06 tong hop kien thuc phan CSVC va CCDT

Khóa h c LT ả KIT-1 môn Sinh h c – Th y Nguy n Quang Anh

T NG H P KI N TH C PH N C

S

T ng h p ki n th c ph n CSVC và CCDT

V T CH T VÀ C

CH DI TRUY N

(TÀI LI U BÀI GI NG)

Giáo viên: NGUY N QUANG ANH
ây là tài li u tóm l c các ki n th c đi kèm v i bài gi ng T ng h p ki n th c ph n c s v t ch t và c ch di truy n
có th n m v ng
thu c khóa h c LT H KIT-1: Môn Sinh h c (Th y Nguy n Quang Anh) t i website Hocmai.vn.
ki n th c c s v t ch t và c ch di truy n c p đ phân t và t bào, B n c n k t h p xem tài li u cùng v i bài
gi ng này.

I. Ki n th c v v t ch t di truy n
1. Tiêu chu n c a v t ch t di truy n
M i sinh v t trong quá trình phát sinh và phát tri n đ u mang nh ng đ c đi m riêng bi t c a loài và c a cá
th . Các đ c đi m này ph i đ c mã hóa d i d ng thông tin di truy n.
ng th i các đ c đi m c a loài
nh s phát tri n phôi, s bi t hóa t bào… c ng ph i đ c ch ng trình hóa v m t di truy n.
Theo George J. Brewer, 1983, v t ch t di truy n ph i h i đ 3 tính ch t sau đây:
a. Mang thông tin di truy n đ c tr ng cho loƠi
V t ch t di truy n ph i mang thông tin đ c tr ng cho loài. ây không ch đ n gi n là nh ng thông tin v
thành ph n c u trúc c th mà còn là nh ng thông tin v đ c đi m phát tri n c th qua các giai đo n khác

nhau trong chu trình s ng c a cá th . Khái ni m này bao hàm hai ý:
V t ch t di truy n ph i có kh n ng mã hóa m i thông tin di truy n c a th h tr c chuy n giao cho th
h sau. Ph ng th c mã hóa d a trên nguyên t c: s l ng, thành ph n, trình t s p x p c a các
nucleotide trên gen c u trúc s quy đ nh s l ng, thành ph n, trình t s p x p c a các acid amin trên
chu i polypeptide t ng ng.
S bi t hóa t bào và quá trình phát tri n cá th cho th y m i lo i t bào, tùy vào giai đo n phát tri n mà
có nh ng yêu c u và bi u hi n khác nhau. i u này ch ng t các gen trong h gen c a chúng không ho t
đ ng đ ng lo t và liên t c: có gen ho t đ ng giai đo n này nh ng l i b k m hãm giai đo n khác. ó
chính là c ch đi u hòa bi u hi n gen. C ch này do m t h th ng các gen chuyên trách ngoài gen c u
trúc đ m nhi m.
b. Có kh n ng tái b n
V t ch t di truy n ph i có kh n ng hình thành các b n sao, trong ch a đ y đ các thông tin di truy n c a
loài và c a cá th đ truy n l i cho th h sau.
prokaryote, thông qua hình th c phân bào tr c ti p (tr c phân), m i t bào con s nh n đ c m t b n
sao v t ch t nhân gi ng h t t bào m .
eukaryote, ho t đ ng phân bào gián ti p (gián phân) có hai hình th c: phân chia nguyên nhi m (nguyên
phân) và phân chia gi m nhi m (gi m phân). Trong đó, qua nguyên phân, m i t bào con nh n đ c m t
b n sao ch a toàn b thông tin di truy n trong nhân. Qua gi m phân, m i t bào đ n b i ch nh n đ c
b n sao c a m t n a v t ch t di truy n trong nhân.
i v i akaryote, ph ng th c sinh s n là nhân lên hàng lo t trong t bào ký ch . Trong 5 giai đo n c a
m t chu trình gây đ c (h p ph , xâm nh p, t ng h p, l p ráp, phóng thích), giai đo n th 3 bao hàm s tái
b n v t ch t di truy n cho th h sau.
c. Có kh n ng bi n đ i
C ch tái b n c a v t ch t di truy n dù r t chính xác v n không th tránh kh i nh ng sai sót v i t n su t
th p. Nh ng sai sót này đã t o nên các đ t bi n, làm thành ngu n nguyên li u ch y u cho quá trình ti n
hóa c a sinh gi i.
Hocmai.vn – Ngôi tr

ng chung c a h c trò Vi t

T ng đài t v n: 1900 58-58-12

- Trang | 1 -


Khóa h c LT ả KIT-1 môn Sinh h c – Th y Nguy n Quang Anh

T ng h p ki n th c ph n CSVC và CCDT

Ngoài đ t bi n, hi n t ng tái t h p và các y u t di truy n v n đ ng (transposable genetic element) c ng
góp ph n làm bi n đ i v t ch t di truy n c a các sinh v t.
2. V t ch t di truy n c p đ phân t và c p đ t bào
V t ch t di truy n c p đ phân t là Axit nucleic: ADN ho c ARN
V t ch t di truy n c p đ t bào là nhi m s c th
H c sinh c n xem l i c u trúc hoá h c và c u trúc không gian c a ADN, ARN đã h c nh ng bài tr c.
ADN tho mãn là v t ch t di truy n vì nó có các đ c đi m nh sau:
+ Ch a và truy n đ t thông tin di truy n: òi h i tr c tiên đ i v i v t ch t di truy n là có kh n ng ch a
thông tin di truy n. Phân t ADN có chi u ngang gi i h n, nh ng chi u dài thì không h n ch . Trình t
s p x p c a các nucleotit s p x p theo chi u dài quy đ nh thông tin di truy n. Tuy ADN ch có 4 lo i
nucleotit nh ng s trình t khác nhau là m t con s kh ng l .
Ngoài vi c ch a thông tin di truy n, kh n ng này còn đ c m r ng do các thay đ i c u trúc, do gãy, n i
l i và l p ghép các đo n ADN.
Thông tin di truy n ch a trên ADN đ t ng h p nên các protein th c hi n các ch c n ng c a t bào.
+ T sao chép chính xác
Chu i xo n kép ADN g m 2 m ch b sung cho nhau theo nguyên t c b sung nên quá trình sao chép
ADN di n ra chính xác, đ m b o cho v t ch t di truy n đ c gi n đ nh qua các th h .
+ Có kh n ng phát sinh bi n d di truy n
Có th b đ t bi n v c u trúc, s l ng, đ t bi n gen.
+ Có ti m n ng t s a sai: ADN có kh n ng t s a sai nh ng sai h ng di truy n. Do c u trúc m ch kép
nên khi sai h ng x y ra m t m ch, enzim s a sai có th d a vào m ch b sung đ thay th nucleotit

đúng vào.
II. C ch di truy n
1. C ch di truy n c p đ phân t
Các c ch
Nh ng di n bi n c b n
- ADN tháo xo n và tách 2 m ch đ n khi b t đ u tái b n.
T sao chép
ADN

- Các m ch m i đ c t ng h p theo chi u 5’  3’, m t m ch đ
m ch còn l i đ c t ng h p gián đo n.

c t ng h p liên t c,

- Có s tham gia c a các enzim: tháo xo n, kéo dài m ch, n i li n m ch…
- Di n ra theo các nguyên t c b sung, bán b o toàn và khuôn m u.
- Enzim ti p c n

Phiên mã

đi m kh i đ u và đo n ADN (gen) tháo xo n.

- Enzim d ch chuy n trên m ch khuôn theo chi u 3’  5’và s i ARN kéo dài theo
chi u 5’  3’, các đ n phân k t h p theo NTBS.
-

n đi m k t thúc, ARN tách kh i m ch khuôn.

- Các axit amin đã ho t hóa đ
D ch mã

c tARN mang vào ribôxôm.

- Ribôxôm d ch chuy n trên mARN theo chi u 5’  3’ theo t ng b ba và chu i
pôlipeptit đ c kéo dài.

Hocmai.vn – Ngôi tr

ng chung c a h c trò Vi t

T ng đài t v n: 1900 58-58-12

- Trang | 2 -


Khóa h c LT ả KIT-1 môn Sinh h c – Th y Nguy n Quang Anh

-

i u hoà ho t
đ ng c a gen

T ng h p ki n th c ph n CSVC và CCDT

n b ba k t thúc chu i pôlipeptit tách kh i ribôxôm.

Gen đi u hòa t ng h p prôtêin c ch đ ki m hãm s phiên mã, khi ch t c m ng
làm b t ho t ch t kìm hãm thì s phiên mã đ c di n ra. S đi u hòa này tùy thu c
vào nhu c u c a t bào.

H c sinh c n xem l i m t s ki n th c đã h c:
- Các enzim tham gia vào quá trình t ng h p ADN
- So sánh quá trình phiên mã sinh v t nhân s và sinh v t nhân th c.
2. C ch di truy n c p đ t bào
G m các c ch : Nguyên phân, gi m phân, th tinh
H c sinh c n xem l i di n bi n, ý ngh a, s bi n đ i c a nhi m s c th

các c ch này

Giáo viên : NGUY N QUANG ANH
Ngu n :

Hocmai.vn – Ngôi tr

ng chung c a h c trò Vi t

T ng đài t v n: 1900 58-58-12

Hocmai.vn

- Trang | 3 -