Quản lý chi tiêu của chính quyền địa phương và phân cấp tài chính

Chûúng 8

Quẫn l chi tiïu ca
chđnh quìn àõa phûúng
vâ phên cêëp tâi chđnh

Chûâng nâo chng ta khưng bẫo àẫm
rùçng cấc khoẫn chi cho nhûäng mc
àđch úã àõa phûúng phẫi ph húåp vúái
nhu cêìu vâ mong mën ca nhên dên
àõa phûúng, trao cho hổ quìn hẩn
thoẫ àấng vâ phên bưí cho hổ ngìn
tâi chđnh thđch húåp thò chng ta sệ
khưng bao giúâ cố thïí khúi dêåy sûå quan
têm vâ phất huy àûúåc sấng kiïën ca
ngûúâi dên àõa phûúng.

thưng qua theo nhûäng quy àõnh
ca hiïën phấp hay phấp låt. Tuy
nhiïn, cố nhûäng mưëi quan hïå chùåt
chệ giûäa ngên sấch ca chđnh
quìn trung ûúng vâ ngên sấch
ca cấc cêëp chđnh quìn àõa
phûúng cêìn àûúåc quan têm c thïí.

- Balwantray Mehta, 1959

Mûác àưå trao quìn, phên bưí chi
tiïu vâ nhûäng kïë hoẩch thu ngên
sấch phẫi àûúåc àiïìu chónh theo
àiïìu kiïån tûâng nûúác vâ ph thåc

vâo nhûäng vêën àïì chđnh sấch vâ
chđnh trõ nhû àậ àûúåc àïì cêåp trong
cấc phêìn trûúác. Tuy nhiïn, bêët k
nûúác nâo cng cố nhûäng ngun
tùỉc quan trổng nhêët àõnh chi phưëi
nhûäng hoẩt àưång nây. Chûúng 5
àậ giẫi thđch cấch tiïëp cêån theo
tđnh hiïåu quẫ àưëi vúái viïåc phên
cêëp. Nố àûúåc chûáng minh trong

SÛÅ PHÊN CHIA TRẤCH
NHIÏÅM TÂI CHĐNH GIÛÄA
CHĐNH QUÌN TRUNG
ÛÚNG VÂ CHĐNH QUÌN
ÀÕA PHÛÚNG
hû àậ àïì cêåp trong
Chûúng 7, mưỵi cêëp chđnh
quìn (cêëp trung ûúng,
cêëp tónh, cêëp huån, v.v.) àïìu phẫi
cố ngên sấch riïng ca mònh, àûúåc

N

276

“Ch nghơa liïn bang vïì tâi
chđnh”: Nhûäng vêën àïì ch chưët


Quẫn l chi tiïu ca chđnh quìn àõa phûúng vâ phên cêëp tâi chđnh

àõnh l phên cêëp Oates, àûúåc phất
biïíu rùçng mưỵi mưåt dõch v cưng
phẫi do cú quan hânh chđnh kiïím
soất khu vûåc àõa l nhỗ nhêët cung
cêëp, sao cho khu vûåc àố cố thïí tiïëp
nhêån toân bưå lúåi đch vâ chi phđ ca
viïåc nây. Àêy lâ mưåt kiïím nghiïåm
khấ gùỉt gao nhùçm xêy dûång kïë
hoẩch vâ àấp ûáng nố trong thûåc
tiïỵn. Liïn minh chêu Êu àậ chêëp
nhêån mưåt cấch tiïëp cêån mang tđnh
tấc nghiïåp nhiïìu hún lâ theo
ngun tùỉc ph trúå (subsidiarity)
trong viïåc phên chia trấch nhiïåm
giûäa cấc thânh viïn ca Liïn minh.
Theo ngun tùỉc nây, cấc chûác

277

nùng àấnh thụë, chi tiïu vâ cấc
chûác nùng àiïìu tiïët phẫi àûúåc thûåc
thi búãi nhûäng cêëp chđnh quìn
thêëp hún, trûâ khi cố cùn cûá chûáng
minh àûúåc lâ phẫi giao chng cho
chđnh quìn cêëp cao hún.
Nhûäng tâi liïåu nghiïn cûáu vïì
ch nghơa liïn bang tâi chđnh bân
lån vïì tđnh phûác tẩp ca sûå phên
cêëp vâ àûa ra nhûäng vđ d mang

tđnh giẫ thuët cng nhû thûåc tiïỵn
1
vïì viïåc phên bưí chi tiïu (Hưåp 8.1).
Nối chung, mổi ngûúâi àïìu thûâa
nhêån sûå cêìn thiïët phẫi tùng cûúâng
phên cêëp tâi chđnh. Tuy nhiïn,
nhiïìu ngûúâi nhêën mẩnh àïën mưëi

Hưåp 8.1
Quẫn l tâi chđnh úã cấc hïå thưëng liïn bang
Trong nhûäng nùm 1980,
Achentina vâ Braxin gùåp phẫi
nhûäng vêën àïì tûúng tûå nhau,
thêm ht ngên sấch àõa phûúng
lâm tùng thïm thêm ht ngên
sấch nhâ nûúác vâ lẩm phất cao.
Trong nhûäng nùm 1990, cẫ hai
nûúác nây tiïëp tc phên cêëp tâi
chđnh vâ àêëu tranh àïí giânh lẩi
sûå ưín àõnh kinh tïë vơ mư.
Achentina giânh àûúåc thânh
cưng lúán hún, mưåt phêìn do
nûúác nây ấp dng giúái hẩn
ngên sấch cûáng rùỉn hún àưëi vúái
khu vûåc cưng cêëp qëc gia vâ
àẫng kiïím soất cấc chđnh
quìn cêëp dûúái vâ cấc nhâ lêåp
phấp úã trung ûúng tưët hún.
Viïåc hẩn chïë nhûäng khoẫn vay
ca chđnh quìn trung ûúng vâ

àõa phûúng, àem lẩi nhûäng
àưång cú àng cho chđnh quìn
cêëp dûúái, àùåc biïåt lâ cho nhûäng
tưí chûác tđn dng úã Achentina
àậ chûáng tỗ hiïåu quẫ hún
nhûäng quy tùỉc ca chđnh quìn
trung ûúng úã Braxin.
ÚÃ Cưång hoâ nhên dên
Trung Hoa, viïåc thûåc hiïån Låt
Ngên sấch nùm 1994 àậ cng cưë
cú súã cho cấc hoẩt àưång tâi
chđnh. Viïåc chđnh quìn trung
ûúng phï duåt ngên sấch àõa
phûúng àûúåc hu bỗ vâ cấc
quy trònh ngên sấch àûúåc lâm
rộ, àôi hỗi ngên sấch trung
ûúng vâ ngên sấch àõa phûúng
phẫi àûúåc xêy dûång trong
khn khưí kinh tïë vơ mư ph
húåp. Cấc chđnh quìn àõa

phûúng khưng àûúåc phếp b
àùỉp bêët k khoẫn thêm ht
bùçng cấch phất hânh trấi phiïëu,
vay ngên hâng, hay trúå cêëp tûâ
chđnh quìn trung ûúng. Chđnh
quìn àõa phûúng àûúåc u
cêìu phẫi cên àưëi ngên sấch
hóåc àûúåc phếp sûã dng thùång

dû ngên sấch lu tđch vâ qu
ngoâi ngên sấch àïí b àùỉp
thêm ht.

Ngìn: Dillinger, W vâ S. Webb.
1999. Quẫn l tâi chđnh úã cấc nïìn
dên ch liïn bang: Achentina vâ
Braxin. Ngên hâng Thïë giúái;
Ahmad, E., G. Quiang, vâ V. Tanzi
biïn soẩn 1995. Cẫi cấch tâi chđnh
nhâ nûúác úã Trung Qëc. Qu Tiïìn tïå
Qëc tïë (IMF).


278

PHC V VÂ DUY TRỊ

nguy cú khưng kiïím soất àûúåc chi
tiïu, tham nhng tùng lïn, sûå
thiïëu hiïåu quẫ trong phên bưí
ngìn lûåc mâ sệ phất sinh nïëu
phên cêëp tâi chđnh mưåt cấch vưåi
vâng, ngay cẫ khi nố àậ àûúåc
2
chûáng minh vïì mùåt l thuët.

Nhûäng ngun tùỉc bao quất
vïì mưëi tûúng tấc tâi chđnh giûäa
trung ûúng vâ àõa phûúng

Cho d mûác àưå trao quìn cố
thđch húåp vúái mưåt nûúác nhû thïë
nâo ài nûäa thò khn khưí låt
phấp chi phưëi mưëi quan hïå giûäa
chđnh quìn trung ûúng vâ àõa
phûúng, vâ cẫ nhûäng hoẩt àưång
ngên sấch nûäa, cng cêìn phẫi rộ
râng vâ hiïåu quẫ. Tuy nhiïn,
khưng thïí quy àõnh cho mổi hoân
cẫnh bùçng mưåt húåp àưìng hay bưå
låt àậ àûúåc phấp àiïín hoấ. Búãi
vêåy, nhûäng cú chïë giẫi quët mêu
thỵn lâ cûåc k quan trổng àïí bẫo
àẫm nhûäng mưëi quan hïå tâi chđnh
thưng sët giûäa cấc cêëp chđnh
quìn. Cú chïë àố cố thïí hoẩt
àưång thưng qua cấc cú quan
chun trấch. Chùèng hẩn nhû úã
Ưxtrêylia, ÊËn Àưå vâ Xri Lanca, cố
mưåt u ban tâi chđnh ph trấch
quan hïå tâi chđnh giûäa chđnh
quìn trung ûúng vâ cấc cêëp
chđnh quìn khấc; úã Àûác, Hẩ nghõ
viïån ca Qëc hưåi vúái àẩi diïån
ca cấc bang àống gốp cho sûå
phưëi húåp chđnh sấch liïn chđnh
quìn; vâ úã nhiïìu nûúác, nhûäng

hưåi àưìng chun trấch phưëi húåp
liïn ngânh lâ khấ phưí biïën.

Nhûäng ngun tùỉc dûúái àêy lâ
cêìn thiïët cho tđnh minh bẩch vâ
hiïåu quẫ ca mưëi quan hïå tûúng
tấc trung ûúng - àõa phûúng.
Mưỵi cêëp chđnh quìn cêìn àûúåc
giao nhûäng trấch nhiïåm rộ
râng, d àố lâ trấch nhiïåm nâo
ài nûäa (Hưåp 8.2). Cêìn trấnh sûå
chưìng chếo, hiïån nay viïåc phên
chia trấch nhiïåm giûäa cấc cêëp lâ
rêët mú hưì.
Nhûäng hoẩt àưång chia sễ tâi
chđnh vâ thu ngên sấch giûäa
chđnh quìn trung ûúng vâ
chđnh quìn àõa phûúng phẫi
àûúåc ưín àõnh. Chng cố thïí
àûúåc sûãa àưíi theo thúâi gian
nhûng phẫi tòm mổi cấch trấnh
sûå mùåc cẫ xët hiïån úã mưỵi nùm.
Cấ c cêë p chđnh quì n àõa
phûúng cêìn àấnh giấ chđnh
xấ c nhûän g ngì n lûå c nây
trûúác khi chín bõ ngên sấch
ca mònh. ÚÃ mưåt sưë nûúác (vđ
d nhû Ucraina nùm 19961997), chđnh quìn àõa phûúng
phẫi chúâ dûå thẫo ngên sấch
ca chđnh quìn trung ûúng
àûúåc phï chín chđnh thûác
trûúác khi chín bõ ngên sấch
ca riïng mònh. Viïåc thiïëu tđnh

dûå àoấn nhû vêåy àậ gêy tưín
hẩi cho cẫ tđnh hiïåu quẫ lêỵn
khẫ nùng kiïím soất tâi chđnh úã
cêëp àõa phûúng. Nïëu khưng
cố sûå chó dêỵn c thïí vïì sưë
●

●

●


Quẫn l chi tiïu ca chđnh quìn àõa phûúng vâ phên cêëp tâi chđnh

279

Hưåp 8.2
Xấc àõnh nhiïåm v chi tiïu úã Cưång hoâ nhên dên Trung Hoa
Cho àïën nay, Cưång hoâ
nhên dên Trung Hoa vêỵn chûa
cố àûúåc mưåt bưå låt xấc àõnh rộ
râng cấc nhiïåm v chi ngên
sấch cho cấc cêëp chđnh quìn.
Nhiïåm v chi ngên sấch rêët mú
hưì vâ thûúâng bõ chi phưëi búãi
nhûäng àưång cú chđnh trõ, thay
àưíi giûäa cấc cêëp chđnh quìn
theo nhûäng cấch thûác khưng dûå
tđnh trûúác àûúåc. Chđnh quìn
trung ûúng cố thïí chuín trấch

nhiïåm chi ngên sấch ca mònh
cho chđnh quìn cêëp tónh vâo
nhûäng thúâi àiïím khố khùn vâ
chđnh quìn tónh cố thïí sûã
dng trấch nhiïåm lúán hún ca
mònh àïí mùåc cẫ àôi phêìn thu
ngên sấch lúán hún. Sûå mùåc cẫ
giûäa chđnh quìn cêëp trïn vâ
cêëp dûúái lâm suy ëu ài viïåc
lêåp kïë hoẩch ngên sấch vâ kiïím

soất ngên sấch, gốp phêìn lâm
mêët ưín àõnh hïå thưëng tâi chđnh
ca Cưång hoâ nhên dên Trung
Hoa. Nïëu trûúác hïët khưng xấc
àõnh rộ nhiïåm v chi ngên sấch
thò cấc cú quan nhâ nûúác ca
Trung Qëc sệ thêëy khố cẫi
cấch àûúåc nhûäng quy tùỉc thu
thụë vâ cú chïë phên chia ngìn
thu ngên sấch giûäa chđnh
quìn trung ûúng vâ chđnh
quìn tónh.
Cấc nhiïåm v chi ngên sấch
giûäa chđnh quìn tónh vâ cấc cú
quan cêëp thêëp hún, chùèng hẩn
nhû cêëp huån, thêåm chđ côn
mú hưì hún nûäa. Chđnh quìn
àõa phûúng thûúâng bõ båc phẫi
gấnh trấch nhiïåm mâ lệ ra thåc

vïì chđnh quìn cêëp cao hún,
lâm trêìm trổng thïm sûå mêët cên
xûáng giûäa trấch nhiïåm thu vâ

lûúång ngìn lûåc cêìn àûúåc
chuín cho hổ, thò cấc cêëp chđnh
quìn bïn dûúái khưng thïí lêåp
chûúng trònh cho viïåc chi tiïu
ca mònh. Do àố, nhûäng dûå toấn
thu ngên sấch phẫi àûúåc chuín
cho chđnh quìn àõa phûúng
ngay khi chng múái àûúåc àïì ra,
vâ sûå tđnh toấn cấc khoẫn phên
bưí ngên sấch dânh cho chđnh
quìn àõa phûúng cêìn àûúåc
chín bõ súám trong quấ trònh
lêåp ngên sấch ca chđnh quìn
trung ûúng.

●

chi ngên sấch ca àõa phûúng.
Do tđnh chêët khưng rộ râng vâ
khưng dûå àoấn trûúác àûúåc nïn
hïå thưëng cấc nhiïåm v chi ngên
sấch àậ tẩo ra sûå bêët àõnh vïì
ngên sấch cho chđnh quìn
trung ûúng vâ khiïën cho viïåc
lêåp kïë hoẩch ngên sấch trúã
thânh mưåt nhiïåm v khưng thïí

thûåc thi àưëi vúái cấc cêëp chđnh
quìn tónh vâ àõa phûúng, búãi
vêåy tấc àưång xêëu àïën sưë lûúång
vâ chêët lûúång ca hâng hoấ vâ
dõch v cưng mâ cấc cêëp chđnh
quìn nây cung cêëp.

Ngì n : Ahmad, Quiang, vâ Tanzi
biïn soẩ n , 1995. Cẫ i cấ c h tâ i
chđnh nhâ nûúác úã Trung Që c.
Washington, DC: Qu Tiïì n tïå
qëc tïë (IMF).

Cêìn cố nhûäng àưång cú khuën
khđch tùng tđnh hiïåu quẫ. Cấc
chđnh quìn trung ûúng
thûúâng hay cùỉt giẫm cấc khoẫn
chuín giao cho chđnh quìn
cêëp dûúái khi chi tiïu ca hổ cố
hiïåu quẫ hay viïåc thu thụë ca
hổ àûúåc cẫi thiïån. Àiïìu nây rộ
râng khưng khuën khđch
chđnh quìn àõa phûúng tòm
kiïëm hiïåu quẫ kinh tïë trong
cung cêëp dõch v hay cẫi thiïån
viïåc thu thụë. Chđnh quìn cêëp
dûúái phẫi àûúåc phếp hûúãng lúåi


280

PHC V VÂ DUY TRỊ

●

●

tûâ nhûäng khoẫn tiïët kiïåm ca
mònh, đt nhêët lâ mưåt phêìn lúán.
Lêåp lån nây cng àng vúái
nhûäng khoẫn thu thûúng mẩi
ca cấc tưí chûác nhâ nûúác.
Nïn cố nhûäng húåp àưìng nhiïìu
nùm giûäa chđnh quìn trung
ûúng vâ chđnh quìn àõa
phûúng bao trm toân bưå cấc
nhiïåm v chi tiïu (phên chia
thụë, cêëp ngên sấch v.v.). Tu
theo tûâng trûúâng húåp, nhûäng
húåp àưìng nây cố thïí bao gưìm
cẫ nhûäng chó tiïu kïët quẫ hoẩt
àưång, nhûäng tiïu chín tưëi
thiïíu àưëi vúái nhûäng dõch v mâ
chđnh quìn àõa phûúng thûåc
hiïån, v.v.. Chng sệ xấc àõnh
mưëi quan hïå mưåt cấch minh
bẩch vâ sệ bẫo àẫm tđnh dûå
àoấn trûúác àûúåc. Dơ nhiïn,
cng nhû mổi húåp àưìng, tđnh
hûäu dng ca phûúng thûác nây

sệ ph thåc rêët nhiïìu vâo viïåc
nố sệ àûúåc giấm sất vâ tưn
trổng nhû thïë nâo.
Låt qëc gia phẫi quy àõnh
nhûäng tiïu chín vïì kïë toấn vâ
lêåp ngên sấch cho cấc cêëp chđnh
quìn bïn dûúái.

Àưëi vúái viïåc kiïím soất chi tiïu
vâ phên bưí ngìn lûåc mưåt cấch
chiïën lûúåc :
Cấc mc tiïu tâi chđnh phẫi bao
trm toân bưå chđnh ph.
Nhiïåm v thu ngên sấch phẫi
ph húåp hoân toân vúái nhiïåm
v chi ngên sấch, vâ phẫi giao

●

●

●

●

●

à ngìn lûåc cho cấc chđnh
quìn cêëp dûúái àïí cho phếp hổ
hoân thânh nhiïåm v ca

mònh. Khi chuín giao cấc
nhiïåm v múái hóåc trấch nhiïåm
múái cho chđnh quìn cêëp dûúái,
àưìng thúâi phẫi cung cêëp cấc
biïån phấp bưí sung úã gốc àưå thu
ngên sấch. Mùåt khấc, àûúng
nhiïn lâ nïëu cùỉt bỗ mưåt sưë
nhiïåm v hay trấch nhiïåm nâo
àố thò khoẫn chuín giao cho
cêëp dûúái cng giẫm ài tûúng
ûáng.
Khưng àûúåc phếp r bỗ trấch
nhiïåm àưëi vúái cấc khoẫn thêm
ht tâi chđnh (xấc àõnh rộ cấc
mc tiïu tâi chđnh cho toân bưå
chđnh ph sệ gip trấnh àûúåc
vêën àïì nây). Khi cên àưëi ngên
sấch ca mònh, chđnh ph trung
ûúng phẫi trấnh àêíy nhûäng
vêën àïì tâi chđnh ca mònh cho
cấc chđnh quìn cêëp dûúái thưng
qua viïåc cùỉt giẫm cấc khoẫn
chuín giao giûäa cấc cêëp chđnh
quìn hay tùng nhiïåm v chi
tiïu mâ khưng cố biïån phấp bưí
sung. Àïí lâm àûúåc àiïìu nây,
khưng àûúåc thay àưíi cẫ tưíng
u cêìu vay ca toân chđnh ph
lêỵn tưíng tiïìn núå àổng.
Cêìn cố nhûäng cú chïë àùåc biïåt

àïí kiïím soất viïåc vay mûúån
ca chđnh quìn àõa phûúng
(xem Hưåp 8.3 vïì cấch thûác giẫi
quët úã nhiïìu nûúác).
Trong trûúâng húåp ngên sấch
chđnh quìn àõa phûúng bưåi chi


Quẫn l chi tiïu ca chđnh quìn àõa phûúng vâ phên cêëp tâi chđnh

281

Hưåp 8.3
Nhûäng cấch thûác àïí chđnh quìn cêëp dûúái kiïím soất khoẫn vay
Nûúác

Nhûäng quy àõnh vïì viïåc kiïím soất

Ấchentina

Cấc tónh cố thïí k húåp àưìng núå vúái cẫ trong vâ ngoâi tónh. Ngên hâng trung ûúng
giấm sất tấc àưång àưëi vúái hïå thưëng tâi chđnh, vâ Bưå Kinh tïë giấm sất mûác lậi sët tưëi
àa bïn ngoâi.

Ưxtrêylia

Hưåi àưìng núå qëc gia quët àõnh mûác tưíng cưng núå vâ sûå phên chia giûäa cấc cêëp
chđnh quìn khấc nhau, nhûng trïn thûåc tïë thò cú chïë thõ trûúâng vêỵn hoẩt àưång.

Braxin

Thûúång nghõ viïån àïì ra cấc giúái hẩn chung cho sưë lûúång núå mâ cêëp bang, cêëp huån
vâ thânh phưë cố thïí k húåp àưìng, thiïët lêåp nhûäng ngun tùỉc vâ àiïìu kiïån cho nhûäng
hoẩt àưång tđn dng bïn trong vâ bïn ngoâi ca cấc cêëp nây.

Canầa

Khưng cố nhûäng hẩn chïë chđnh thûác. Thûåc hiïån cú chïë thõ trûúâng.

Chilï

Chđnh quìn thânh phưë vâ cấc xđ nghiïåp qëc doanh cố thïí k húåp àưìng vïì cấc
khoẫn cho vay cho nhûäng dûå ấn àùåc biïåt. Nhûng àiïìu nây àôi hỗi phẫi cố mưåt àẩo
låt xấc àõnh rộ nhûäng khoẫn vay àố àûúåc hoân trẫ nhû thïë nâo.

Cưlưmbia

Theo quy àõnh ca hiïën phấp, mưåt chđnh quìn àõa phûúng cố thïí khưng àûúåc vay
nhiïìu hún khẫ nùng cố thïí hoân trẫ. Cố mưåt àẩo låt quy àõnh nhûäng th tc u
quìn cho chđnh quìn àõa phûúng tu theo mûác àưå núå.

Mïhicư

Trong mổi trûúâng húåp, cấc bang khưng thïí, trûåc tiïëp hay giấn tiïëp, k húåp àưìng vïì
trấch nhiïåm núå hay cho vay vúái chđnh ph nûúác ngoâi, cưng ty nûúác ngoâi, hay cấc
bïn tû nhên nûúác ngoâi, hóåc cấc khoẫn vay mâ phẫi àûúåc hoân trẫ bùçng ngoẩi tïå.
Cấc bang vâ chđnh quìn thânh phưë cố thïí k húåp àưìng vay chó cho cấc khoẫn àêìu
tû nhâ nûúác cố hiïåu quẫ.

Niu Dilên

Nối chung, chđnh quìn àõa phûúng phẫi trang trẫi cấc khoẫn chi ngên sấch hiïån tẩi
bùçng cấc khoẫn thu ngên sấch trong cng nùm àố.

Thu Àiïín

u cêìu phẫi cố mưåt ngên sấch cên àưëi. Chđnh quìn àõa phûúng vâ chđnh quìn
thânh phưë chõu trấch nhiïåm cho cấc khoẫn núå ca mònh.

Anh

Àôi hỗi ngên sấch phẫi àûúåc cên àưëi.

M

Mổi chđnh quìn àõa phûúng phẫi cố ngên sấch cên àưëi. Hêìu hïët cấc bang àïìu cố mưåt
u cêìu hiïën àõnh hay låt àõnh vïì cên àưëi ngên sấch.

Vïnïxụla

Cấc àún võ chđnh quìn àõa phûúng vâ thânh phưë khưng àûúåc k húåp àưìng vay mâ
khưng cố sûå u quìn ca chđnh quìn liïn bang.

Ngìn: Ter-Minassian biïn soẩn (1997); Petrei (1998).

hóåc tđch t núå àổng, låt phẫi
quy àõnh biïån phấp trûâng phẩt
hóåc cấc biïån phấp khêín cêëp.
Chùèng hẩn, cấc cú quan àõa
phûúng cố thïí bõ båc phẫi cùỉt

giẫm chi tiïu hóåc tùng thụë,
hóåc ngên sấch àõa phûúng cố
thïí bõ àùåt trong phẩm vi kiïím
soất ca chđnh quìn trung
ûúng úã mưåt thúâi hẩn nhêët àõnh


282

PHC V VÂ DUY TRỊ

●

●

cho àïën khi nâo tònh hònh ưín
àõnh trúã lẩi. Chó cố mưåt trûúâng
húåp ngoẩi lïå rộ râng khi viïåc
chi tiïu quấ mûác hay núå àổng
cố liïn quan trûåc tiïëp túái viïåc
àn àêíy nhûäng vêën àïì tâi
chđnh ca cêëp trung ûúng nhû
àậ nối túái úã trïn.
Mưåt hïå thưëng bấo cấo vâ kïë
toấn tin cêåy lâ rêët quan trổng.
Hoẩt àưång tâi chđnh ca cấc
chđnh quìn cêëp dûúái phẫi
àûúåc thưëng nhêët vúái cấc hoẩt
àưång ca chđnh quìn trung

ûúng. Cấc hïå thưëng thûåc thi
ngên sấch, kiïím soất bïn trong
vâ kiïím toấn àưëi vúái chđnh
quìn àõa phûúng phẫi thưëng
nhêët vúái cấc hïå thưëng ca chđnh
quìn trung ûúng. Àiïìu nây
àûa trúã lẩi vêën àïì trổng têm lâ
nùng lûåc hânh chđnh ca chđnh
quìn àõa phûúng, vâ do àố lâ
vêën àïì vïì mûác àưå phên cêëp
ph húåp.
Viïåc thưëng nhêët chi tiïu ca cấc
cêëp chđnh quìn khấc nhau
cng cêìn thiïët cho viïåc phên
tđch chđnh sấch, àùåc biïåt lâ úã cấc
hïå thưëng phi têåp trung hoấ vâ
cấc nûúác theo chïë àưå liïn bang.
Sệ rêët khố biïët àûúåc ngûúâi ta
àang chi nhûäng gò cho cấc khu
vûåc ch chưët nïëu chó xem xết
nhûäng bấo cấo ca chđnh quìn
trung ûúng. Àïí cố sûå têåp húåp
thưëng nhêët, chđnh quìn trung
ûúng vâ chđnh quìn àõa
phûúng phẫi cố àûúåc bẫng

phên loẩi chi tiïu vïì chûác nùng
hoẩt àưång vâ kinh tïë thưëng
nhêët chung.

PHÊN CÊËP TÂI CHĐNH:
LÚÅI ĐCH VÂ CẤC VÊËN ÀÏÌ

Nhûäng àiïìu kiïån tiïn quët
cho viïåc phên cêëp tâi chđnh
Phẫi cố mưåt sưë àiïìu kiïån quan
trổng àïí phên cêëp tâi chđnh.
●

●

●

Liïn quan àïën phên cêëp chđnh
trõ, mưåt àún võ chđnh quìn cêëp
dûúái phẫi chõu trấch nhiïåm vúái
nhên dên àõa phûúng theo mưåt
cấch thûác thđch húåp nâo àố
(thûúâng lâ thưng qua bêìu cûã).
Nhûäng ngûúâi àûáng àêìu cú
quan hânh phấp àõa phûúng
phẫi àûúåc bêìu ra hay àûúåc bưí
nhiïåm trûåc tiïëp hóåc giấn tiïëp
búãi mưåt chđnh quìn àõa
phûúng nhû vêåy. Chđnh quìn
àõa phûúng sệ khố thûåc hiïån
àûúåc cấc chûúng trònh ca
chđnh mònh nïëu nhûäng ngûúâi
àûáng àêìu cú quan hânh phấp
àõa phûúng àûúåc bưí nhiïåm

hóåc ln chuín búãi cấc chđnh
quìn cêëp cao hún, nhû trong
trûúâng húåp ca nhiïìu nûúác
àang phất triïín (Chûúng 5).
Chđnh quìn àõa phûúng phẫi
cố quìn àấnh thụë nhêët àõnh
ca riïng mònh àïí cố quìn
kiïím soất thûåc sûå àưëi vúái ngên
sấch ca mònh. Nïëu mổi ngìn
thu ca chđnh quìn àõa


Quẫn l chi tiïu ca chđnh quìn àõa phûúng vâ phên cêëp tâi chđnh

●

●

phûúng àïìu dûúái dẩng chuín
khoẫn tâi chđnh tûâ chđnh quìn
trung ûúng thò trïn thûåc tïë
chđnh chđnh quìn trung ûúng
lâ ngûúâi quët àõnh ngên sấch
àõa phûúng, lâm suy ëu bẫn
chêët ca sûå phên cêëp tâi chđnh.
Cấc chđnh quìn àõa phûúng
phẫi cố àûúåc nùng lûåc quẫn l
thụë thoẫ àấng. Viïåc thu thụë
ëu kếm sệ lâm mêët ài lúåi thïë
ca viïåc cố àûúåc mưåt sưë quìn

hẩn thu thụë.
Cấc chđnh quìn àõa phûúng
phẫi cố àûúåc mưåt mûác àưå tûå
ch nhêët àõnh trong viïåc quët
àõnh cấc phẩm vi dõch v ca
mònh trûúác khi hổ cố thïí chõu
trấch nhiïåm cung cêëp cấc dõch
v quan trổng àưëi vúái cû dên
àõa phûúng.

Nhûäng lúåi đch tiïìm tâng ca
3
viïåc phên cêëp tâi chđnh
Tđnh hiïåu quẫ
Phên cêëp tâi chđnh cố thïí lâm
tùng tđnh hiïåu quẫ ca dõch v vâ
phc lúåi kinh tïë ca nhên dên, vò
chđnh quìn àõa phûúng cố thïí
àấp ûáng tưët hún nhûäng súã thđch vâ
lûåa chổn khấc nhau ca cấc cû dên
vâ cố trấch nhiïåm lúán hún àưëi vúái
cưng chng. Cấc dõch v hiïåu quẫ
hún sệ àûúåc cung cêëp vò nhên dên
cố thïí båc cấc quan chûác àõa
phûúng phẫi cố trấch nhiïåm àưëi
vúái viïåc cung cêëp dõch v vúái sưë
lûúång, mûác giấ vâ chêët lûúång chêëp

nhêån àûúåc nâo àố.
Huy àưång ngìn thu

Mưåt cú cêëu thụë àûúåc phên cêëp
cố thïí khiïën cho viïåc quẫn l thụë
cố hiïåu quẫ hún vâ dố àố, vúái
cng mưåt mûác thụë sët sệ cố
àûúåc doanh thu thụë lúán hún. Cấc
chđnh quìn trung ûúng nối
chung thûúâng loẩi trûâ nhûäng
ngûúâi àống thụë nhỗ tiïìm nùng ra
khỗi hïå thưëng thụë do cố nhûäng
khố khùn vïì mùåt quẫn l liïn quan
àïën viïåc nhêån diïån hổ, vâ búãi vò
nhûäng khoẫn lúåi ca doanh thu
thụë lâ tûúng àưëi nhỗ so vúái chi
phđ quẫn l ca viïåc thu thụë. Cấc
chđnh quìn àõa phûúng, vưën gêìn
ngûúâi dên hún, cố thïí giânh lẩi
khoẫn thu tiïìm nùng bõ mêët ài nây
thưng qua mưåt sưë hònh thûác ấp
dng phđ àấnh vâo ngûúâi sûã dng
hay mưåt sưë loẩi thụë nhỗ khấc.
Àiïìu nây àùåc biïåt thđch húåp cho
cấc chđnh quìn cêëp dûúái úã nhûäng
nûúác cố nïìn kinh tïë àang chuín
àưíi mâ úã àố nhûäng doanh nghiïåp
tû nhên nhỗ àang lâ mưåt khu vûåc
cố tưëc àưå tùng trûúãng nhanh.
Phên bưí ngìn lûåc vâ cưng bùçng
Do chđnh quìn àõa phûúng
gêìn vúái ngûúâi sûã dng hún nïn nố
úã võ trđ tưët hún àïí xấc àõnh cấc mûác

phđ sûã dng thđch húåp àưëi vúái mưåt
sưë dõch v vâ quẫn l hïå thưëng,
nhúâ vêåy cẫi thiïån àûúåc sûå phên bưí
ngìn lûåc vâ thc àêíy tùng trûúãng
kinh tïë, àưìng thúâi àiïìu chónh àûúåc

283


284

PHC V VÂ DUY TRỊ

mûác phđ cho ph húåp vúái khẫ
nùng àống phđ.

Nhûäng chi phđ tiïìm tâng ca
viïåc phên cêëp tâi chđnh
Nhûäng chi phđ tiïìm tâng gêìn
nhû lâ hònh ẫnh phẫn chiïëu chđnh
xấc ca lêåp lån vïì lúåi đch tiïìm tâng.
Mưåt lêåp lån nhû vêåy àng hay
khưng sệ tu thåc vâo àiïìu kiïån c
thïí vâ thúâi àiïím ca tûâng nûúác.
Tđnh hiïåu quẫ
Sûå trấi ngûúåc ca trûúâng húåp
hiïåu quẫ àưëi vúái sûå phên cêëp lêåp
lån rùçng phên cêëp tâi chđnh cố
thïí lâm giẫm tđnh hiïåu quẫ khi bưå
mấy hânh chđnh ca àõa phûúng

thiïëu trấch nhiïåm, khưng à nùng
lûåc vïì chun mưn vâ quẫn l, cố
àưång cú ëu – nhû trong trûúâng
húåp nhiïìu nûúác àang phất triïín
vâ nhiïìu nûúác phất triïín. Cng
vêåy, giẫ àõnh rùçng nhên dên bây
tỗ sûå lûåa chổn ca mònh thưng
qua lấ phiïëu bêìu khưng phẫi lc
nâo cng chđnh xấc, nïëu xết rùçng
sûå trung thânh ca ngûúâi dên àõa
phûúng úã nhiïìu nûúác àang phất
triïín phẫn ấnh sûå ph thåc kinh
tïë, sûå trung thânh chđnh trõ, sûå
gùỉn bố tđn ngûúäng, bẫn sùỉc vùn
hoấ, v.v., chûá khưng phẫi phẫn
ấnh thõ hiïëu vâ sûå lûåa chổn ca
ngûúâi dên àưëi vúái nhûäng dõch v
nhêët àõnh vâ tđnh hiïåu quẫ ca
chđnh ph.

Viïåc huy àưång ngìn lûåc ëu kếm
Cng cố thïí cố cng tấc àưång
xêëu nhû vêåy àưëi vúái viïåc quẫn l
thụë vâ phên bưí ngìn lûåc khi
nùng lûåc ca àõa phûúng bõ hẩn
chïë. Vâ chđnh quìn àõa phûúng
cố thïí úã tònh thïë dïỵ bõ “thao tng”
hún búãi nhûäng nhên vêåt chốp bu
cố quìn lûåc úã àõa phûúng. Mổi
ngìn thu cố àûúåc nhúâ múã rưång

cú súã thụë bùçng viïåc tđnh àïën cẫ
nhûäng ngûúâi àống thụë nhỗ cố thïí
b àùỉp lẩi nhiïìu hún khoẫn thêët
thu do nhûäng ngûúâi giâu khưng
àống thụë àêìy à.
Bêët bònh àùèng khu vûåc
Phên cêëp tâi chđnh lâm tùng sûå
bêët bònh àùèng trong khu vûåc vâ cố
thïí dêỵn àïën sûå àưëi xûã khưng cưng
bùçng giûäa cấc cấ nhên, trong àố
nhûäng ngûúâi hay nhûäng hưå cố
cng mûác thu nhêåp nhûng sinh
sưëng úã nhûäng àõa phûúng khấc
nhau àûúåc àưëi xûã khấc nhau do
cấc chđnh sấch thụë vâ chi tiïu
khấc nhau ca cấc chđnh quìn
àõa phûúng. Trong mưåt hïå thưëng
phên bưí hâng hoấ vâ dõch v cưng
khi àûúåc phên cêëp, viïåc thu thụë
vâ chi ngên sấch àûúåc thûåc hiïån
khấc nhau trong nhûäng àõa giúái
hânh chđnh khấc nhau. Phên cêëp
tâi chđnh cố thïí lâm trêìm trổng
thïm sûå bêët bònh àùèng giûäa cấc
khu vûåc. Nhûäng vng giâu, cố thu
nhêåp cao hún nhúâ cố cú súã thụë
lúán hún, cố thïí hẩ thêëp thụë sët
vâ cung cêëp hâng hoấ vâ dõch v

Quẫn l chi tiïu ca chđnh quìn àõa phûúng vâ phên cêëp tâi chđnh

cưng cưång tưët hún. Thụë sët thêëp
hún cố thïí dêỵn àïën tònh trẩng
ngûúâi di cû àïën àõnh cû úã nhûäng
khu vûåc hânh chđnh giâu cố, lâm
tùng thïm cú súã thụë ca nhûäng
vng nây, tùng mûác àưå têåp trung
cấc hoẩt àưång vâ tùng trûúãng úã
mưåt vâi thânh phưë vâ àõa phûúng;
àưìng thúâi dõch v cưng tưët hún
(àùåc biïåt lâ vïì giấo dc vâ y tïë) sệ
tiïëp tc tẩo ra lúåi thïë cho viïåc hònh
thânh vưën con ngûúâi, tùng trûúãng
vâ tđnh cẩnh tranh. Búãi vêåy, nhûäng
vng giâu câng trúã nïn giâu hún
vâ cấc vng nghêo câng trúã nïn
nghêo hún.
Phên bưí ngìn lûåc
Cấc chđnh quìn àõa phûúng
cố thïí khưng cố khẫ nùng xêy
dûång àûúåc nhûäng tiïu chín
thđch húåp à sûác duy trò cú súã hẩ
têìng vâ cấc dõch v, ch ëu vò
nùng lûåc quẫn l vâ chun mưn
ëu. Trûúâng húåp Tuynidi chûáng
minh rêët rộ (Hưåp 8.4). Tuy nhiïn,
lêåp lån phên bưí ngìn lûåc chưëng
lẩi sûå phên cêëp tâi chđnh nây nhòn
chung khưng à cú súã vûäng chùỉc.

(Xem Chûúng 5 vïì sûå phưëi húåp
dổc giûäa cấc cêëp chđnh quìn
khấc nhau).

Thûåc hiïån phên cêëp tâi chđnh
Do cố nhûäng lûåa chổn khấc
nhau àưëi vúái viïåc phên cêëp cấc
nhiïåm v thu chi nïn àậ xët hiïån
cấc vêën àïì àưëi vúái viïåc thûåc hiïån
chng. Nhûäng vêën àïì lúán lâ

nhûäng khoẫng cấch tâi chđnh vâ
bêët bònh àùèng tâi chđnh. Chng
àûúåc tưíng kïët dûúái àêy vâ thẫo
lån chi tiïët trong hai phêìn lúán
tiïëp theo.
Khoẫng cấch tâi chđnh (mêët cên
àưëi dổc) lâ kïët quẫ ca nhûäng
nhiïåm v thu thụë vâ chi ngên
sấch khưng ph húåp. Hêìu hïët
nhûäng loẩi thụë lúán thûúâng àûúåc
giao cho chđnh quìn trung ûúng,
dêỵn àïën viïåc khoẫng cấch tâi
chđnh cho chđnh quìn àõa
phûúng vúái trấch nhiïåm chi ngên
sấch àang tùng lïn. Nhû àậ lêåp
lån úã phêìn trûúác, chđnh quìn
trung ûúng cng thûúâng tòm cấch
àiïìu chónh nhûäng khố khùn tâi
chđnh bùçng cấch chuín nhiïåm v

chi ngên sấch xëng cho cấc cêëp
àõa phûúng mâ khưng chuín
nhûäng ngìn lûåc cêìn thiïët àïí thûåc
hiïån nhûäng nhiïåm v àố. Sûå
khưng tûúng xûáng giûäa nhiïåm v
thu vâ chi nây dêỵn àïën sûå mêët cên
àưëi dổc vâ do àố cố thïí dêỵn àïën sûå
bêët bònh àùèng tâi chđnh, vò nhûäng
khấc biïåt vïì phẩm vi dõch v giûäa
cấc vng gêy ra búãi nhûäng khoẫng
cấch tâi chđnh khấc nhau cố thïí
lâm bốp mếo nhûäng quët àõnh
kinh doanh vâ àêìu tû.
Bêët bònh àùèng tâi chđnh (mêët
cên àưëi ngang) giûäa cấc cêëp chđnh
quìn àõa phûúng xët phất tûâ
nhûäng khấc biïåt trong thu ngên
sấch giûäa nhûäng chđnh quìn àõa
phûúng cố cấc cú súã thụë khấc
nhau, nùng lûåc hânh chđnh vâ

285


286

PHC V VÂ DUY TRỊ

Hưåp 8.4
Phên cêëp úã Tuynidi: Bâi têåp tònh hëng

Cho àïën nùm 1974, chđnh
quìn àõa phûúng úã Tuynidi
vêỵn chõu trấch nhiïåm àưëi vúái
viïåc thu thụë vâ xûã l nûúác àậ
qua sûã dng. Tuy nhiïn, sưë
lûúång vâ chêët lûúång ca dõch v
nây lâ rêët tưìi. Chùèng hẩn, chđnh
quìn àõa phûúng cố rêët đt cấc
nhâ chun mưn k thåt. Mưåt
àiïìu tra vïì nhên lûåc sûã dng
trong khu vûåc nây cho thêëy chó
cố 4% trong tưíng sưë lûåc lûúång
lao àưång cố mưåt trònh àưå tay
nghïì nâo àố liïn quan àïën nûúác
thẫi. Chđnh quìn àõa phûúng
khưng giûä lẩi mổi thưng tin vïì
hẩch toấn àưëi vúái chi phđ ca
dõch v vâ khưng cố bêët k hònh
thûác thu hưìi chi phđ nâo.
Hún nûäa, hêìu hïët cấc chđnh
quìn àõa phûúng àïìu khưng
àêìu tû vâo nhûäng thiïët bõ vâ
cưng nghïå cêìn thiïët cho khu
vûåc nây. Nùm 1970, chó khoẫng
20 trong sưë 150 thânh phưë àûúåc
coi lâ cố mưåt loẩi nhâ mấy xûã l
nâo àố, vâ têët cẫ nhûäng nhâ
mấy nây àïìu quấ tẫi vâ hoẩt
àưång khưng àng chûác nùng.
Nhiïìu hïå thưëng nûúác thẫi hóåc

lâ àûúåc thiïët kïë rêët tưìi hóåc lâ
àûúåc duy tu kếm. Miïång cưëng,
ưëng nûúác thẫi, cưëng rậnh àïìu bõ
hỗng. Trong sưë 27 trẩm búm
àûúåc àiïìu tra vâo nùm 1974, chó
cố nùm trẩm côn hoẩt àưång.
Bâi hổc rt ra lâ rêët nghiïm
trổng. Hưì Tunis, lâ núi nûúác

thẫi àûúåc xûã l khưng tưët chẫy
vâo, àang bõ suy thoấi nghiïm
trổng. Búãi vêåy, cấc bïånh truìn
nhiïỵm vâ k sinh trng nhû
dõch tẫ àang hoânh hânh.
Thay vò gip chđnh quìn
àõa phûúng nêng cêëp hïå thưëng
nûúác thẫi ca hổ, chđnh quìn
trung ûúng Tuynidi lẩi quët
àõnh àẫm nhêån viïåc cung cêëp
dõch v ca chđnh quìn àõa
phûúng. Nùm 1974, Vùn
phông Office Nationale de l’
Assainissement (ONAS), mưåt
cú quan chun trấch bấn àưåc
lêåp, àûúåc thânh lêåp vâ àûúåc
trao àưåc quìn àưëi vúái dõch v
nây. Viïåc quẫn l ONAS cố tđnh
chêët tûå ch; ONAS cố àưåi ng
nhên viïn thđch húåp vâ cố mưåt
quy trònh tâi chđnh hoân chónh.

Lc àêìu, ONAS chó hoẩt àưång
trong phẩm vi khu vûåc àư thõ
thânh phưë Tunis, sau àố cú
quan nây dêìn dêìn múã rưång
hoẩt àưång, bao trm toân bưå
cấc trung têm àư thõ lúán ca cẫ
nûúác. ÚÃ nhûäng vng khấc ca
Tuynidi, chđnh quìn thânh
phưë àậ cố hïå thưëng ca riïng
mònh vâ vêỵn tiïëp tc àiïìu hânh
hoẩt àưång ca cấc hïå thưëng nây
nhûng sau àố nhêåp vâo ONAS.
Vúái sûå gip àúä ca cấc tưí
chûác nûúác ngoâi nhû Ngên
hâng Thïë giúái, ONAS phất triïín
thânh mưåt tưí chûác cố hiïåu quẫ.
Àïën nùm 1967, nhiïìu nhên viïn

ca cú quan nây àậ trúã thânh
nhûäng chun gia k thåt cố
nùng lûåc vâ àậ thay thïë àûúåc
cấc chun gia nûúác ngoâi, lâ
nhûäng ngûúâi àûúåc thụ tẩm
thúâi. Chi phđ dõch v àậ àûúåc
thu hưìi vâ mûác àưå dõch v nûúác
thẫi àậ tùng lïn mẩnh. Nùm
1988, ONAS àậ cung cêëp àêìy
à dõch v nûúác thẫi cho 30
thânh phưë lúán nhêët, chiïëm
khoẫng 50% sưë dên thânh thõ

ca Tuynidi.
Hêìu hïët cấc bấo cấo àïìu
cho rùçng viïåc têåp trung hoấ hïå
thưëng nûúác thẫi ca Tuynidi lâ
mưåt thânh cưng tđnh vïì mùåt
hiïåu quẫ sẫn xët hay hiïåu
quẫ cung cêëp dõch v. Mùåc d
nhûäng trúå gip tâi chđnh vâ k
thåt ca cấc tưí chûác nûúác
ngoâi vâ cấc tưí chûác tâi trúå cố
thïí lâ nhên tưë quan trổng cho
sûå thâ n h cưng nâ y , nhûng
cng àng lâ cấc ngìn lûåc àïí
nêng cêëp hïå thưëng sệ rêët khố
huy àưång nïëu àố lâ mưåt hïå
thưë n g phi têå p trung. C n g
vêåy, sệ rêët khố vâ tưën kếm àïí
àâo tẩo nhên viïn vâ cẫi thiïån
cấc quy trònh kïë toấn vâ tâi
chđnh ca 30 thânh phưë chûá
khưng phẫi chó cố mưåt tưí chûác
duy nhêët.

Ngìn: Prud’ homme (1994).


Quẫn l chi tiïu ca chđnh quìn àõa phûúng vâ phên cêëp tâi chđnh

chun mưn khấc nhau trong viïåc
thu thụë, hóåc nhûäng chi phđ vâ

nhu cêìu àưëi vúái dõch v cưng úã àõa
phûúng khấc nhau. Mưåt hïå thưëng
cêëp ngên sấch cố thïí àûúåc sûã dng
àïí lâm cho nùng lûåc tâi chđnh giûäa
cấc cêëp chđnh quìn àõa phûúng
bònh àùèng sao cho cưng dên sưëng
úã bêët k núi nâo trong mưåt àêët
nûúác cng sệ nhêån àûúåc mưåt mûác
àưå dõch v cú bẫn nhû nhau (xem
dûúái àêy).
Thûúâng thò cấc chđnh quìn àõa
phûúng sệ khưng cố àưång cú àïí
cung cêëp dõch v mâ lúåi đch ca
chng vûúåt ra ngoâi phẩm vi hânh
chđnh ca hổ, vâ búãi vêåy sệ cố
chiïìu hûúáng cung cêëp khưng àêìy
à dõch v. Nhûäng khoẫn chuín
giao tâi chđnh cố thïí bưí sung àưång
cú khuën khđch cho chđnh quìn
àõa phûúng. Tuy nhiïn, trïn thûåc
tïë, mûác àưå ca ẫnh hûúãng lan toẫ
lâ khố ào lûúâng àûúåc, do àố viïåc
cên àưëi giûäa chuín khoẫn vâ tưëc
àưå ẫnh hûúãng lan toẫ sệ lâ mưåt
àiïìu gò àố mang tđnh ty tiïån.

MÊËT CÊN ÀƯËI DỔC :
NHIÏÅM V CHI TIÏU
VÂ ÀẤNH THỤË

Nhiïåm v chi tiïu

4

Chûúng 5 àậ bân lån nhûäng
ngun tùỉc chi phưëi viïåc ra quët
àõnh vïì cêëp chđnh quìn nâo nïn
cung cêëp mưåt loẩi dõch v cưng c
thïí nâo àố. Nối chung, ngun tùỉc

chó àẩo lâ giao tûâng loẩi nhiïåm v
chi tiïu cho cêëp chđnh quìn nâo
àem lẩi lúåi đch chó cho nhûäng cưng
dên mâ cêëp àố àẩi diïån. Trïn cú súã
ngun tùỉc chung nây vïì lúåi đch
àõa phûúng, nhûäng nhiïåm v chi
tiïu hoân toân cố tđnh chêët àõa
phûúng nïn bao gưìm cấc dõch v
nhû nûúác sẩch, nûúác thẫi, rấc thẫi
vâ phông chấy chûäa chấy, côn chi
tiïu ca cêëp trung ûúng nïn lâ
nhûäng khoẫn chi àem lẩi lúåi đch
trïn phẩm vi qëc gia. Tuy nhiïn,
ngun tùỉc nây nối thò dïỵ nhûng
khố thûåc hiïån trïn thûåc tïë. Hêìu hïët
nhûäng hâng hoấ vâ dõch v cưng
khưng hoân toân bố gổn trong
phẩm vi mưåt nhốm c thïí nâo àố.
Cố nhûäng dõch v mâ viïåc cung
cêëp chng cố thïí chia sễ giûäa

chđnh quìn trung ûúng vâ chđnh
quìn àõa phûúng, chùèng hẩn nhû
nhûäng dõch v cố phẩm vi lúåi đch
khưng rộ râng, cố nhûäng ẫnh
hûúãng ngoẩi sinh, hay cố nghơa
phên phưëi lẩi trïn phẩm vi qëc
gia. Trong nhûäng trûúâng húåp nây,
nhûäng khđa cẩnh khấc nhau ca
viïåc cung cêëp cng mưåt loẩi dõch
v - cẫnh sất, tâi chđnh vâ quẫn l
hânh chđnh thûåc th - cố thïí àûúåc
giao cho nhûäng cêëp chđnh quìn
khấc nhau.
Viïåc thiïëu nhûäng ngun tùỉc
chó àẩo cho viïåc chia sễ trấch
nhiïåm vïì cung cêëp mưåt dõch v c
thïí (àùåc biïåt, khi àố lâ nhûäng
khoẫn chi tiïu xậ hưåi) àậ dêỵn àïën
nhûäng thûåc tiïỵn phong ph úã

287


288

PHC V VÂ DUY TRỊ

nhiïìu nûúác. Chùèng hẩn, nhûäng
khoẫn trúå cêëp hûu trđ vâ trúå cêëp
thêët nghiïåp nối chung lâ chûác

nùng ca chđnh quìn trung ûúng,
nhûng úã M, chng lẩi do chđnh
quìn bang cung cêëp. ÚÃ nhiïìu
nûúác, chûác nùng quẫn l cấc
khoẫn trúå cêëp xậ hưåi thåc vïì
chđnh quìn àõa phûúng nhûng úã
nhiïìu nûúác khấc nố lẩi thåc vïì
chđnh quìn trung ûúng.
Dõch v cưng cố thïí giao cho
chđnh quìn àõa phûúng trïn cú súã
cên nhùỉc vïì hiïåu quẫ kinh tïë theo
quy mư, nhûäng ẫnh hûúãng lan toẫ
vïì mùåt lúåi đch - chi phđ, tđnh gêìn
gi vúái nhûäng àưëi tûúång th
hûúãng, sûå lûåa chổn ca ngûúâi tiïu
dng, vâ tđnh linh hoẩt trong viïåc
chổn cú cêëu ngên sấch dânh cho
chi tiïu cưng cưång. Nối chung,
nhûäng hònh thûác dõch v sau àêy
lâ thåc trấch nhiïåm ca chđnh
quìn trung ûúng:
nhûäng dõch v khưng tấch biïåt
àûúåc theo nhu cêìu àõa
phûúng, chùèng hẩn nhû qëc
phông, tû phấp hay nhûäng vêën
àïì qëc tïë;
nhûäng dõch v cố thïí mang lẩi
lúåi đch cho nhiïìu àún võ hânh
chđnh vâ chó cố thïí giẫi quët
búãi hònh thûác húåp àưìng hay búãi

hònh thûác phên bưí ngên sấch,
chùèng hẩn nhû giao thưng cưng
cưång hay chêët lûúång khưng khđ,
nûúác sẩch; vâ
nhûäng dõch v mâ chi phđ quẫn
l hânh chđnh àõa phûúng ca
●

●

●

chng lúán hún nhiïìu so vúái lúåi
đch àõa phûúng, chùèng hẩn nhû
5
thu thụë thu nhêåp.
Tuy nhiïn, lûu rùçng nhûäng
loẩi dõch v nây vêỵn cố thïí do àõa
phûúng quẫn l, ngay cẫ khi chđnh
quìn trung ûúng hoẩch àõnh
chđnh sấch vâ cung cêëp tâi chđnh .

Nhiïåm v thụë
Chia sễ ngìn thu
Cấch tiïëp cêån theo nhiïåm v
thụë àôi hỗi cấc chđnh quìn cêëp
dûúái phẫi: (i) xấc àõnh cú súã thụë,
(ii) àấnh giấ àûúåc cú súã thụë, (iii)
quët àõnh thụë sët, (iv) thu thụë
vâ (v) giûä lẩi àûúåc tiïìn thu thụë.

Rêët hiïëm khi thoẫ mận àûúåc àêìy
à têët cẫ cấc àiïìu kiïån nây. Mưåt sưë
loẩi thụë àõa phûúng trïn thûåc tïë
lâ nhûäng khoẫn phên bưí ngên
sấch ca chđnh quìn trung ûúng
cho chđnh quìn àõa phûúng, hay
mưåt loẩi thụë ca trung ûúng vâ
mưåt chûúng trònh chuín giao
tûúng ûáng trïn thûåc tïë cố thïí lẩi lâ
mưåt loẩi thụë àõa phûúng. Vúái mưåt
loẩi thụë thûåc sûå lâ ca àõa
phûúng, cấc chđnh quìn àõa
phûúng phẫi cố quìn hẩn cẫ àưëi
vúái viïåc quët àõnh thụë sët lêỵn
viïåc thu tiïìn àống thụë. Thûúâng
thò nhûäng loẩi thụë giao cho chđnh
quìn àõa phûúng ph thåc mưåt
phêìn vâo têåp húåp toân bưå cấc loẩi
thụë trïn cẫ nûúác.
Nối chung, mổi ngûúâi àïìu thûâa
nhêån rùçng khưng nïn giao têët cẫ


Quẫn l chi tiïu ca chđnh quìn àõa phûúng vâ phên cêëp tâi chđnh

hay hêìu hïët quìn àấnh thụë cho
cấc chđnh quìn àõa phûúng vúái
viïåc chia sễ ngìn thu theo chiïìu
hûúáng tùng dêìn, búãi vò nhû vêåy sệ
khiïën cho chđnh quìn trung

ûúng khưng thûåc hiïån àûúåc vai
trô quẫn l kinh tïë vơ mư vâ phên
phưëi lẩi. Tuy nhiïn, biïån phấp nây
lẩi àûúåc thûåc hiïån úã mưåt sưë nûúác
nhû Cưång hoâ nhên dên Trung
Hoa. Chia sễ ngìn thu theo
hûúáng tùng dêìn cng àûúåc xem lâ
cố thïí thûåc hiïån àûúåc úã nhûäng
nhâ nûúác liïn hiïåp lỗng lễo, núi
mâ cấc chđnh sấch ưín àõnh hoấ
hay chđnh sấch phên phưëi lẩi lâ
trấch nhiïåm ca cấc nûúác thânh
viïn, cng nhû úã nhûäng nûúác mâ
cấc àún võ hânh chđnh àõa phûúng
cố nhûäng àiïìu kiïån kinh tïë àưìng
nhêët vâ sûå phưëi húåp chđnh sấch
thụë chùåt chệ vâ àưìng bưå. Nhûäng
vđ d rộ râng lâ Àûác vâ dơ nhiïn lâ
cẫ nhûäng nûúác thânh viïn ca
Liïn minh chêu Êu nûäa.
Mùåt khấc, cng khưng nïn giao
mổi quìn hẩn thu thụë cho chđnh
quìn trung ûúng vâ dûåa hoân
toân vâo viïåc chuín giao tûâ trïn
xëng cho chđnh quìn àõa
phûúng. Cấch thûác nây cẫn trúã
chđnh quìn àõa phûúng trong
viïåc cên àưëi quìn hẩn chi tiïu vúái
quìn hẩn tẩo ngìn thu, vâ do
àố lâm giẫm trấch nhiïåm giẫi

trònh tâi chđnh ca hổ.
Mưåt sưë nûúác chia tấch hoân
toân cấc cú súã thụë cho tûâng cêëp
chđnh quìn àõa phûúng, trong

khi àố, mưåt sưë nûúác khấc lẩi cho
phếp cố sûå chưìng chếo (Xem cấc
Hưåp 8.5 vâ 8.6). Cấc cêëp chđnh
quìn, vđ d nhû úã Ưxtrêylia, ÊËn
Àưå vâ Àûác àậ tấch biïåt cấc cú súã
thụë; côn úã Canầa vâ M lẩi cố
mûác àưå chưìng chếo nhêët àõnh.
Viïåc chia sễ ngìn thu cố thïí
dûåa trïn (i) cú súã phấi sinh mâ úã
àố, viïåc chia sễ dûåa vâo ngìn gưëc
ca tiïìn thu thụë; (ii) trïn cú súã
khoẫn phên bưí ngên sấch, mâ úã
àố, chđnh quìn trung ûúng phên
phưëi ngìn thu cho têët cẫ cấc
chđnh quìn cêëp dûúái dûåa trïn
mưåt cưng thûác hay chi phđ ca viïåc
thu thụë; hóåc (iii) hïå thưëng k gûãi
(piggyback), úã àố chđnh quìn cêëp
dûúái àûúåc phếp cưång thïm mưåt t
lïå nâo àố vâo mûác thụë ca trung
ûúng vâ nhêån toân bưå sưë tiïìn thu
àûúåc tûâ viïåc k gûãi àố.
Hêìu hïët viïåc chia sễ ngìn thu
àûúåc thûåc hiïån trïn cú súã phấi
sinh. Mưåt vêën àïì vïì chia sễ ngìn

thu, àùåc biïåt khi xêy dûång nhûäng
t lïå khấc nhau àưëi vúái cấc loẩi
thụë khấc nhau, lâ úã chưỵ, nố tẩo ra
àưång cú cho cêëp chđnh quìn quẫn
l cố nhiïìu nưỵ lûåc hún trong viïåc
thu nhûäng loẩi thụë nâo àem lẩi
lúåi đch nhiïìu nhêët cho cêëp chđnh
quìn àố. Àiïìu nây àậ xẫy ra úã
Cưång hoâ nhên dên Trung Hoa, êën
Àưå vâ Nga. Àïí trấnh àûúåc sûå phûác
tẩp nây, cố thïí tẩo ra mưåt qu
riïng àïí tûâ àố, phên phưëi ngìn
thu chung trïn cú súã mưåt cưng
thûác nâo àố. Tuy nhiïn, viïåc chia

289


290

PHC V VÂ DUY TRỊ

Hưåp 8.5
Àùåc th ca tâi chđnh àõa phûúng úã nhûäng nïìn kinh tïë chuín àưíi
Theo nhiïìu cấc h, nhûäng
nûúác cố nïìn kinh tïë chuín
àưíi cố thïí àûúåc xem lâ kếm phi
têåp trung hoấ hún hêìu hïët cấc
nûúác khấc. Tuy nhiïn, nhûäng
tiïën triïín múái àêy cho thêëy

rùçng phên cêëp tâi chđnh àang
àûúåc tiïën hânh. Nối chung,
cấch tiïëp cêån ca nhûäng nûúác
nây àưëi vúái vêën àïì tâi chđnh
ca àõa phûúng lâ chia sễ
ngìn thu trïn cú súã phấi sinh.
Hïå thưëng nây cố thïí àûúåc coi
gêìn nhû lâ phên cêëp, búãi vò cấc
chđnh quìn àõa phûúng quët
àõnh hổ sệ chi tiïu nhû thïë nâo
theo t lïå àûúåc chia tûúng ûáng
ca mònh.
Cố nhûäng bùçng chûáng cho
thêëy, nhûäng nïìn kinh tïë chuín
àưíi àang tiïën dêìn àïën cấch tiïëp

cêån theo nhiïåm v thu. Chùèng
hẩn, mùåc d chđnh quìn trung
ûúng ca Cưång hoâ nhên
dênTrung Hoa quët àõnh mổi
thụë sët vâ cú súã thụë nhûng
cấc chđnh quìn àõa phûúng lẩi
thu mổi khoẫn thu tûâ têët cẫ cấc
loẩi thụë thu nhêåp vâ giûä lẩi
mưåt phêìn thụë giấ trõ gia tùng
àïí sûã dng tẩi àõa phûúng.
Nûúác Nga cho phếp cấc chđnh
quìn khu vûåc àûúåc quìn lûåa
chổn viïåc àấnh thụë thu nhêåp
cưng ty úã mûác thụë sët cao

hay thêëp.
Mưåt àùåc th ca sûå phi têåp
trung hoấ úã nhûäng nûúác cố nïìn
kinh tïë chuín àưíi lâ cấch tiïëp
cêån theo cûãa sau àưëi vúái vêën àïì
tâi chđnh àõa phûúng. Chđnh
quìn àõa phûúng úã nhûäng

sễ ngìn thu trïn cú súã cưng thûác
cng cố vêën àïì nïëu xết trïn quan
àiïím quẫn l kinh tïë vơ mư.
Cấc tiïu chín cho nhiïåm v thụë
Trong nhûäng hïå thưëng thụë
àûúåc phên cêëp, cấc chđnh sấch
thụë cêìn àûúåc phưëi húåp giûäa cấc
àún võ hânh chđnh àïí trấnh sûå bốp
mếo do nhûäng chuín àưång tûå do
ca cấc ngìn lûåc kinh tïë (lao
àưång, vưën, hâng hoấ vâ dõch v)
tûâ vng nây sang vng khấc, vâ
ngùn nhûäng hâng hoấ vâ dõch v
chõu thụë lûu àưång (nhû vưën

nûúác nây, bõ râng båc búãi
nhûäng khoẫn chuín giao hẩn
chïë mâ hổ nhêån àûúåc àïí cung
cêëp tâi chđnh cho nhûäng nhiïåm
v chi tiïu lúán, thûúâng phẫi
viïån àïën ngìn tâi chđnh ngoâi
ngên sấch. Àiïìu nây cố thïí dïỵ

dâng thûåc hiïån vò cấc chđnh
quìn àõa phûúng, vưën chõu
trấch nhiïåm thu thụë, vêỵn duy
trò nhûäng mưëi quan hïå vúái cấc
doanh nghiïåp vâ búãi vêåy cố thïí
miïỵn thụë cho nhûäng doanh
nghiïåp nây. Nhû vêåy, cấc chđnh
quìn àõa phûúng cố khẫ nùng
lêëy búát cấc ngìn lûåc tûâ nhûäng
ngìn thu chung, dêỵn àïën viïåc
giûä lẩi ngìn thu nhiïìu hún úã
cêëp àõa phûúng.
Ngìn: Bahl (1988); Wong (1999).

chùèng hẩn) khưng di chuín àïën
nhûäng vng hêëp dêỵn hún do cố
thụë sët thêëp hún. Sûå di chuín
nây sệ khiïën cho cấc àún võ hânh
chđnh phẫi cẩnh tranh vúái nhau
bùçng viïåc hẩ thêëp thụë hay nhûäng
biïån phấp khấc, vâ búãi vêåy tẩo ra
mưåt hïå thưëng tâi chđnh phi hiïåu
quẫ vâ khưng minh bẩch xết úã gốc
àưå tưíng thïí.
Cng nïn cố nhûäng ngun tùỉc
phên bưí ngìn thu thụë giûäa cấc
àõa giúái hânh chđnh àïí trấnh
trûúâng húåp àấnh thụë trng hóåc
lâ khưng àấnh thụë. Nhû àậ àïì

Quẫn l chi tiïu ca chđnh quìn àõa phûúng vâ phên cêëp tâi chđnh

cêåp úã trïn, nïëu cấc cú súã thụë lâ
khấ lûu àưång thò phên cêëp nhiïåm
v thu thụë sệ múã ra nhûäng cú hưåi
cho viïåc trưën vâ lêåu thụë.
Cấc thụë giao cho chđnh quìn
trung ûúng nïn:
●

●

●

bao trm àûúåc toân bưå cấc cú súã
thụë lûu àưång àïí trấnh sûå di
chuín cấc ëu tưë sẫn xët vâ
cẩnh tranh thụë giûäa cấc àõa
giúái hânh chđnh;
nhẩy cẫm trûúác nhûäng thay àưíi
ca thu nhêåp àïí chđnh quìn
trung ûúng cố àûúåc nhûäng
cưng c ưín àõnh hoấ, vâ phêìn
nâo bẫo vïå ngên sấch ca cấc
chđnh quìn cêëp dûúái trûúác
nhûäng dao àưång mang tđnh chu
k; vâ
bao trm nhûäng cú súã thụë mâ
àûúåc phên phưëi khưng ngang

bùçng nhau giûäa cấc vng. Cấc
loẩi thụë àấnh vâo ngìn lûåc
tûå nhiïn lâ mưåt vđ d. Tuy
nhiïn, trong trûúâng húåp nây,
do sûå khai thấc mưi trûúâng sệ
tấc àưång àïën chđnh quìn àõa
phûúng nối túái úã àêy, nïn cú súã
thụë phẫi àûúåc chia sễ giûäa
chđnh quìn trung ûúng vâ
chđnh quìn àõa phûúng.

Tûúng tûå nhû vêåy, cấc loẩi thụë
àõa phûúng àôi hỗi phẫi lâ:
●

●

mưåt cú súã thụë tûúng àưëi khưng
lûu àưång;
mưåt khoẫn thu tûâ thụë thoẫ
àấng àïí àấp ûáng nhûäng nhu
cêìu àõa phûúng vâ cố chiïìu

291

Hưåp 8.6
Ch nghơa liïn bang tâi chđnh úã M
Nûúác M cung cêëp cho
chng ta mưåt vđ d àiïín
hònh vïì viïåc hïå thưëng

nhiïåm v thu cố thïí hoẩt
àưång nhû thïë nâo. Hiïën
phấp cho phếp cấc bang
thûåc hiïån nhûäng chûác nùng
mâ khưng àûúåc tun bưë rộ
lâ thåc vïì Chđnh quìn
Liïn bang vâ khưng vi
phẩm Hiïën phấp, tûác lâ
àûúåc àấnh bêët k loẩi thụë
nâo miïỵn lâ khưng lâm cẫn
trúã thûúng mẩi giûäa cấc
bang. Vïì phêìn mònh, hêìu

●

●

●

hïët cấc bang àïìu cố sûå râng
båc cên àưëi ngên sấch tûå
àïì ra vâ xấc àõnh quìn lúåi
vâ quìn hẩn ca cấc cêëp
chđnh quìn àõa phûúng
theo khu vûåc bêìu cûã ca
mònh. Nhûäng khoẫn phên
bưí ngên sấch ca chđnh
quìn trung ûúng ch ëu
àïí giẫi quët nhûäng tấc
àưång ngoẩi sinh vâ àïí tẩo

sûå bònh àùèng giûäa cấc vng,
chiïëm khoẫng 20% chi tiïu
ca chđnh quìn bang vâ
chđnh quìn àõa phûúng.

hûúáng tùng lïn đt nhêët lâ bùçng
vúái tưëc àưå tùng chi tiïu;
mưåt khoẫn thu thụë ưín àõnh vâ
dûå àoấn àûúåc theo thúâi gian;
quẫn l khấ dïỵ dâng; vâ
gấnh nùång thụë khưng chuín
cho nhûäng ngûúâi khưng phẫi
cû dên úã àõa phûúng àố.

Bẫng 8.1 cho biïët nhûäng àùåc
àiïím nưíi bêåt ca bưën nhốm ngìn
thu chđnh àïí gip hûúáng dêỵn lûåa
chổn cấc loẩi thụë àõa phûúng.
Cấc tiïu chín àïì cêåp nhûäng àùåc
àiïím nối trïn ca mưåt loẩi thụë
àõa phûúng l tûúãng lâ: tđnh lûu
àưång, tûác lâ nối túái tđnh lûu àưång
ca cú súã thụë; tđnh thoẫ àấng, khẫ
nùng tùng thu, vâ tđnh ưín àõnh, tûác
lâ nối túái cấc ngìn thu tûâ thụë;


292

PHC V VÂ DUY TRỊ

Bẫng 8.1
Cấc loẩi thụë àõa phûúng
Tiïu chđ
Tđnh lûu àưång
Tđnh thoẫ àấng
Khẫ nùng tùng thu
Tđnh ưín àõnh
Khẫ nùng chuín thụë
Tđnh rộ râng
Tđnh cưng bùçng
Khẫ nùng chêëp nhêån àûúåc
Quẫn l

Thụë
tâi sẫn

Thụë
thu nhêåp

Thụë bấn
hâng

Thụë kinh
doanh

+
+
+/+
+

?

+
+
+/+
+
+

+
+
+
?
?
?

?
+
+
+

+ tưët
- xêëu
+/- tưët trong phẩm vi thåc cû dên tẩi àõa phûúng; xêëu nïëu thåc nhûäng cû dên khưng phẫi tẩi
àõa phûúng
? chûa xấc àõnh
Ngìn: Bird (1995).

tđnh cưng bùçng, tûác lâ nối túái quan
niïåm phưí biïën vïì tđnh tiïën bưå ca
thụë; vâ sûå quẫn l, tûác lâ nối túái sûå

thån lúåi trong quẫn l thụë vúái
mûác thụë sët do àõa phûúng
quët àõnh.

Mưåt danh mc cấc
cưng c thu
Nhûäng xem xết dûúái àêy àûúåc
ấp dng cho nhûäng loẩi thụë quan
trổng. Bẫng 8.2 cung cêëp cú súã
khấi niïåm cho nhiïåm v thụë.
Thụë giấ trõ gia tùng
Viïåc quẫn l àõa phûúng àưëi vúái
thụë giấ trõ gia tùng (VAT) cố
nhiïìu vêën àïì, vò mưỵi chđnh quìn

àõa phûúng cố thïí àùåt ra nhûäng
thụë sët tiïu chín vâ biïån phấp
quẫn l ca riïng mònh. Cng cố
nhûäng cú hưåi cho ch nghơa cc bưå
àõa phûúng bùçng cấch àõnh ra mûác
thụë VAT cao hún àưëi vúái viïåc
mua nhûäng loẩi hâng hoấ vâ dõch
v tûâ nhûäng nhâ cung cêëp bïn
ngoâi àõa phûúng. Tuy nhiïn,
ngay cẫ khi mûác thụë VAT vâ cú
cêëu thụë àûúåc quët àõnh búãi
chđnh quìn trung ûúng, khoẫn
tiïìn thu tûâ thụë VAT cng khưng
nïn chia sễ giûäa cấc cêëp chđnh
quìn; nïëu khưng thò mưåt sưë vng

giâu ngìn lûåc sệ àûúåc lúåi lúán
trong khi nhûäng vng khấc chó thu
6
àûúåc ngìn thu rông nhỗ bế.


Quẫn l chi tiïu ca chđnh quìn àõa phûúng vâ phên cêëp tâi chđnh

293

Bẫng 8.2
Nhûäng cú súã khấi niïåm vïì nhiïåm v thụë

Loẩi thụë
Thụë hẫi quan

Xấc àõnh
cú súã thụë

Àõnh thụë
sët vâ thu
thụë

Quẫn l
thụë

Nhêån xết

F

F

F

F,U

F,U

F,U

F

F

F

S, L

S, L

S, L

Thụë/phđ hûúãng lúåi dng
cho cấc dõch v àõa phûúng

S, L

S, L

S, L

Àïí bẫo tưìn mưi trûúâng àõa
phûúng

Thụë thu nhêåp cấ nhên

F

F, S, L

F

ëu tưë phên phưëi lẩi, lûu
àưång, cưng c ưín àõnh hoấ

Thụë ca cẫi (thụë àấnh vâo
vưën, ca cẫi, chuín
nhûúång ca cẫi, thûâa kïë vâ
hiïën tïë)

F

F, S

F

Phên phưëi lẩi

F, S

F, S

F, S

Phđ hûúãng lúåi đch, vđ d nhû
àïí trang trẫi an ninh xậ hưåi

F

F

F

Nhûäng àiïìu chónh thụë biïn
giúái cố thïí thåc nhiïåm v
liïn bang; cưng c ưín àõnh
hoấ tiïìm nùng

Lûåa chổn A

S

S, L

S, L

Lûåa chổn B

F

S

F

Chi phđ thđch nghi thêëp,
àưìng bưå

F, S

F, S

F, S

Y tïë, trấch nhiïåm chung

Cấ àưå vâ àấnh bẩc

S, L

S, L

S, L

Trấch nhiïåm ca bang vâ
àõa phûúng

Thụë xưí sưë

S, L

S, L

S, L

Trấch nhiïåm ca bang vâ
àõa phûúng

Thụë thu nhêåp cưng ty
Thụë ngìn lûåc
Thụë thụ ngìn lûåc
(lúåi nhån, thu nhêåp)
bẫn quìn, phđ, lïå phđ;
thụë thưi viïåc; thụë sẫn xët,
thụë sẫn lûúång vâ thụë tâi sẫn
Lïå phđ bẫo tưìn

Thụë lûúng bưíng
Thụë bấn hâng theo nhiïìu
giai àoẩn (thụë giấ trõ gia
tùng - VAT)

Thụë thûúng mẩi qëc tïë
Cấc cú súã thụë àûúåc phên
phưëi rêët khưng àưìng àïìu

Thụë bấn hâng úã mưåt giai
àoẩn (sẫn xët/bấn bn/
bấn lễ)

Thụë " tưåi ấc"

Thụë tiïu th àùåc biïåt (mưn
bâi) àấnh vâo rûúåu vâ thëc
lấ,

Chi phđ thđch nghi cao hún

Xem tiïëp trang sau


294

PHC V VÂ DUY TRỊ

Bẫng 8.2 (Tiïëp)

Loẩi thụë

Xấc àõnh
cú súã thụë

Àõnh thụë
sët vâ thu
thụë

Quẫn l
thụë

Thụë tưí chûác trûúâng àua

S, L

S, L

S, L

F

F

F

Chưëng ư nhiïỵm qëc gia vâ
toân cêìu

Thụë BTU

F, S, L

F, S, L

F, S, L

Tấc àưång ư nhiïỵm cố thïí lâ
toân qëc, khu vûåc hay àõa
phûúng

Thụë nhiïn liïåu àưång cú

F, S, L

F, S, L

F, S, L

Lïå phđ giao thưng àûúâng liïn
bang, tónh hay àõa phûúng

Lïå phđ chêët thẫi

F, S, L

F, S, L

F, S, L

Giẫi quët nhûäng vêën àïì ư
nhiïỵm giûäa cấc bang, cấc
thânh phưë, hay àõa phûúng

Thụë àûúâng (Lïå phđ tùỉc
nghện giao thưng)

F, S, L

F, S, L

F, S, L

Lïå phđ giao thưng àûúâng liïn
bang, tónh hay àõa phûúng

L

L

L

Àïí kiïím soất tùỉc nghện tẩi
àõa phûúng

Thụë phûúng tiïån giao thưng
cố àưång cú, thụë àùng k,
chuín nhûúång; vâ lïå phđ
hâng nùm

S

S

S

Trấch nhiïåm ca bang

Cêëp phếp vâ lïå phđ lấi xe

S

S

S

Trấch nhiïåm ca bang

Thụë kinh doanh

S

S

S

Thụë hûúãng lúåi đch

Àấnh thụë " àiïìu xêëu"
Thụë cấcbon

Phđ àưỵ xe

Thụë mưn bâi

Nhêån xết
Trấch nhiïåm ca bang vâ
àõa phûúng

Thụë dûåa trïn sûå cû tr

S, L

S, L

S, L

Thụë tâi sẫn

S

L

L

ëu tưë hoân toân khưng lûu
àưång, thụë lúåi nhån

Thụë àêët

S

L

L

ëu tưë hoân toân khưng lûu
àưång, thụë lúåi nhån

S, L

L

L

Thu hưìi chi phđ

Thụë bẫng lûúng

F, S, L

F, S, L

F, S, L

Thanh toấn cho dõch v ca
bang

Phđ sûã dng

F, S, L

F, S, L

F, S, L

Thanh toấn cho nhûäng dõch
v thụ

Thụë àêët vûúân, thụë
chuín àưíi mc àđch sûã
dng àêët

F = liïn bang, L = àư thõ hóåc àõa phûúng; S = bang hóåc tónh; U = trïn cêëp qëc gia (vđ d, Liïn minh EU)
Ngìn: Shah (1998).

Quẫn l chi tiïu ca chđnh quìn àõa phûúng vâ phên cêëp tâi chđnh

Tuy nhiïn, úã Braxin vâ mưåt sưë
nûúác cố nïìn kinh tïë àang chuín
àưíi khấc, (vđ d nhû Cưång hoâ
nhên dên Trung Hoa vâ Nga),
VAT lâ mưåt loẩi thụë àõa phûúng,
mâ úã àố, chđnh quìn trung ûúng
vâ chđnh quìn àõa phûúng cng
chia sễ khoẫn tiïìn thu tûâ thụë trïn
cú súã phấi sinh. Nhûäng vêën àïì àậ
nối túái úã trïn àûúåc giẫm nhể búãi
thụë do Cc thụë trung ûúng thu,
vâ (đt nhêët lâ úã Cưång hoâ nhên dên
Trung Hoa) chđnh quìn trung
ûúng b àùỉp lẩi mûác thu thụë thêëp
bùçng cấch xët cho cấc tónh. Tuy
nhiïn, cấc biïån phấp bẫo hưå àậ
xët hiïån úã mưåt sưë tónh ca Trung
Qëc. ÚÃ Braxin, quët àõnh cho
phếp VAT trúã thânh mưåt loẩi thụë
àõa phûúng àậ dêỵn àïën nhûäng vêën
àïì vïì quẫn l vâ gêy ra xấo trưån vïì
kinh tïë. Nối chung, mưåt cấch hûäu
đch àïí rốt nhûäng khoẫn tiïìn thu tûâ
thụë VAT cho cấc chđnh quìn cêëp
dûúái lâ àïí chđnh quìn trung
ûúng quẫn l vâ thu thụë VAT, vâ

dânh mưåt phêìn thụë àố cho mưåt
ngìn phên phưëi, àïí tûâ àố phên
bưí chng giûäa cấc chđnh quìn àõa
phûúng th hûúãng theo mưåt cưng
thûác nâo àố.
Thụë thu nhêåp cưng ty
Thụë thu nhêåp cưng ty phẫi do
chđnh quìn trung ûúng àõnh ra vò
cấc cåc thûã nghiïåm xem àêy nhû
mưåt loẩi thụë àõa phûúng tưët àïìu

khưng thânh cưng: loẩi thụë nây
àôi hỗi chi phđ cao trong viïåc tn
th*, tẩo ra àưång cú trưën thụë, múã
ra cú hưåi àïí chuín gấnh nùång
thụë cho cấc vng khấc, vâ lâ mưåt
ngìn thu bêët àõnh vâ mong
manh. Tuy nhiïn, úã nhiïìu nûúác
àang phất triïín, chđnh quìn àõa
phûúng vêỵn cố thïí àấnh thụë thu
nhêåp cưng ty, àùåc biïåt lâ úã nhûäng
nûúác cố nïìn kinh tïë chuín àưíi mâ
úã àố cú súã thụë nây thåc loẩi cố
tưëc àưå tùng nhanh nhêët. Khi cấc
doanh nghiïåp cố xu hûúáng hoẩt
àưång trong mưåt tónh àún lễ thò sệ
khưng cố vêën àïì gò, nhûng vêën àïì
sệ bưåc lưå rộ khi cấc doanh nghiïåp
bùỉt àêìu hoẩt àưång trong phẩm vi
nhiïìu hún mưåt tónh. Búãi vêåy, nïn

bùỉt àêìu lêåp kïë hoẩch àấnh thụë
trûúác àïí chín bõ cho mưåt sûå
chuín tiïëp trưi chẫy trong cấc
trấch nhiïåm quẫn l thụë cưng ty.
Thụë thu nhêåp cấ nhên
Thụë thu nhêåp cấ nhên lâ mưåt
cưng c thụë phưí biïën cho chđnh
quìn trung ûúng úã hêìu hïët cấc
nûúác. Tuy nhiïn, úã mưåt sưë nûúác loẩi
thụë nây àûúåc giao cho cấc cêëp
chđnh quìn àõa phûúng (cấc nûúác
thåc bấn àẫo Scandinavi, Thu Sơ,
cấc nûúác vng Baltic, Nga vâ nhûäng
nûúác thåc Liïn Xư c). Viïåc giao
thụë thu nhêåp cấ nhên cho chđnh
quìn àõa phûúng cố ûu àiïím
nhûng cng cố cẫ nhûúåc àiïím.

* Chi phđ vïì thúâi gian vâ tiïìn ca àïí lâm àng theo cấc àôi hỗi ca chđnh ph (ND).

295


296

PHC V VÂ DUY TRỊ

Thụë thu nhêåp cấ nhên àấp ûáng
àûúåc hêìu hïët nhûäng cåc thûã
nghiïåm vúái tû cấch lâ mưåt loẩi thụë

tưët ca chđnh quìn àõa phûúng:
àêy lâ loẩi thụë khấ dïỵ quẫn l,
dûåa trïn cú súã cû dên sưëng úã àõa
phûúng, cố khẫ nùng tùng thu, vâ
cố ngìn thu khấ ưín àõnh. Tuy
nhiïn, thụë thu nhêåp cấ nhên lẩi
liïn quan àïën chûác nùng phên
phưëi lẩi ca chđnh quìn trung
ûúng vâ búãi vêåy, sệ thđch húåp hún
nïëu àïí chđnh quìn trung ûúng
quẫn l. Àưìng thúâi, àêy côn lâ mưåt
cưng c chđnh sấch tâi khoấ chưëng
7
dao àưång chu k tưët nhêët. Cëi
cng, do tđnh lûu àưång ca ngìn
lao àưång, chûa bao giúâ cố nhûäng
thưng tin hoân hẫo giûäa núi cû tr
ca cấc cấ nhên vúái àõa chó núi hổ
8
nhêån thu nhêåp.
Thụë mưn bâi vâ thụë tiïu th
(thụë bấn hâng)
Nhûäng loẩi thụë nây thđch húåp
cho cấc cêëp chđnh quìn àõa
phûúng nïëu àûúåc àấnh vâo nhûäng
doanh nghiïåp hoẩt àưång trong
phẩm vi àõa phûúng. Do àố, cấc
cêëp chđnh quìn àõa phûúng cố
thïí thu hưìi chi phđ ca viïåc “ ni
dûúäng” cho nhûäng ngânh nây vâ

chi phđ ca dõch v cưng. Tuy
nhiïn, loẩi thụë nây khưng cố lúåi
cho chđnh quìn àõa phûúng nïëu
nố àûúåc àấnh vâo nhûäng ngânh
àưåc quìn do khưng cố sûå tûúng
húåp giûäa gấnh nùång vïì thụë vâ lúåi
đch chi tiïu trong phẩm vi àõa giúái

hânh chđnh ca àõa phûúng. Cấc
chđnh quìn àõa phûúng thûúâng
hay sûã dng thụë bấn lễ hún, vò
gấnh nùång vïì loẩi thụë nây sệ
thåc phẩm vi àõa giúái hânh chđnh
àûúåc àấnh thụë; viïåc quẫn l nố lâ
khấ dïỵ dâng, cố ngìn thu khấ lúán
vâ tùng gêìn nhû t lïå thån vúái
nhûäng u cêìu chi tiïu cưng cưång
ca àõa phûúng.
Thụë phûúng tiïån giao thưng cố
àưång cú
Viïåc súã hûäu vâ sûã dng cấc
phûúng tiïån giao thưng cố àưång cú
lâ mưåt àưëi tûúång àấnh thụë tuåt
vúâi nhûng lẩi hay bõ cấc chđnh
quìn àư thõ úã nhûäng nûúác àang
phất triïín bỗ qua. Phûúng tiïån
giao thưng cố àưång cú rêët dïỵ dâng
àấnh thụë vâ gấnh nùång thụë rúi
vâo nhûäng cấ nhên cố thu nhêåp
cao hún. Mổi hònh thûác àấnh thụë

phûúng tiïån giao thưng àïìu cố
khẫ nùng cẫi thiïån phên phưëi thu
nhêåp, vâ nïëu xết gốc àưå bònh àùèng
theo chiïìu ngang thò loẩi thụë nây
cố thïí àûúåc xem lâ cưng bùçng
(Hưåp 8.7). Phûúng tiïån giao thưng
sûã dng vâo mc àđch giao thưng
cưng cưång vâ trúå cêëp cho nhûäng
ngûúâi cố thu nhêåp thêëp cố thïí dïỵ
dâng àûúåc miïỵn loẩi thụë nây.
Thụë àêët vâ tâi sẫn
Thụë tâi sẫn vïì nhâ vâ àêët úã
thûúâng àûúåc coi lâ loẩi thụë l
tûúãng cho cấc chđnh quìn àõa
phûúng. Do nhûäng ngûúâi ch súã


Quẫn l chi tiïu ca chđnh quìn àõa phûúng vâ phên cêëp tâi chđnh

297

Hưåp 8.7
Thụë àấnh vâo viïåc súã hûäu phûúng tiïån giao thưng cố àưång cú
Cố nhiïìu cấch àấnh thụë
khấc nhau àưëi vúái viïåc súã hûäu
vâ sûã dng cấc phûúng tiïån
giao thưng cố àưång cú. Mưỵi
cấch àïìu cố ûu àiïím vâ nhûúåc
àiïím àưëi vúái cấc cêëp chđnh
quìn àõa phûúng.

Phđ cêëp phếp hẩn chïë theo khu
vûåc, thụë vâ lïå phđ àưỵ xe lâ hònh
thûác nïn cố nhêët xết vïì mùåt
hiïåu quẫ kinh tïë: chng cố thïí
àûúåc xêy dûång àïí tđnh toấn
chđnh xấc mûác àưå chi phđ xậ hưåi
vûúåt quấ so vúái chi phđ cấ nhên
ca viïåc sûã dng nhûäng àûúâng
phưë chêåt chưåi, mâ khưng hẩn

chïë viïåc sûã dng nhûäng àûúâng
phưë thưng thoấng khấc. Thụë
nhiïn liïåu àõa phûúng vâ thụë cêëp
phếp khưng hẩn chïë cố thïí lâ
niïìm hy vổng trong viïåc tẩo ra
ngìn thu tưët, cố khẫ nùng tùng
thu thụë vâ cố tđnh ưín àõnh.
Thụë bấn ư tư vâ thụë chuín
nhûúång cố chiïìu hûúáng kếm
hiïåu quẫ hún xết vïì kïët quẫ thu
thụë do cú súã thụë hểp vâ cố
khẫ nùng thay àưíi lúán hâng
nùm. Thụë nhiïn liïåu lâ dïỵ quẫn
l nhêët vâ tûúng àưëi dïỵ ấp àùåt
do chng thûúâng àûúåc êín trong
thụë bấn nhiïn liïåu. Lïå phđ giao

hûäu tâi sẫn lâ àưëi tûúång hûúãng lúåi
ch ëu cấc dõch v ca chđnh
quìn àõa phûúng, nïn thụë àấnh

vâo bêët àưång sẫn cố liïn quan trûåc
tiïëp vúái nhûäng lúåi đch ca hổ.
Àưìng thúâi, thụë nây àûúåc chđnh
quìn àõa phûúng quẫn l tưët hún
so vúái chđnh quìn trung ûúng vò
nố àôi hỗi phẫi xấc àõnh rộ tûâng
mẫnh àêët mưåt, dïỵ theo dội chùåt
chệ viïåc tùng giấ ca nhûäng tâi sẫn
nây vâ nhûäng thay àưíi vïì súã hûäu.
Tuy nhiïn, cng cố nhûäng vêën àïì
vâ hẩn chïë nhêët àõnh, khi chêët
lûúång dõch v thûúâng cao hún mưåt
cấch cố hïå thưëng úã nhûäng àõa
phûúng cố giấ trõ tâi sẫn cao hún
vâ búãi vêåy, cố ngìn thu lúán hún
(Hưåp 8.8).

thưng cng cố khẫ nùng àûúåc
nhên dên chêëp nhêån, do chng
cố liïn quan vúái lúåi đch àûúåc
hûúãng tûâ viïåc sûã dng àûúâng
sấ. Thụë nhiïn liïåu vâ thụë bấn
hâng ca àõa phûúng cố thïí
trng lùåp àấng kïí vúái thêím
quìn àấnh thụë ca trung
ûúng vâ àôi hỗi phẫi cố sûå phưëi
húåp tưët vúái chđnh quìn trung
ûúng. Mùåt khấc, thụë cêëp phếp
vâ lïå phđ àưỵ xe vâ tùỉc nghện giao
thưng úã nhiïìu thânh phưë cố thïí

àấnh thụë àûúåc mâ khưng cêìn
cố sûå can thiïåp ca cấc cêëp
chđnh quìn cao hún.

Nhûäng ngìn thu phi thụë
Cấc chđnh quìn àõa phûúng
cố thïí ph thåc nhiïìu hún vâo
nhûäng khoẫn phđ sûã dng vâ phđ
hûúãng lúåi (phđ vâ lïå phđ) rêët hiïåu
quẫ vâ dïỵ quẫn l, cố thïí tẩo ra
ngìn thu lúán. ÚÃ M, khoẫng 1/6
ngìn thu ca chđnh quìn bang
vâ chđnh quìn àõa phûúng lâ tûâ
nhûäng ngìn nây. Tuy nhiïn, úã
hêìu hïët cấc nûúác, ngìn thu tûâ
cấc loẩi phđ vâ lïå phđ vêỵn chó úã
dûúái dẩng tiïìm nùng chûá chûa lâ
thûåc tïë. Thûúâng thò nhûäng dõch
v quan trổng úã àõa phûúng tẩo
ra ngìn thu lẩi àûúåc cung cêëp
nhúâ ngìn trúå cêëp. Chùèng hẩn, úã
Cưång hoâ nhên dên Trung Hoa
vâ Nga, giao thưng cưng cưång,


298

PHC V VÂ DUY TRỊ

Hưåp 8.8

Thụë tâi sẫn ca àõa phûúng
Thụë tâi sẫn rộ râng lâ loẩi
àấnh thụë àõa phûúng phưí biïën
nhêët. Àấng tiïëc lâ kinh nghiïåm
lẩi cho thêëy nhûäng loẩi thụë nây
khưng dïỵ quẫn l, àùåc biïåt lâ úã
nhûäng nûúác mâ lẩm phất lâ cùn
bïånh kinh niïn (vđ d nhû
Braxin), àưìng thúâi, chng chûa
bao giúâ phưí biïën vïì mùåt chđnh
trõ do tđnh minh bẩch vâ mưåt sưë
khố khùn vưën cố trong viïåc
quẫn l loẩi thụë nây. Ngay cẫ úã
hêìu hïët nhûäng nûúác phất triïín
thò cấc loẩi thụë tâi sẫn àõa
phûúng cng đt khi à lúán àïí
trang trẫi cho cấc dõch v àõa
phûúng. Nhû àậ nối trong tâi
liïåu nây, khưng mưåt nûúác phất
triïín nâo mâ cố ngìn tâi chđnh
ca àõa phûúng ph thåc
nhiïìu vâo thụë tâi sẫn lẩi cố khu
vûåc chđnh quìn àõa phûúng
chiïëm túái hún 10% trong tưíng
cấc khoẫn chi tiïu cưng (Bird vâ
Slack 1991). Tûúng tûå nhû vêåy,
thụë tâi sẫn đt khi chiïëm hún
20% trong tưíng ngìn thu hiïån
tẩi ca àõa phûúng - hóåc đt hún
1% trong tưíng chi tiïu cưng

cưång - úã nhûäng nûúác àang phất
triïín. Hún nûäa, mùåc d mưåt sưë
nûúác cố nhûäng nưỵ lûåc lúán vâ cố
sûå trúå gip àấng kïí tûâ bïn
ngoâi, nhûng nhûäng con sưë nây
vêỵn khưng thay àưíi (Dillinger
1991). Thụë tâi sẫn rộ râng lâ
mưåt ngìn thu hûäu đch, thêåm
chđ lâ cêìn thiïët ca àõa phûúng,
nhûng nố khưng cố khẫ nùng
cung cêëp à ngìn lûåc àïí trang
trẫi cho viïåc múã rưång nhanh

chống cấc dõch v cưng ca àõa
phûúng úã bêët k nûúác nâo. Thêåt
vêåy, cấc nûúác thûúâng gùåp khố
khùn lúán trong viïåc duy trò têìm
quan trổng khấ thêëp hiïån nay
ca ngìn thu tûâ thụë tâi sẫn
nây, khi giấ cẫ thay àưíi vâ xët
hiïån nhûäng khố khùn vïì mùåt
chđnh trõ.
Mưåt nghiïn cûáu múái àêy
(Dillinger 1991) kïët lån rùçng,
cêìn phẫi cố mưåt sưë àiïìu kiïån àïí
thụë tâi sẫn àõa phûúng àống
vai trô quan trổng hún trong
viïåc cung cêëp tâi chđnh cho cấc
hoẩt àưång ca àõa phûúng. Chi
phđ chđnh trõ ca viïåc dûåa vâo

thụë tâi sẫn cao àïën mûác khưng
mưåt chđnh ph nâo sùén sâng
chêëp nhêån ri ro lâm nhû vêåy
trong chûâng mûåc cố thïí tiïëp cêån
ngìn tâi chđnh khấc đt tưën kếm
hún. Búãi vêåy, cêìn cùỉt giẫm
nhûäng khoẫn chuín giao liïn
chđnh quìn mâ cố thïí àûúåc chi
nhû lâ mong mën ca cấc
chđnh quìn àõa phûúng (chùèng
hẩn, nhû tiïëp cêån cấc loẩi thụë
àấnh vâo doanh nghiïåp xët
khêíu), khưng chó àún thìn àïí
lâm cho thụë tâi sẫn trúã nïn hêëp
dêỵn, mâ àiïìu quan trổng hún lâ
bùỉt cấc nhâ hoẩch àõnh chđnh
sấch àõa phûúng phẫi àûúng
àêìu vúái cấc chi phđ kinh tïë vâ
chđnh trõ thûåc sûå trong nhûäng
quët àõnh ca hổ.
Nhûng ngay cẫ khi thỗa
mận nhûäng àiïìu kiïån tiïn
quët vïì mùåt cú cêëu nây thò
cng cêìn cố nhiïìu cåc cẫi cấch

chđnh sấch khấc àïí chuín thụë
tâi sẫn thânh mưåt cưng c dïỵ
àiïìu khiïín ca chđnh sấch tâi
chđnh àõa phûúng. Thûá nhêët,
cấc chđnh quìn àõa phûúng

phẫi àûúåc phếp àõnh ra thụë
sët ca riïng mònh: rêët đt nûúác
àang phất triïín trao quìn tûå
do cho chđnh quìn àõa phûúng
trong lơnh vûåc nây. Thûá hai, cú
súã thụë phẫi àûúåc duy trò mưåt
cấch thoẫ àấng. ÚÃ nhûäng nûúác
cố lẩm phất, rêët nïn cố mưåt sưë
hònh thûác àiïìu chónh theo chó
sưë giấ. ÚÃ nhûäng nûúác khấc, cú
quan àõnh giấ cêìn phẫi cố
nhûäng khuën khđch tâi chđnh
trûåc tiïëp àïí ln giûä cú súã thụë
ph húåp vúái tònh hònh hiïån tẩi.
Cëi cng, cng cêìn cố mưåt
loẩt nhûäng cẫi cấch vïì mùåt quy
trònh àïí cẫi thiïån tđnh hiïåu quẫ
ca viïåc thu thụë, cẫi thiïån tđnh
chđnh xấc ca viïåc àõnh giấ trõ,
vâ khẫ nùng bao trm ca cú súã
thụë tiïìm tâng (Kelly 1994).
Chùèng cố biïån phấp nâo trong
sưë nây lâ dïỵ dâng cẫ, xết vïì mùåt
chđnh trõ hóåc trong mưåt sưë
trûúâng húåp khấc, vïì ngìn lûåc
k thåt hiïån cố. Tuy nhiïn,
nhûäng nûúác mën cố àûúåc cấc
chđnh quìn àõa phûúng chõu
trấch nhiïåm vâ biïët phẫn ûáng
nhanh nhẩy cêìn phẫi ài theo

con àûúâng chưng gai nây.
Khưng cố con àûúâng tùỉt cho
viïåc àấnh thụë tâi sẫn thânh
cưng úã àõa phûúng.
Ngìn: Bird (1985).


Quẫn l chi tiïu ca chđnh quìn àõa phûúng vâ phên cêëp tâi chđnh

cấc tiïån đch cưng cưång, nhâ cûãa
khưng phẫi do cấ nhên trang trẫi,
vâ trïn thûåc tïë, lẩi lâ mưåt phêìn
trong chđnh sấch lûúng ca nhâ
nûúác. ÚÃ nhiïìu nûúác àang phất
triïín, cng cố tònh hònh nhû vêåy,
cố t lïå ngûúâi nghêo lúán, khẫ
nùng tiïëp cêån dõch v vâ chđnh trõ
vêỵn côn lâ nhûäng vêën àïì lúán.
Nhûäng khoẫn tiïìn thu tûâ xưí sưë
àưi khi cng lâ mưåt cấch phưí biïën
àïí tùng ngìn thu ca àõa
phûúng. Xưí sưë lâ hoẩt àưång dïỵ
quẫn l vâ viïåc àấnh thụë cng dïỵ
dâng trấnh àûúåc dû lån xậ hưåi,
vâ nối chung khưng dêỵn àïën sûå
phẫn khấng hay bêët bònh ca nhên
dên. Tuy nhiïn, xưí sưë lâ loẩi thụë
lu thoấi nhiïìu nhêët, ch ëu chó
rúi vâo ngûúâi nghêo vâ khưng nïn
coi lâ mưåt ngìn thu hiïåu quẫ vâ

cưng bùçng ca chđnh quìn àõa
phûúng, àùåc biïåt lâ úã nhûäng nûúác
àang phất triïín.

MÊËT CÊN BÙÇNG NGANG:
VIÏÅC CHUÍN GIAO
TÂI CHĐNH GIÛÄA CẤC
CÊËP CHĐNH QUÌN
Chuín giao tâi chđnh giûäa cấc
cêëp chđnh quìn lâ cưng c àïí
àiïìu chónh mêët cên àưëi dổc vâ mêët
cên àưëi ngang trong khẫ nùng tâi
chđnh ca cấc cêëp chđnh quìn àõa
phûúng khấc nhau. Nhûäng khoẫn
chuín giao tâi chđnh nây cố thïí
àûúåc chia thânh nhûäng khoẫn chia
sễ ngìn thu vâ phên bưí ngên

sấch. Chia sễ ngìn thu àậ àûúåc
bân lån úã phêìn trïn. Nhûäng
khoẫn phên bưí ngên sấch cố thïí cố
àiïìu kiïån hay khưng cố àiïìu kiïån,
cố thïí khưng hẩn chïë hay ph
thåc vâo giúái hẩn trêìn. Sûå kïët
húåp nhûäng khoẫn chuín giao
nây tu thåc vâo mc tiïu ca
cấc nhâ hoẩch àõnh chđnh sấch.

Cấc lûåa chổn chđnh sấch vâ
mêu thỵn chđnh sấch

Cấc lûåa chổn chđnh sấch àïí àưëi
phố vúái nhûäng mêët cên bùçng dổc
vâ ngang nhû sau:
●

●

●

àiïìu chónh tûâng trûúâng húåp
mêët cên àưëi mưåt cấch riïng rệ;
àiïìu chónh cẫ hai dẩng mêët cên
àưëi trong mưåt hïå thưëng thưëng
nhêët cấc khoẫn phên bưí ngên
sấch nhùçm mc àđch tẩo bònh
àùèng; hóåc
chó àiïìu chónh tònh trẩng mêët
cên àưëi dổc vâ hêìu nhû bỗ qua
viïåc mêët cên àưëi ngang.

Trong khẫ nùng lûåa chổn chđnh
sấch thûá nhêët, mêët cên àưëi dổc cố
thïí àûúåc giẫi quët thưng qua cấch
thûác chia sễ thụë hay nhûäng khoẫn
phên bưí ngên sấch, côn mêët cên àưëi
ngang àûúåc giẫi quët thưng qua
nhûäng khoẫn thanh toấn chuín
tûâ vng giâu sang vng nghêo.
Àêy lâ cấch tiïëp cêån àûúåc sûã dng
úã Àûác. Cấch lûåa chổn thûá hai àûúåc

sûã dng úã Ưxtrêylia vâ Canầa,
theo àố, mêët cên àưëi dổc vâ mêët
cên àưëi ngang àûúåc giẫi quët

299


300

PHC V VÂ DUY TRỊ

àưìng thúâi thưng qua mưåt hïå thưëng
phên bưí ngên sấch bao gưìm cẫ
nhûäng khoẫn thanh toấn tẩo bònh
àùèng lêỵn nhûäng khoẫn phên bưí
ngên sấch cố mc àđch àùåc biïåt. Khẫ
nùng lûåa chổn cëi cng chó khai
thấc nhûäng biïån phấp chia sễ ngìn

thu vâ phên bưí ngên sấch. Tuy
nhiïn, nố cng cố thïí àûúåc àấp ûáng
bùçng nhûäng khoẫn phên bưí ngên
sấch cố mc àđch àùåc biïåt, lâ cấch
lâm rêët phưí biïën úã M, àïí giẫm mêët
cên àưëi ngang trong nhûäng phẩm
vi chûác nùng c thïí (Hưåp 8.9).

Hưåp 8.9
Chuín giao tâi chđnh: Cấc ngun tùỉc vâ thûåc tiïỵn
Mc tiïu

Àïí b àùỉp khoẫng cấch
tâi chđnh

●

●

●

Giẫm bêët bònh àùèng
giûäa cấc khu vûåc

●

●

Bưí sung nhûäng ẫnh hûúãng
lúåi đch lan toẫ

Àùåt ra nhûäng tiïu chín
qëc gia tưëi thiïíu

Tấc àưång àïën cấc ûu tiïn ca
àõa phûúng trong nhûäng
lơnh vûåc cố ûu tiïn qëc gia
cao nhûng mûác àưå ûu tiïn
ca àõa phûúng lẩi thêëp
Àïí ưín àõnh nïìn kinh tïë

Ngìn: Shah (1998).

●

●

●

●

Mư hònh phên bưí
ngên sấch
Giao lẩi nhiïåm v
Giẫm thụë
Chia sễ thụë
Nhòn chung khưng
tûúng xûáng
Chuín giao tẩo
bònh àùèng nùng lûåc
tâi chđnh
Chuín giao àưëi
ûáng khưng hẩn chïë
theo t lïå àưëi ûáng
ph húåp vúái mûác àưå
lan toẫ ca lúåi đch
Nhûäng khoẫn
chuín giao cẫ gối
khưng àưëi ûáng cố
àiïìu kiïån vúái cấc
tiïu chín dõch v
vâ cấc àiïìu kiïån

tiïëp cêån
Chuín giao àưëi ûáng
khưng hẩn chïë (vúái
t lïå àưëi ûáng thay àưíi
t lïå nghõch vúái nùng
lûåc tâi chđnh)
Phên bưí vưën, miïỵn
lâ cố thïí duy trò
àûúåc

Thûåc tïë cêìn trấnh

Nhûäng cấch lâm tưët

Giẫm thụë úã Canầa
Phên bưí b àùỉp thêm
vâ chia sễ cú súã thụë
ht
úã Braxin, Canầa vâ
Chia sễ thụë bùçng thụë
Pakixtan
nhû úÃ ÊËn Àưå
Cấc chûúng trònh tẩo Chia sễ ngìn thu chung
bònh àùèng úã
bùçng nhiïìu hïå sưë
Ưxtrêylia, Canầa vâ
Àûác
●

●

Nhûäng trúå cêëp ca
RSA àïí àâo tẩo cấc
nhên viïn bïånh viïån

●

●

Àûúâng sấ vâ trúå
cêëp giấo dc tiïíu
hổc ca Inàưnïxia
Trúå cêëp giấo dc
ca Chilï, Cưlưmbia
vâ Nam Phi

Chuín giao àưëi ûáng
cho trúå cêëp xậ hưåi úã
Canầa

Sûã dng hẩn chïë cấc
khoẫn phên bưí vưën vâ
khuën khđch sûå tham
gia ca khu vûåc tû
nhên bùçng cấch bẫo
lậnh chưëng ri ro
chđnh trõ vâ chđnh sấch

●

●

●

●

Chuín giao cố àiïìu
kiïån vúái nhûäng àiïìu
kiïån chó vïì chi tiïu
Cấc chûúng trònh àùåc
biïåt

Cấc chûúng trònh àùåc
biïåt

Tâi trúå nhùçm ưín àõnh
hoấ mâ khưng cố nhûäng
u cêìu bẫo dûúäng
tûúng lai