Phát triển kỹ năng ghi nhớ sự kiện cho học sinh trung học phổ thông trong dạy học lịch sử việt nam (1945 1975) – chương trình chuẩn

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

NGUYỄN THỊ HÀ

PHÁT TRIỂN KĨ NĂNG GHI NHỚ SỰ KIỆN
CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ VIỆT NAM 1945-1975 CHƢƠNG TRÌNH CHUẨN

LUẬN VĂN THẠC SĨ SƢ PHẠM LỊCH SỬ
Chuyên ngành: Lí luận và phƣơng pháp dạy học bộ môn Lịch sử
Mã số: 60.14.01.11

Cán bộ hƣớng dẫn: TS. Nguyễn Thị Bích

HÀ NỘI – 2014


LỜI CẢM ƠN
Lời đầu tiên trong luận văn, tác giả xin trân trọng cảm ơn các thầy cô
giáo Trường Đại học Giáo dục – Đại học Quốc gia Hà Nội đã nhiệt tình giảng
dạy và giúp đỡ tác giả trong suốt khóa học và quá trình nghiên cứu đề tài.
Đặc biệt, tác giả xin bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc tới TS.
Nguyễn Thị Bích – người đã trực tiếp hướng dẫn và tận tình chỉ bảo, tạo điều
kiện thuận lợi cho tác giả trong quá trình nghiên cứu, thực hiện đề tài.
Tác giả xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, các thầy cô giáo và các
em học sinh trường THPT Ngô Quyền, thành phố Hải Phòng đã tạo điều kiện
giúp đỡ tác giả trong quá trình hoàn thành luận văn.
Bên cạnh đó, sự giúp đỡ của bạn bè, đồng nghiệp trong lớp cao học Lịch
sử K8 – Trường Đại học Giáo dục – Đại học Quốc gia Hà Nội là nguồn cổ vũ
lớn lao, tiếp thêm sức mạnh cho tác giả trong suốt thời gian học tập và thực

hiện đề tài.
Cuối cùng tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành đến những người
thân yêu trong gia đình và bạn bè đã luôn động viên, giúp đỡ tác giả về mọi
mặt.
Mặc dù đã rất cố gắng song luận văn không tránh khỏi những thiếu sót,
hạn chế. Tác giả rất mong nhận được những đóng góp quý báu của các thầy
cô giáo, các nhà khoa học và bạn bè đồng nghiệp.
Hà Nội, ngày 28 tháng 11 năm 2014
Tác giả

Nguyễn Thị Hà

1


MỞ ĐẦU
I. Lí do chọn đề tài
Nhiều năm là giáo viên (GV) dạy học Lịch sử ở trường Trung học phổ
thông (THPT), chúng tôi nhận thấy bất kì một trường học nào cũng có sự
phân hoá: có học sinh (HS) học tốt, HS học kém, có em thích học, có em lại
không thích học lịch sử. Thực tế các kì thi tốt nghiệp THPT, kì thi đại học và
cao đẳng môn lịch sử những năm qua đã phán ánh chất lượng dạy học lịch sử
(DHLS) chưa cao. Chúng ta không khỏi bàng hoàng khi hơn 60% thí sinh
tham gia kì thi Đại học năm 2004- 2005 đạt dưới điểm 5. Hay như hàng ngàn
bài thi đạt điểm 0 trong kì thi Đại học và Cao đẳng năm 2010-1011… dẫn đến
không nhiều HS chọn môn Lịch sử để tham dự kì thi tốt nghiệp THPT năm
học 2012-2013, 2013- 2014. Vì sao HS không thích học Lịch sử? Vì sao kết
quả học tập bộ môn lại thấp như vậy? Có ý kiến cho rằng HS hiện nay thích
học các môn khoa học tự nhiên, ít quan tâm đến khoa học xã hội mà điển hình
là môn lịch sử. Bên cạnh đó phim ảnh của nước ngoài tràn ngập các loại dã

sử, bán sử khiến HS phân tâm, vô tình thuộc sử người hơn sử nhà. Hoặc có ý
kiến cho rằng sách giáo khoa (SGK) lịch sử viết không hay, cách dạy sử của
các thầy cô giáo ở trường THPT không sinh động càng làm cho lịch sử trở
nên khô khan hơn.Dù chưa có kết luận đúng, sai, song đều cho thấy một thực
trạng là HS THPT đang ngại học lịch sử mà mấu chốt của vấn đề theo chúng
tôi là do HS chưa có kĩ năng ghi nhớ sự kiện lịch sử.
Trong DHLS, sự kiện là cơ sở, nguồn gốc ban đầu để giúp HS nhận thức
đúng lịch sử đã diễn ra như thế nào.Việc học tập lịch sử ở trường THPT là
nhằm hình thành kiến thức về khoa học lịch sử, hình thành thế giới quan khoa
học, phẩm chất đạo đức cho người học. Thông qua đó HS khôi phục lại được
hình ảnh của quá khứ để hiểu sự phát triển của xã hội và cao hơn nữa là từ
kiến thức lịch sử các em có thể rút ra bài học cho bản thân trong cuộc sống
của chính mình. Vì vậy, trong DHLS cần thiết phải hướng dẫn cho HS nắm
vững kiến thức cơ bản của khoa học lịch sử. Nắm vững sự kiện lịch sử là tiền
2


đề để hiểu kiến thức lịch sử, biết rút từ quá khứ những bài học cho hiện tại và
tương lai. Không có kiến thức về lịch sử không thể hiểu sự phát triển tương
lai của xã hội mà không có tài liệu- sự kiện thì cũng không thể hình thành
kiến thức lịch sử cho HS. Song làm thế nào để HS ghi nhớ được các kiện lịch
sử một cách dễ dàng trong học tập lịch sử? Đây vừa là nhiệm vụ cần thiết đặt
ra những đòi hỏi đối với các thầy cô giáo đang trực tiếp giảng dạy bộ môn
lịch sử ở trường THPT nhưng cũng là những trăn trở của họ để phát triển kĩ
năng ghi nhớ sự kiện lịch sử, giúp HS húng thú học tập, yêu thích môn học
góp phần nâng cao chất lượng dạy học bộ môn.
Lịch sử Việt Nam 1945 - 1975 là thời kì dân tộc ta trải qua hai cuộc
kháng chiến vĩ đại, đánh bại hai kẻ thù hùng mạnh của thế giới trong thế kỉ
XX là thực dân Pháp và đế quốc Mĩ. Có rất nhiều sự kiện, nhân vật, hiện
tượng lịch sử là sự phản ánh và ghi dấu ấn những thắng lợi vĩ đại đó của dân

tộc ta. Thông qua những sự kiện, nhân vật này HS mới nhận thức đúng từng
bước đi trong tiến trình phát triển của lịch sử dân tộc.
Từ những lí do trên, với mong muốn giúp HS nhận thức đúng thắng lợi
vĩ đại của lịch sử dân tộc ta để thêm yêu lịch sử, trân trọng những giá trị mà
ông cha để lại, chúng tôi quyết định chọn vấn đề “Phát triển kĩ năng ghi nhớ
sự kiện cho học sinh Trung học phổ thông trong dạy học lịch sử Việt Nam
1945- 1975 - chương trình chuẩn” làm đề tài nghiên cứu.
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Vấn đề phát triển kĩ năng ghi nhớ sự kiện cho HS đã được đông đảo các
giáo dục học, giáo dục lịch sử trong và ngoài nước quan tâm nghiên cứu ở các
khía cạnh, góc độ khác nhau. Tiếp cận các công trình nghiên cứu của họ là cơ
sở để chúng tôi giải quyết những vấn đề mà đề tài đặt ra.
2.1. Tài liệu nước ngoài
Thông qua tài liệu dịch, chúng tôi nhận thấy nhiều học giả đã đề cập tới
vấn đề kĩ năng nói chung, kĩ năng nhận thức, ghi nhớ sự kiện nói riêng.
3


J. Dewey trong tác phẩm “The school and Societ” - (Trường học và xã
hội), 1899 cho rằng cần vừa học vừa làm nghĩa là giáo dục không nên quá coi
trọng vào lí thuyết mà phải chú trọng đến rèn luyện kĩ năng, chú ý đến nhận
thức tích cực và kĩ năng thực hành cho HS.
Nửa sau thế kỉ XX, Kixegof X.I với tác phẩm “Hình thành các kĩ
năng và kỹ xảo sư phạm cho sinh viên trong điều kiện của nền giáo dục Đại
học” đã nhấn mạnh: “Việc hình thành kĩ năng, kĩ xảo khái quát có liên quan
đến việc phát triển tư duy và việc làm phong phú tầm hiểu biết của người
được dạy dỗ. Việc hình thành các kĩ năng chỉ có kết quả khi con người ý thức
được rõ rệt mục đích, nhiệm vụ, những điều kiện cụ thể, những phương thức
thực hiện động tác, cùng những phương thức kiểm tra của động tác này”[29tr14].
Tác giả T.A. Ilina trong cuốn “Giáo dục học” tập II, NXB Giáo

dục.1973, đã khẳng định việc nắm kiến thức là yếu tố cơ bản của quá trình
dạy học (QTDH), đồng thời tác giả cũng đã đưa ra một số phương pháp giúp
HS nắm vững kiến thức như phương pháp sử dụng SGK, phương pháp học tại
phòng thí nghiệm, phương pháp luyện tập, ôn tập... đặc biệt là phương pháp
phát huy tích tích cực của HS từ đó giúp các em nắm vững kiến thức, hiểu sâu
bài học.
I.F.Kharlamốp, trong công trình “Phát triển tính tích cực học tập của
học sinh như thế nào”, tập I, NXB Giáo dục, 1978 đã khẳng định dạy học là
một quá trình lĩnh hội một cách vững chắc kiến thức của HS, song việc nhận
thức của HS không phải là do GV hình thành mà là quá trình tự lĩnh hội kiến
thức. HS chỉ “thực sự nắm vững cái mà chính bản thân giành được bằng lao
động của chính mình”. Từ đó tác giả đi đến kết luận “học tập là một quá trình
nhận thức tích cực của học sinh, học sinh muốn nắm vững kiến thức một cách
sâu sắc thì phải thực hiện đầy đủ một chu trình trí tuệ: bao gồm những hành
động tri giác tài liệu, thông hiểu, ghi nhớ, luyện tập kĩ năng, kĩ xảo và cuối

4


cùng là hành động khái quát hoá hệ thống hoá kiến thức nhằm xác lập mối
quan hệ trong từng đề tài, giữa các đề tài, và các môn học”[30-tr 29].
H.V. Savin trong cuốn “Giáo dục học” tập I,NXB Giáo dục,1978 đã đề
ra nguyên tắc tính vững chắc của việc nắm vững tri thức và phát triển toàn
diện các năng lực nhận thức của HS. Đồng thời, ông cũng đã chỉ rõ “việc
quay trở lại thường xuyên với các tri thức đã nắm trước kia, việc xem xét
chúng với góc độ mới là chính xác hơn, phong phú hơn bằng các sự kiện mới,
có ý nghĩa quan trọng đối với việc nắm vững tri thức”[44-tr163].
Trong cuốn“Phát triển tư duy học sinh”, V.Onhisuc đã khẳng định
“Thông hiểu tri thức đó là con đường tiến tới lĩnh hội tri thức”[42-tr48]
và“ghi nhớ, tái hiện tài liệu học là những phần rất quan trọng của quá trình

lĩnh hội tri thức”[42-49]. Như vậy, tác giả đã thừa nhận vai trò quan trọng của
ghi nhớ kiến thức đối với HS trong quá trình tiếp nhận kiến thức.
Cuốn sách“Lí luận dạy học hiện đại” của GS Bernd Meier và TS
Nguyễn Văn Cường do trường ĐHSP Hà Nội và Đại học Potsdam (Cộng hòa
Liên bang Đức) phối hợp xuất bản năm 2009 đã đưa ra một số vấn đề về đổi
mới PPDH, đề cập đến các thuyết học tập như thuyết hành vi, thuyết nhận
thức và thuyết kiến tạo dựa trên cơ sở tâm lí học. Các tác giả nhấn mạnh “học
tập là quá trình xử lí thông tin, trung tâm của quá trình nhận thức là các hoạt
động trí tuệ như: xác định, phân tích và hệ thống hóa các sự kiện và các hiện
tượng, nhớ lại những kiến thức đã học, giải quyết các vấn đề và phát triển,
hình thành các ý tưởng mới” [7-tr39]. Để có thể xử lí các thông tin thu nhận
được HS cần phải có các kĩ năng tương ứng; ở thuyết nhận thức, các tác giả
nhấn mạnh đến kĩ năng ghi nhớ của HS một cách tích cực.
Đặc biệt, bộ sách đổi mới PPDH của Tổ chức ASCD Hoa Kì được Nhà
xuất bản Giáo dục Việt Nam mua bản quyền và dịch (2011) đã mang đến cho
các nhà nghiên cứu, cacs nhà quản lí giáo dục và GV có cách tiếp cận mới mẻ
về PPDH.
Thomas Armstrong với tác phẩm “Đa trí tuệ trong lớp học” gồm 16

5


chương, trong đó ông đã giành hẳn chương 12 để nói về đa trí tuệ và các kĩ
năng nhận thức như: ghi nhớ, giải quyết vấn đề và đặc biệt nhấn mạnh đến
thang mức độ nhận thức phức tạp của Bloom đó là: biết, hiểu, ứng dụng, phân
tích, tổng hợp và đánh giá...
Robert J.Marzano, Debra J.Pickering và Jane E.Pollock với “Các
phương pháp dạy học hiệu quả” trên cơ sở tổng hợp các công trình nghiên
cứu thực tế giảng dạy và tổng hợp lí thuyết đã giúp GV có thể rèn các kĩ năng
cần thiết cho HS như: kĩ năng ghi nhớ, tóm tắt - ghi ý chính, kĩ năng làm bài

tập về nhà, kĩ năng thực hành, kĩ năng làm việc nhóm.
Trong “Tám đổi mới để trở thành người giáo viên giỏi” của Giselle
O.Martin- Kniep cũng đề cập đến các kĩ năng trên và đưa ra cách chấm điểm
của GV đối với các kĩ năng của HS trong đó coi trọng kĩ năng nhận thức ghi
nhớ theo hướng tích cực hóa.
Mặc dù có nhiều quan điểm và cách tiếp cận khác nhau nhưng các tác
giả đều cho rằng để nâng cao chất lượng dạy học ngoài đổi mới về mục tiêu,
nội dung và phương pháp còn phải chú ý tới HS nhất là quan tâm đến việc HS
học tập như thế nào? nghĩa là HS phải có những kĩ năng cơ bản, trong đó kĩ
năng ghi nhớ là một trong những kĩ năng quan trọng đầu tiên của quá
trình nhận thức, tư duy.
Ngoài những tài liệu về giáo dục học, PPDH, vấn đề kĩ năng ghi nhớ còn
được thể hiện qua các cuốn sách chuyên khảo. Tiêu biểu là N.G Đairi trong
“Chuẩn bị giờ học lịch sử như thế nào?” đã nêu lên yêu cầu học tập lịch sử
đối với HS và vai trò của sự kiện trong quá trình nhận thức lịch sử. Từ đó ông
đề xuất một số biện pháp nhằm phát huy tính tích cực học tập của HS trong
học tập lịch sử.
Tác giả I.a.Lecne với “Phát triển tư duy của học sinh trong dạy học lịch
sử” đã đưa ra yêu cầu đối với GV trong DHLS phải tạo ra “tình huống có vấn đề
nhằm nâng cao kĩ năng nhận thức tích cực để giải quyết tốt các vấn đề” trong
QTDH. Theo tác giả, thông qua các biện pháp này sẽ kích thích năng lực sáng

6


tạo, nhận thức tích cực của HS nâng cao chất lượng dạy học môn lịch sử.
Theo Bloom (1956- 1984), nhà nghiên cứu tâm lí học người Mĩ trong bài
viết “Phân loại các mục tiêu giáo dục và các vấn đề đánh giá chất lượng” cho
rằng “ nhận thức là quá trình lĩnh hội từ đơn giản đến phức tạp. Biểu hiện
mức độ như: nhận biết, phân tích, tổng hợp, đánh giá, vận dụng” đề cao vai

trò của việc lĩnh hội tri thức phù hợp với đối tượng và năng lực nhận thức của
HS và ghi nhớ sự kiện là cơ sở nền tảng đầu tiên cho quá trình nhận thức đó.
Như vậy, các tác giả nước ngoài trong các công trình nghiên cứu của
mình ở từng góc độ khác nhau đều khẳng định vai trò của việc phát triển kĩ
năng ghi nhớ và sự cần thiết phải phát triển kĩ năng ghi nhớ trong dạy học.
2.2. Tài liệu trong nước
Các nhà giáo dục học trong nước cũng đã đề cập đến những vấn đề lí
luận nhận thức, trong đó có kĩ năng ghi nhớ trong QTDH. Cuốn “ Giáo dục
học”, tập 1, tập 2, các tác giả Hà Thế Ngữ, Đặng Vũ Hoạt đã chỉ rõ quá trình
nhận thức của con người trải qua hai giai đoạn cụ thể: nhận thức cảm tính và
nhận thức lí tính, ghi nhớ thuộc giai đoạn đầu – giai đoạn nhận thức cảm tính.
Các tác giả cho rằng“lĩnh hội tri thức của học sinh là hoạt động nhận thức
tích cực, quá trình này đi từ biết đến hiểu và vận dụng vào thực tiễn”[41tr148- 152].
Tác giả Bùi Văn Huệ trong cuốn “ Tâm lí học”, Nxb Đại học Quốc gia
Hà Nội, 2000 đã nêu lên sự lĩnh hội tri thức của HS là quá trình đi từ biết,
hiểu bản chất sự vật hiện tượng và vận dụng tri thức vào những tình huống
khác nhau, trong đó tác giả phân tích các mức độ biết- hiểu- ở trong tình
huống cụ thể.
Bên cạnh các nhà giáo dục học, tâm lí học thì nhiều nhà giáo dục lịch sử
cũng đã đề cập tới vấn đề nhận thức của HS trong QTDH lịch sử.
Giáo trình “Phương pháp dạy học lịch sử” xuất bản năm 1966, 1976,
1992 cũng đã đề cập đến vấn đề ghi nhớ sự kiện, hiện tượng lịch sử đối với
việc học tập lịch sử của HS. Đặc biệt, trong cuốn “Phương pháp dạy học lịch
7


sử” tập 1, tập 2 của tập thể tác giả Phan Ngọc Liên (chủ biên),Trịnh Đình
Tùng, Nguyễn Thị Côi, tái bản có sửa chữa bổ sung năm 2009, 2010 đã phân
tích cụ thể vai trò của sự kiện trong nhận thức lịch sử, từ đó nhóm tác giả đã
đưa ra các con đường biện pháp nhận thức lịch sử hiệu quả [33-tr148]. Đồng

thời, cũng đề xuất các biện pháp giúp HS ghi nhớ sự kiện trên cơ sở nắm
vững các yếu tố như thời gian, không gian, nhân vật gắn liền với sự kiện.
Song vấn đề là làm thế nào để HS ghi nhớ sự kiện thì chưa được các tác giả
đề cập đến.
Trong cuốn sách chuyên khảo “Bài học lịch sử và kiểm tra đánh giá kết
quả học tập của học sinh” của nhóm tác giả Nguyễn Thị Côi, Nguyễn Hữu
Chí và cuốn “Phát huy tính tích cực học tập của học sinh” của nhóm tác giả
Phan Ngọc Liên, Trịnh Đình Tùng cũng đều đã đề cập đến việc lĩnh hội kiến
thức và ghi nhớ sự kiện lịch sử.
Cuốn “ Hệ thống các phương pháp dạy học lịch sử ở trường
THCS”(Giáo trình đào tạo THCS hệ cao đẳng sư phạm) do tác giả Trịnh Đình
Tùng (chủ biên), Nguyễn Hữu Chí, Nguyễn Văn Đằng, Tạ Ngọc Minh, Nxb
Giáo dục, 2000 là bộ Giáo trình có giá trị đối với GV THCS trong việc vận
dụng vào thực tiễn giảng dạy bộ môn lịch sử. Các tác giả đã nêu ra một cách
cụ thể vấn đề lí luận về các PPDH bộ môn, nhấn mạnh đến việc phải hướng
dẫn HS một số phương pháp ghi nhớ sự kiện.
Trong cuốn sách chuyên khảo “Các con đường, biện pháp nâng cao hiệu
quả dạy học lịch sử ở trường THPT”,tác giả Nguyễn Thị Côi khẳng định việc
ghi nhớ sự kiện lịch sử là biểu hiện của hiệu quả DHLS và đề xuất các con
đường, biện pháp để nâng cao hiệu quả bài học.
Cuốn “Rèn luyện kĩ năng nghiệp vụ sư phạm môn lịch sử” do Nguyễn
Thị Côi (chủ biên) (2009) đã nêu lên khái niệm kĩ năng, kĩ năng nghiệp vụ
sư phạm, các tố chất của một người có kĩ năng “kĩ năng đòi hỏi con người
phải có tri thức về hành động và các kinh nghiệm cần thiết” [10- tr15]. Đây
là tác phẩm giúp ích rất nhiều về mặt lí luận cho tác giả khi làm luận văn.

8


Cuốn “Áp dụng dạy và học tích cực trong môn lịch sử” Dự án Việt – Bỉ

do Trần Bá Hoành, Vũ Ngọc Anh, Phan Ngọc Liên (biên soạn) đã đề cập về lí
luận cơ bản dạy và học tích cực trong dạy học nói chung và với bộ môn Lịch
sử nói riêng. Đặc biệt, tác phẩm đã đưa ra 4 PPDH tích cực là PPDH đặt và
giải quyết vấn đề, PPDH trực quan, PPDH vấn đáp, PPDH vĩ mô. Chính qua
các phương pháp trên năng lực nhận thức và kĩ năng nhận thức, kĩ năng thực
hành của HS được tăng lên rõ rệt: “học sinh được đặt vào tình huống của đời
sống thực tế, người học trực tiếp quan sát, thảo luận, làm thí nghiệm, giải
quyết vấn đề đặt ra theo cách suy nghĩ của mình, từ đó nắm được kiến thức kĩ
năng mới, vừa nắm được phương pháp “làm ra” kiến thức, kĩ năng đó và
phát huy tiềm năng sáng tạo” [23-tr15].
Cùng với sách tham khảo, đã có một số luận án, luận văn, khóa luận Tốt
nghiệp cũng đã đề cập đến vấn đề HS cần ghi nhớ sự kiện. Nổi bật là Luận án
“Tổ chức, hướng dẫn ôn tập trong dạy học Lịch sử ở trường THPT (Vận dụng
trong dạy học Lịch sử lớp 10) của Hoàng Thanh Tú cũng đã khẳng định vai
trò, ý nghĩa của ghi nhớ sự kiện trong quá trình nhận thức lịch sử của HS.
Khoá luận tốt nghiệp “Một số biện pháp giúp học sinh ghi nhớ kiến thức cơ
bản trong dạy học lịch sử Việt Nam từ thế kỉ X đến thế kỉ XV ở lớp 10 THPT
(chương trình chuẩn) của Phạm Thị Kiều Trang đã đề xuất một số biện pháp
giúpHS ghi nhớ sự kiện lịch sử.
Như vậy, hướng dẫn HS ghi nhớ sự kiện lịch sử là vấn đề đã được nhiều
công trình nghiên cứu của các tác giả nước ngoài cũng như các tác giả trong
nước quan tâm. Các tác giả đều khẳng định tầm quan trọng của việc ghi nhớ
sự kiện trong DHLS, đồng thời đã đề xuất một số biện pháp để hướng dẫn HS
ghi nhớ sự kiện. Tuy nhiên, các biện pháp đề xuất đều chung chung, chưa cụ
thể để giúp HS phát triển kĩ năng ghi nhớ sự kiện, nhất là trong một giai đoạn
lịch sử như lịch sử Việt Nam từ 1945- 1975 thì chưa có công trình nào đề cập
tới. Trên cơ sở kế thừa thành tựu của các nhà lí luận trên, chúng tôi xác định

9

một số biện pháp cụ thể để ghi nhớ sự kiện lịch sử, từ đó hướng dẫn HS ghi
nhớ sự kiện trong DHLS Việt Nam ở trường THPT.
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
3. 1. Đối tượng nhiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là phát triển kĩ năng ghi nhớ sự kiện
trong DHLS ở trường THPT.

3.2. Phạm vi nghiên cứu
Do thời gian và giới hạn của một đề tài luận văn thạc sĩ, chúng tôi chỉ tập
trung nghiên cứu lí luận về phát triển kĩ năng ghi nhớ sự kiện lịch sử Việt
Nam 1945- 1975 đối với HS lớp 12 THPT – chương trình chuẩn, qua đó đề
xuất một số biện pháp ghi nhớ sự kiện góp phần nâng cao chất lượng DHLS.
4. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu
4.1.Mục đích
Trên cơ sở nghiên cứu lí luận và thực tiễn của việc phát triển kĩ năng ghi
nhớ sự kiện; khẳng định vai trò, ý nghĩa của việc phát triển kĩ năng ghi nhớ
sự kiện lịch sử; đề tài đề xuất một số biện pháp nhằm phát triển kĩ năng ghi
nhớ sự kiện lịch sử cho HS trong DHLS Việt Nam 1945- 1975- chương trình
chuẩn.
4.2. Nhiệm vụ của đề tài
Để đạt được mục đích trên để tài sẽ giải quyết các nhiệm vụ sau:
- Nghiên cứu lí luận về vấn đề phát triển kĩ năng ghi nhớ sự kiện qua các
nguồn tài liệu trong dạy học nói chung, DHLS nói riêng.
- Nghiên cứu chương trình, SGK lịch sử lớp 12- chương trình chuẩn phần Lịch sử Việt Nam từ 1945 -1975 cùng các tài liệu tham khảo khác để
giúp phát triển kỹ năng ghi nhớ sự kiện lịch sử cho HS.
10


- Tìm hiểu thực trạng việc DHLS ở trường THPT về vấn đề phát triển kĩ

năng ghi nhớ sự kiện cho HS trong học tập lịch sử.
- Đề xuất các biện pháp phát triển kĩ năng ghi nhớ sự kiện cho HS trong
dạy học lịch sử Việt Nam lớp 12 THPT – chương chình chuẩn.
- Tiến hành thực nghiệm sư phạm tại một số trường THPT để khẳng định
tính khả thi của các biện pháp đề xuất.
5. Cơ sở phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
5.1.Cơ sở phương pháp luận
Đề tài dựa trên cơ sở quan điểm của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ
Chí Minh, quan điểm của Đảng và Nhà nước về giáo dục.

5.2. Phương pháp nghiên cứu
- Nghiên cứu lí luận thông qua các tài liệu tâm lí, giáo dục học, giáo dục
lịch sử về vấn đề phát triển kỹ năng ghi nhớ sự kiện lịch sử.
- Điều tra thực tiễn vấn đề phát triển kỹ năng ghi nhớ sự kiện trong dạy
học lịch lớp 12 THPT – chương trình chuẩn thông qua phát phiếu điều tra, dự
giờ, lấy ý kiến giáo viên đang trực tiếp giảng dạy lịch sử ở các trường THPT
để đề xuất các biện pháp nhằm phát triển kỹ năng ghi nhớ sự kiện lịch sử cho
học sinh nhằm nâng cao chất lượng dạy học lịch sử.
- Tiến hành thực nghiệm sư phạm ở lớp 12 THPT Ngô Quyền thuộc
thành phố Hải Phòng.
6. Giả thuyết khoa học
Nếu phát triển kĩ năng ghi nhớ sự kiện lịch sử cho HS theo những biện
pháp được đề xuất trong đề tài sẽ tạo hứng thú học tập lịch sử cho HS góp
phần giúp các em nhận thức đúng tiến trình phát triển của lịch sử Việt Nam
1919 -1975, nâng cao chất lượng DHLS.

11


7. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài

7.1. Ý nghĩa khoa học
Góp phần làm phong phú thêm lí luận và PPDH bộ môn về phương
pháp ghi nhớ sự kiện lịch sử.
7.2. Ý nghĩa thực tiễn của đề tài
Giúp bản thân và đồng nghiệp có khả năng vận dụng lí luận và biện pháp
đã nghiên cứu trong DHLS ở trường THPT nhằm nâng cao hơn nữa chất
lượng dạy học bộ môn.
8. Đóng góp của luận văn
- Tiếp tục khẳng định vai trò, ý nghĩa, tầm quan trọng của việc phát triển
kĩ năng ghi nhớ sự kiện lịch sử cho HS THPT.
- Làm sáng tỏ thực trạng việc phát triển kĩ năng ghi nhớ sự kiện cho HS
trong DHLS ở trường THPT hiện nay.
- Đề xuất một số biện pháp nhằm phát triển kĩ năng ghi nhớ sự kiện lịch
sử theo hướng giúp HS THPT hứng thú học tập và tiếp thu kiến thức một cách
dễ dàng, hiệu quả.Từ đó góp phần làm cho HS không còn “quay lưng” lại với
bộ môn lịch sử.
9. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục và tài liệu tham khảo, luận văn
được cấu trúc thành hai chương:
Chương 1. Phát triển kĩ năng ghi nhớ sự kiện cho học sinh trong dạy học
lịch sử ở trường Trung học phổ thông– Lí luận và thực tiễn
Chương 2. Một số biện pháp phát triển kĩ năng ghi nhớ sự kiện cho học
sinh trong dạy học lịch sử Việt Nam 1945 – 1975 lớp 12 trường Trung học
phổ thông – chương trình chuẩn

12


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Alecxêep (chủ biên) (1976), Phát triển tư duy học sinh, Nxb Giáo dục, Hà

Nội.
2. Babanxki, Iu.K (1981), Tối ưu hoá quá trình dạy học, Cục đào tạo và bồi
dưỡng cán bộ giáo dục, Hà Nội.
3. Phát triển tích cực tự lực của học sinh trong quá trình dạy học (1995.)- Tài
liệu bồi dưỡng thường xuyên chu kì 1993- 1996 cho giáo viên THPT. Vụ giáo
viên, Bộ Giáo dục - Đào tạo,Hà Nội.
4. Đỗ Thanh Bình, Nguyễn Thị Côi, Trần Bá Đệ, Đặng Thanh Toán,
Trịnh Đình Tùng, Trần Thị Vinh (2005), Tài liệu bồi dưỡng thường xuyên
của giáo viên Trung học phổ thông chu kì III(2004- 2007) môn Lịch sử, Nxb
Giáo dục, Hà Nội.
5. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2008), Tài liệu bồi dưỡng giáo viên thực hiện
chương trình, sách giáo khoa lớp 12 môn Lịch sử, Nxb Giáo dục, Hà Nội.
6. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2009), Hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến thức, kĩ
năng môn Lịch sử, Lớp 12, Nxb Giáo dục.
7. Bernd Meire và TS Nguyễn Văn Cƣơng(2009), Lí luận dạy học hiện đại,
Nxb Đại học sư phạm, Hà Nội.
8. Nguyễn Thị Côi (2006), Các con đường biện pháp nâng cao hiệu quả bài
học lịch sử ở trường THPT - Nxb Đại học Sư phạm , Hà Nội.
9. Nguyễn Thị Côi (2007), “Làm thế nào để học sinh nắm vững kiến thức
trong dạy học lịch sử ở trường phổ thông”, Tạp chí giáo dục, số 172,kì
2,tr29-31.
10. Nguyễn Thị Côi (chủ biên)( 2009),Rèn luyện kĩ năng và nghiệp vụ sư
phạm môn lịch sử,Nxb Đại học sư phạm , Hà Nội.
11. Nguyễn Thị Côi (chủ biên)( 2009), Bài học lịch sử và kiểm tra đánh giá
kết quả học tập lịch sử của học sinh, Nxb Đại học sư phạm, Hà Nội.

13


12. Danilôp M.A. Xcátkin M.N (chủ biên) (1998), Lí luận dạy học ở trường

phổ thông, Nxb Giáo dục, Hà Nội.
13. Đairi N.G (1973), Chuẩn bị giờ học lịch sử như thế nào, Nxb Giáo dục,
Hà Nội.
14. Trần Bá Đệ (chủ biên) ( 1992), Một số vấn đề về nội dung và phương
pháp giảng dạy lịch sử lớp 12 cải cách giáo dục, Trường Đại học Sư phạm
Hà Nội.
15. Đảng Cộng sản Việt Nam (2006), Văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần
thứ IX, Nxb CTQG Hà Nội
16. Đanilốp M.A, Xcatlin M.N (1980), Lí luận dạy học ở trường phổ thông,
Nxb Giáo dục, Hà Nội.
17. Phạm Văn Đồng (1986), Mấy vấn đề về văn hoá giáo dục, Nxb Sự thật,
Hà Nội.
18. Gielle O.Martin-Kniep,Lê Văn Canh dịch(2013), Tám đổi mới để trở
thành người giáo viên giỏi,Nxb Giáo dục Việt Nam.
19. Êpixôp B. P (chủ biên) (1977), Những cơ sở lý luận dạy học. Tập I, Nxb
Giáo dục, Hà Nội.
20. Êpixôp B. P (chủ biên) (1977), Những cơ sở lý luận dạy học. Tập II, Nxb
Giáo dục, Hà Nội.
21. Nguyễn Tiến Hỷ(2004), Ôn tập môn lịch sử theo chủ đề, Nxb Đại học sư
phạm, Hà Nội.
22. Phạm Văn Hà (2008),“ Thực trạng việc dạy và học Lịch sử trong trường
Phổ thông-Nguyên nhân và giải pháp”, Kỷ yếu hội thảo khoa học,Hội khoa
học lịch sử Việt Nam.
23. Trần Bá Hoành, Vũ Ngọc Oanh, Phan Ngọc Liên, Áp dụng dạy học
tích cực trong môn lịch sử-Dự án Việt Bỉ
24. Phạm Minh Hạc (1995), Tâm lí học,NXB Giáo dục, Hà Nội.
25. Hội giáo dục Lịch sử( 1996),Đổi mới việc dạy học lịch sử “lấy học sinh
làm trung tâm”,Nxb Đại học sư phạm- ĐHQG Hà Nội.

14

26. Hội giáo dục Lịch sử(1998), Thuật ngữ khái niệm Lịch sử phổ thông,
Nxb Đại học Quốc gia, Hà Nội.
27. I.F. Kharlamop(1978), Phát huy tính tích cực của học sinh như thế
nào,Nxb Giáo dục, Hà Nội.
28. I.Ia.Lecne(1982),Phát triển tư duy HS trong DHLS, Nxb Giáo dục
Matxcova( Người dịch: Trần Kim Vân, Đinh Ngọc Bảo, Phạm Huy Khánh,
Nguyễn Thị Côi), Thư viện trường Đại học Sư phạm Hà Nội.
29. Kixegof X.I ngƣời dịch Vũ Năng Tính(1977) , Hình thành các kĩ năng
và kỹ xảo sư phạm cho sinh viên trong điều kiện của nền giáo dục Đại
học,Nxb Giáo dục..
30. I.F.Kharlamốp(1978), Phát triển tính tích cực học tập của học sinh như
thế nào”, tập I, Nxb Giáo dục.
31. Phan Ngọc Liên, Trần Văn Trị(1976), Phương pháp DHLS, tập 1, Nxb
Giáo dục.
32.Phan Ngọc Liên (chủ biên), Trịnh Đình Tùng, Nguyễn Thị Côi(2010
Phương pháp dạy học Lịch sử,tập 1, Nxb Đại học sư phạm, Hà Nội.
33. Phan Ngọc Liên (chủ biên), Trịnh Đình Tùng, Nguyễn Thị Côi,2010)
Phương pháp dạy học Lịch sử,tập 2, Nxb Đại học sư phạm, Hà Nội.
34. Phan Ngọc Liên (chủ biên)(2000), Từ điển thuật ngữ lịch sử phổ
thông,Nxb Đại học quốc gia Hà Nội.
35. Phan Ngọc Liên (chủ biên) (2003), Hướng dẫn học và ôn tập lịch sử
Trung học phổ thông, tập 1,2 Nxb Giáo dục, Hà Nội.
36. Phan Ngọc Liên (chủ biên) (2008), Đổi mới nội dung và phương pháp
dạy học lịch sử ở trường phổ thông, Nxb Đại học sư phạm, Hà Nội.
37. Luật giáo dục (2009), Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
38. Phan Ngọc Liên (chủ biên) (1999), Phương pháp luận sử học,Nxb Đại
học Quốc Gia Hà Nội.
39. Nguyễn Đình Lễ (chủ biên), (2008), Ôn luyện và kiểm tra lịch sử 12,Nxb

Đại học Quốc Gia Thành phố Hồ CHí Minh.

15


40. Lƣơng Ninh - Học lịch sử để làm gì và học lịch sử như thế nào. Tạp chí
thông tin khoa học giáo dục số 21/ 1990.
41. Hà Thế Ngữ - Đặng Vũ Hoạt(1987), Giáo dục học, tập 1, Nxb Giáo dục.
Hà Nội.
42. V.Onhisuc(2010), Phát triển tư duy học sinh, Nxb Giáo dục Việt Nam .
43. Robert J.Marzano, người dịch Phạm Trần Long(2013), Quản lí hiệu
quả lớp học hiệu quả, Nxb Giáo dục Việt Nam.
44. Savin N.V( 1983),Giáo dục học, tập 1, Nxb Giáo dục, Hà Nội.
45. Savin N.V( 1983),Giáo dục học, tập 2, Nxb Giáo dục, Hà Nội.
46. Sách giáo khoa lịch sử lớp 12, Nxb Giáo dục.
47. Hoàng Thanh Tú(2011),Tổ chức hướng dẫn ôn tập trong DHLS ở trường
THPT( vận dụng qua dạy học LS lớp 10 chương trình chuẩn), Luận án tiến sĩ
Giáo dục học, Trường ĐH Sư phạm Hà Nội.
48. Trịnh Đình Tùng (chủ biên) (2000), Hệ thống các phương pháp dạy học
lịch sử ở trường trung học cơ sở,Nxb Đại học sư phạm, Hà Nội.
49. Thái Duy Tiên (1999), Những vấn đề cơ bản giáo dục hiện đại, Nxb Giáo
dục, Hà Nội.
50. Thái Duy Tiên (2001), Giáo dục học hiện đại,Nxb Giáo dục, Hà Nội.
51. Thái Duy Tiên (1/2003), “Phát huy tính tích cực hoạt động nhận thức
của người học”,Tạp chí giáo dục, số 48,tr 13-14.
52. Thomas Armstrong, Đa trí tuệ, Nxb Giáo dục Việt Nam, 2011.
53. Nguyễn Quang Uẩn (chủ biên),Giáo trình tâm lí học đại cương, Nxb Đại
học sư phạm, Hà Nội.
54. Phạm Viết Vƣợng (2000), Giáo dục học, Nxb Đại học Quốc Gia Hà Nội.
55. Tiêu Vệ, ngƣời dịch Nguyễn Hồng Lân(2004), Giúp ghi nhớ tốt, Nxb

Đại học sư phạm, Hà Nội.

16