01 NST va dot bien cau truc NST TLBG

Khóa h c LT H KIT-1: Môn Sinh h c (Th y Nguy n Quang Anh)

NHI M S C TH VÀ

Nhi m s c th và đ t bi n c u trúc NST

T BI N C U TRÚC NHI M S C TH (NST)

(TÀI LI U BÀI GI NG)
GIÁO VIÊN: NGUY N QUANG ANH
ây là tài li u tóm l

c các ki n th c đi kèm v i bài gi ng Nhi m s c th và đ t bi n c u trúc nhi m s c th thu c

khóa h c LT H KIT-1: Môn Sinh h c (Th y Nguy n Quang Anh) t i website Hocmai.vn.
có th n m v ng ki n
th c ph n c u trúc, ch c n ng c a nhi m s c th , các d ng đ t bi n nhi m s c th , B n c n k t h p xem tài li u cùng

I. Hình thái, c u trúc nhi m s c th
1. Khái ni m v NST: NST là th mang v t ch t di truy n t n t i trong t bào, d b nhu m màu ki m
tính. NST t p trung thành s i ng n, có s l ng, hình d ng, kích th c, c u trúc đ c tr ng cho loài, NST
có kh n ng t nhân đôi, phân li, t h p, n đ nh qua các th h . NST có kh n ng đ t bi n, thay đ i c u
trúc, s l ng t o ra các d ng đ t bi n khác nhau.
2. Hình thái nhi m s c th
a. sinh v t nhân th c
c đi m
N i dung
1. Thành ph n c u
t o

- ADN liên k t v i các lo i prôtêin khác nhau (Ch y u histôn)

2. Kích th

- Nh , ch quan sát đ

c

c trên kính hi n vi.

+ Tình t kh i đ u

- u mút + tâm đ ng + trình t kh i đ u nhân đôi ADN.
+ B o v Nhi m s c th , làm các nhi m s c th không dính nhau.
+ Liên k t thoi phân bào giúp nhi m s c th có th di chuy n v các c c c a t
bào trong quá trình phân bào.
+ B t đ u nhân đôi ADN

4.

- NST c a các loài có nhi u hình d ng khác nhau: hình h t, hình que, hình ch X,

3. Các ph n
+ Vùng đ u mút
+ Tâm đ ng

c đi m

hình ch V, hình móc... Chi u dài NST t 0,2 – 0,5  m , chi u ngang t 0,2 2  m.
- K gi a c a nguyên phân, nhi m s c th co xo n c c đ i.
- Hình thái, s l ng, kích th c đ c tr ng cho loài. S l ng nhi m s c th

nhi u hay ít không hoàn toàn ph n ánh m c đ ti n hóa cao hay th p.
- a s các loài, nhi m s c th t n t i thành t ng c p (C p nhi m s c th t ng
đ ng), m i 1 c p g m 2 chi c gi ng h t nhau, 1 chi c có ngu n g c t b , chi c
còn l i có ngu n g c t m .
- Có hai lo i nhi m s c th : Nhi m s c th th ng và nhi m s c th gi i tính.
b. sinh v t nhân s : NST ch là 1 phân t ADN d ng vòng, m ch kép, không liên k t v i prôtêin lo i
histon, có c u trúc đ n gi n, s l ng gen ít, ch có 1 đi m kh i đ u sao chép.
3. C u trúc siêu hi n vi c a nhi m s c th
- M t đo n ADN m ch kép chi u ngang kho ng 2 nm (kho ng 146 c p Nu) qu n [1(3/4)vòng] quanh 8
pt histôn. T o nên nuclêôxôm.
- Chu i nuclêôxôm (m c xo n 1) t o s i c b n có đ ng kính 11nm.
Hocmai.vn – Ngôi tr

ng chung c a h c trò Vi t

T ng đài t v n: 1900 58-58-12

- Trang | 1 -


Khóa h c LT H KIT-1: Môn Sinh h c (Th y Nguy n Quang Anh)

Nhi m s c th và đ t bi n c u trúc NST

- S i c b n xo n (m c xo n 2) t o s i ch t nhi m s c có đ ng kính 30nm.
- S i ch t nhi m s c (m c siêu xo n) có đ ng kính 300 nm
- Crômatit (xo n c c đ i) có đ ng kính 700nm.
Nuclêôxôm
(ADN+ Protein)
146 c p nucleotit

+ 8 protein histon

S ic b n

S i nhi m s c

11nm

30nm

S i siêu xo n
300nm

- M i nhi m s c th ch a m t phân t ADN dài g p hàng ngàn l n so v i đ
ch a nó là do s gói b c ADN theo các m c xo n khác nhau.

Crômatit
700nm

ng kính c a nhân t bào

Hình 1: C u trúc NST sinh v t nhân th c
II. t bi n c u trúc nhi m s c th
1. Khái ni m
- t bi n nhi m s c th là nh ng bi n đ i x y ra trong c u trúc c a nhi m s c th . Có 4 d ng đ t bi n
nhi m s c th : M t đo n, l p đo n, đ o đo n, chuy n đo n
2. C ch
- Các tác nhân gây đ t bi n nh h ng đ n quá trình ti p h p, trao đ i chéo...ho c tr c ti p gây đ t gãy
nhi m s c th làm phá v c u trúc nhi m s c th .
- S trao đ i chéo không cân gi a 2 cromatit khác ngu n g c trong m t c p nhi m s c th t ng đ ng

có th làm xu t hi n d ng đ t bi n l p đo n và m t đo n.

Hocmai.vn – Ngôi tr

ng chung c a h c trò Vi t

T ng đài t v n: 1900 58-58-12

- Trang | 2 -


Khóa h c LT H KIT-1: Môn Sinh h c (Th y Nguy n Quang Anh)

Nhi m s c th và đ t bi n c u trúc NST

t bi n c u trúc nhi m s c th th c ch t là s s p x p l i c nhóm gen (đ o đo n) ho c làm gi m
(m t đo n) hay t ng s l ng gen (l p đo n) trên nhi m s c th . Lo i đ t bi n này có th quan sát tr c ti p
trên nhi m s c th c a tiêu b n đã nhu m màu.
2. Các d ng đ t bi n c u trúc nhi m s c th
a. M t đo n: m t đo n nhi m s c th b đ t, làm gi m s l ng gen trên nhi m s c th . o n b đ t có
th đ u t n cùng c a cánh ho c là m t đo n gi a nhi m s c th .
t bi n m t đo n th ng làm gi m s c s ng ho c gây ch t. ng i m t đo n nhi m s c th 21 gây
b nh ung th máu.
b. L p đo n: m t đo n nhi m s c th nào đó đ c l p đi l p l i m t l n hay nhi u l n, làm t ng s l ng
gen trên nhi m s c th . t bi n l p đo n có th do đo n nhi m s c th b đ t đ c n i xen vào nhi m s c
th t ng đ ng ho c do nhi m s c th ti p h p không bình th ng, do s trao đ i chéo không đ u gi a
các crômatit.
D ng đ t bi n này gây nên nh ng h u qu khác nhau có th làm t ng c ng hay gi m b t m c đ bi u
hi n c a tính tr ng. ru i gi m, l p đo n 16A hai l n trên nhi m s c th X làm cho m t hình c u tr
thành m t d t. đ i m ch, l p đo n làm t ng ho t tính enzim amilaza r t có ý ngh a trong công nghi p

s n xu t bia.
c.
o đo n: M t đo n nhi m s c th b đ t ra r i quay ng c l i 180o và g n vào nhi m s c th , làm
thay đ i tr t t phân b gen. o n b đ o ng c có th mang tâm đ ng ho c không.
t bi n này th ng ít nh h ng t i s c s ng c a c th . Vì v t ch t di truy n không b m t mát. S
s p x p l i gen trên nhi m s c th do đ o đo n góp ph n t o ra s đa d ng gi a các nòi trong cùng m t
loài.
m t loài ru i gi m (Drosophila Obscura) ng i ta đã phát hi n đ c 12 đo n đ o trên nhi m s c th
s 3, liên quan đ n kh n ng thích nghi v i nh ng đi u ki n nhi t đ khác nhau trong môi tr ng.
d. Chuy n đo n: M t đo n nhi m s c th này b đ t ra và g n vào m t nhi m s c th khác, ho c hai
nhi m s c th khác c p cùng đ t m t đo n nào đó r i trao đ i đo n b đ t v i nhau, các đo n trao đ i có
th là t ng đ ng ho c không.
t bi n chuy n đo n t o nên s phân b l i gen gi a các nhi m s c th , m t s gen trong nhóm gen
liên k t này chuy n sang nhóm gen liên k t khác. S chuy n đo n l n th ng gây ch t hay m t kh n ng
sinh s n. Trong thiên nhiên đã phát hi n đ c nhi u chuy n đo n nh
lúa, chu i, đ u… Trong th c t
v n d ng c ch chuy n đo n đã chuy n đ c gen c đ nh nit c a vi khu n vào h gen c a h ng d ng,
t o ra gi ng h ng d ng có hàm l ng nit cao trong d u.
Giáo viên: Nguy n Quang Anh
-

Ngu n

Hocmai.vn – Ngôi tr

ng chung c a h c trò Vi t

T ng đài t v n: 1900 58-58-12

:

Hocmai.vn

- Trang | 3 -