Dạy học chương nitơ photpho lớp 11 trung học phổ thông tích hợp các vấn đề môi trường

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

NGUYỄN THỊ BÍCH NGỌC

DẠY HỌC CHƢƠNG NITƠ - PHOTPHO
LỚP 11 - TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
TÍCH HỢP CÁC VẤN ĐỀ MÔI TRƢỜNG

LUẬN VĂN THẠC SỸ SƢ PHẠM HÓA HỌC
Chuyên ngành: LÝ LUẬN VÀ PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC
(BỘ MÔN HÓA HỌC)
Mã số: 60 14 01 11

HÀ NỘI - 2014


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

NGUYỄN THỊ BÍCH NGỌC

DẠY HỌC CHƢƠNG NITƠ - PHOTPHO
LỚP 11 - TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
TÍCH HỢP CÁC VẤN ĐỀ MÔI TRƢỜNG

LUẬN VĂN THẠC SỸ SƢ PHẠM HÓA HỌC
Chuyên ngành: LÝ LUẬN VÀ PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC
(BỘ MÔN HÓA HỌC)
Mã số: 60 14 01 11

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS. TS. Lê Kim Long

HÀ NỘI - 2014


LỜI CẢM ƠN

Với tấm lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc, tác giả xin chân thành cảm ơn
PGS. TS. Lê Kim Long, người thầy đã rất tận tình chỉ bảo, hướng dẫn, giúp đỡ

tác giả trong suốt quá trình thực hiện luận văn này.
Tác giả xin chân thành cảm ơn tập thể thầy giáo, cô giáo Trường Đại học Giáo
dục - Đại học Quốc Gia Hà Nội, phòng Quản lý đào tạo và Nghiên cứu khoa học,
phòng Tư liệu đã tạo mọi điều kiện giúp đỡ tôi trong suốt thời gian học tập và nghiên
cứu tại trường.
Tác giả xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, các thầy cô giáo cùng các em
học sinh trường THPT Ngô Quyền - Hà Nội và trường THPT Hà Nội đã tạo mọi
điều kiện giúp đỡ tác giả trong quá trình thực hiện luận văn.
Cuối cùng, tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn tới gia đình, bạn bè và đồng nghiệp
đã luôn khích lệ, động viên và giúp đỡ tác giả trong thời gian học tập và hoàn thành
luận văn.

Xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, tháng 11 năm 2014
Tác giả

NGUYỄN THỊ BÍCH NGỌC

i

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

BVMT

: Bảo vệ môi trƣờng

BTVN

: Bài tập về nhà

GDMT

: Giáo dục môi trƣờng

MT

: Môi trƣờng

GV

: Giáo viên

HS

: Học sinh

PƢ

: Phản ứng

dd

: Dung dịch

PPDH

: Phƣơng pháp dạy học

PTPƢ

: Phƣơng trình phản ứng

PTHH

: Phƣơng trình hoá học

HĐNK

: Hoạt động ngoại khóa

HTTH

: Hệ thống tuần hoàn

ĐC

: Đối chứng

TN

: Thực nghiệm

SGK

: Sách giáo khoa

THCS

: Trung học cơ sở

THPT

: Trung học phổ thông

Nxb

: Nhà xuất bản

ĐHSP

: Đại học sƣ phạm

PGS.TS

: Phó giáo sƣ, tiến sĩ

ii

MỤC LỤC

Lời cảm ơn .......................................................................................................... I
Danh mục chữ viết tắt ........................................................................................ II
Mục lục .............................................................................................................. III
Danh mục các bảng ............................................................................................ V
Danh mục các biểu đồ, đồ thị ...........................................................................VII
MỞ ĐẦU ............................................................................................................ 5
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN DA ̣Y HÓA HỌC TÍ C H
HỢP CÁC VẤN ĐỀ MÔI TRƢỜNGERROR!

BOOKMARK

NOT

DEFINED.
1.1. CƠ Sở LÝ LUậN ....................................... ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
1.1.1. Tổng quan về sƣ phạm tích hợp ............. Error! Bookmark not defined.
1.1.2. Tích hợp các vấn đề môi trƣờng trong dạy học Hóa học ................. Error!
Bookmark not defined.
1.2. CƠ Sở THựC TIễN ..................................... ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
1.2.1. Sự phát triển của giáo dục môi trƣờng trên thế giớiError!

Bookmark

not defined.
1.2.2. Tình hình giáo dục môi trƣờng ở Việt NamError!

Bookmark

not

defined.
1.2.3. Vai trò và vị trí của nhà trƣờng phổ thông trong công tác giáo dục và bảo
vệ môi trƣờng .................................................... Error! Bookmark not defined.
1.2.4. Thực trạng việc tích hợp các vấn đề môi trƣờng vào trong dạy học hóa
học ở trƣờng trung học phổ thông ..................... Error! Bookmark not defined.
CHƢƠNG II: TÍCH HỢP CÁC VẤN ĐỀ MÔI TRƢỜNG VÀO TRONG
DẠY HỌC CHƢƠNG NITƠ - PHOTPHO LỚP 11 - TRUNG HỌC PHỔ
THÔNG ............................................ ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
2.1. PHÂN TÍCH CHƢƠNG TRÌNH PHI KIM HÓA HọC 11.ERROR! BOOKMARK

NOT

DEFINED.

2.1.1. Mục tiêu phần phi kim hóa học 11 .......... Error! Bookmark not defined.
2.1.2. Mục tiêu chƣơng Nitơ - Photpho ............ Error! Bookmark not defined.
iii


2.1.3. Mục tiêu, nội dung, phƣơng pháp tích hợp các vấn đề môi trƣờng vào
chƣơng Nitơ - Photpho lớp 11 - THPT ............. Error! Bookmark not defined.
2.2. TÍCH HợP CÁC VấN Đề MÔI TRƢờNG VÀO CÁC BÀI Cụ THể CủA CHƢƠNG NITƠ PHOTPHO LớP 11- THPT ............................... ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
2.2.1. Các địa chỉ có thể tích hợp các vấn đề môi trƣờng vào trong dạy học
........................................................................... Error! Bookmark not defined.
2.2.2. Tích hợp các vấn đề môi trƣờng vào bài giảngError! Bookmark not
defined.
2.3.3. Thiết kế một số giáo án cụ thể ................ Error! Bookmark not defined.
2.3.4. Các câu hỏi có nội dung liên quan đến môi trƣờngError! Bookmark not

defined.
TIỂU KẾT CHƢƠNG 2 .................ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
CHƢƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƢ PHẠMERROR!

BOOKMARK

NOT

DEFINED.
3.1. MụC ĐÍCH VÀ NHIệM Vụ THựC NGHIệM .... ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
3.1.1. Mục đích thực nghiệm............................. Error! Bookmark not defined.
3.1.2. Nhiệm vụ thực nghiệm sƣ phạm ............. Error! Bookmark not defined.
3.2. PHƢƠNG PHÁP THựC NGHIệM .................. ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
3.2.1. Chọn trƣờng, lớp và giáo viên tiến hành thực nghiệmError! Bookmark
not defined.
3.2.2. Bố trí thực nghiệm................................... Error! Bookmark not defined.
3.2.3. Kiểm tra đánh giá .................................... Error! Bookmark not defined.
3.3. Xử LÝ Số LIệU ......................................... ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
3.3.1. Phƣơng tiện đánh giá ............................... Error! Bookmark not defined.
3.3.2. Phân tích kết quả định tính ...................... Error! Bookmark not defined.
3.3.3. Phân tích kết quả định lƣợng................... Error! Bookmark not defined.
3.4. KếT QUả THựC NGHIệM............................ ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
3.4.1. Kết quả định tính ..................................... Error! Bookmark not defined.
3.4.2. Kết quả định lƣợng .................................. Error! Bookmark not defined.
TIỂU KẾT CHƢƠNG 3 .................ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
iv


KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ . ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
1. KếT LUậN .................................................. ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.

2. KHUYếN NGHị ........................................... ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
3. HƢớNG PHÁT TRIểN CủA Đề TÀI .................. ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
PHỤ LỤC ......................................... ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.

v


DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 1.1: Kết quả khảo sát về thái độ của HS đối với các giờ dạy học
lồ ng ghép, liên môn và ƣ́ng du ̣ng thƣ̣c tiễn với môn Hóa học…………

17

Bảng 1.2: Kết quả khảo sát về cách thức của HS khi nghiên cƣ́u nô ̣i
dung về các vấn đề môi trƣờng liên quan đế n kiế n thƣ́c ho ̣c tâ ̣p thƣ̣c
tiễn. ……………………………………………………………………

17

Bảng 1.3: Kết quả khảo sát về thời gian HS dành để làm tim
̀ hiể u nô ̣i
dung ho ̣c tâ ̣p liên quan đến các vấn đề môi trƣờng trƣớc khi đến lớp…

17

Bảng 1.4: Kết quả khảo sát về sự chuẩn bị cho tiết ho ̣c da ̣y ho ̣c tić h hơ ̣p
các nội dung ứng dụng kiến thức hóa học với các vấn đề liên quan đến
môi trƣờng. ………………………………………………………………

17

Bảng 1.5: Kết quả khảo sát về việc tim
̀ hiể u các vấ n đề môi trƣờng của
HS. ………………………………………………………………………

18

Bảng 1.6: Kết quả khảo sát về những khó khăn mà HS gặp phải khi tƣ̣
tìm hiểu các vấn đề môi trƣờng liên quan đế n kiế n thƣ́c hóa ho ̣c………..

18

Bảng 1.7: Kết quả khảo sát về yếu tố giúp tìm hiể u và giải thích tốt các
nô ̣i dung về các vấn đề môi trƣờng liên quan đế n khiế n thƣ́c hoa ho ̣c…..

18

Bảng 1.8: Kết quả khảo sát về sự đầu tƣ để học tốt môn hóa học…………

19

Bảng 1.9: Kết quả khảo sát về sự cần thiết của tự học để đạt kết quả cao
trong các kì thi hoặc kiểm tra. ……………………………………………

19

Bảng 10: Kết quả khảo sát về những tác động đến hiệu quả của việc học
tâ ̣p liên môn, lồ ng ghép của HS. ………………………………………

19

Bảng 1.11: Kết quả khảo sát về sự đầy đủ các dạng và bao quát kiến
thức của bô ̣ môn trong SGK và sách bài tập. ……………………………

19

Bảng 1.12: Kết quả khảo sát về sự cần thiết phải sử dụng thêm nô ̣i dung
liên quan đến môi trƣờng để nâng cao chất lƣợng dạy học…………….

20

Bảng 1.13: Kết quả khảo sát về mức độ sử dụng thêm các nô ̣i dung……

20

Bảng 1.14: Kết quả khảo sát về thiết kế nội dung dạy học………………

20

Bảng 1.15: Kết quả khảo sát về mức độ quan trọng của những nội dung
vi


dạy học hóa học. …………………………………………………………

20

Bảng 1.16: Kết quả khảo sát về số lƣợng nô ̣i dung da ̣y ho ̣c ho ̣c nồ ng
ghép trong 1 tiết học. …………………………………………………….

20

Bảng 1.17: Kết quả khảo sát về những khó khăn mà thầy cô gặp phải
trong khi dạy ho ̣c tić h hơ ̣p. ………………………………………………

21

Bảng 1.18: Kết quả khảo sát về mức độ cần thiết của việc xây dựng hệ
thống nô ̣i dung da ̣y ho ̣c tić h hơ ̣p bồi dƣỡng năng lực ho ̣c tâ ̣p và say mê
học tập cho HS. ………………………………………………………….

21

Bảng 2.1: Các địa chỉ có thể tích hợp các vấn đề môi trƣờng vào trong
dạy học. ………………………………………………………………..

25

Bảng 3.1. Thống kê điểm bài kiểm tra số 1. ……………………………

75

Bảng 3.2. Bảng tần suất (fi%) số học sinh đạt điểm xi…………………..

75

Bảng 3.3. Bảng tần suất hội tụ tiến (Số học sinh đạt điểm xi trở lên)……

75

Bảng 3.4. So sánh các tham số đặc trƣng giữa lớp đối chứng và lớp thực
nghiệm. ………………………………………………………………….

76

Bảng 3.5. Thống kê điểm bài kiểm tra số 2. ……………………………

78

Bảng 3.6. Tần suất (fi%) số học sinh đạt điểm xi………………………..

78

Bảng 3.7. Tần suất hội tụ tiến (Số học sinh đạt điểm xi trở lên)…………

78

Bảng 3.8. So sánh các tham số đặc trƣng giữa lớp đối chứng và lớp thực
nghiệm. ……………………………………………………………….…

79

Bảng 3.9. Kiểm định giả thuyết thống kê số trung bình giả thuyết H0 các
bài kiểm tra thực nghiệm sƣ phạm………………………………………

vii

81

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, ĐỒ THỊ

Biểu đồ 3.1. Tần suất điểm bài kiểm tra số 1 của lớp đối chứng và lớp
thực nghiệm. …………………………………………………………………………………….

76

Biểu đồ 3.2. Tần suất điểm bài kiểm tra số 2 của lớp đối chứng và lớp
thực nghiệm. …………………………………………………………………………………

79

Đồ thị 3.1. Tần suất hội tụ tiến của lớp đối chứng và lớp thực nghiệm….

77

Đồ thị 3.2. Tần suất hội tụ tiến của hai lớp thực nghiệm và đối chứng.

90

viii


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Môi trƣờng có vai trò đặc biệt đối với sự sống và chất lƣợng cuộc sống của con
ngƣời. Con ngƣời cần có các yếu tố môi trƣờng trong lành, tài nguyên thiên nhiên
thích hợp để sử dụng trong sinh hoạt và sản xuất, cần có không khí trong lành để thở,
cần có nƣớc sạch để sinh hoạt hằng ngày, cần có một môi trƣờng văn hoá - xã hội

lành mạnh văn minh để hình thành, phát triển nhân cách, nâng cao chất lƣợng cuộc
sống cả về vật chất và tinh thần.
Môi trƣờng là một vấn đề đã và đang thu hút sự quan tâm của toàn thế giới.
Trong mấy chục năm trở lại đây do sự phát triển kinh tế ồ ạt, dƣới tác động của khoa
học kỹ thuật và sự gia tăng dân số quá nhanh làm cho môi trƣờng bị biến đổi chƣa
từng thấy. Nhiều nguồn tự nhiên bị vắt kiệt, nhiều hệ sinh thái bị tàn phá mạnh,
nhiều cân bằng trong tự nhiên bị rối loạn, môi trƣờng lâm vào khủng hoảng với quy
mô toàn cầu, trở thành nguy cơ thực sự đối với cuộc sống hiện đại và sự tồn vong
của xã hội trong tƣơng lai.
Để bảo vệ cái nôi sinh thành của mình, con ngƣời phải thực hiện hàng loạt các
vấn đề phức tạp, trong đó có vấn đề GDMT. GDMT là một trong những biện pháp
có hiệu quả nhất, giúp cho con ngƣời có nhận thức đúng trong việc khai thác, sử
dụng và bảo vệ các tài nguyên thiên nhiên, bảo vệ môi trƣờng. Việc GDMT trong
nhà trƣờng phổ thông chiếm một vị trí đặc biệt, nhà trƣờng là nơi đào tạo thế hệ trẻ,
những ngƣời chủ tƣơng lai của đất nƣớc, những ngƣời làm nhiệm vụ tuyên truyền
giáo dục, khai thác sử dụng và bảo vệ nguồn tài nguyên môi trƣờng của đất nƣớc.
Thực tế ở trƣờng phổ thông Việt Nam thì việc giảng dạy các môn học có khai
thác kiến thức về môi trƣờng đƣợc thể hiện còn ít và sơ sài, vì vậy những hiểu biết
về môi trƣờng của học sinh còn yếu.
Hoá học là khoa học thực nghiệm, hoá học có vai trò rất quan trọng trong cuộc
sống của chúng ta. Hoá học đóng góp một phần rất quan trọng vào giải thích các
hiện tƣợng trong thực tế, giúp cho mỗi chúng ta có ý thức hơn về bảo vệ môi trƣờng.
Trong giảng dạy hoá học ở trƣờng phổ thông, nếu chúng ta lồng ghép cũng nhƣ tích
hợp đƣợc những hiện tƣợng xảy ra trong thực tế, những bài tập về các vấn đề môi
trƣờng có liên quan đến bài học thì sẽ làm cho tiết học trở nên sinh động

5


TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Trịnh Văn Biều, Lí luận dạy học hóa học, Đại học Sƣ phạm Thành phố Hồ Chí
Minh - 2002.
2. Phạm Bích Cần, Thiết kế mẫu một số Môđun giáo dục môi trường từ SGK hóa
học lớp 11 nâng cao, SGK hóa học thí điểm ban KHTN lớp 11,12, Khóa luận tốt
nghiệp, Đại học Sƣ phạm TP.HCM - 2007.
3. Vũ Đăng Độ, Hóa học và sự ô nhiễm môi trường. Nxb GD - 1997.
4. Nguyễn Thị Ngọc Hạnh, Giáo dục môi trường thông qua một số bài giảng hóa
học cụ thể ở trường phổ thông, Khóa luận tốt nghiệp, Đại học Sƣ phạm TP.HCM 2004.
5. Lê Thị Lệ Hồng, Thiết kế và sử dụng bài tập hóa học thực nghiệm ở trường
THPT - ĐHV - 2002.
6. Phan Thị Lan Phƣơng, Giáo dục môi trường thông qua giảng dạy hóa học lớp
11 ở trường THPT, Khóa luận tốt nghiệp, Đại học Sƣ phạm TP.HCM - 2007
7. Nguyễn Khắc Nghĩa, Áp dụng toán học thống kê để xử lý số liệu thực nghiệm ĐHV 1997.
8. Đặng Thị Oanh - Trần Trung Ninh - Đỗ Công Mỹ, Câu hỏi lý thuyết và bài tập
hóa học THPT (tập 1 - Hóa học đại cương và vô cơ).
9. Nguyễn Ngọc Quang, Lý luận dạy học hóa học ( T1,2 ) Nxb GD - 1994.
10. Phạm Thị Quỳnh, Xây dựng hệ thống bài tập trắc nghiệm khách quan nhiều lựa
chọn chương Nitơ - photpho.
11. Nguyễn Thị Sửu - Đào Thị Việt Anh, Dạy học theo chuẩn kiến thức, kĩ năng
môn Hóa học. Nxb ĐHSP - 2010.
12. Trần Thị Phƣơng Thảo, Xây dựng hệ thống bài tập trắc nghiệm khách quan về
hóa học có nội dung gắn với thực tiễn, Luận văn thạc sĩ, Đại học Sƣ phạm TP.HCM
– 2008.
13. Cao Thị Kim Thu, Xây dựng và sử dụng các modun GDMT khai thác từ kiến
thức hóa học để GDMT, Luận văn thạc sỹ khoa học GD ĐHSPHN - 2002.
14. Hồ Thị Hƣơng Trà, Nghiên cứu sử dụng hệ thống bài tập hóa học phần vô cơ
lớp 11 ban nâng cao theo hướng dạy học tích cực, Luận văn thạc sỹ khoa học GD ĐHV.
17. Báo cáo dự thảo dạy học tích hợp, TP Vinh - Nghệ An (Bộ GD&ĐT).
18. Nghị định 29 đổi mới căn bản toàn diện giáo dục và đào tạo, Ban chấp hành
TW Đảng

6