, xay dUng cd sd chfnh tri xa hdi dn
dinh viing manh, tao dieu kidn phat tridn
tofin didn Tay Nguyen, lfim cho mpt bd phfin
dong bfio cdn md hd l i m dudng dfi thfle sU
quay ve vdi ddng chay lich sfl dan tde tfl bd

con dfldng "Tay Nguydn dde lfip". Day la mpt
thfing lpi CO y nghia chfnh tri h i t sfle to ldn.
Cling eo' long tin cOia nhan dfin eic dan tpc
vdi Dang, Nhfi nflde va ehe' do xa hdi ehii
nghia dfldc tang len; khdi dofin kd't, gfin bd
cdng ddng quoc gia - dfin tdc.

Thti tli, do CO sfl phdi hop chfit che gifla
cac tinh Tay Nguydn va cic tinh duydn hai
eung nhfl cae tinh bien gidi hai nflde Lao va
Campuchia de tao thd trfin bao vfiy, ehia
cfit lfim suy yd'u lUc Ifldng FULRO; ddng
thdi ngfin chan hieu qua sfl md rdng dia
bfin vfi hen lac npi dia cung nhfl qud'c te
cua chung.

2.2. N g u y e n n h a n t h i n g ldi va b a i
hoc k i n h n g h i e m
Nguyen nhdn thdng Icfi: Thang ldi to
ldn, can ban cua cudc dfi'u tranh giai quydt
vfi'n de FULRO d Tfiy Nguyen giai doan
1975-1988 la kd't qua tdng hpp cua nhidu
nhan to. Co ban la:
Thli nhdt la sU lanh dao, chi dao dung
d i n cua Dang, Nhfi nUde, sU q u i n tridt, td
chflc thuc hien s i n g tao cua cic cfi'p bp
Dang, chfnh quydn, quan dpi cdng an cfie
dia phfldng tai chd, trong dd cae luc lupng
vu trang gifl vai trd trflc tiep quan trpng.
Thli hai lfi da xay diing, huy ddng, sfl

dung cd hieu qua lupng lUdng chfnh tri
hung hfiu ca nflde, toan vung Tay Nguyen
eflng tham gia, trong dd phai ke ddn cudc
dfi'u tranh chung lam rd ban chfi't phan
ddng cila FULRO va tfnh Uu vidt cua che
dd mdi.
Thli ba Ifi dfi ed phfldng phap da'u tranh,
giai quydt hidu qua vdi sfl kd't hdp ea chinh
tri, quan sU, van hoa, xa hpi,... la'y phat
dpng q u i n chung lam trpng tfim, phUdng
eham tieu diet it, gpi hfing nhieu, ngUcii ve
tu tudng ve, vu khi ve; tfing eUdng day

Tuy nhien, trong qufi trinh giai quye't
vfi'n d l FULRO cl Tay Nguyen cung bpe lp
mpt so' khuyet diem, hgn che. Dd la: Vide
thue hien chu trUdng ehung cd luc, ed neh
ehUa kip thdi, thie'u tridt de, edn ndng vdi
duy y chi, nha't Ifi trong thflc thi chinh sfich
dfin tpc, tdn giao va sd hflu dfi't dai. Nhfin
thflc vfi bidn phap ban d i u vl FULRO cdn
ddn gian, mot chilu, chu quan ndng vdi.
Nhidu ndi khoan trang cho cac Iflc lUdng vu
trang mfi khdng huy ddng ca hd thd'ng
chinh tri cung tham gia, vfio cupc. Khau
trinh sat nam dieh cdn nhidu sd hd, do dd
khdng kip thdi giai quye't vfi'n de phfit sinh.
Nhieu ndi, efin bp xa dan, quan lieu khdng
ton trpng phong tuc tap quan nhan dan.
Viec nang cao chfi't lUdng cudc sd'ng ddng

bao Tay Nguydn ndi chung, ddng bfio cic
dan tdc thieu sd'ndi rieng edn eham.
Bdi hoc kinh nghiem: Qufi trinh giai
quye't va'n de FULRO day gian khd vfi phfle
tap da de lai nhilu kinh nghiem quy bau:
Mpt Id phai van dung sing tao nguyen
ly, dudng ldi, chfnh sach chung eua Dang,
Nhfi nflde vd vfi'n de dfin tdc, dai dofin kd't
tofin dan tdc vfio hofin canh cu the cila Tay
Nguydn; phai cd tfl duy dung ve vi tri chien
Iflpc cua dia ban Tay Nguyen, v l cac vfi'n de
dan tdc, tdn gifio d Tfiy Nguyen.
Hai Id phai quin tnet sau sfic quan diem
dfla vfio dan, Ifi'y "dan lfi gd'c", tin tudng tinh
t h i n yeu nudc, vao ban chfi't td't dep ciia


Rghien curu Ljch sJr. ao 4.2015
ddng bfio Tay Nguyen, phai tdn trong quydn
ldi eon ngudi, tdn trpng eac gia tri van hda
truyen thdng, ban sfic thudc vd mdi dan tdc,
trong do quydn sd hflu dfi't dai va khdng gian
sinh tdn cua cpng ddng ngfldi Tay Nguyen
trong mpi hoat dpng ciia hp, phai ludn giai
quyet dung dan va'n d l ldi ich cua nhfin dan
cu the la ddng bao cac dan tpc Tfiy Nguyen,
trdn cd sd do ma tid'n hfinh giai quyet cac
va'n dl khac, ca vfi'n de FULRO.
Ba Id phai quan niem giai quyet vfi'n de
FULRO la sU giai quye't tong the cic vfi'n

dd kinh td', xa hpi d khu vue dan toe thieu
so', phai cd sU ket hdp gifla chinh tri vfi
quan sfl, gifla trfi'n fip va khoan hong, gifla
gifio due, thuyd't phuc vdi hfinh ehinh, lufit
phap, phai Ifi'y ehfnh tri lfi quan trpng,
qufin sfl la bd sung, hd trd cho chfnh tri.
Bd'n Id trong nhfin thflc, phai ludn chu y
rang, khi nfio cdn ddi ngheo lae hfiu, edn
yd'u kdm ve chfnh tri cua chinh quyen d cd
sd, cdn mfi't dan chil, cdn vi pham ehinh
saeh dan toe, tdn gifio d Tay Nguyen thi cdn
ed phan flng eua ngUdi dfin, cdn cd cd sd cho
sU tdn tai cua FULRO, eua cac lUe lUdng
ehd'ng p h i each mang. Trong liic tinh hinh
qud'c te' vfi khu vflc cd nhieu bien ddng, cac
cudc chid'n tranh xung dot dan tdc, sfic tdc
ddi ly khai, tu tri xay ra d nhilu ndi, cac thd'
luc phan dpng trong vfi ngofii nUdc tie'p tuc
hfi hdi, tie'p sfle eho bpn FULRO luu vong
hoat ddng, eho bpn cd hdi chd thdi cho'ng p h i
each mang nflde ta, thi phai thudng xuyen
nang cao eanh giae cfich mang, kip thdi ehi
dao vfi giai quye't kip thdi van de dfin tdc,
tdn giao khi phfit sinh, cham lo xay dflng ddi
sd'ng mdi fi'm no hanh phuc eho nhfin dan
Tay Nguyen noi ehung, ddng bao eac dan toe
thidu sdd dfiy ndi rieng.
Ndm Id phai kdt hpp, giai quye't hai hda
mdi quan he gifla vfi'n d l dan tdc va va'n di
tdn giio, phai tra'n fip efic boat dpng tdn


giao trai phdp, lpi dung ton giao dd hoat
dpng chdng pha chfnh quen nhan dan; phai
het sflc de phdng tfl tfldng vfi bidn phfip
gian ddn, chil quan, ndng vpi trong xfl ly
cic va'n dd kinh te', xa hpi d Tay Nguyen.
Sdu Id phai dac bidt ehii y phat huy vai
trd to ldn eua gia lang, trf thfle, ngfldi cd uy
tin trong ddng bao dan tpc thidu so' trong
vide van ddng nhan dan dfi'u tranh chdng
FULRO; ddng thdi sil dung ehinh nhflng
ngUdi tflng la thanh vidn cua FULRO tham
gia edng t i c van ddng phdng chdng
FULRO.
Bdy Id thUdng xuyen eoi trpng vfi lam
td't edng t i e dan van, trinh sfit kip thdi, di
sau di sat q u i n chung, kip thdi phat hien
cic vfi'n de phfit sinh va giai quyd't tridt de
vfi'n de do. Phai ra sfle chfim lo ddi sd'ng vfit
cha't tinh t h i n cho ddng bfio cac dfin tdc,
thuc hidn chinh sich tfldng trp cin thiet,
d i u tfl kip thdi c6 hidu qua, thiet thUc cho
Tay Nguydn, nhfi't lfi vung dan toe thidu sd,
efin cfl each mang...
Tdm lai, thdi Phap thudc, ngudi Tay
Nguyen sdng trong ngheo ddi lac hau, phai
di xau, ddng thue' eho bpn hoc lot. Thdi ky
1954-1975, ngfldi Tay Nguyen bi dd'i xfl bit
binh dang, ky thi, bi chet chdc bdi bom dan,
bi dau dpe bdi chfi't ddc hoa hpe. Nhflng dilu

dd da gay nen sU phan khang, de'n sU ra dfli
eua cac hinh thfle mat tran cho'ng doi bpn de
qud'c va tay sai, trong dd ed to ehfle FULRO.
Sau nam 1975, FULRO, du vfin mang danh
nghia la Mat tran giai phong cac dfin tdc
Tay Nguyen, song da cd su thay ddi cfin ban
ve ban cha't, hi bon phan ddng ngofii va
trong nflde ldi dung, khdng dfla lai ldi ich
thie't thfle ^ cho quan chung, cho cac dan tdc
thieu so' trdn dia bfin. FULRO trd thfinh sU
ke't hpp cua chu nghia dfin tdc cflc doan, ich
ky hep hdi vdi am mflu thu doan ehdng pha
each mang cua cic t h i Iflc thii dich.


Biiu tranh giii q u y ^ ygn de Fulro...
Cupc da'u tranh giai quyd't vi^n d l
FULRO cua Dang bp, chfnh quyen, qufin
dan cac tinh Tay Nguyen sau nfim 1975
ddn nay chfla phai da xong xudi hofin
tofin, vfin cdn n h i l u viec phai lfim, song
e6 the ndi can ban da gifinh dUpc t h i n g
ldi, td chflc FULRO da hi xda bd trdn thuc
td. Nhflng boat dpng truy quyet bpn phan
ddng, xfiy dflng vfi cung cd hd thdng
ehinh tri, p h a t trien kinh te, van hda xfi

hpi gian nan vfi anh dung trong giai doan
1975-1988 cila cac tinh Tay Nguyen vdi
sfl ddng ldng, ddc sflc cua ea nflde da dfla

tdi t h i n g ldi quyd't dinh do. Suy n g i m v l
cae thanh cdng vfi h a n che', due kd't va
vfin dung sang tao cfie kinh nghidm vide
giai quyd't vfi'n de FULRO giai doan 19751988 lfi vide c i n thie't dd'i vdi cdng cudc
xay dflng vfi bao vd dia bfin chien lUde
Tay Nguyen hidn nay.

CHU THICH
(1). BAJAHAKA la chfl viet tat ten bon s i c toe
ldn

a

Tay

Nguyen:

BAhnar, dJArai, RhAd6 va KAho.

(6). Dang Cong san Viet Nam, Ban Chfi'p hfinh
Dang bo Gia Lai - Kon Tum, Vdn kiin dgi hdi dai
bieu Ddngbd ttnh ldn thtiIX, 1986, tr. 11.

(2). Dang Cong san Viet Nam, Vdn kiin

Ddng

(7). Ban Chfi'p hanh Dang bo tinh Dflk Lflk,

todn tap, tfip 38 nflm 1977, Nxb. Chinh tri Qu6c


Lich su! Ddng bg tinh Ddk Ldk (1975-2005),

gia. Ha Noi, tr. 27.

Chinh tri Quoc gia. Ha Noi, 2010, tr, 67, 109.

Nxb.

(3). Dang Cong san Viet Nam, Vdn kien Ddng

(8). Ban Chfi'p hanh Dang bo tinh Lam Dong,

todn tap, tfip 38 nam 1977, Nxb. Chinh tri Quoc

Lich sti Ddng bg tinh Ldm Ddng (1975-2005), Nxb.

gia. Ha N6i, tr. 27.

Chinh tri Quoc gia, 2010 (ban dign tijl).

(4). B6 Tu l?nh Quan khu V, Sa kei
dgt truy quet ngdy 30-01-1979.

soll/L21

(9). Ban Chfi'p hfinh Dang b6 tinh Dflk LSk, Ky

Tfii lieu lUu tai


ye'u cdc ky dgi hgi Ddng bg tinh Ddk Ldk (1940-

Phong KHCN&MT Quan khu 5.

2010), Dak Lak, 2012, tr. 120.

(5). Dang Cong s a n Viet Nam, Vdn kien dgi hgi

(10). Ban Chfi'p hanh Dang bo tinh Gia Lai,

dgi biiu todn quoc ldn thti VI, Nxb. Su thfit, Hfi

Lich sti Ddng bg tinh Gut Lai (1945-2005), Nxb.

Noi, 1987, tr. 15, 39.

Chi'nh tri quoc gia. Ha Noi, 2009, tr. 595, 598, 665.



×