Tuần 24 chiếc thuyền ngoài xa

I. Đọc - hiểu tiểu dẫn
1. Tác giả
Nguyễn Minh Châu
(1930 – 1989)
Quê: Quỳnh Lưu, Nghệ
An.
1950 gia nhập quân đội.
1962 về Phòng Văn nghệ
quân đội, rồi tạp chí Văn
nghệ quân đội.

Nguyễn Minh Châu
(1930 – 1989)


I. Đọc - hiểu tiểu dẫn
1. Tác giả
Tác phẩm chính
Truyện ngắn :
Người đàn bà trên chuyến tàu tốc hành (1983)
Bến quê (1985)
Chiếc thuyền ngoài xa (1987)
Cỏ lau (1989) …

Tiểu thuyết :
Cửa sông (1967)
Dấu chân người lính (1972)
Những người từ trong rừng đi ra (1982)…
Tiểu luận phê bình:
Trang giấy trước đèn (1994).

I. Đọc - hiểu tiểu dẫn
1. Tác giả
Tác phẩm chính
Truyện ngắn
Tiểu thuyết
Tiểu luận phê bình
một trong những cây bút tiên
phong của văn học Việt Nam thời kì
đổi mới.
Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn
học nghệ thuật năm 2000.


I. Đọc - hiểu tiểu dẫn
1. Tác giả

2. Tác phẩm “Chiếc thuyền ngoài xa”
In đậm phong cách tự sự - triết lí của Nguyễn Minh
Châu.
Ngôn từ dung dị đời thường nhưng ẩn chứa những
chiêm nghiệm sâu sắc của ông về nghệ thuật và cuộc đời.
Tóm tắt :
Bố cục :
Đoạn 1 (từ đầu đến “chiếc thuyền lưới vó đã biến
mất”): Hai phát hiện của người nghệ sĩ nhiếp ảnh.
Đoạn 2 (Đây là lần thứ hai… chống chọi với sóng gió
giữa phá): Câu chuyện của người đàn bà hàng chài ở
toà án huyện.

Đoạn 3 (còn lại): Tấm ảnh được chọn trong bộ lịch
năm ấy.


II. Đọc - hiểu văn bản
1. Hai phát hiện của người nghệ sĩ nhiếp ảnh
a. Phát hiện thứ nhất : đầy thơ mộng
Một cảnh “đắt” trời cho:
Bức tranh mực tàu của một danh hoạ thời cổ:
Mũi thuyền in một nét mơ hồ loè nhoè vào bầu sương
Phát
hiện
nhất
sĩ
mù trắng
như
sữathứ
có pha
đôicủa
chútnghệ
màu hồng
hồng. Vài
Phùnglớnlàlẫn“một
cảnh
bóng người
trẻ con
đang đắt
ngồi trời
im phăng phắc
như tượng…

Tất cả
khung
cảnhcảnh
nhìn qua
cho”. Em
hiểu
“một
đắt những cái mắt
lưới... trời cho” là như thế nào và tại
Toàn bộ khung cảnh từ đường nét đến ánh sáng đều
sao Phùng lại gọi cảnh tượng ấy
hài hoà.
nhưđơn
vậy?
Vẻ đẹp
giản và toàn bích.
Giúp Phùng bắt gặp cái tận Thiện, tận Mĩ, thấy tâm hồn
mình được gột rửa, trở nên trong trẻo, tinh khôi hơn
 cái đẹp thanh lọc tâm hồn.
 cái đẹp chính là đạo đức.


II. Đọc - hiểu văn bản
1. Hai phát hiện của người nghệ sĩ nhiếp ảnh
a. Phát hiện thứ nhất : đầy thơ mộng
b. Phát hiện thứ hai : đầy nghịch lí

Từ chiếc thuyền ngư phủ đẹp như mơ kia hiện ra
cảnh tượng :
Thảo

luậnđàn
theobà
bàn
(2’):
Một
người
thô
kệch, mệt mỏi, cam chịu.
Nếu
có người
nghị
Một
người
đàn đề
ông
to nhà
lớn,văn
độcnên
dữ, đánh đập
Tại
sao
phát
hiện
thứ
đảo
vị
trí
hai
phát
hiện

này,
tức
là để
vợ tàn nhẫn.
Phùng
chứng
kiến bi
kịch
gia
đình
hai
Phùng
lại
đầy
Đứa
concủa
vì thương
mẹ
đã
đánh
lại cha, bị lão
chàitay.
trước rồi mới phát hiện vẻ
giánghàng
hai bạt
nghịch
đẹp
của cảnhlí?
biển, thì em có đồng ý
 Cảnh tượng tàn nhẫn, hoàn toàn không phải là

không? Tại sao?
“đạo đức”, “chân lí của sự toàn thiện”
 bất ngờ, trớ trêu như trò đùa quái ác của cuộc
sống.


II. Đọc - hiểu văn bản
1. Hai phát hiện của người nghệ sĩ nhiếp ảnh

a. Phát hiện thứ nhất : đầy thơ mộng
b. Phát hiện thứ hai : đầy nghịch lí
Thái độ của Phùng
Kinh ngạc, há mồm ra mà nhìn.
Chạy nhào tới, định can thiệp.
 nhận ra: bi kịch gia đình thuyền chài kia là thứ thuốc
rửa quái đản làm những thước phim huyền diệu của anh
bỗng hiện hình thật khủng khiếp, ghê sợ.
Qua hai phát hiện của nghệ sĩ Phùng, Nguyễn Minh
Châu muốn gửi gắm thông điệp: cuộc đời không đơn
giản, xuôi chiều mà chứa đựng nhiều nghịch lí, luôn tồn
tại những mâu thuẫn đẹp – xấu, thiện – ác…


II. Đọc - hiểu văn bản
2. Câu chuyện của người đàn bà ở toà án huyện
a. Số phận, phẩm chất

Người đàn bà vô danh, như biết bao người đàn bà
vùng biển khác.
Trạc ngoài 40 tuổi, sinh ra trong gia đình khá giả, mặt

rỗ, xấu xí, thô kệch, khuôn mặt luôn mệt mỏi
 cuộc đời lam lũ, nhọc nhằn.
Người đàn bà hàng chài
Khi bị chồng đánh, “không hề kêu một tiếng, không
miêu
như
thế
chống trả,được
cũng không
tìmtả
cách
chạy
trốn”
 nhẫn nhục,
nhận
roi như chấp nhận một
nào chấp
trong
tácđòn
phẩm?
phần cuộc đời mình.
Thấy đau đớn, xấu hổ, nhục nhã khi hành động vũ phu
của chồng bị thằng Phác và Phùng chứng kiến
 không muốn ai thương hại, kể cả con mình
 tự trọng, có nhân cách.


II. Đọc - hiểu văn bản
2. Câu chuyện của người đàn bà ở toà án huyện
a. Số phận, phẩm chất

b. Câu chuyện ở toà án huyện

Thái độ : rụt rè, tìm một góc tường để ngồi
 nhỏ bé, tội nghiệp, tư thế bị động, tự vệ.
Ngôn ngữ :
Lúc đầu : thưa gửi, Con lạy quý toà
 khúm núm, sợ sệt, van nài.
Về sau : Chị cám ơn các chú
 trần tình bình đẳng, thân mật, sắc sảo.


II. Đọc - hiểu văn bản
2. Câu chuyện của người đàn bà ở toà án huyện
a. Số phận, phẩm chất
b. Câu chuyện ở toà án huyện
Lời giãi bày: 3 nguyên nhân không bỏ chồng
Gã chồng là chỗ dựa quan trọng trong cuộc đời chị, nhất là khi
biển động: “Chưa bao giờ các chú biết như thế nào là nỗi vất vả
của người đàn bà trên một chiếc thuyền không có đàn ông…”,
“đám đàn bà hàng chài ở thuyền chúng tôi cần phải có người đàn
saokhingười
đàn bà hàng chài
ông để chèoTại
chống
phong ba…”.
chối
gãlàm
chồng
phu?
Chị cần cótừ

chồng
để bỏ
“cùng
ăn nuôivũ
nấng
đặng một sắp con”,
“Ông trời sinh
người
bà làngười
để đẻ con,
rồi bà
nuôi con cho đến
Từrađó,
emđànthấy
đàn
khi khôn lớn nên phải gánh lấy cái khổ”
ấy có những phẩm chất gì?
 thương con, giàu đức hi sinh.
“Trên thuyền cũng có lúc vợ chồng con cái hoà thuận vui vẻ”,
“vui nhất là lúc ngồi nhìn đàn con tôi chúng nó được ăn no”
 chắt lọc niềm hạnh phúc nhỏ nhoi từ triền miên đau khổ.
 Chấp nhận đau khổ, chịu đựng tất cả vì con.


II. Đọc - hiểu văn bản
2. Câu chuyện của người đàn bà ở toà án huyện
a. Số phận, phẩm chất
b. Câu chuyện ở toà án huyện
Xem việc chồng đánh mình là cách để gã giải toả
nỗi khổ, như kiểu đàn ông thuyền khác uống rượu

hiểu thấu lẽ đời, cảm thông với lão chồng vũ phu
bao dung, nhân hậu, vị tha.
 Câu chuyện
người án
đànĐẩu,
bà làem
câu
Nếu emcủa
là chánh
sẽchuyện về
sự thật cuộc
đời, giúp
người
có phản
ứng những
và hành
độngnhư
gì Phùng và
Đẩu thứctrước
tỉnh, ngộ
được
nhiềuđàn
điềubà
 không
lí lẽracủa
người
thể dễ dãi,
đơnchài?
giản trong việc nhìn nhận mọi sự
hàng

việc, hiện tượng của cuộc sống.


II. Đọc - hiểu văn bản
3. Tấm ảnh được chọn trong “bộ lịch năm ấy”

PHÙNG

Ảnh
đen
trắng

Màu
hồng
hồng
của ánh
sương
mai

Nghệ
thuật

Người
đàn bà
vùng
biển

Cuộc
đời

 Nghệ thuật chân chính không bao giờ rời xa cuộc đời.
Người nghệ sĩ cần trung thực, dũng cảm nhìn thẳng vào
hiện thực, vào số phận mỗi con người.


II. Đọc - hiểu văn bản
4. Về gã chồng vũ phu, chị em thằng Phác, chánh án Đẩu
và nghệ sĩ nhiếp ảnh Phùng

a. Gã chồng vũ phu
Cuộc sống đói nghèo, cực nhọc, quẩn quanh, đầy lo
toan đã biến “anh con trai cục tính nhưng hiền lành”
thành một người chồng vũ phu, một gã đàn ông độc
ác.
Cứ khi nào thấy khổ quá là lão đánh vợ, như để giải
toả uất ức, để trút sạch tức tối, buồn phiền.
 Vừa là nạn nhân của cuộc sống khốn khổ, vừa là
thủ phạm gây ra đau khổ cho chính những người thân
của mình.
 Phải làm sao nâng cao phần thiện, phần người
trong những kẻ thô bạo ấy.


II. Đọc - hiểu văn bản
4. Về gã chồng vũ phu, chị em thằng Phác, chánh án Đẩu
và nghệ sĩ nhiếp ảnh Phùng

b. Chị em thằng Phác
Người chị: cô con gái hiếu thảo, vững chãi, là
chỗ dựa cho mẹ.

Tước con dao găm mà em trai định dùng để
đâm bố  ngăn em làm chuyện trái luân thường
đạo lí  cô bé can đảm.
Đau khổ : bố điên cuồng hành hạ mẹ, em trai
vì thương mẹ mà toan đâm bố
Biết lo toan chăm sóc khi mẹ đến toà án
huyện.


II. Đọc - hiểu văn bản
4. Về gã chồng vũ phu, chị em thằng Phác, chánh án Đẩu
và nghệ sĩ nhiếp ảnh Phùng

b. Chị em thằng Phác
Thằng Phác : thương mẹ, quyết bảo vệ mẹ theo kiểu một
đứa con trai vùng biển
Lặng lẽ đưa mấy ngón tay khẽ sờ trên khuôn mặt
người mẹ, như muốn lau đi những giọt nước mắt chứa
đầy trong những nốt rỗ chằng chịt.
Tuyên bố: nó còn có mặt ở dưới biển này thì mẹ nó
không bị đánh.

c. Chánh án Đẩu :
có lòng tốt, nhiệt tình bảo vệ công lí nhưng chưa
thực sự thấu suốt mọi khía cạnh phức tạp của
thực tế cuộc sống.


II. Đọc - hiểu văn bản
4. Về gã chồng vũ phu, chị em thằng Phác, chánh án Đẩu

và nghệ sĩ nhiếp ảnh Phùng
d. Nghệ sĩ nhiếp ảnh Phùng
Nhạy cảm trước cái đẹp.
Từng là người lính, Phùng căm ghét áp bức, bất công, sẵn
sàng bảo vệ điều thiện, lẽ công bằng.
Hành động “vứt chiếc máy ảnh xuống đất chạy nhào tới” :
Chiếc thuyền nghệ thuật thì ở ngoài xa, một khoảng
cách đủ để tạo nên vẻ đẹp huyền ảo, nhưng cuộc đời lại ở
rất gần.
Đừng vì nghệ thuật mà quên cuộc đời, bởi nghệ thuật
chân chính luôn là cuộc đời và vì cuộc đời.
Trước khi là một nghệ sĩ biết rung động trước cái đẹp,
hãy là một con người biết yêu ghét, vui buồn trước mọi lẽ
đời thường, biết hành động để có một cuộc sống xứng
đáng với con người.


II. Đọc - hiểu văn bản
5. Đặc sắc nghệ thuật
a. Tình huống truyện : tình huống nhận thức  có ý

nghĩa khám phá, phát hiện về đời sống.
Phùng nhìn đời bằng đôi mắt một nghệ sĩ  chứng kiến
bi kịch của gia đình hàng chài  nhìn đời khác hẳn, hiểu
sâu thêm về cuộc sống, về chính mình và tính cách
những người xung quanh.
 Tình huống độc đáo, được đẩy lên cao trào và xoáy
sâu để phát hiện tính cách con người và sự thật cuộc
đời.

b. Ngôn ngữ người kể chuyện và ngôn ngữ nhân vật
Người kể chuyện: Phùng  điểm nhìn nghệ thuật sắc
sảo, tăng khả năng khám phá đời sống của tình huống
truyện, lời kể thêm khách quan, chân thực, thuyết phục.
Ngôn ngữ nhân vật: phù hợp tính cách.
 Vẻ đẹp của văn xuôi Nguyễn Minh Châu.


III. Chủ đề
Bằng tài năng của một cây bút giàu bản
lĩnh, Nguyễn Minh Châu thể hiện tình
yêu tha thiết đối với những cảnh đời,
thân phận trớ trêu của con người và gửi
gắm chiêm nghiệm sâu sắc của mình về
nghệ thuật. Nghệ thuật chân chính phải
luôn luôn gắn với cuộc đời và vì cuộc
đời ; người nghệ sĩ không thể nhìn đời
một cách giản đơn, cần phải nhìn nhận
cuộc sống và con người một cách đa
diện, nhiều chiều.