Năng lực sống trong gia đình

QuaviệcdùngsáchgiáokhoabậctiểuhọccủanhómCánhBuồm,hẳnbạnđãnhậnranhữngđặcđiểm
sau:
Ởbậctiểuhọc,chúngtaítchútrọngdạy“kiếnthức”,nhấtlànhữngkiếnthứctrẻemphảihọcthuộc
lòng,màngườidạyhuấnluyệnphươngpháphọcchocácem.PhươngpháphọcmônLốisốngnằm
trongviệclàmvàcáchthứctạoraởcácemmộtnănglựcsốngtheotinhthầnđồngthuận.
Không“dạyhọc”theocáchgiảnggiảinhồisọ,bắthọcthuộclòng,ngườidạytổchứccácviệclàmđể
hướngdẫnhọcsinhcùngnhauthựchiện,quanhữngviệclàmđócácemtựtìmđếnnhậnthứcvàhành
độngsốngđồngthuận.
Theotinhthầnđó,bắtđầutừlớp1,cácemđãđượcđếnvớikháiniệmđồngthuậnquaviệctổchức
chobatậphợpngườiđangchungsốngtrongmộtngôitrường–Giáoviên,Phụhuynh,Họcsinh–cùng
nhautổchứccuộcsốngmớichobấtkỳhọcsinhlớp1nào:sốngtựlập.Tạođồngthuậnlàphươngpháp,
cònsảnphẩmlàcuộcsốngtựlậpcủatừnghọcsinh,trongtừnghoạtđộng,trongtừngngày,vàtrongmộtsố
hoạtđộngchungởlớphọc.
Lênlớp2,cácemđượctổchứchoạtđộngđểtìmđếnvớikháiniệmcộngđồng–cáicộngđồngvớiba
yếutốcấuthành:nhữngconngườisốngchungvớinhau;nhữngconngườiphảidựavàonhaumàsống;và
nhữngconngườiphảisốnghòahợpvớinhauđểcộngđồngkhôngphảilàsựtụbạvônghĩa,màphảitrở
thànhmộttổchức(dùlỏnglẻo)mangýnghĩaconngười.
Suyratừtinhthầnđó,mộtngôitrườnglàmộtcộngđồnggiáodục,mộtxínghiệplàmộtcộngđồngsản
xuất,mộtquốcgialàmộtcộngđồngdântộccóýnghĩachínhtrị–xãhội,vàthếgiớilàmộtcộngđồngto
tátvàcaocảcủaconngười.Nănglựcsốngtrongcộngđồngtonhỏđólànănglựccủaconngườicótrách
nhiệm,hoàntoànxalạvàdịứngvớinhữngconngườivôcảm.
Lênlớp3,cácemsẽđemtinhthầnvànănglựctựlập(cótừlớp1)cùngvớitinhthầnvànănglựcsống
trongcộngđồng(họcởlớp2)đểvậndụngvàomộtđơnvịnhỏnhấtcủaxãhội–giađình–mộttrong
nhữngyếutốquantrọngsẽtạonênsựgắnbóhoặcgâyrasựtanrãcủacảxãhội.
Cácemsẽhọcnhữnggìvềgiađình?
Trướchết,cácemhọckháiniệmgiađình,vớimôhìnhgiađìnhhạtnhânmộtbố,mộtmẹ,mộtcon.
Tronggiađìnhđó,ýnghĩacộngđồng(sốngchung,dựavàonhau,hòahợp)thểhiệnrasao?Cũngtrong
bốicảnhgiađìnhđó,taphảilàmgìđểđạtđượcsựđồngthuận?
BàihọctiếptheosẽlàLuậtphápvàgiađình:nhữngyếutốpháplýgiúpconngườiduytrì,xâydựng
hạnhphúcgiađình.Trongbàihọcnày,cácemtậptrungtìmhiểuCôngướcquốctếvềQuyềnTrẻem,

màViệtNamlànướcthứhaiphêduyệt,tìmhiểuquyềnvànghĩavụcủatrẻemtronggiađình.
BàihọctiếptheosẽlàĐạolýsốngchungtronggiađình:cáchpháthiệnxungđộtđểxửlý(khigia
đìnhxíchmích,xungđột;khigiađìnhcóngườigiàyếu;khigiađìnhnhiềuthếhệcùngchungsống).
Mộtbàihọcđặcbiệtcầnđượcđưavàohọcởlớp3liênquanđếnbạolựcgiađình.Bàihọcnàycần


đưatrẻemtớitháiđộvàhànhvitrướcbạolựctronggiađìnhmìnhvàsauđólàtháiđộvàhànhvi
trướcbạolựctronggiađìnhnhàkhác.
Xinlưuýbạn:cũngnhưcácsáchgiáokhoakhácmangtinhthầnGiáodụchiệnđại,nhữngnộidung
giáodụclốisốngởđâycầnđượcdiễnratrongnhữnghoạtđộngtựhọc,tựgiáodụccủahọcsinh,giáo
viênkhônggiảnggiải,ápđặt.
Chúcbạnthànhcông.
Nhómbiênsoạn


Bàimởđầu

ÔntậpLốisốnglớp1
EmđãbiếtlàmgìsaukhihọcmônLốisốngởlớp1?

Hãyxemhìnhvẽdướiđâyrồilàmcácviệcđượcgiao:

1. Cácemđóngvaiđúngtheotìnhhuốngnhưtronghìnhvẽhoặcthêmbớtmộtvàichitiếtchovuihơnthì
cànghay!
2. Emđặtmộtcáitênthậtvuichocảnhcậuhọcsinhnhờmẹbónxôi.Đặtmộtcáitênvuivàcóýnghĩa
chotoànbộhìnhvẽ.
3. Emnghĩthầmrồiviếtmộtcâunóivớicậubékhôngtựlập(nhưtronghìnhvẽ).Emnghĩthầmrồiviết
mộtcâunóivớibàmẹđãlàmhưcậubékhiếncậukhôngtựlập(nhưtronghìnhvẽ).
Bàitậplàmtheonhómbangười
Cácemnghĩramộtcâuchuyệnbằngtranhrồicùngnhauvẽtiếphoặcthêmvàocáchìnhdướiđâysao

chohợpvớilờikể.


CậuMốc–meolàhọcsinhlớp1.Cậurấtthíchraoainhé…

Ởtrườnghọctinhthầntựlập...Nhưngvềnhàthìnhờmẹđủthứ.

Bâygiờxảyramộtviệc…

Mẹơicứuconvới!................

ÔntậpLốisốnglớp2
EmđãbiếtlàmgìsaukhihọcmônLốisốngởlớp2?


Hãyxemhìnhvẽdướiđâyrồitổchứcchơitròchơitheohướngdẫn

TRÒCHƠI“HỢPTÁC”VÀ“KHÔNGHỢPTÁC”
I.Chuẩnbị
–Giáoviênviếtdòngchữtolênbảng:
“CỘNGĐỒNGCÁCCONCHỮ”
–Chialớpthànhbanhóm:
+Nhóm“Nguyênâm”:MỗiemdánmộttờgiấyA4trướcngựccóghimộtnguyênâm(VídụA,E,I,O,
U...)
+Nhóm“Phụâm”:MỗiemdánmộttờgiấyA4trướcngựccóghimộtphụâm(VídụB,C,D,N,H,S,
V...)
+Nhóm“Dấuthanh”:MỗiemdánmộttờgiấyA4trướcngựccóghimộtdấuthanh.(Vídụ:~`’...)


II.Cáchchơi

•Tròchơi“Hợptác”:
GVxướnglênmộttiếngbấtkỳ,nhữngngườimangchữcáiđólậptứcxếpvàomộthàngvớinhautheo
thứtựđểcóđượctiếngđãcho.

Lặplạitròchơinhiềulầnvớicáctiếngngàycàngnhiềuchữcáihơn.
•Tròchơi“Khônghợptác”:
Lặplạitròchơinhưtrênnhưnglầnnàycácchữcáikhôngchịuđứngvàohàng,cótiếngthiếunguyên
âm,cótiếngthiếuphụâm,cótiếngtrậttựcácchữcáikhôngđúng.

III.Thảoluậnsaukhichơi


1. Cácemkểlạicâuchuyệntrongtròchơivừadiễnra.Cácemthấyxảyrachuyệngìkhicácconchữ
khônghợptácvớinhau?
2. Câuchuyệntrênkhiếnemliêntưởngđếnđiềugìkhácđãgặptrongđờisống?Emgọitênliêntưởngđó
ra.
3. Mỗinhómbaemnghĩramộtvởkịchcóchủđề“Hợptác”hoặc“Khônghợptác”cùngđóngvớinhau
rồibiểudiễnchocảlớpxem.Cóthểdùngkịchnóihoặckịchcâm.

BÀILUYỆNTẬPVUI
DựatheotruyệnvuidângianGabrovodướiđây,cácemcùngnhauhoànthiệnbứctranhcuốivàđưara
kếtluận.
1.VùngGabrovocóphongtụctrảlươngchogiáoviênbằngrượuvang.
2.Mộtôngnghĩ:“Mìnhnộpnướclã...”

3.Mộtbànghĩ:“Chắckhôngaibiết...”

4.Mộtbáctặclưỡi:“......................”

5.Kếtquảlà:..................

6.Kếtluậnlà:...................

BÀITẬPEMLÀMMỘTMÌNH
1. Vềnhà,emkểlạichuyệndângianGabrovotrênchonhữngngườitronggiađìnhnghe.
2. Emghilạiýkiếncủatừngngườitronggiađìnhvềtinhthầncộngđồngsaukhingheemkểcâuchuyện.


Emđãnóilạinhưthếnàovàmọingườitrảlờirasao?
Vídụ:
Ngày…tháng…năm…
–Ýkiếncủabốemsaukhingheemkể:…….............
–Emnóilạivớibốnhưsau:……........
–Ngheemnóivậy,bốđãnóilạirằng:……..........
Emtiếptụclấyýkiếncủanhữngngườikháctronggiađình,nhớghilạiđầyđủnhé!
3. Emđóngkịchcâmngườiđinộprượubằngnướclã,biểudiễntrướccảlớpvàvềnhàdiễnlạichocả
nhàxem.Chúýdiễntảnétmặthíhửngtưởngkhôngaibiếtviệcmìnhnộpnướclã.
4. EmviếtlạicâuchuyệndângianGabrovotheokếtcụcdoemnghĩra.Emtựđặttêntruyện.
Emđãbiết
1.Sốngởđờiphảitựlập(họcởlớp1)
2.Phảisốngtựlậptrongcộngđồng(họcởlớp2)
Naylênlớp3chúngtahọccáchđemtưtưởngđóvàoviệcsống
trong
GIAĐÌNH


Emxemhìnhvẽvàđọcchúthíchsauđótrảlờicâuhỏibêndưới

Hình1:Conngườisơkhaiởthànhbầyđàntronghangđộng,khiđóchưacógiađình.

Hình2:Khicócuộcsốngđầyđủhơn,conngườisốngthànhtừnggiađìnhriênglẻ.Từđó,củacải
củamỗinhàđượctruyềnlạichoconcháu.

Hình3:Cácgiađìnhquầntụthànhlàngxóm.Câu“Tìnhlàngnghĩaxóm”cótừđó...
Câuhỏithảoluận
1. Emxemhình1vềđờisốngngườixưavàchobiết:
–Thờiđóăncóđủnokhông?Vìsao?
–Thờiđómặccóđủấmkhông?Vìsao?


–Thờiđócónhàtrườngkhông?Vìsaokhôngcónhàtrường?
–Cóaicótiềntiếtkiệmnhưngàynaykhông?Vìsao?
–Thờiđóconngườiởnhững“ngôinhà”nhưthếnào?EmcóthểvàomạngInternetvàtracứuxem
cuộcsốngthờiănlôngởlỗđórasao?
2. Cácemxemhình2vàthảoluận:
Xãhộipháttriểnđếnmứcnàothìconngườimuốncónhàđểởriêngvàcógiađìnhriêng?

KháiniệmGiađình

Emxemhìnhảnhsaurồitrảlờicâuhỏi

Nhómtượng“Mẹcon”củanhàđiêukhắcĐiềmPhùngThị.
-Xemnhómtượngđóemnghĩđếnnhữngngườinàotronggiađìnhem?Tronggiađìnhemcóaimàở
trongnhómtượngđókhôngcó?
-Emtưởngtượngxemngườicònthiếutrongnhómtượngđóđiđâu?
-Emliệtkêxemtrongnhàemcónhữngngườinào?Quanhệgiữatừngngườivớinhaurasao?Đócó
phảilàmộtcộngđồngkhông?Vìsao?
CHỒNG,VỢ,vàCONsốnggắnbóvớinhau,tạothànhmộtGIA
ĐÌNH.

1.Cộngđồnggiađìnhgồmnhữngthànhphầnnào?Emhãyđiềntiếpvàosơđồsau:

2.Theosơđồgiađìnhtrên,emhãykêkhaimộtvàigiađìnhembiếttheomẫusau(Chồng/Cha–Vợ/
Mẹ–Con):
STT

Têngiađình

Tênngườicha

Tênngườimẹ

Tênngườicon

1

NhàbácTạohàngxóm

NguyễnVănTạo

ĐinhThịChâu

NguyễnViệtCường

2

...

...

...

...

3.Emđiềutraxemởxómnhàemnhữnggiađìnhnàocómộtcon?Giađìnhnàocóhaicon?Giađình
nàonhiềuhơnhaicon?
4.Đọclạitruyệncổtích“TấmCám”vàchobiếtnhàTấmvàCámcómấyngười?Emchobiếtgiađình
đócóđúngvớimôhìnhđãchokhông?
Giađìnhhạtnhân(haithếhệ)làgiađìnhbaogồmCHỒNG,VỢvà
CONCÁI.


1. Emxemhìnhvàchobiếtgiađìnhtrêncónhữngthànhphầnnào?
2. Dựavàosơđồgiađìnhhạtnhân,emhãyvẽsơđồchogiađìnhcóôngbàcùngchungsống.
3. Chianhómnghiêncứu,khảosát,làmbàichung
•Ghitêntuổisốngườimộtgiađìnhnhiềuthếhệ:

•Mỗinhómtìmmộtgiađìnhcónhiềuthếhệchungsống,lậpbảngkhảosátsau:
-Giađìnhnhàai(tên,nơicưtrú):............
-Ngườinhiềutuổinhấttronggiađìnhđó(tên,tuổi):............
-Ngườiíttuổinhấttronggiađìnhđó(tên,tuổi):...........
-Giađìnhđócónhữngngườinàođanglaođộngvàkiếmđượctiền(tên,tuổi):..............
-Ngườinhiềutuổinhấttronggiađìnhcònlaođộngđượckhông?..........
•Quansátvàbáocáovềgiađìnhnhiềuthếhệđó:
-Giađìnhđógiàuhaynghèo?
-Họởchungtrongmộtnhàhayởnhiềunhàkhácnhau?
4. Emhãymôtả(kểbằnglờihoặcvẽtranh)cảnhsinhhoạtmộtbuổitốiởgiađìnhemhoặcgiađìnhkhác
cóôngbàcùngchungsống.

5. EmđãhọctừHánViệtởlớp2,emchobiếtýnghĩacủatừ“thếhệ”.Trongmộtgiađìnhcóôngbà–bố
mẹ–cácconthìđólàmấythếhệcùngchungsống?
Giảinghĩacácthànhngữsau:Tamđạiđồngđường,tứđạiđồngđường.
6. Sưutầmnhữnghìnhảnhhoặcđoạnphim,đoạnvăn...nóivềcácgiađìnhcónhiềuthếhệcùngchung
sống.
Giađìnhmởrộnglàgiađìnhcónhiềuhơngiađìnhhạtnhâncùng


chungsống.
Bàiđọc
MờicácemđọcmộtsốbàicadaocổcủaViệtNam.Cácemtưởngtượngngườixưa(thờiôngbàcụkỵ
chúngtacòntrẻ)cáccụyêunhaurasaotrướckhivàsaukhicùngnhauxâydựnggiađình.
Bâygiờmậnmớihỏiđào,
Vườnhồngđãcóaivàohaychưa?
Mậnhỏithìđàoxinthưa:
Vườnhồngcólốinhưngchưaaivào!
***
Đingangthấyngọnđènchong,
Thấyemnhonhỏ,muốnbồngmàru.
***
Đôitacùngbạnchăntrâu,
Cùngmặcáovánhuộmnâumộthàng.
Baogiờchogạobénsàng,
Chotrăngbéngió,chonàngbénanh.
***
Đườngxathìthậtlàxa,
Mượnmìnhlàmmốichotamộtngười.
Mộtngườimườitámđôimươi,
Mộtngườivừađẹpvừatươinhưmình.
***

Đôitalàmbạnthongdong,
Nhưđôiđũangọcnằmtrongmâmvàng.
Ướcgìtalấyđượcnàng,
ĐểtamuagạchBátTràngvềxây.
Xâydọcrồilạixâyngang,


Xâycầubánnguyệtchonàngrửachân.
Yêunhaucởiáochonhau,
Vềnhàdốimẹquacầugióbay.
Yêunhaugửinónchonhau
Vềnhàdốimẹquacầugióbay.
***
Đêmquarađứngbờao,
Trôngcá,cálặn,trôngsao,saomờ.
Buồntrôngconnhệngiăngtơ
Nhệnơi,nhệnhỡi,nhệnchờmốiai?
BuồntrôngchênhchếchsaoMai.
Saoơi,saohỡi,nhớaisaomờ?
***
Anhvềhọclấychữnhu,
Chíntrăngemđợi,mườithuemchờ
***
Aiơichớlấyhọctrò
Dàilưngtốnvải,ănnolạinằm
***
Chồngemáoráchemthương,
Chồngngườiáogấmxônghươngmặcngười
***
Cướivợthìcướiliềntay

Chớđểlâungàylắmkẻdèmpha.
***
Đôitanhưlửamớinhen,


Nhưtrăngmớimọc,nhưđènmớikhêu.
***
Đôitanhưrắnliuđiu,
Nướcchảymặcnước,tadìulấynhau.
Đôitanhưruộngnămsào,
Cáchbờởgiữalàmsaocholiền?
***
Đôitanhưthểđồngtiền
Đồngsấp,đồngngửa,đồngnghiêng,đồngnằm.
***
Đôitanhưrượuvớinem,
Đangsayngâyngất,aidèmchớxa.
***
Đườngdàingựachạybiệttăm,
Ngườithươngcónghĩatrămnămcũngvề.
***
Đầunămănquảthanhyên,
Cuốinămănbưởichonênđèobòng.
Vìcamchoquýtđèobòng
Vìemnhansắccholòngnhớthương.
***
Đóilòngănnửatráisim,
Uốnglưngbátnướcđitìmngườithương
Ngườithương,ơihỡi,ngườithương,
Điđâumàđểbuồnghươnglạnhlùng.

Viêngạchgiađình


Giađìnhlànềnmóngxãhội
Cácemxembứcvẽsaurồilàmcácbàitậpdướiđây:

1. Ngườitavímộtgiađìnhvớimộtviêngạchtrongmộtngôinhà.Emnóiýnghĩcủamìnhtheosơđồliên
tưởngsau:

2. Dựatrênsơđồliêntưởng,thảoluậnrồitrảlờinhữngcâuhỏisau:
-Mỗi“viêngạchgiađình”đólàmcáchgìđểsống?
-Emnóivềviệckiếmsốngcủagiađìnhem:mỗingườilàmcôngviệcgìđểcảgiađìnhcùngsống?Có
thểkểbằngnhiềucách:


+Cáchđóngkịchcâm(emđóngvaitừngngườitronggiađìnhkiếmsốngnhưthếnào–cácbạnđoán).
+Emkểbằnglờivàviếtra:chalàmviệcgì,ởđâu,mẹlàmviệcgì,ởđâu,emlàmviệcgì…
3. Trongsơđồliêntưởngcótừthợxây.Theoýemtrongmộtgiađìnhnhữngailàngườithợxâydựnggia
đìnhbềnvững?Ngườicha?Ngườimẹ?Ngườicon?Haylàcảba?Vìsaoemcảmnhậnđượcđiềuđó?
4. Chơitròchơi:“Cảnhàcùngvềđích”
-Lậpthànhnhómbaem.Mộtemlàmcha,mộtemlàmmẹ,mộtemlàmcon.
-Chavàmẹlàmkiệuchoconngồi.
-Sauđótổchứcchạythigiữacácgiađình(chạythigiữanhữngcáikiệuđó)xemgiađìnhnào(kiệu
nào)vềđíchsớmmàkhôngbịngã.
-ChơixongmộtđợtlạithayđổivaiCHA,MẸvàCONđểaicũngđượclàmcha,mẹvàconmộtlần.

GIAĐÌNHHẠNHPHÚC

Rấtkhónhậnrõvàkểvềmộtgiađìnhhạnhphúc.
Tốtnhấtlàtìmcáchlàmthếnàotạoramộtgiađìnhhạnhphúc.

1. Mộtgiađìnhcótiếngcười


2. Mộtgiađìnhnođủ

3. Mộtgiađìnhbiếttháongòixungđột


1. Mỗigiađìnhlàmcáchgìđểcóhạnhphúc?
-Emrủ2bạnđóngmộtvởkịchcâmdiễntảmộtgiađìnhcótiếngcườivui(bốlàmtròchomẹvàcon
cười,conlàmtròchobốvàmẹcười,mẹlàmtròchocảnhàcười).
-Emrủ2bạnđóngmộtvởkịchcâmdiễntảmộtgiađìnhcócuộcsốngvậtchấttươngđốiđầyđủ.
-Emrủ2bạnđóngmộtvởkịchcâmdiễntảmộtgiađìnhsắpcóxungđộtnhưngđãđượcgiảitỏa(Gợi
ýmộtxungđột:nhàcó3ngườithìcó3ýthíchđốivớicácchươngtrìnhtivinhưngchỉcó1máy.
Khônggỡđượcxungđộtcókhi…đánhnhauto!).
2. Emxemcácbứcvẽbêndưới.Đólànhữngngườimẹngườichanghèohaygiàu?Emtưởngtượngvàkể
lạivềmộtgiađìnhngườichavàngườimẹlàmlụngvấtvả,nhưnggiađìnhđóvẫncóhạnhphúc.Em
đọclạinhữngbàicadaovàchọncâucadaonàohợpvớicảnhgiađìnhnày.


3. Emxemcácbứcvẽbêndưới.Emtưởngtượngmộtgiađìnhcóngườichanghiệnrượu(hoặcmắcthói
xấukhác)khiếngiađìnhthiếuhạnhphúc.Emtưởngtượngvàkểlạimộtviệcxảyravớigiađìnhđó.

4. Emxembứchọahaibànchânbêndưới.Haibànchânđógợichoemýtưởnggìvềmộtngườicha
hoặcngườimẹtrongmộtgiađình.
Emhãykểvềmộtgiađìnhcóđôibànchânđónhưnglàmộtgiađìnhhạnhphúc.
Emđọclạinhữngbàicadaovàchọncâucadaonàohợpvớicảnhgiađìnhnày.

5. Emhãykểchocácbạnnghevềcảnhsốnghòathuậncủachínhgiađìnhem.
-Emvẽmộtbứctranhvềcảnhsốnghòathuậncủagiađìnhem.

-Emtưởngtượngvàvẽvềmộtcảnhgiađìnhhạnhphúckhôngphảigiađìnhem.
6. Cácemvẽ(hoặcnói)mộtcảnhGIAĐÌNHKHÔNGHÒATHUẬNhaycãinhau.Theoýem,việccãi
nhautotiếngtronggiađìnhcógiảiquyếtđượcxungđộtgiađìnhkhông?
Cadaocổcócâunày,emliêntưởngtớimộtcảnhgiađìnhnhưthếnào


Chồnggiậnthìvợbớtlời
Cơmsôinhỏlửacảđờichẳngkhê.

Bàiđọc

Nhữngngónchâncủabốkhumkhum,lúcnàocũngnhưbámvàođấtđểkhỏitrơnngã.Ngườitanói
“đấylàbànchânvấtvả”.Ganbànchânbaogiờcũngxámxịtvàlỗrỗ,baogiờcũngkhuyếtmộtmiếng,
khôngđầyđặnnhưganbànchânngườikhác.Mubànchânmốctrắng,bongdatừngbãi,lạicónốtlấmtấm.
Đêmnàobốcũngngâmnướcnónghòamuối,gãilấygãiđểrồixỏvàođôiguốcmộc.Khingủbốrên,rên
vìđaumình,nhưngcũngrênvìnhứcchân.Rượutêthấpkhôngtàinàoxoabópkhỏi.
Bốđichânđất.Bốđingangdọcđôngtâyđâuđâuconkhônghiểu.Conchỉthấyngàynàobốcũngngâm
chânxuốngnướcxuốngbùnđểcâuquăng.Bốtấtbậtđitừkhisươngcònđẫmngọncâyngọncỏ.Khibốvề
cũnglàlúccâycỏđẫmsươngđêm.Cáithúngcâubaolầnchàđixátlạibằngsắnthuyền.Cáiốngcâunhẵn
mòn,cáicầncâubóngdấutaycầm.
Conchỉbiếtcáihòmđồnghềcắttócsựcmùidầumáytratông-đơ,cáighếxếpbaolầnthayvải,nó
theobốđixalắm.


Bốơi!Bốchữalàmsaođượclànhlặnđôibànchânấy:đôibànchândầmsươngdãinắngđãthành
bệnh.
Bốbảo:Bànchânconphảigiữgìnđểmàđichothậtkhỏe,thậtxa!
***
Đôivaicủamẹthànhchaitừbaogiờconkhôngbiết.
Trênđôivaiấyaiđểchiếcbánhdàyvào.Bánhdàymàunâusẫm,cólúcnứtra.Cáinămmẹleolênnúi

gánh“đátrăm”xuốngthuyềnchongườitachởlêntỉnh,ấylàcáinămvaimẹnứttonhất,mấtmộtlầnda,
rớmmáu,dínhcảvàođòngánh.Conhỏimẹ,mẹbảo:“Khôngđau,nóêrarồi”.Mẹcởitrần,mặcyếmmà
gánh.Lưngmẹhoàntoànlàmộtbãixémnồi.Mẹgánhcủiđibán.Mẹgánhthóctừđâuvềsuốtđêmxaygiã
đểbán,đểlấytấmmàăn,lấycámnuôilợn.Thángnàomẹcũnggánhgạođimộtngàyđườngròngrãđến
nơicontrọhọc.
Đôivaiấy,continrằngsuốtđờimẹ,khôngbaogiờtrởlạilànhlặnnhưđôivaingườithườngđâumẹạ.
Nhưngchínhđôivaixươngxẩu,bénhỏ,mỏngmanhấylạigánhđượcbaothứmàngườithườngkhông
thểgánhnổi.
***
BànchânanhThảkhônggiốngbànchânbố,màlạiyhệtbànchânmẹ.Nóxòeratừngngón.Cứnhìn
dấuchânởngõ,ởbãisắn,tôiđoánđượclàchânanh.Bànchânanhrấtmỏng,nămcáixươngcủanămngón
nổihẳnlênmu.Mùahanh,bànchânanhnẻchằngchịt,rớmmáu,anhvẫnphớtlờ.Khinàođaulắmanhmới
chịutrátgiovào,đểkhô,raaolấyrơmvònátrồikỳ.Vếtnẻliềnvàođượcnửangày.Anhchạynhưbay,
hếtđánhgiậmlạibắtcá.Hếtgánhđálạigánhcủi.Hếtleonúilạilộiđồng.Anhđáchódữbằngđôibàn
chânấy.Chóchạybạtvía.
Mộtchiều,anhphatrenonđểchẻlạt,nhỡtay,condaobậpmộtnhátchéoquabànchânphải,máuchảy
đầmđìa.Anhvẫnphớttỉnhđivàonhàrịtthuốclào,mạngnhện,rồixévảiđụpđểbăng.Dấubànchânđỏ
lòmtừsânvàonhà.
Từđấy,bànchânanhcóvếtdaochéogiẫmlêncácnẻođường.Anhđiđánhgiặc.Chânđấtmàcoi
thườngcảchông,coikhinhcảgai.
***
Lạthật,làngtôimỗinhàgọichamẹmộtkiểu.Anhemtôigọichalà“chú”,mẹlà“u”.Connhàbác
Tuyêncũnggọinhưvậy.NhàthằngDiễn,trẻconlạigọichamẹlà“chú,thím”.Tôithấyhìnhnhưgọinhư
vậykhôngđúngđâu.Gọichamẹlà“giời”cũngchưaxứng.Đãđànhlà“chúnhưcha,thímnhưmẹ”.“Sảy
chacònchú”.Nhưngchamẹphảilàchamẹchứ.Mấythằngởtỉnhtheochamẹvềlàngtôichơi.Tôirấtlạ:
Nógọichamẹlà“cậu,mợ”.Ngherấtsangtrọngnhưngmàtôivẫnthấykhôngthểđược!
Tôiđánhbạo,tôigọicha,mẹlà“thầy,u”.Khôngngờ,vềsau,tấtcảanhemtôi,cảconnhàbácKýHồ
cũnggọinhưvậy,gọiquenrồi!“Thầyơi!”,“uơi”...
***

Bốđiđâuvề,khôngmộtlầnnàolàchúngtôikhôngcóquà.
Mởthùngcâuralàmộtthếgiandướinước:Càcuống,niềngniễngđực,niềngniễngcáibònhộnnhạo.
Hoasenđỏ,nhịsenxanhtỏathơmlừng.Nhữngconcásộp,cáchuối,cáchõnquẫytóenước,mắtthaoláo.
Maimẹlạicótiềnđonggạorồi.
Bốimlặng,cởitrầnra.Bốngồiăncơm.Khingồi,lưngbốhơigù,bụngmỏngdính,dabụngtrùnglại.
Suấtcơmthườnglàhaibátchiếtyêuúpmột.Mộtmiếngsắn,miếngkhoaicõngmươihộtcơm.Thấychúng
tôiríurítchiaquà,ngườivừanhaicơmvừagậtgậtđầu.
–Maiđicắttóc.Thiênhạđếnlứarồi!
Bốlẩmbẩmthế.
Bốđicắttócvề,khôngmộtlầnnàolàchúngtôikhôngcóquà.
Mởhòmdụngcụralàcảmộtthếgiantrênđất:Consậpsành,conmuỗm,conbọbầutoxụ,mốcthếch,
ngóngoáy.Hấpdẫnnhấtlànhữngcondếđạplạoxạotrongcácvỏbaodiêm:toàndếđực,cánhxoăn,chọi
nhauphảibiếtvàgáyvangnhà.Bốgọichungcácloạidếbiếtgáylà“tắctẩu”.Chúngtôigọiriêngtừng
loại:con“róc”,con“théc’’,loạibénhấtlà“kéc”...theotiếngkêucủachúngmàgọi.Mongsángmauđể
tôiđemchúngchọivớidếcủaanhLiễn.Nếunóthắng,anhLiễnlạibảo:
–Dếcủathầymàybắtmàlị!
Mùađônghếtdế.Bốcóthứcquàkhác.Hômnàovề,bốcũngchomộtcáigì.Lạthật,sáchởđâumà
lắmthế.Tiềnđâumàbốmua?TruyệnKiều,NhịĐộMai,LụcVânTiên,PhạmTải–NgọcHoa,Phạm
Công–CúcHoa,PhanTrần,TamQuốcchí,Tứtàitử,Cổhọctinhhoa,Nhịthậptứhiếu.Đấylànhững
truyệnbốbảophảiđọc.Nhữngngườiđượcvẽởbìa,ởtruyệncứmúatrongcảlúctôingủmê.Tôinhớmặt
từngngười.Họasĩvẽgiỏithật.TôikhócnứcnởkhiCúcHoahiệntrênmộthămhaiconNghiXuân–Tiến
Lực.TôimuốnđượcnhưLụcVânTiên.Nhưngtôikhôngbiếttrênđờinày,cóNguyệtNgathậtkhông?Có
lầnbốbảo:
–Chúngnódốtbỏmẹmàmuabaonhiêutruyệnvềxếpđốngbỏđó.Thầylấyvềchomày!Hãyđọcđi.
Đọcchocảumày,chocácanhcácemmàynghe.
Bốdạycáchđọc.Cáchđọcngânnga.Đếnnỗiutôiphảigiảichiếurasânbắttôingânnga,cólúcnỉ
non.Tôiphảingừnglạilaunướcmắt,hìnhnhưucũngsụtsịt.
Ukhôngbiếtchữnàomàsaohiểuđếnthế.Tôicứđọc,cóchỗkhônghiểutruyệnnóigì,utôinóiluôn.
Ugiỏithật!

Quàcủabốcònlàcáingòibútcũ,quyểnsáchngườitaviếtdở.Bốbảophảitậpviết.Nếuhọviếtmực
tímthìmàydùngmựcđỏ.Nếuhọviếtmựcxanhthìmàydùngmựctím,viếtđèlênchữcủahọ,hoặclàviết
dặmgiữahaihàngchữhọ.
Quàcủabố,làmtôigiàuquá!
***
CáiBảngsangởnhàbàngoại.Nóvềchơi.Mớiđếncổnglànóđãhát.Mỗilầnnóhátmộtbàihátmới.