Bài 13. Ảnh hưởng của môi trường lên sự biểu hiện Gen

Bài tập
Ở người, gen a quy định bị bệnh máu khó đông; gen
A không bị bệnh, gen quy định tính trạng này nằm
trên NST giới tinh X. Người đàn ông bị bệnh máu
khó đông, kết hôn với người phụ nữ không bị bệnh
nhưng mang gen gây bệnh. Hỏi con của họ sinh ra
sẽ như thế nào?


Tiết 13, Bài 13: ẢNH HƯỞNG CỦA MÔI
TRƯỜNG LÊN SỰ BIỂU HIỆN CỦA GEN

Thực hiện
Giáo viên: Trần Thị Lụa
Trường THPT Lê Hồng Phong


I. Mối quan hệ giữa gen và tính trạng
Thông tin di truyền ở trong gen sẽ được biểu
hiện ra kiểu hình thông qua những cơ chế nào?


I. Mối quan hệ giữa gen và tính trạng
Phiên mã

Gen ( ADN)
trạng

dịch mã

mARN

Chuỗi pôlipeptit

Prôtêin

tính

Em
Người
hãytagiải
nóithích
tính trạng
mối quan
của hệ
sinh
giữa
vậtgen
do và
gentính
quy
trạng
định. qua
Theosơem
đồcó
trên?
đúng hoàn toàn không?


I. Mối quan hệ giữa gen và tính trạng

+ Sơ đồ mối quan hệ giữa gen và tính trạng
Phiên mã

Gen ( ADN)
trạng

dịch mã

mARN

Chuỗi pôlipeptit

Prôtêin

tính

+ Quá trình biểu hiện của gen qua nhiều bước nên
có thể bị nhiều yếu tố môi trường bên trong cũng
như ngoài cơ thể chi phối.


II. Sự tương tác giữa kiểu gen và môi trường
VD 1: Giống Thỏ Himalaya
-- Các
ở đầu
Tại tế
vịbào
trí đầu
mút
mút

nhiệtbàn
độ
cơ cơ
thểthể,(tai,
thấp,
hợpmõm)
được
chân,tổng
đuôi,
sắc
tố mêlanin,
lông
có lông
màu đen
đen.
- Các
bào ở vùng
Ở tếnhững
ví trí
thân
nhiệtcó
độ màu
cao,
kháccólông
gen
không tổng hợp
trắng
được mêlanin, lông
trắng.

Tại sao các tế bào của cùng một cơ thể, có cùng một kiểu
gen lại biểu hiện ra những kiểu hình khác nhau, ở các bộ
phận cơ thể khác nhau?


+ Thí nghiệm chứng minh
Không tổng hợp
Melanin  Lông
trắng

Tai, bàn chân, đuôi,
mõm  lông đen

Tổng hợp Melanin
 Lông đen

Cạo lông trắng trên
lưng + buộc đá lạnh

KQ : Ở lưng lông
mọc có màu đen

Nhiệt độ cao có ảnh hưởng đến sự biểu hiện của gen
tổng hợp mêlanin như thế nào?


Nhiệt độ cao ảnh hưởng đến hoạt tính của enzim tham
gia vào điều hòa hoạt động gen, nhiệt độ cao làm biến
tính một số Protein mẫn cảm với nhiệt độ, khi emzim bị
mất chức năng thì mêlanin sẽ không được tổng hợp nên

lông có màu trắng, protein này sẽ duy trì chức năng ở
những vùng da lạnh hơn (tai, bàn chân, đuôi và mõm)
làm cho những vùng này lông có mầu đen.


Từ thí nghiệm trên loài thỏ Himalaya rút ra kết luận gì?
Nhiệt độ ở các vùng của cơ thể ( yếu tố môi trường bên
trong cơ thể) có ảnh hưởng đến sự biểu hiện gen của
loài thỏ này.


VD2: Hoa Cẩm Tú Cầu

pH < 7

pH = 7

pH > 7

Cùng Kiểu gen nhưng màu sắc tùy thuộc vào pH của đất.
pH có tính axit (pH < 7): hoa có màu xanh lam.
pH trung tính (pH = 7): hoa có màu trắng sữa.
pH có tính kiềm(pH > 7): hoa có màu hồng hoặc tím.
Qua VD trên hãy cho biết yếu tố nào đã ảnh hưởng đến sự
biểu hiện kiểu gen quy định mầu sắc hoa?


VD2: Hoa Cẩm Tú Cầu

pH < 7

pH = 7

pH > 7

Môi trường ngoài (độ pH) ảnh hưởng đến sự biểu hiện của gen


VD3: Bệnh phêninkêtô niệu ở người, do một gen lặn
trên NST thường duy định. Bệnh này gây rối loạn
chuyển hóa axit amin phêninalanin.
Gen

Đột biến

Thức ăn

Enzim
Phêninalanin (Máu)

Phêninalanin (Não)

Không có chức năng

Tizôzin

Đầu độc TB thần kinh


VD3:

+ Nếu không được phát hiện và chữa trị kịp thời thì người bệnh bị
thiểu năng trí tuệ và một loạt những rồi loạn khác.
+ Nếu phát hiện sớm và áp dụng chế độ ăn kiêng, giảm bớt thức
ăn có chứa phêninalanin -> cơ thế có thể phát triển bình thường
Gen

Đột biến

Thức ăn

Enzim
Phêninalanin (Máu)

Phêninalanin (Não)

Không có chức năng

Tizôzin

Đầu độc TB thần kinh

Kết
Yếu luận:
tố nàoThức
ảnh hường
ăn ảnh đến
hường
sự biểu
đến sự
hiện

biểu
củahiện
kiểucủa
gen?
kiểu gen.


Từ các ví dụ trên  Rút ra kết luận gì về kiểu
gen, môi trường và kiểu hình?
* Kết luận
- Môi trường có thể ảnh hưởng đến sự biểu hiện
của kiểu gen.
- Kiểu hình là kết quả tương tác giữa kiểu gen và
môi trường cụ thể.


Vận dụng mối quan hệ KG – MT - KH giải
thích mối quan hệ giữa giống, kĩ thuật chăm
sóc, năng suất.
Giống + kĩ thuật chăm sóc = Năng suất

Giống lúa
OMCS2000

Kiểu gen

Chăm sóc tốt

NS 6-8 Tấn/ha

Chăm sóc bình thường

NS 4-5 Tấn/ha

Chăm sóc kém

NS 2-3 Tấn/ha

Môi trường

Kiểu hình


III. Mức phản ứng của kiểu gen
1. Khái niệm mức phản ứng
* Ví dụ

Kiểu gen 1

Môi trường 1

Kiểu hình 1

Môi trường 2

Kiểu hình 2

Môi trường 3

Kiểu hình 3

……
Môi trường n

……
Kiểu hình n

*- Mức
Từ víphản
dụ trên
ứng em
của hãy
kiểucho
genbiết
là tập
thếhợp
nàocác
là mức
kiểu
hình
phảncủa
ứngcùng
của kiểu
mộtgen?
kiểu gen tương ứng với các
môi trường khác nhau.


Ví dụ: Cùng một giống gà
+ Nuôi rất tốt :

3kg
+ Nuôi tốt vừa:
2.5kg
+ Nuôi bình thường: 2kg
+ Nuôi không tốt:
1kg
Tính trạng số lượng

lông vàng
lông vàng
lông vàng
lông vàng
Tính trạng chất
lượng


Cặp bò sinh đôi

- Mầu lông vàng
- Tăng trưởng < 350kg

- Mầu lông vàng
- Tăng tr-ưởng 500kg


* Đặc điểm mức phản ứng của kiểu gen
- Mức phản ứng gồm 2 loại: Mức phản ứng
rộng và Mức phản ứng hẹp.
-Những tính trạng có mức phản ứng rộng
thường là tính trạng số lượng (Tính trạng năng suất,

khối lượng, tốc độ sinh trưởng ...)
-Những tính trạng có mức phản ứng hẹp thường
là tính trạng chất lượng (Mầu lông, tỉ lệ bơ trong
sữa ...)


Để xác định mức phản ứng của một KG, chúng ta
phải làm thế nào?
* Phương pháp xác định mức phản ứng
+ Tạo các cá thể có cùng kiểu gen.
+ Nuôi hoặc trồng các cá thể có cùng kiểu gen ở các
môi trường khác nhau.
+ Theo dõi đặc điểm của các cá thể có cùng kiểu gen
ở các môi trường khác nhau - tập hợp kiểu hình


Tại sao các nhà khoa học lại khuyên nông dân
không nên chỉ trồng 1 giống lúa duy nhất (Cho
dù đó là 1 giống lúa có năng suất cao) trên 1 diện
tích rộng trong cùng 1 vụ?


2. Sự mềm dẻo về kiểu hình (thường biến):
VD: Cây rau mác
Ở cây rau mác, cùng 1
kiểu gen, khi ở các môi
trường khác nhau sẽ
biểu hiện kiểu hình như
thế nào ?

2. Sự mềm dẻo về kiểu hình (thường biến):
biến là gì?
-Thường
Hiện tượng
một kiểu gen có thể thay đổi kiểu
hình trước những điều kiện môi trường khác nhau
gọi là sự mềm dẻo về kiểu hình (thường biến).
- Sự mềm dẻo về kiểu hình (thường biến) có được
Hãy cho biết nguyên nhân và ý nghĩa của hiện tượng
làthường
do sựbiến?
tự điều chỉnh về sinh lý trước sự thay đổi
của môi trường.
- Nhờ thường biến mà cơ thể phản ứng linh hoạt
về kiểu hình, đảm bảo sinh vật thích nghi với sự
thay đổi của môi trường.


Mức phản ứng của 2 KG khác nhau (a và b) của loài
cỏ thi (Achillea millefolium) với độ cao so với mặt
nước biển.