ĐỀ THI học SINH GIỎI VÒNG TRƯỜNG

ĐỀ THI HỌC SINH GIỎI VÒNG TRƯỜNG
MÔN VĂN
Năm học 2009-2010
Thời gian làm bài : 180 phút
(Không kể phát đề)
Câu 1 (10 điểm )
Nếu phía trước bạn là con đường .
Câu 2 ( 10 điểm )
Trong tác phẩm “Tôi đã học tập như thế nào?” , nhà văn M.Gorki đã viết :
“Mỗi cuốn sách là một bậc thang nhỏ mà khi bước lên tôi tách khỏi con thú để
lên gần tới con người”
Anh (chị) hiểu ý kiến trên như thế nào ? Bằng kinh nghiệm của bản thân mình ,
hãy phân tích một số tác phẩm văn học đã học hoặc đã đọc để làm sáng tỏ ý kiến
trên .
HẾT.
ĐỀ THI HỌC SINH GIỎI VÒNG TRƯỜNG
MÔN VĂN
Năm học 2012-2013
Thời gian làm bài : 150 phút
(Không kể thời gian phát đề)
Câu 1 ( 10 điểm )
GIÁ TRỊ CỦA NHỮNG DẤU CHẤM CÂU

Có một người chẳng may đánh mất dấu phẩy . Anh ta trở nên sợ những câu
phức tạp và chỉ tìm ra những câu đơn giản . […]
Sau đó , không may , anh ta lại làm mất dấu chấm than . Anh bắt đầu nói khe
khẽ, đều đều , không ngữ điệu . […]
Kế đó, anh ta đánh mất dấu chấm hỏi và chẳng bao giờ hỏi ai điều gì nữa . […]
Một vài tháng sau , anh ta đánh mất dấu hai chấm . […]
Cứ mất dần các dấu , cuối cùng , anh ta chỉ còn lại dấu ngoặc kép mà thôi . […]
Cứ như vậy , anh ta đi đến dấu chấm hết . […]

( Theo Hoathuytinh.com )
Ý nghĩa của mẫu truyện trên ?
Câu 2 ( 10 điểm )
Bàn về nghề văn , có người đã mượn một câu thơ trong Truyện Kiều của
Nguyễn Du : “Chữ tâm kia mới bằng ba chữ tài” . Nhưng có người lại cho rằng :
“Văn chương trước hết phải là văn chương” .


Anh /chị hãy bình luận ý kiến trên .
HẾT .

ĐỀ THI HỌC SINH GIỎI VÒNG TRƯỜNG
MÔN VĂN
Năm học 2010-2011
Thời gian làm bài : 180 phút
(Không kể phát đề)
Câu 1 ( 10 điểm )
Viết một bài văn với chủ đề “ngọn lửa”
Câu 2 ( 10 điểm )
Có ý kiến cho rằng : “Thơ ca bắt rễ từ lòng người , nở hoa nơi từ ngữ”
Anh (chị) hiểu như thế nào về lời nói trên . Hãy chọn phân tích một bài thơ mà
anh (chị) tâm đắc nhất để làm sáng tỏ ý kiến trên .
HẾT .

ĐỀ THI HỌC SINH GIỎI VÒNG TRƯỜNG
MÔN VĂN
Năm học 2011-2012
Thời gian làm bài : 180 phút
(Không kể phát đề)
Câu 1 (10 điểm)

Đọc kĩ văn bản sau :
TIẾNG VỌNG RỪNG SÂU
Có một cậu bé ngỗ nghịch thường bị mẹ khiển trách . Ngày nọ giận mẹ , cậu chạy đến
một thung lũng cạnh khu rừng rậm . Lấy hết sức mình , cậu hét lớn : “Tôi ghét người”
.Từ khu rừng có tiếng vọng lại : “Tôi ghét người” . Cậu hoảng hốt quay về sà vào lòng
mẹ khóc nức nở . Cậu không sao hiểu được từ trong khu rừng lại có người ghét cậu .


Người mẹ nắm tay con , đưa trở lại khu rừng . Bà nói : “Giờ thì con hãy hét thật to :
tôi yêu người” .Lạ lùng thay , cậu vừa dứt tiếng thì có tiếng vọng lại : “Tôi yêu người”.
Lúc đó người mẹ mới giải thích cho con hiểu : “Con ơi , đó là định luật trong cuộc sống
của chúng ta . Con cho điều gì con sẽ nhận điều đó . Ai gieo gió thì gặt bão . Nếu con thù
ghét người thì người cũng thù ghét con . Nếu con yêu thương người thì người cũng yêu
thương con” .
(Theo : Quà tặng của cuộc sống – NXB Trẻ-HN-2004)
Từ câu chuyện trên , anh (chị) có suy nghĩ gì về mối quan hệ giữa cho và nhận trong
cuộc sống ?
Câu 2 (10 điểm)
Nhà phê bình văn học Hoài Thanh có nhận xét : “Bây giờ khó mà nói được cái ngạc
nhiên của làng thơ Việt Nam hồi Xuân Diệu đến . Người đã tới giữa chúng ta với một y
phục tối tân và chúng ta đã rụt rè không muốn kết thân với con người có hình thức
phương xa ấy . Nhưng rồi ta cũng quen dần , vì ta thấy người cùng ta tình đồng hương
vẫn nặng”
Trình bày ý kiến của anh (chị) về nhận xét trên .
HẾT .

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
BÌNH PHƯỚC

Đề thi đề xuất

(Đề thi gồm 01 trang)

KÌ THI CHỌN HỌC SINH GIỎI LỚP 12
Năm học 2010 -2011

Đề thi môn : VĂN
Thời gian làm bài 180 phút

Câu 1. (10 điểm )
Anh (chị) hãy bàn về hạnh phúc .
Câu 2. (10 điểm )
Anh (chị) thử bàn về hình tượng “nước mắt” trong các sáng tác của Nam Cao
trước Cách mạng tháng Tám .
---------------------------------------------------


Hướng dẫn chấm – Môn VĂN
Câu 1
ĐÁP ÁN
I.Yêu cầu chung
-Học sinh biết cách làm một bài văn nghị luận xã hội
-Bố cục rõ ràng , lập luận chặt chẽ , diễn đạt mạch lạc , có cảm xúc .
II.Yêu cầu cụ thể
1.Giải thich : Thế nào là hạnh phúc ?
-Là sự thoả mãn những khát khao trong đời sống từ vật chất đến tinh thần .
-Biểu hiện cao nhất của hạnh phúc chính là trạng thái sung sướng vì cảm thấy
mãn nguyện trong tâm hồn , cảm thấy tự bằng lòng về mình , cảm thấy mình sống
đúng với ý nghĩa của sự sống .
2.Bình luận (HS có thể có nhiều ý kiến bàn luận khác nhau , miễn là hợp lí )
-Hạnh phúc là được yêu thương . Đó là tình yêu thương của người thân , của bạn

bè và mọi người xung quanh …
+Quan tâm dìu dắt , chỉ ra con đường đi đúng hướng trong cuộc đời giúp bản
thân không bị sa ngã , lầm lạc .
+Động viên , chia sẻ trong cuộc sống .
+Mỗi khi khổ đau , tuyệt vọng thì tình thương của người thân sẽ là đôi cánh nâng
đỡ mình vươn lên .
-Hạnh phúc là được đem đến hạnh phúc cho nhiều người nhất .


+Làm được việc to lớn , có ích cho xã hội , thoả mãn được niềm mong mỏi của
nhiều người (cả dân tộc hay nhân loại) thì đó là điều vô cùng hạnh phúc (chẳng hạn
như :hết lòng giúp đỡ người xung quanh ; đồng cảm , chia sẻ làm giảm bớt phiền
muộn , khổ đau cho người khác; phát minh ra một thành tựu có ích phục vụ cuộc
sống con người , đấu tranh giải phóng dân tộc…)
+Bởi vì lẽ sống đúng đắn , tốt đẹp nhất là hạnh phúc của mỗi người phải gắn liền
với hạnh phúc của người khác, phải bắt đầu từ hạnh phúc của người khác , vì hạnh
phúc của người khác .
+Đây cũng là lối sống , đạo lí của dân tộc từ xưa đến nay là phải “ Thương người
như thể thương thân”.
-Phê phán lối sống ích kỉ , cá nhân của một số người chỉ biết hạnh phúc riêng
của mình : không có tình yêu thương , chỉ nghĩ đến quyền lợi cá nhân , không quan
tâm , chia sẻ với người khác…
3.Nêu hướng phấn đấu của bản thân
-Sống yêu thương , chan hoà , gần gũi với người thân và mọi người xung quanh .
-Bản thân sẽ làm gì để có thể đem đến hạnh phúc nhiều nhất cho mọi người .
-Luôn giữ gìn hạnh phúc vì đó là thứ không thể mua bán mà có được .
BIỂU ĐIỂM
-Điểm 9-10 : Bài viết đáp ứng đầy đủ các yêu cầu nêu trên một cách sâu sắc , có
kiến thức đời sống phong phú ; bố cục chặt chẽ , mạch lạc; văn có cảm xúc , diễn
đạt tốt .

-Điểm 7-8 : Bài viết đáp ứng khá tốt các yêu cầu nêu trên ; bố cục chặt chẽ ; diễn
đạt tốt , văn có cảm xúc , có thể có một vài sai sót không đáng kể .
-Điểm 5-6 : Hiểu vấn đề , biết bàn luận đúng trọng tâm nhưng ý chưa thật sâu
sắc ; bố cục bài hợp lí , diễn đạt ý mạch lạc , còn một số sai sót về dùng từ , chính
tả …
-Điểm 3-4 : Hiểu bài nhưng lúng túng trong việc triển khai luận điểm, bố cục
chưa chặt chẽ, diễn đạt có chỗ chưa trong sáng .
-Điểm 1-2 : ý nghèo nàn hoặc chưa hiểu rõ vấn đề ; diễn đạt lủng củng , không
trong sáng .
-Điểm 0 : Bỏ giấy trắng .
Câu 2
ĐÁP ÁN
I.Yêu cầu chung
-Có kĩ năng làm một bài văn nghị luận văn học .
-Có kiến thức , hiểu biết về tác giả Nam Cao và các tác phẩm của ông trước Cách
mạng tháng Tám để trình bày những cảm nhận của mình về hình thượng “nước
mắt” của các nhân vật –thể hiện bi kịch của các nhân vật của Nam Cao .
-Bố cục bài chặt chẽ , văn giàu cảm xúc .
II.Yêu cầu cụ thể


1.Giới thiệu khái quát về Nam Cao .
2.Hình tượng “nước mắt” được Nam Cao trở đi trở lại nhiều lần trong nhiều
tác phẩm của mình . Nam Cao miêu tả những giọt nước mắt của các nhân vật với
nhiều ý nghĩa biểu hiện : tình thương , sự cảm động , nỗi ân hận hay sự đau đớn ,
xót xa và tủi hờn uất nghẹn …
3.Phân tích những giọt nước mắt của các nhân vật :
-Lão Hạc : khóc khi kể lại việc bán “cậu Vàng” . Đó là giọt nước mắt ân hận ,
đau đớn của người đã vì tình thương (với đứa con) mà phản bội tình thương (với
con chó) . Khi không giữ được tình thương , lão tự thấy mình không còn tư cách

sống nữa, lão đã kết thúc đời mình bằng cách kết thúc dành cho một con chó .
-Chí Phèo :
+Đó là những giọt nước mắt cảm động vì hắn cảm nhận được tình người : lần
đầu tiên hắn được một người đàn bà quan tâm , được chăm sóc ân cần nên “Hắn
thấy mắt hình như ươn ướt”
+Đó còn là những giọt nước mắt đau đớn , xót xa , tủi hờn , uất hận vì bị cự tuyệt
quyền làm người , nên “Hắn ôm mặt khóc rưng rức”.
-Hộ :
+ “Và nhiều khi , không còn chịu nổi cái không khí bực tức ở trong nhà , hắn
đang ngồi bỗng đứng phắt lên , mặt chan chứa nước, mặt hầm hầm , vùng vằng đi
ra phố , vừa đi vừa nuốt nghẹn” : biểu hiện của tâm trạng bức bối , khổ sở vì bất
lực trước hoàn cảnh .
+ “Nước mắt hắn bật ra như nước một quả chanh ma người ta bóp mạnh.” ,
“Chao ôi ! Hắn khóc ! Hắn khóc nức nở , khóc như thể không ra tiếng khóc.” : đó
là những giọt nước mắt ân hận , xót xa . Nước mắt đã thanh lọc tâm hồn , nâng cao
nhân cách của Hộ , giữ anh lại trước vực thẳm sa ngã , bảo vệ lẽ sống tình thương .
4.Đánh giá
-Nghệ thuật miêu tả “nước mắt” của Nam Cao góp phần khắc hoạ tâm trạng nhân
vật .
-Nước mắt đã phản ánh bi kịch tinh thần đau đớn của các nhân vật bị rơi vào hoàn
cảnh cùng quẫn , bế tắc , không lối thoát trong xã hội thực dân nửa phong kiến .
Tuy vậy , nước mắt là sự thể hiện của khát vọng vươn lên trong lẽ sống nhân đạo .
-Miêu tả nước mắt của các nhân vật , Nam Cao thể hiện tấm lòng cảm thông , yêu
thương , tin tưởng vào bản chất tốt đẹp của con người , kể cả những con người đã
bị tha hoá . Đây chính là giá trị nhân đạo sâu sắc , mới mẻ của Nam Cao .
BIỂU ĐIỂM
-Điểm 9-10 : Bài viết đáp ứng đầy đủ các yêu cầu trên , tỏ ra có kiến thức vững
vàng , cảm nhận sâu sắc , dẫn chứng phong phú , bố cục chặt chẽ , văn giàu cảm
xúc , diễn đạt tốt .

-Điểm 7-8 : Đáp ứng phần lớn các yêu cầu nêu trên , kiến thức về tác phẩm vững
vàng , có cảm nhận khá sâu sắc , bố cục chặt chẽ , diễn đạt trong sáng , mắc vài lỗi
diễn đạt không đáng kể .
-Điểm 5-6 : Hiểu vấn đề , biết bàn luận đúng trọng tâm nhưng ý chưa thật sâu
sắc ; bố cục bài hợp lí , diễn đạt ý mạch lạc , còn một số sai sót về dùng từ , chính
tả …
-Điểm 3-4 : Hiểu bài nhưng lúng túng trong việc triển khai luận điểm, bố cục
chưa chặt chẽ, diễn đạt có chỗ chưa trong sáng .
-Điểm 1-2 : ý nghèo nàn hoặc viết lan man không đúng trọng tâm; diễn đạt lủng
củng , không trong sáng .
-Điểm 0 : Bỏ giấy trắng .
HẾT

Chương trình bồi dưỡng HS giỏi

Tiết 1 : Giới thiệu kiến thức cần ôn tập và nội dung
bồi dưỡng
Tiết 2 : Giới thiệu một số đề bài để HS luyện tập .
Tiết 3 10 : Rèn luyện kĩ năng làm văn nghị luận
xã hội
Tiết 1113 : Ôn tập văn học kiến thức văn học lớp
10
Tiết 14 20 : Ôn tập kiến thức lớp 11


Tiết 21 24 : Ôn tập kiến thức lớp 12
Tiết 2535 : Rèn luyện kĩ năng làm nghị luận văn
học .
Tiết 3540 : Bồi dưỡng kiến thức về lí luận văn học

và kĩ năng làm kiểu bài lí luận văn học

Tiết 1
GIỚI THIỆU KIẾN THỨC CẦN ÔN TẬP
VÀ NỘI DUNG BỒI DƯỠNG
I.Lớp 10
1.Kiến thức về văn học dân gian
a. Nội dung
b. Nghệ thuật
c.Thể loại
d.Đặc điểm
e.Các yếu tố có tính truyền thống
2.Một số vấn đề của văn học trung đại
a.Cảm hứng yêu nước
b.Cảm hứng nhân đạo
c.Một số đặc điểm nghệ thuật cơ bản .(tính qui phạm , công thức ; tính hàm súc cao…)
3.Một số tác giả tiêu biểu
a.Nguyễn Trãi
b.Nguyễn Du
c.Hồ Xuân Hương
II.Lớp 11
1.Văn học Việt Nam từ đầu TK XX đến năm 1945


a.Khái quát về bối cảnh xã hội
b. Sự phân hoá thành nhiều bộ phận, xu hướng của văn học thời kì này .
-Văn học lãng mạn
-Văn học hiện thực phê phán
-Văn học cách mạng và yêu nước
e.Những yếu tố tư tưởng có tính truyền thống

-Chủ nghĩa yêu nước
-Chủ nghĩa nhân đạo
2.Một số tác giả tiêu biểu
a.Nguyễn Khuyến
b.Nguyễn Đình Chiểu
c.Xuân Diệu
d.Thạch Lam
e.Nam Cao
III.Lớp 12
1.Văn học Việt Nam từ 1945 đến nay
a.Hoàn cảnh lịch sử-xã hội
b.Những đặm điểm cơ bản .
c.Những chặng đường phát triển
d.Một số tư tưởng có tính truyền thống : chủ nghĩa yêu nước, chủ nghĩa nhân đạo, chủ nghĩa
anh hùng
2.Một số tác phẩm tiêu biểu
a.Đôi mắt ( Nam Cao )
b.Tây Tiến ( Quang Dũng )
c.Đất nước ( Nguyễn Đình Thi )
d.Vợ nhặt ( Kim Lân )
e.Vợ chồng A Phủ ( Tô Hoài )
g.Rừng xà nu ( Nguyễn Trung Thành )
h.Những đứa con trong gia đình ( Nguyễn Thi )
k.Mảnh trăng cuối rừng ( Nguyễn Minh Châu )
3.Một tác giả tiêu biểu
a.Hồ Chí Minh
b.Tố Hữu
c.Nguyễn Tuân
IV.Nghị luận xã hội :
1.Các vấn đề xã hội như :môi trường,tệ nạn xã hội, chiến tranh , dân số, khí hậu , nước sạch ,

trung thực, tham nhũng , vô cảm , chủ trương , đường lối, chính sách v.v
2.Các vấn đề đạo đức, lối sống như : giản dị, khiêm tốn , khát vọng ,nghị lực , sống có ích , tài
–đức , lí tưởng , hạnh phúc , mục đích, ước mơ v.v
3.Các vấn đề xã hội được rút ra từ một câu chuyện , một tác phẩm văn học .
V.Nghị luận văn học
1.Phân tích tác phẩm văn học
2.Bình luận tác phẩm văn học
3.Bình luận một nhận định về vấn đề văn học : tác giả , tác phẩm , thời kì văn học
VI.Lý luận văn học
1.Quan điểm nghệ thuật


2.Phong cách nghệ thuật
3.Đặc trưng của văn học : thơ, truyện
4.Chức năng của văn học

Tiết 2

GIỚI THIỆU MỘT SỐ ĐỀ VĂN ĐỂ LUYỆN TẬP
I.ĐỀ NGHỊ LUẬN XÃ HỘI
Đề 1 : P.Ang ghen có nhận định : “Thà tìm hiểu sự thật suốt đêm còn hơn nghi ngờ nó suốt đời”
Hãy giải thích nhận định trên .
Đề 2 : Tục ngữ U-Crai-na có câu : “Con người có ba điều bất hạnh : cái chết , tuổi già và những
đứa con hư”
Bình luận ý kiến trên
Đề 3 : Thiên nhiên không chỉ là nguồn cảm hứng của thơ ca mà còn là môi trường sống của con
người. Trong một cuộc tranh luận về vấn đề môi trường :
-Một số bạn lo lắng : Biển đã loang những vết dầu đen . Các loại thú rừng thì chạy vào quán
nhậu . Cảnh quan thiên nhiên mất dần bởi những công trình đô thị .Môi sinh sẽ ra sao khi các
khu công nghiệp mọc lên .

-Có bạn vẫn tin tưởng lạc quan : Đã có luật bảo vệ môi trường và các chuyên gia sẽ tìm biện
pháp phát triển vững bền .
-Có bạn bức xúc và kiên quyết : Phải chặn đứng những hành vi phản bội thiên nhiên!
Anh (chị) hãy trình bày lại ý chính của cuộc tranh luận và phát biểu ý kiến của mình về vấn
đề này .
Đề 4 : Khi đề cập đến sự ngu dốt , nhà tư tưởng La Rochefoucaule có nói :
“Có ba thứ ngu dốt : Không biết điều phải biết , biết bậy điều đang biết và biết điều không nên
biết”
Anh (chị) hiểu và suy nghĩ như thế nào về câu nói trên ?
Đề 5 : Macxim Gorki cho rằng : “Lao động là đôi cánh của ước mơ , là cội nguồn của những
niềm vui và sáng tạo”
Hãy bình luận câu nói trên .
Đề 6 : Đọc kĩ văn bản sau
TIẾNG VỌNG RỪNG SÂU
Có một cậu bé ngỗ nghịch thường bị mẹ khiển trách . Ngày nọ giận mẹ , cậu chạy đến một
thung lũng cạnh khu rừng rậm . Lấy hết sức mình , cậu hét lớn : “Tôi ghét người” .Từ khu rừng
có tiếng vọng lại : “Tôi ghét người” . Cậu hoảng hốt quay về sà vào lòng mẹ khóc nức nở . Cậu
không sao hiểu được từ trong khu rừng lại có người ghét cậu .
Người mẹ nắm tay con , đưa trở lại khu rừng . Bà nói : “Giờ thì con hãy hét thật to : tôi yêu
người” .Lạ lùng thay , cậu vừa dứt tiếng thì có tiếng vọng lại : “ Tôi yêu người”. Lúc đó người
mẹ mới giải thích cho con hiểu : “Con ơi , đó là định luật trong cuộc sống của chúng ta . Con


cho điều gì con sẽ nhận điều đó . Ai gieo gió thì gặt bão . Nếu con thù ghét người thì người cũng
thù ghét con . Nếu con yêu thương người thì người cũng yêu thương con” .
(Theo : Quà tặng của cuộc sống – NXB Trẻ-HN-2004)
Từ câu chuyện trên , anh (chị) có suy nghĩ gì về mối quan hệ giữa cho và nhận trong cuộc
sống ?
Đề 7 :
Bình luận câu nói sau :

“Ba thứ không bao giờ trở lại tên đã bay, lời đã nói và những ngày đã qua” (G.Đôme)
Đề 8 :
Nghĩ suy từ ngọn lửa .
Đề 9 :
Nếu phía trước bạn là con đường .
Đề 10 :
Có ý kiến cho rằng “Tiền mua được tất cả , trừ hạnh phúc”
Ý kiến của anh (chị) thế nào ?
Đề 11 : Trong thư gửi thầy hiệu trưởng ngôi trường nơi con trai theo học , Abraham Lincoln , vị
tổng thống thứ 16 của Hợp chủng quốc Hoa kì , đã viết :
“Xin hãy giúp cháu nhìn thấy thế giới kì diệu của sách …nhưng cũng cho cháu có đủ thời gian
để lặng lẽ suy tư về sự bí ẩn muôn thưở của cuộc sống : đàn chim tung cánh trên bầu trời , đàn
ong bay lượn trong ánh nắng và những bông hoa nở ngát bên đồi xanh” .
Suy nghĩ của anh (chị) về ý kiến trên .
Đề 12 :
“Khi của cải mất , chẳng có mất gì cả ,
Khi sức khoẻ mất , mất một vài thứ rồi;
Khi chí khí mất , chẳng còn là gì cả”
(Anonymous)
Anh (chị) hãy trình bày ý kiến của mình về vấn đề trên .
Đề 13 :
“Con người không cảm nhận được bóng tối sẽ không bao giờ tìm thấy ánh sáng” .
(Bokle)
Suy nghĩ và bình luận .
Đề 14 :
Trái tim hoàn thiện nhất là trái tim có nhiều mảnh vá .
Đề 15 :
Có những thứ quan trọng hơn tiền .
Đề 16 :
Anh (chị) suy nghĩ như thế nào về câu nói sau : “Bàn tay tặng hoa hồng bao giờ cũng phảng

phất hương thơm”
Đề 17 :
Anh (chị) có đồng ý với ý kiến Bailey :
“khi bạn sinh ra bạn khóc , còn mọi người xung quang cười . Hãy sống sao cho khi bạn qua
đời , mọi người khóc , còn bạn , bạn cười”
Đề 18 :
Nêu suy nghĩ của anh (chị) về câu nói sau :


“Ở đâu không có trí tưởng tượng và ước mơ , ở đó con người sẽ lụi tàn và cuộc sống không trọn
vẹn”
Đề 19 :
Bình luận ý kiến của Đôxtôipxki: “Cái đẹp cứu rỗi thế giới”
Đề 20 :
Bình luận về vai trò của quê hương đối với cuộc sống tâm hồn mỗi người.
Đề 21 :
Từ mặt đất , nhân loại thấy mặt trăng lung linh ngời rạng . Đặt chân lên mặt trăng , người ta
nhận ra mặt trăng cũng gồ ghề lồi lõm như mặt đất . Bạn cảm nghĩ gì về chuyện trên ? (Đề Đông
Sơn – Trung Quốc)
Đề 22 :
Xã hội là một cuốn sách , con người là một cuốn sách , thiên nhiên là một cuốn sách, cha mẹ ,
bạn bè cũng là sách . “Đọc” là hiểu , là khám phá , là vượt qua ; đọc sách giúp ta suy nghĩ ,
thưởng thức .
Anh (chị) hãy viết một bài văn với đầu đề “Đọc” (Đề An Huy-TQ)
Đề 22 :
Có người nói trên đời này vốn không có đường , người đi lại nhiều thì thành đường ; lại có
người nói , đời này vốn có đường , vì người đi lại nhiều nên không còn đường ; có người nói…
Anh (chị) hãy viết một bài văn với đầu đề “Con người và đường đi” (Đề Giang Tô-TQ)
Đề 23 :
Trong bài Mẹ yêu con , sau khi nhắc tới bao việc mẹ từng làm vì con mà có thể chưa được con

hiểu đúng , người mẹ đã tâm sự :
“Nhưng trên tất cả , mẹ yêu con nên mẹ nói “không” trước những đòi hỏi vô lí của con khi mẹ
ghét con sẽ ghét mẹ về những điều này . Đây là cuộc đấu tranh khó khăn nhất trong cuộc đời
của mẹ . Nhưng mẹ vui vì mẹ đã chiến thắng và cuối cùng con đã thành đạt”
(Rút từ tập Trái tim người mẹ , NXB Trẻ, TP .HCM,2004)
Lời tâm sự ấy gợi cho anh / chị suy nghĩ gì về tình mẫu tử trong cuộc đời ?
(Thi HS giỏi quốc gia 2008)
Đề 24 :
Trong một buổi diễn thuyết vào đầu năm học , Bryan Dion – Tổng giám đốc Tập đoàn Coca
Cola , đã nói chuyện với sinh viên về mối tương quan giữa nghề nghiệp với những trách nhiệm
khác của con người :
“… Bạn chớ để cuộc sống trôi qua kẽ tay vì bạn cứ đắm mình trong quá khứ hoặc ảo tưởng về
tương lai . Chỉ bằng cách sống cuộc đời mình trong từng khoảnh khắc của nó, bạn sẽ sống trọn
vẹn từng ngày của đời mình…”
Anh/chị hãy trình bày quan điểm của mình về cuộc sống trước lời khuyên ấy .
Đề 25 :
Cảm nhận từ một chiếc lá rơi…
Đề 26 :
“Gốc của sự học là học làm người”
(Tagore)
II.ĐỀ NGHỊ LUẬN VĂN HỌC
Đề 1 :
Trình bày những suy nghĩ của anh (chị) về nhận định sau : “Ca dao là tấm gương của tâm hồn
dân tộc”
Đề 2 :


Tinh thần nhân văn qua các truyện cổ dân gian Việt Nam
Đề 3 :
Nhà văn Nguyễn Đình Thi nhận xét : “Cái tinh thần ca dao Việt Nam , trước hết là một tinh

thần ham sống , vui vẻ , ham tranh đấu , lạc quan tin tưởng ở giống nòi...”
(Sức sống của dân Việt Nam trong ca dao , cổ tích )
Anh (chị) hãy phân tích một số tác phẩm văn học dân gian để làm sáng tỏ ý kiến trên
Đề 4 :
Văn học dân gian với việc bồi đắp tâm hồn thế hệ trẻ .
Đề 5 :
“Truyền thuyết dân gian thường có một cái lõi là sự thật lịch sử mà nhân dân qua nhiều thế hệ
đã lí tưởng hoá , gửi gắm vào đó tâm tình tha thiết của mình cùng với thơ và mộng”
(Phạm Văn Đồng – Nhân ngày giỗ tổ Hùng Vương – Báo nhân dân 29-4 -1969)
Anh (chị hãy giải thích luận đề trên và chứng minh bằng các truyền thuyết thời kì Văn LangAu Lạc và thời kì chống Bắc thuộc
Đề 6 :
Thiên nhiên trong thơ Nôm Nguyễn Trãi .
Đề 7 :
Suy nghĩ của anh (chị) về ý kiến sau :
“Mảng thơ thiên nhiên trong thơ Nguyễn Trãi là ô cửa sổ mở cho thấy tâm hồn phong phú , tế
nhị của nghệ sĩ Ức Trai” ( Nguyễn Sĩ Cẩn)
Đề 8 :
Con người anh hùng vĩ đại và con người đời thường trần thế trong thơ Nguyễn Trãi
Đề 9 :
Nói về “Bình Ngô đại cáo” , Đại tướng Võ Nguyên Giáp trong diễn văn tại lễ kỉ niệm 600 năm
năm sinh của Nguyễn Trãi đã nhận định : “ Bình Ngô đại cáo có giá trị như một bản Tuyên ngôn
độc lập lần thứ hai của nước Đại Việt (…)” . “Bình Ngô đại cáo còn là bản Tuyên ngôn nhân
đạo và hoà bình của Nhà nước Đại Việt”
Hãy phân tích “Bình Ngô đại cáo” của Nguyễn Trãi để làm sáng tỏ nhận định trên.
Đề 10 :
Trong tác phẩm Chinh phụ ngâm (bản dịch của Đoàn Thị Điểm) có đoạn :
Ngoài đầu cầu nước trong như lọc,
Đường bên cầu cỏ mọc còn non.
Đưa chàng lòng dặc dặc buồn,
Bộ khôn bằng nhựa thuỷ khôn bằng thuyền .

Nước trong chảy lòng phiền chẳng rửa,
Cỏ xanh thơm dạ nhớ khó quên.
Nhủ rồi tay lại trao liền , bước đi một bước lại vin áo chàng …
Trong tác phẩm Truyện Kiều ( Nguyễn Du) cũng có đoạn :
Người lên ngựa, kẻ chia bào,
Rừng phong , thu đã nhuốm màu quan san.
Dặm hồng bụi chốn chinh an,
Trông người đã khuất mấy ngàn dâu xanh.
Người về chiếc bóng năm canh ,
Kẻ đi muôn dặm một mình xa xôi .
Vầng trăng ai sẻ làm đôi,


Nửa in gối chiếc, nửa soi dặm trường…
Cảm nhận của anh (chị) về nỗi niềm li biệt trong hai đoạn thơ trên .
Từ đó, anh (chị) nghĩ gì về thân phận của người phụ nữ trong xã hội ngày xưa
Đề 11 :
Khi bàn đến ngôn ngữ Truyện Kiều , trong bài Nguyễn Du , một nghệ sĩ lớn , Hoài Thanh có
viết :
“Người đọc xưa nay vẫn xem truyện Kiều như một hòn ngọc quí cơ hồ không thể thay đổi ,
thêm bớt một tí gì , như một tiếng đàn lạ gần như không một lần nào lỡ nhịp ngang cung” .
Anh/chị hiểu ý kiến trên như thế nào? Hãy cho thấy tài năng ngôn ngữ của Nguyễn Du qua
một số câu thơ trong Truyện Kiều .
Đề 12 :
Thiên nhiên trong nhiều bài thơ mới đẹp và gợi cảm . Anh (chị) hãy chứng minh điều đó qua
một số bài thơ mới.
Đề 13 :
Trước Cách mạng tháng Tám Xuân Diệu có bài thơ Đây mùa thu tới , sau Cách mạng ,
Nguyễn Đình Thi có bài thơ Đất nước cũng nói đến mùa thu .Anh (chị) hãy so sánh hai trạng
thái cảm xúc của thi nhân qua hai cảnh đó .

Đề 14 :
Phân tích bức tranh thu trong bài thơ Đất nước của Nguyễn Đình Thi .
Đề 15 :
Phân tích và so sánh những vẻ đẹp khác nhau của hai hình tượng người lính thời kì kháng
chiến chống Pháp trong bài thơ Tây Tiến của Quang Dũng và Đồng chí của Chính Hữu .
Đề 16 :
Chí Phèo , trên con đường trở về và người bạn của anh – Nam Cao
Đề 17 :
Nếu “thế giới bên kia” có thật thì chắc sẽ có tiệc rượu giữa Lão Hạc và Chí Phèo (một lực
điền dám đổi mạng sống để được lương thiện đến độc đáo ) . Họ nói gì với nhau về “ thế giới bên
này”?
Đề 18 :
Cảm nhận của anh / chị về hai đoạn thơ :
-“Quê hương tôi có con sông xanh biếc,
…………………………………………………………
Toả nắng xuống lòng sông lấp loáng”
(Tế Hanh – Nhớ con sông quê hương )
-“Anh đưa em về sông Đuống
………………………………………………………
Nằm nghiêng nghiêng trong kháng chiến trường kì”
(Hoàng Cầm – Bên kia sông Đuống)
( Thi HS giỏi quốc gia 2008 )
Đề 19 :
Cảm nhận của anh/chị về hai đoạn thơ sau của Nguyễn Khuyến :
-“Trời thu xanh ngắt mấy từng cao
……………………………………………………………..
Song thưa để mặc bóng trăng vào”
(Vịnh mùa thu)
-“Ao thu lạnh lẽo nước trong veo,

……………………………………………………………
Ngõ trúc quanh co khách vắng teo.”
(Câu cá mùa thu)
Đề 20 :
Phân tích và làm sáng tỏ những sắc thái riêng biệt trong cảm hứng về mùa thu của Nguyễn
Khuyến với Thu điếu và Xuân Diệu với Đây mùa thu tới .
Đề 21 :
Nhận xét về thơ Nguyễn Khuyến , có ý kiến cho rằng : “Cảnh thu được vẽ bằng nét bút của
một hoạ sĩ ẩn giấu trong một tâm hồn thi sĩ . Cho nên đọc thơ Nguyễn Khuyến, người ta có cảm
tưởng như vừa được xem tranh thuỷ mặc, vừa được thưởng thức nghệ thuật thơ Đường.”
Anh / chị hiểu ý kiến trên như thế nào ? Hãy phân tích chùm thơ thu của Nguyễn Khuyến để
làm sáng tỏ .
Đề 22 :
Nhận xét về văn phong Thạch Lam , nhà văn Nguyễn Tuân viết : “ Xúc cảm của nhà văn
Thạch Lam thường bắt nguồn và nẩy nở lên từ những chân cảm đối với những con người ở tầng
lớp dân nghèo thành thị và thôn quê . Thạch Lam là một nhà văn quí mến cuộc sống , trang
trọng trước sự sống của mọi người chung quanh . Ngày nay đọc lại Thạch Lam vẫn thấy đầy đủ
cái dư vị và cái nhã thú của những tác phẩm có cốt cách và phẩm chất văn học .” (Thạch LamTuyển tập Nguyễn Tuân – Tập 3- VH, 1996)
Đề 23 :
Trong bài “Tựa” viết cho tập Thơ Thơ của Xuân Diệu , Thế Lữ có nêu nhận xét :
“Xuân Diệu là một người của đời, một người ở giữa loài người . Lầu thơ của ông xây dựng
trên đất của một tấm lòng trần gian…”
Hãy bình luận ý kiến trên . Chọn và phân tích một vài đoạn thơ của Xuân Diệu trước Cách
mạng tháng Tám để làm rõ vấn đề .
Đề 24 :
Anh /chị thử bàn về hình tượng “nước mắt” trong các sáng tác của Nam Cao trước Cách
mạng tháng Tám.
Đề 25 :
Cảm hứng nhân đạo của Nam Cao và Thạch Lam qua hai tác phẩm Chí Phèo và Hai đứa

trẻ .
Đề 26 :
Về một tác phẩm văn học trong chương trình Ngữ văn 12 đã giúp anh (chị) tin tưởng sâu sắc
một điều : Con người có những lúc cô độc ghê gớm nhưng sự cô đơn không thể giết chết nổi một
con người .(có thể chọn Vợ chồng A Phủ )
Đề 27 :
Do nhìn nhân vật từ những góc độ khác nhau , người đọc đã có những cách gọi (cũng chính là
những nhận xét ) khác nhau về nhân vật người vợ nhặt trong truyện ngắn “Vợ nhặt” của Kim Lân
như : người đàn bà vô sỉ , người đàn bà tự trọng , người đàn bà liều lĩnh , người đàn bà mực
thước.
Theo anh (chị) , nhân vật người vợ nhặt trong truyện ngắn “ Vợ nhặt” của Kim Lân là ai trong
số những người đàn bà nêu trên ? Hãy viết về điều đó .
III.LÝ LUẬN VĂN HỌC
Đề 1 :


Bác Hồ nói : “Xã hội nào văn nghệ nấy” . Anh (chị) hiểu câu nói trên như thế nào ? Hãy dựa
vào tình hình phát triển của văn học viết trong các giai đoạn thời trung đại thế kỉ X-XIX để làm
sáng tỏ
Đề 2 :
“Thơ là thơ, đồng thời là hoạ , là nhạc , là chạm khắc theo một cách riêng”
(Sóng Hồng-Thơ-NXB Văn học 1966)
Em hiểu ý kiến trên như thế nào ? Hãy phân tích hình ảnh thơ trong một số bài thơ để làm rõ .
(Đề thi HS giỏi tỉnh -2008-2009)
Đề 3 :
Hãy bình luận ý kiến sau đây của nhà nghiên cứu văn học Đặng Thai Mai :
“Điều quan trọng hơn hết trong sự nghiệp của những nhà văn vĩ đại ấy lại là cuộc sống .Họ
đã biết đời sống xã hội của thời đại , đã sâu sắc cảm thấy nỗi đau đớn của con người trong thời
đại , đã xúc động tận đáy tâm hồn với những nỗi lo âu , bực bội, tủi hổ và những ước mong tha
thiết nhất của loài người. Đó chính là hơi thở , cái sức sống của những tác phẩm vĩ đại” (Đề thi

HS giỏi tỉnh -2008-2009)
Đề 4 :
Bàn về truyện ngắn , có ý kiến cho rằng : Qua một nỗi lòng , một cảnh ngộ , một sự việc của
nhân vật , nhà văn muốn đối thoại với bạn đọc một vấn đề nhân sinh
Từ một số truyện ngắn tiêu biểu , em hãy bày tỏ quan niệm của mình về ý kiến trên . (Đề thi
HS giỏi tỉnh -2007-2008) (phân tích Đôi mắt, Mùa lạc , Những đứa con trong gia đình)
Đề 5 :
Nói về qui luật sáng tạo nghệ thuật , nhà thơ Ra-bin-đra-nát Ta go có câu :
“Khi tình cảm tự tìm cho nó một hình thức để bộc lộ ra ngoài , chúng ta có thơ”
(Rút từ tập Mười nhà thơ lớn của thế kỉ , NXB Tác phẩm mới , Hà Nội, 1986) (Thi HS giỏi
quốc gia năm 2008)
Đề 6 :
“Nói tới nghệ thuật là nói đến sự cao cả của tâm hồn . Đẹp tức là một cái gì cao cả. Đã nói
đẹp là nói cao cả . Có khi nhà văn tả một cái xấu, một tội ác , một tên giết người , nhưng cách
nhìn , cách miêu tả phải cao cả.”
(Nguyễn Đình Thi, Câu chuyện xung quanh công việc sáng tác nghệ thuật)
Anh (chị) hãy bình luận ý kiến trên.
Đề 7 :
“Văn chương có quyền nhưng không chỉ miêu tả cái xấu xa , cái ghê tởm , cái hèn nhát .
Thanh nam châm thu hút mọi thế hệ vẫn là cái cao thượng , cái tốt đẹp, cái thuỷ chung ”
( Nguyễn Khải )
Bình luận và bằng thực tế cảm nhận văn học của mình , hãy làm sáng tỏ quan niệm văn
chương của Nguyễn Khải .
Đề 8 :
Bàn về thơ , nhà phê bình văn học Nga V. Bi-ê-lin –xki (1811-1848) đã viết : “Thơ trước hết
là cuộc đời , sau đó mới là nghệ thuật”
Anh (chị) hãy bình luận ý kiến trên .
Đề 9 :
“Thuộc thêm được một bài thơ hay là đính thêm được một hạt ngọc kim cương vào chuỗi hạt
kim cương của trí tuệ , tâm hồn mình . Cuộc sống như mặt trời sẽ rọi ánh sáng vào những viên

kim cương đó mỗi lần lại lấp lánh thêm những màu sắc mới”
(GS Trần Thanh Đạm –PPGDVH theo loại thể)


Em hiểu ý kiến trên như thế nào ? Hãy làm sáng tỏ ý kiến đó bằng việc phân tích một bài thơ
mà em yêu thích nhất .
Đề 10 :
Trong bài Cảm xúc , nhà thơ Xuân Diệu viết :
“Là thi sĩ nghĩa là ru với gió
Mơ theo trăng và vơ vẩn cùng mây”
Trong truyện ngắn Giăng sáng , nhà văn Nam Cao lại viết :
“Nghệ thuật không cần phải là ánh trăng lừa dối , không nên là ánh trăng lừa dối; nghệ thuật
có thể là tiếng đau khổ kia , thoát ra từ những kiếp lầm than” .
Anh / chị hãy làm sáng tỏ quan niệm nghệ thuật trong những lời thơ, lời văn trên .
Đề 11 :
“Thơ là ngọn lửa nhen lên trong lòng người . Một ngọn lửa đốt cháy , sưởi ấm và soi sáng .
Nhà thơ chân chính là người dù không muốn và phải chịu đau đớn vẫn đốt cháy mình lên và đốt
cháy những người khác”
(Lep Tôn-xtôi)
Anh /chị hiểu ý kiến trên như thế nào hãy bình luận và làm sáng tỏ
(Đề khẳng định đặc trưng của thơ và tác dụng to lớn, kì diệu của thơ ca )
Đề 12 :
Bàn về thơ , Xuân Diệu có ý kiến : “Thơ hay, lời thơ chín đỏ trong cảm xúc”
Anh chị hãy giải thích ý kiến trên . Phân tích một vài bài thơ để làm sáng tỏ ý kiến trên . (Vội
vàng –XD , Sóng – XQ)
Đề 13 :
Bàn về văn học, Pautôpxki cho rằng :“Văn chương ra đời để khám phá những bí ẩn tâm hồn”
Anh/chị hiểu ý kiến trên như thế nào ? Hãy bình luận và làm sáng tỏ bằng những hiểu biết về
văn học .
Đề 14 :

Anh / chị có suy nghĩ như thế nào khi có ý kiến cho rằng : Điều còn lại của mỗi nhà văn chính
là cái giọng nói của riêng mình .
Hãy phân tích một số tác phẩm văn học để chứng minh .
Đề 15 :
Nhà văn Nguyễn Đình Thi viết : “Tác phẩm văn học lớn , hấp dẫn người ta bởi cách nhìn
mới , tình cảm mới , về những việc, những điều mà ai cũng biết cả rồi”
Anh /chị hãy bình luận câu nói trên và phân tích sức hấp dẫn của một tác phẩm văn học mà
anh /chị cho là lớn .
Đề 16 :
Trong tác phẩm “Tôi đã học tập như thế nào?” , nhà văn M.Gorki đã viết :
“Mỗi cuốn sách là một bậc thang nhỏ mà khi bước lên tôi tách khỏi con thú để lên gần tới
con người”
Anh (chị) hiểu ý kiến trên như thế nào ? Bằng kinh nghiệm của bản thân mình , hãy phân tích
một số tác phẩm văn học đã học hoặc đã đọc để làm sáng tỏ ý kiến trên .
Đề 17 :
Bình luận ý kiến sau đây của Nguyễn Tuân : Ở đâu có lao động thì ở đó có sáng tạo ra ngôn
ngữ . Nhà văn không chỉ học tập ngôn ngữ của nhân dân mà còn là người phát triển ra ngôn
ngữ sáng tạo . Không nên ăn bám vào ngôn ngữ của người khác .Giàu ngôn ngữ thì văn sẽ hay
(…) . Cũng cùng một vốn ngôn ngữ ấy , nhưng sử dụng nó sáng tạo thì văn sẽ có bề thế và kích


thước . Dùng chữ như đánh cờ tướng , chữ nào để chỗ nào phải đúng vị trí của nó . Văn phải
linh hoạt . Văn không linh hoạt là văn cứng đơ, thấp khớp .
Đề 18 :
“Giá trị của tác phẩm nghệ thuật trước hết là giá trị tư tưởng của nó . Nhưng là tư tưởng đã
được rung lên ở các cung bậc của tình cảm , chứ không phải ở tư tưởng thẳng đơ trên trang giấy
. Có thể nói , tình cảm của người viết là khâu đầu tiên và là khâu sau cùng trong quá trình xây
dựng một tác phẩm nghệ thuật .”
(Nguyễn Khải , Các nhà văn nói về văn, NXB Tác phẩm mới , Hà Nội, 1985)
Anh/chị hiểu như thế nào về ý kiến trên ? Hãy liên hệ với sáng tác của Xuân Diệu hoặc Tố

Hữu để làm sáng tỏ ý kiến trên .
Đề 20 :
Nhà thơ Raxun Gamzatôp nói : “ Thơ ca nếu không có người tôi sẽ mồ côi”
Em hiểu và suy nghĩ như thế nào về câu nói trên. Từ kinh nghiệm học và đọc thơ của bản thân
hãy làm rõ nhận xét ấy .
Đề 21 :
Nhà phê bình văn học Trung Quốc Viên Mai đã viết : “ Làm người thì không nên có cái tôi .
Nhưng làm thơ thì không thể không có cái tôi”
Anh/chị hiểu ý kiến trên như thế nào ? Hãy làm sáng tỏ cái tôi của một số tác giả trong phong
trào thơ mới
Đề 22 :
“…Đến như văn thơ , thì sắc đẹp ngoài cả sắc đẹp , vị ngon ngoài cả vị ngon , không thể đem
mắt tầm thường mà xem , miệng tầm thường mà nếm được . Chỉ thi nhân là có thể xem mà biết
được vị ngon ấy thôi…”
(Tựa trích diễm thi tập – Hoàng Đức Lương)
Y kiến của anh / chị về vấn đề này .
Đề 23 :
“Thơ phải được ý ở ngoài lời . Trong thơ hàm súc vô cùng thì mới là tôn chỉ của người làm thơ
. Cho nên ý thùa hơn lời thì tuy cạn mà vẫn sâ . Lời thừa hơn ý thì tuy công phu mà vẫn vụng ,
còn như ý hết mà lời cũng hết thì kgho6ng đáng là người làm thơ vậy” (Ngô Lôi Pháp)
Anh/ chị hãy giải thích và bình luận ý kiến trên .

Tiết : 3 10

NGHỊ LUẬN XÃ HỘI
PHẦN I :NHŨNG HIỂU BIẾT CẦN THIẾT ĐỂ LÀM VĂN NLXH
1.Khái niệm : NV 12
2.Phạm vi tìm hiểu :

a) Các vấn đề xã hội: ô nhiễm môi trường, tệ nạn xã hội, dân số , nước sạch , khí hậu nóng lên ,
đô thị hoá, lãng phí, tham nhũng , gian lận ,an toàn giao thông v.v
b) Các vấn đề đạo đức, lối sống : giản dị, khiêm tốn, lí tưởng, khát vọng, ước mơ , nghị lực, ý
chí, truyền thống , đạo lí v.v
c) Các vấn đề chính trị : khủng bố, bạo động, chủ trương , đường lối , chính sách v.v
3.Mục đích :
Nhằm làm sáng rõ cái đúng sai, tốt xấu, lợi hại, được mất,… của các vấn đề nêu ra.
4.Hình thức của đề bài :
Nội dung nghị luận thường cô đúc trong các câu tục ngữ, lời phê phán, ý kiến nhận xét biểu
hiện quan niệm riêng, đánh giá các vấn đề xã hội, chính trị, đạo đức, lối sống …
5.Cách thức làm bài:
a) Nghị luận về một vấn đề thuộc lĩnh vực xã hội :
a.1 Yêu cầu :
-Người viết thể hiện được những hiểu biết về vấn đề, mối liên hệ của vấn đề đối với đời sống,
tính cấp thiết và việc giải quyết vấn đề.
-Người viết phải đề xuất được phương hướng giải quyết ( VD : Dân chủ phải đi đôi với kỷ
luật)
a.2 Cách làm bài :
-Nêu thực trạng của vấn đề xã hội đó : diễn ra như thế nào? Có ảnh hưởng gì đến đời sống?
Thái độ của xã hội đối với vấn đề đó ra sao ?VD : ô nhiễm môi trường : người dân, báo chí đã có
thái độ như thế nào?  để làm nổi bật tính cấp thiết
-Thực trạng bắt đầu từ những nguyên nhân nào ? (khách quan- chủ quan / con người- tự nhiên)
 cái nào là chủ yếu, thứ yếu, trước mắt hay lâu dài, trực tiếp hay gián tiếp.
-Hậu quả : ảnh hưởng đến cuộc sống, con người, nhân cách con người, hậu quả trước mắt hay
lâu dài, hôm nay hay mai sau, trực tiếp hay gián tiếp
-Đề xuất phương hướng giải quyết : trước mắt, lâu dài, chú ý chỉ ra những việc cần làm, sự hợp
tác của các tổ chức trong xã hội.
-Bày tỏ thái độ , suy nghĩ của người viết .
b) Nghị luận một vấn đề xã hội qua một câu danh ngôn, tục ngữ : chủ yếu là lối sống, phẩm
chất con người.

b.1 Yêu cầu :
-Phải phân tích, lý giải, trình bày những suy nghĩ, quan điểm của cá nhân, đưa ra những tình
cảm, thái độ cần có đối với vấn đề.
-Nắm rõ các chuẩn mực đạo đức xã hội qua các thời kì :
+Thời PK : tam cương ngũ thường , tam tòng tứ đức, công dung ngôn hạnh ; xã hội phân chia
vua-tôi, cha-con .(ảnh hưởng của Nho giáo)
• Tam cương : ba riềng mối kết hợp các cá nhân để tạo nên xã hội có trật tự (quân-thần
cương : vua phải xứng đáng làm riềng mối để người dân dựa vào ; phụ-tử cương : cha
phải xứng đáng … con cái phải hiếu thảo; phu-thê cương : đạo vợ chồng  người chồng
, người vợ phải chung thuỷ)
• Ngũ thường : năm phẩm chất , đức tính thiết yếu hàng ngày mà mỗi cá nhân đều phải
trau dồi để thực hiện tốt trong cuộc sống ( Nhân : yếu tố cơ bản của tình cảm , không chỉ
là thương mình , thương người mà còn là đạo làm người.Nghĩa :cư xử cho đúng phép với
mọi người. Lễ : sự cúng tế và tôn kính trời phật, nghi thức phải áp dụng khi giao tế với
người khác . Trí : dùng sự hiểu biết và kinh nghiệm để xét người, vật trước khi hành
động .Tín : thành thật với mình , với người để xây lòng tin với kẻ khác )


•
•

Tam tòng , tứ đức :tại gia tòng phụ , xuất giá tòng phu , phu tử tòng tử .
Công dung ngôn hạnh : 4 đức tính cần có , cần thuần thục khi còn ở nhà để chuẩn bị đi
lấy chồng ( công : khéo léo trong công việc nội trợ ; dung : vẻ mặt hiền hậu, dịu dàng ;
ngôn : nói năng nhỏ nhẹ, nghiêm trang ; hạnh : tính tình thuần hậu , kín đáo )
+XHCN : tốt đẹp, trọng nhân cách, yêu thương con người, đấu tranh cho quyền sống của con
người .
+Đầu TK XX : có hiểu biết về các luồng tư tưởng : con người VN chịu ảnh hưởng của nhiều
tư tưởng : Phật giáo (từ bi bác ái, tu tâm tích đức), Đạo giáo (sống hoà thuận, hoà với tự nhiên),
Nho giáo ( đề cao nhân nghĩa), Thiên Chúa giáo (duy tâm), tư tưởng HCM, quan điểm MácLênin (duy vật hiện chứng)

-Có lập trường tư tưởngvững chắc (quan điểm nhân dân) để nhận xét đánh giá vấn đề.
-Tỉnh táo trong việc bác bỏ những quan điểm sai trái , đề xuất những quan điểm đúng .
b.2 Cách làm bài :
-Giải thích những vấn đề được đề cập : nghĩa đen, nghĩa bóng; giải thích các từ ngữ quan
trọng;giải thích trong nhiều tương quan, quan hệ, nhiều góc độ.
-Từ đó xác định cốt lõi của vấn đề cần nghị luận là gì? Quan điểm của chủ thể phát ngôn là gì ?
-Phân tích các mặt đúng - sai, tốt - xấu, lợi - hại, tìm những biểu hiện của nó trong đời sống .
-Nêu tầm quan trọng của vấn đề trong đời sống xã hội? Tại sao lại quan trọng? Các tư tưởng,
quan điểm khác nhau đối với vấn đề.
-Phân tích những dự báo hậu quả, nguyên nhân .
-Khẳng định hoặc bác bỏ, hoặc đề xuất những tư tường, quan điểm mới, hoặc rút ra những bài
học kinh nghiệm
c) Nghị luận về một vấn đề xã hội qua một câu thơ , đoạn thơ, một câu chuyện :
-Giải thích hay tóm tắt nội dung , nêu ý nghĩa của câu thơ, đoạn thơ , câu chuyện
-Giải quyết vấn đề theo yêu cầu đề bài
-Phát biểu suy nghĩ của bản thân
PHẦN II :
LUYỆN TẬP PHÂN TÍCH ĐỀ
P.Ang ghen có nhận định : “Thà tìm hiểu sự thật suốt đêm còn hơn nghi
ngờ nó suốt đời”
Hãy giải thích nhận định trên .
1.Giải thích ý nghĩa câu nói của P. Ang ghen
-“Sự thật” : là những chân lý, điều đúng đắn , hợp tình , hợp lý … được nhiều người công nhận
hoặc những sự việc đã có , đã xảy ra được mọi người chứng kiến .
-“Tìm hiểu sự thật suốt đêm” là khó khăn , thử thách mà con người phải trải qua để đến với sự
thật, đến với chân lý
-“nghi ngờ” : sự dao động trong trạng thái tâm lý .
 Câu nói của Ang ghen khẳng định : con người cần có thái độ dứt khoát , không lần nữa khi
tìm hiểu sự thật.
2.Tại sao phải tìm hiểu sự thật …?

-Khát khao tìm hiểu chân lý của con người .
-Nếu không biết rõ con người ta sẽ hành động sai lầm và phải ân hận suốt đời (dẫn chứng)
-Những người có thái độ lấp lửng trong đời sống và không tìm hiểu chín chắn sự việc xảy ra
nên hành động không dứt khoát, không giải quyết được sự việc .(dẫn chứng)


3.Liên hệ bản thân : thái độ chần chừ , lưỡng lự không dứt khoát trong công việc , học tập 
hướng giải quyết .
Tục ngữ U-Crai-na có câu : “Con người có ba điều bất hạnh: cái chết
, tuổi già và những đứa con hư”
Bình luận ý kiến trên .
II. Thân bài
1.Giải thích câu nói trên
-Đây là câu ngạn ngữ có cách diễn đạt ngắn gọn , được đúc kết từ những trải nghiệm, chiêm
nghiệm của người dân U-Crai-na về những điều bất hạnh trong đời sống của con người .
-Câu ngạn ngữ đúng với tất cả mọi người trên thế giới không phân biệt về màu da , dân tộc,
ngôn ngữ .
2.Bình luận
a) Tuổi già
-Người ta thường ví tuổi trẻ là mùa xuân của đời người, nơi khởi đầu những dự định , hoài bão,
lý tưởng và còn tiếp cho người ta những sức mạnh , nghị lực…
-Tuổi già là mùa thu : gợi sự khô héo tàn tạ
-Tuổi trẻ là bình minh của đời người thì tuổi già là hoàng hôn của đời người; tuổi già là con
người đã ở cái dốc bên kia của cuộc đời .
-Tuổi già là đối mặt với cô đơn, bệnh tật , đau yếu , suy giảm về sức khoẻ và trí tuệ , bị phụ
thuộc vào con cái.Đây là thời kì rảnh rỗi , có nhiều thời gian để suy ngẫm trọn vẹn về một cuộc
đời , một lẽ sống , về những bất hạnh mà tuổi già phải chịu đựng
b) Cái chết
-Sự sống là cái quí nhất của con người vì đời người chỉ sống có một lần . Đối lập với sự sống là
cái chết , đó là bất hạnh thứ hai của con người , vì :

+ Khép lại tất cả sự vận động của con người, bước vào một thế giới bí mật hư vô không ai biết
trước nó như thế nào . Đó là điều người ta sợ hãi .
+Không còn được tiếp tục hưởng thụ thành quả của con người
+Khi chết rồi sẽ cắt đứt sợi dây liên lạc với người thân
+Người còn sống , người thân ở lại đối mặt với nỗi buồn
+Chấm dứt mọi ước mơ .
 Đây là bàn về cái chết thông thường của một con người chứ không đề cập đến những cái chết
cao quí vì nghĩa lớn , vì nhân dân đất nước .
c) Những đứa con hư
-Nói đến sau cùng nhưng nó lại là nỗi bất hạnh lớn nhất của con người .Nó không do chính
mình gây ra mà do những đứa con . Bởi vì con cái là niềm hi vọng , tự hào, nguồn an ủi , là động
lực của cha mẹ , là của để dành của cha mẹ khi về già , là người kế tục dòng họ , hướng dòng họ
về tương lai .
-Hậu quả :
+Con hư còn đáng sợ hơn tuổi già và cái chết .
+Con hư không chỉ bào mòn về thể xác mà còn bào mòn về tinh thần của cha mẹ: làm cho cha
mẹ buồn lòng , đau khổ , thậm chí không thiết sống . Đó là điều đáng sợ nhất
+Tuổi già , cái chết có thể khép lại nỗi đau nhưng những đứa con hư cha mẹ sẽ phải gánh
chịutrong suốt thời gian dài .
3.Mở rộng vấn đề


-Trong 3 nỗi bất hạnh đó thì tuổi già và cái chết không thể tránh khỏi nhưng những đứa con hư
có thể khắc phục được bằng cách :
+Giữa cha mẹ và con cái phải có sợi dây liên kết tình cảm chặt chẽ , cả hai đều phải cố gắng :
• Cha mẹ : phải yêu thương , tin tưởng , giáo dục con cái , kết hợp giữa nhà trường và gia
đình
• Con cái : ý thức được trách nhiệm làm con , chăm lo học tập , rèn luyện, tu dưỡng
+Duy trì một cuộc sống vui tươi , đầm ấm , hạnh phúc trong gia đình .
III.Kết luận

-Tuổi già không thể đảo ngược, cái chết không ai có thể tránh được nhưng người ta có thể tránh
được việc con cái hư hỏng như tránh lửa . Điều đó không chỉ phụ thuộc vào cha mẹ của các em
mà còn tuỳ thuộc vào những đứa con .
-Hãy trở thành những đứa con ngoan để bớt đi cho ông bà , cha mẹ của mình một điều bất hạnh
.Đó là lòng mong muốn thiết tha của mỗi người con .
Khi đề cập đến sự ngu dốt , nhà tư tưởng La Rochefoucaule có nói:
“Có ba thứ ngu dốt : Không biết điều phải biết , biết bậy điều đang biết
và biết điều không nên biết”
Anh (chị) hiểu và suy nghĩ như thế nào về câu nói trên ?
1.Giải thích
-Ngu dốt là sự khờ khạo , ngờ ngệch , thiếu những kiến thức thông thường , thiếu khả năng
hoàn thành công việc cũng như học tập …
-Điều cần biết : là những kiến thức thông thường của cuộc sống , sinh hoạt , công việc …Nếu
không biết là ngu dốt .
-Biết bậy : là biết một cách sai lệch hoặc biết những điều làm cho mình hư hỏng , hạ thấp giá trị
con người và có thể làm tiêu tan sự nghiệp , nguy hại đến chính bản thân mình .
-Tai sao “Không biết điều phải biết” là ngu dốt ? Không biết điều cần phải biết là không biết
những kiến thức thông thường trong cuộc sống để có thể thu xếp cuộc sống cho chính bản thân
mình , giúp con người trong giao tiếp, ứng xử …Thiếu những kĩ năng sống cơ bản , con người
trở nên lúng túng , vụng về , thiếu tự tin …(dẫn chứng)
-Tại sao “biết bậy những điều đang biết” là ngu dốt ? Những kiến thức “biết bậy” là những kiến
thức sai lầm, lệch lạc …khiến con người ta đi chệch hướng trong cuộc sống, trong công việc ,
học tập dẫn đến những thất bại nặng nề .Thậm chí có thể gây nguy hại đến tài sản , tính mạng
của con người xung quanh , làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến cộng đồng xã hội . Nếu những
điều “biết bậy” là những tệ nạn có thể làm tiêu tan cuộc đời , sự nghiệp (dẫn chứng)
-Tại sao “Biết điều không nên biết” là ngu dốt? Những điều không nên biết là những điều không
phù hợp với lứa tuổi , với công việc , với cuộc sống của mình , sẽ chỉ làm mất thì giờ , làm xói
mòn những kiến thức đang có và có thể làm xáo trộn cuộc sống , chi phối tiêu cực đến đạo đức ,
lối sống của bản thân và cũng có thể ảnh hưởng đến các tổ chức chính trị xã hội và cả an ninh
quốc gia …(dẫn chứng)

• Lưu ý : Cần lấy những dẫn chứng trong cuộc sống hàng ngày, trong học tập , công việc ,
các lĩnh vực kinh tế , xã hội … một cách cụ thể , gần gũi, phù hợp để tăng tính thuyết
phục
2.Bình luận
-Khẳng định ý kiến trên là đúng đắn . Vì :
+Con người muốn thoát khỏi sự ngu dốt đương nhiên phải không ngừng học tập để nâng cao
trình độ nhận thức , tích luỹ kiến thức về mọi mặt , mọi lĩnh vực của đời sống . Những người am


hiểu sâu sắc kiến thức khoa học , đời sống đều là những người thành đạt . Họ làm chủ cuộc sống
của chính mình và đóng góp tích cực cho cộng đồng xã hội .
+Tuy nhiên , kiến thức là vô cùng vô tận , là muôn màu muôn vẻ mà điều kiện của mỗi người
lại có hạn nên không phải ai cũng có thể trở thành nhà thông thái .Quan niệm trên chính là nhấn
mạnh vào những điều tối thiểu mà con người cần có để tránh sự ngu dốt . Cụ thể là mỗi người
phải có kiến thức thông thường nhất liên quan đến cuộc sống
+ “Học, học nữa , học mãi” cần trở thành châm ngôn của mọi người . Nhất là trong giai đoạn
nước ta đang hội nhập quốc tế , học vấn càng được coi trọng , là yêu cầu tối thiểu của con người
hiện đại .
Macxim Gorki cho rằng : “Lao động là đôi cánh của ước mơ, là cội
nguồn của những niềm vui và sáng tạo”
Hãy bình luận câu nói trên .
1.Giải thích
-Lao động : hoạt động khó nhọc một cách có ý thức của con người , nhằm tạo ra những sản
phẩm phục vụ nhu cầu của con người .
-Ước mơ : điều tốt đẹp mà con người mong mỏi .
-Ý nghĩa câu nói của Gorki : ca ngợi , khẳng định lao động : chỉ có lao động mới giúp con
người thực hiện ước mơ , đem lại niềm vui , thúc đẩy sự sáng tạo . Câu nói tên còn động viên
con người phấn đấu lao động để có được cuộc sống tốt đẹp, vui tươi, hạnh phúc .
2.Bình luận
-Khẳng định câu nói của Gorki hoàn toàn đúng .

+Chỉ có lao động mới biến ước mơ của con người thành hiện thực :
• Trong cuộc sống , những điều tốt đẹp không thể tự dưng mà có.
• Lao động là cơ sở đầu tiên để loài người tồn tại , phát triển , tiến bộ
• Lao động làm nên những giá trị vật chất và tinh thần , là cơ sở đầu tiên , là điều kiện
quyết định để thực hiện được ước mơ của con người .
+Lao động mang lại mọi niềm vui , khơi dậy những sáng tạo , thúc đẩy cuộc sống xã hội phát
triển .
• Bằng lao động , con người mới có thể làm chủ bản thân , thực hiện trách nhiệm , bổn
phận với gia đình , người thân , xã hội
• Lao động là mội trường để con người rèn luyện nhân cách , phẩm chất tốt đẹp
• Lao động là thước đo của trí tuệ, tình cảm, lòng yêu nước, yêu con người …
• Lao động đem lại niềm vui lành mạnh : niềm vui tạo ra được những giá trị vật chất, tinh
thần quí giá để phục vụ con người, thúc đẩy xã hội không ngừng tiến bộ .
-Vì vậy , cần xác định : lao động là nghĩa vụ thiêng liêng , là nguồn sống , nguồn hạnh phúc của
con người ; chống lại thói lười biếng lao động , ỉ lại, không sáng tạo…

Thử bàn về hạnh phúc
1.Giải thich : Thế nào là hạnh phúc ?
-Là sự thoả mãn những khát khao trong đời sống từ vật chất đến tinh thần .
-Biểu hiện cao nhất của hạnh phúc chính là trạng thái sung sướng vì cảm thấy mãn nguyện
trong tâm hồn , cảm thấy tự bằng lòng về mình , cảm thấy mình sống đúng với ý nghĩa của sự
sống .
2.Bình luận (HS có thể có nhiều ý kiến bàn luận khác nhau , miễn là hợp lí )


-Hạnh phúc là được yêu thương . Đó là tình yêu thương của người thân , của bạn bè và mọi
người xung quanh …
+Quan tâm dìu dắt , chỉ ra con đường đi đúng hướng trong cuộc đời giúp bản thân không bị sa
ngã , lầm lạc .
+Động viên , chia sẻ trong cuộc sống .

+Mỗi khi khổ đau , tuyệt vọng thì tình thương của người thân sẽ là đôi cánh nâng đỡ mình
vươn lên .
-Hạnh phúc là được đem đến hạnh phúc cho nhiều người nhất .
+Làm được việc to lớn , có ích cho xã hội , thoả mãn được niềm mong mỏi của nhiều người (cả
dân tộc hay nhân loại) thì đó là điều vô cùng hạnh phúc (chẳng hạn như :hết lòng giúp đỡ người
xung quanh ; đồng cảm , chia sẻ làm giảm bớt phiền muộn , khổ đau cho người khác; phát minh
ra một thành tựu có ích phục vụ cuộc sống con người , đấu tranh giải phóng dân tộc…)
+Bởi vì lẽ sống đúng đắn , tốt đẹp nhất là hạnh phúc của mỗi người phải gắn liền với hạnh phúc
của người khác, phải bắt đầu từ hạnh phúc của người khác , vì hạnh phúc của người khác .
+Đây cũng là lối sống , đạo lí của dân tộc từ xưa đến nay là phải “ Thương người như thể
thương thân”.
-Phê phán lối sống ích kỉ , cá nhân của một số người chỉ biết hạnh phúc riêng của mình : không
có tình yêu thương , chỉ nghĩ đến quyền lợi cá nhân , không quan tâm , chia sẻ với người khác…
3.Nêu hướng phấn đấu của bản thân
-Sống yêu thương , chan hoà , gần gũi với người thân và mọi người xung quanh .
-Bản thân sẽ làm gì để có thể đem đến hạnh phúc nhiều nhất cho mọi người .
-Luôn giữ gìn hạnh phúc vì đó là thứ không thể mua bán mà có được .
Bình luận ý kiến của Đôxtôipxki : “Cái đẹp cứu rỗi thế giới”
1.Giải thích
a) Quan niệm về cái đẹp
-Cái đẹp là một phạm trù của mĩ học , quan niệm về cái đẹp rất phong phú
+Arixtôt : “Cái đẹp nằm trong kích thước của trật tự” như vậy thì những cái gì quá lớn hoặc
quá nhỏ đều không thể coi là cái đẹp .
+Hécđơ : “Cốt lõi của cái đẹp là ở chân lí . Bất cứ cái đẹp nào cũng dẫn đến chân lí và điều
thiện”
+Xtăngđan : “Cái đẹp là sự mời gọi của hạnh phúc “
+Triết học phương Đông : Cái đẹp là sự hài hoà, cân đối.
 Theo quan điểm thẩm mĩ thì cái đẹp là sự tổng hoà theo một tiêu chí thẩm mĩ nào đó , sẽ
luôn song hành cùng cái chân và thiện .
-Cái đẹp có thể tìm thấy trong tự nhiên , trong đời sống xã hội , trong chính trị , tôn giáo , đặc

biệt là ở con người . Con người là cái đẹp toàn mĩ nhất , là thước đo mọi giá trị của vũ trụ
-Cái đẹp có nhiều nhất trong văn học , nó biểu hiện tập trung hơn và lí tưởng hơn
-Cái đẹp trong cuộc sống đi vào nghệ thuật , văn học sẽ được thăng hoa.
b) “Cái đẹp cứu rỗi thế giới”
-Đây là thuật ngữ của tôn giáo , nhằm nhấn mạnh tác dụng lớn lao của cái đẹp :
+Duy trì sự tồn tại và phát triển của thế giới
+Nếu con người không say mê cái đẹp , cuộc sống không tuân theo qui luật của cái đẹp thì sẽ
tận thế .
+Thanh lọc tâm hồn con người, loại bỏ cái xấu , cái ác .


+Thoát khỏi dục vọng tầm thường , những tội lỗi .
+Hướng con người tới một thế giới lí tưởng
+Giúp con người có một niềm tin ở tương lai , cuộc sống , duy trì, hồi phục , nuôi dưỡng
niềm tin .
+Đánh thức khát khao của con người, hướng tới thế giới chân, thiện , mĩ
(dẫn chứng : cái đẹp của sự tài hoa, khí phách –Huấn Cao ; cái đẹp của tài hoa, nghệ sĩ – Ông lái
đò ; cái đẹp của tư tưởng, phẩm chất trong con người HCM-Nhật kí trong tù)
-Ý kiến của bản thân về cái đẹp .
2.Bình luận
-Hành trình cuộc sống của con người luôn đi tìm cái đẹp
-Quan niệm về cái đẹp không phải là bất biến , nó có thể thay đổi theo những tiêu chí khác nhau
của lịch sử , dân tộc, sở thích cá nhân…
-Con người biết yêu cái đẹp sẽ sống trong sạch , xa lánh , chống lại cái xấu , biết bảo vệ cái
đẹp .
-Con người muốn thoả mãn nhu cầu thưởng thức cái đẹp thì hãy tìm đến văn học , vì trong văn
học cái đẹp được nhân đôi .
Bình luận câu nói của Lỗ Tấn : “Trên mặt đất vốn làm gì có
đường . Người ta đi mãi thì thành đường thôi”.
I.Mở bài

Nêu vấn đề dẫn dắt đến đề bài
II.Thân bài
1.Giải thích câu nói trên
-Nghĩa đen : lúc đầu không có con đường nhưng nhờ người ta lựa chọn đi mãi thành quen , trở
thành con đường đi .
-Nghĩa bóng : không nên chỉ đi trên một con đường mà mọi người đã đi , cần mạnh dạn vạch ra
con đường riêng để phát triển , cố gắng thực hiện sẽ đi tới vinh quang .
2.Dùng lí lẽ , dẫn chứng để làm sáng tỏ
a) Đối với cá nhân
-Cần xác định rõ mục tiêu , lí tưởng để phấn đấu . Liên hệ câu nói của Điđơrô : “ Nếu không có
mục đích , anh không làm được gì cả . Anh cũng không làm được cái gì vĩ đại nếu mục đích tầm
thường”
-Tìm tòi , nghiên cứu , phát hiện để chọn con đường riêng cho bản thân phù hợp với khả năng
và sở thích chứ không đi theo một con đường mà người khác vạch sẵn .
-Tự lực cánh sinh , dám dấn thân thực hiện con đường riêng đó .
b) Đối với một đơn vị kinh doanh chẳng hạn
-Nghiên cứu kĩ thị trường , tâm lí khách hàng .
-Có ý tưởng mới mẻ , táo bạo trong sản xuất hàng hoá hay chiến lược kinh doanh .
-Kiên trì và linh hoạt khi thực hiện .
c) Đối với một quốc gia
-Cần dựa vào những đặc điểm về địa lí , khí hậu , dân trí , cơ sở hạ tầng , quan hệ quốc te v.v…
để đưa ra những chính sách phù hợp , vạch ra con đường cơ bản cho việc phát triển kinh tế lâu
dài của quốc gia .
-Trên cơ sở khoa học và kinh nghiệm , chọn con đường xây dựng nền chính trị vững chắc cho
quốc gia mình (chẳng hạn Việt Nam chọn con đường xây dựng chế độ XHCN )
3.Bàn bạc mở rộng