Soạn bài lớp 10: Thực hành thao tác chứng minh, giải thích, quy nạp, diễn dịch

VnDoc - Tải tài liệu, văn bản pháp luật, biểu mẫu miễn phí

Soạn bài lớp 10: Thực hành thao tác chứng minh, giải thích, quy nạp, diễn
dịch
I. Kiến thức cơ bản
1. Đặc điểm của các thao tác chứng minh, giải thích, quy nạp, diễn dịch
Tên thao tác

Đặc điểm

Diễn dịch

Từ một tư tưởng hoặc một quy luật chung, suy ra những trường hợp cụ
thể, riêng biệt.

Chứng minh

Dùng lí lẽ và bằng chứng chân thực đã được thừa nhận để làm sáng tỏ
luận điểm mới là đáng tin cậy.

Quy nạp

Từ những hiện tượng, sự kiện riêng, dẫn đến những kết luận và quy tắc
chung.

Giải thích

Dùng lí lẽ để giảng giải, cắt nghĩa giúp người đọc, người nghe hiểu rõ
một hiện tượng, một vấn đề nào đó.

2. Lưu ý khi thực hành các thao tác

Khi tạo lập văn bản nghị luận, để có sức thuyết phục cao, người viết (hoặc nói) cần vận
dụng linh hoạt cả những thao tác chính và các thao tác kết hợp sao cho phù hợp với nội
dung, tính chất, đối tượng,…
II Rèn luyện kỹ năng
1. Trong đoạn văn sau đây, tác giả đã sử dụng thao tác nào? Nhận xét về tác dụng
của thao tác ấy.
“Đối với thơ văn, cổ nhân ví như khoái chá, ví như gấm vóc; khoái chá là vị rất ngon trên
đời, gấm vóc là màu rất đẹp trên đời, phàm người có miệng, có mắt, ai cũng quý trọng mà
không vứt bỏ khinh thường. Đến như thơ văn thì lại là sắc đẹp ngoài cả sắc đẹp, vị ngon
ngoài cả vị ngon, không thể đem mắt thường mà xem, miệng tầm thường mà nếm được.
Chỉ thi nhân là có thể xem mà biết được sắc đẹp, ăn mà biết được vị ngon ấy thôi. Đấy là
lí do thứ nhất làm cho thơ văn không lưu truyền hết ở trên đời.”
(Hoàng Đức Lương – Tựa “Trích diễm thi tập”)
Gợi ý trả lời: Ở đoạn văn này, tác giả chủ yếu sử dụng thao tác giải thích để làm rõ vẻ


VnDoc - Tải tài liệu, văn bản pháp luật, biểu mẫu miễn phí

đẹp đặc biệt, độc đáo của thơ văn và cái đặc biệt trong thưởng thức vẻ đẹp ấy như là
nguyên nhân của tình trạng thơ văn không được lưu truyền hết. Tuy nhiên, trong cái nhìn
bao quát hơn cần thấy có sự kết hợp thao tác ở đây. Nếu đích của đoạn văn là thuyết phục
về “lí do thứ nhất làm cho thơ văn không lưu truyền hết ở trên đời” thì thao tác ở đây còn
là quy nạp: Từ khoái chá, gấm vóc đến vẻ đẹp của thơ văn, người thưởng thức thơ văn để
đi đến kết luận về “lí do thứ nhất…”.
2. Hãy viết đoạn văn có sử dụng thao tác chứng minh để làm sáng tỏ luận điểm:
“Không có vinh quang nào mà không trải qua gian khổ, đắng cay”.
Gợi ý trả lời: Cần hiểu rõ đặc điểm của thao tác chứng minh là: Dùng lí lẽ và bằng chứng
chân thực đã được thừa nhận để làm sáng tỏ luận điểm mới là đáng tin cậy. Ở trường hợp
này, giả định luận điểm mới đã có trước; phải biết đưa ra lí lẽ và bằng chứng để thuyết
phục người đọc.

- Lí lẽ: Tại sao phải trải qua “gian khổ, đắng cay” mới có được “vinh quang”?
- Bằng chứng: Có dẫn chứng nào (trong cuộc sống hoặc trong sách báo, tác phẩm văn
học,…) cho thấy phải trải qua “gian khổ, đắng cay” mới có được “vinh quang”?
3. Sử dụng thao tác diễn dịch để viết đoạn văn thuyết phục về luận điểm: “Tốc độ
gia tăng dân số quá nhanh có ảnh hưởng rất lớn đến sự phát triển của đời sống xã
hội”.
Gợi ý trả lời: Cần hiểu rõ đặc điểm của thao tác diễn dịch là từ một tư tưởng hoặc một
quy luật chung, suy ra những trường hợp cụ thể, riêng biệt. Nhận định chung của đoạn
văn này là “Tốc độ gia tăng dân số quá nhanh có ảnh hưởng rất lớn đến sự phát triển của
đời sống xã hội”. Vậy, có những biểu hiện cụ thể nào cho thấy ảnh hưởng to lớn của tốc
độ gia tăng dân số đến sự phát triển của đời sống xã hội?
- Đời sống kinh tế, văn hoá, giáo dục,…
- Sức khoẻ của người phụ nữ
- Sức khoẻ của thế hệ tương lai