Bai 8 phuong phap giai cac bai tap dac trung ve axit cacboxylic

Khóa h c LT ả KIT-1: Môn Hóa h c (Th y V

PH

Kh c Ng c)

PP gi i các bài t p đ c tr ng v Axit cacboxylic

NG PHÁP GI I CÁC BÀI T P

C TR NG V AXIT CACBOXYLIC

(TÀI LI U BÀI GI NG)

Giáo viên: V KH C NG C
ây là tài li u tóm l

c các ki n th c đi kèm v i bài gi ng “Ph

ng pháp gi i các d ng bài t p v axit cacboxylic”

thu c Khóa h c LT H KIT-1: Môn Hóa h c (Th y V Kh c Ng c) t i website Hocmai.vn.
có th n m v ng
ki n th c ph n “Ph ng pháp gi i các d ng bài t p v axit cacboxylic”, B n c n k t h p xem tài li u cùng v i bài
gi ng này.

1. Xác đ nh CTPT t CT th c nghi m
Cách làm: g m 3 b c
B c 1: T CT th c nghi m, vi t l i CTPT theo n .
B c 2: Tính k theo n.
B c 3: so sánh giá tr k tìm đ c v i đ c đi m Hóa h c c a ch t h u c đã cho ho c tính ch t c a k.

VD: Axit cacboxylic no, m ch h X có công th c th c nghi m (C3H4O3)n, v y công th c phân t c a X là:
B. C3H4O3.
C. C12H16O12.
D. C9H12O9.
A. C6H8O6.
(Trích đ thi tuy n sinh H – C kh i B – 2008)
i v i bài t p này có th làm theo 3 cách:
Cách 1: D a vào công th c tính đ b t bão hòa k
3n 2 3 2 4n
Axit cacboxylic no, m ch h
k=
n=2.
2
2
CTPT c a X là C6H8O6.
làm cách này thì các em ph i n m r t v ng công th c tính đ b t bão hòa k.
Cách 2: D a vào vi c xây d ng CTPT t ng quát.
Axit cacboxylic no, m ch h có CTPT t ng quát d ng: CxH2x+2-k(COOH)k.
Áp d ng đ nh lu t b o toàn nguyên t , ta có:

x k
2x 2
2k

x 3

3n

n

4n

2

k 3

3n

Cách làm này tuy dài h n nh ng l i quen thu c h n v i đa s các em.
Cách 3: D a vào công th c th c nghi m và đ c đi m hóa h c.
(C3H4O3)n là acid
no, m ch h

5n
2

CTCT d ng:

C3n

3n
2

3n
2

2

2

3n

2

H 4n

3n

n

2

COOH
2

3n

2

Cách làm này c ng khá ph bi n, v c b n là t ng t nh cách 2, nh ng không ph i gi i h pt.
2. Bài t p v ph n ng đ t cháy
Tùy theo c u t o c a axit (m ch C, s nhóm ch c, ...) mà ta có các dãy đ ng đ ng khác nhau. Trong
ch ng trình ph thông, ta ch y u xét dãy đ ng đ ng este no, đ n ch c, m ch h , có các đ c đi m sau:
- Công th c dãy đ ng đ ng: CnH2nO2.
- Khi đ t cháy: n H2 O = n CO2
.
Ngoài ra, c ng c n chú ý đ n các dãy có công th c d ng CnH2n-2Ox (no, m ch h , 2 ch c ho c không no,
m t n i đôi, m ch h , đ n ch c) khi đ t cháy: n H2 O < n CO2 và n axit = n CO2 - n H2 O
Ví D : Cho m gam h n h p g m hai ch t X và Y đ u thu c dãy đ ng đ ng c a axit metacrylic tác d ng
v i 300 ml dung d ch Na2CO3 0,5M. Thêm ti p vào đó dung d ch HCl 1M cho đ n khi khí CO2 ng ng

thoát ra thì th y tiêu t n h t 100 ml. M t khác, đ t cháy hoàn toàn m gam h n h p A r i d n s n ph m
cháy qua bình I ch a dung d ch H2SO4 đ c, sau đó qua bình II ch a dung d ch NaOH đ c thì th y đ t ng
kh i l ng c a bình II nhi u h n bình I là 20,5 gam. Giá tr c a m là:
Hocmai.vn – Ngôi tr

ng chung c a h c trò Vi t

T ng đài t v n: 1900 58-58-12

- Trang | 1 -


Khóa h c LT ả KIT-1: Môn Hóa h c (Th y V

Kh c Ng c)

A. 12,15 gam.
B. 15,1 gam.
G i CTPT trung bình c a X và Y là C n H 2 n-2 O 2
T ph n ng: CO32- + 2H +

C. 15,5 gam.

CO 2 + H 2O
+ O2

T ph n ng: Cn H2n-2O2

PP gi i các bài t p đ c tr ng v Axit cacboxylic

D. 12,05 gam.

n hh = 0,3 0,5 2 - 0,1 = 0,2 mol

nCO2 + (n - 1)H2O

0,2(44n - 18n + 18) = 20,5

n = 3,25
m = 0,2(14 3,25 + 30) = 15,1 gam
3. Bài t p v h ng s axit
- Axit cacboxylic là các axit y u nh ng có đ y đ tính ch t c a m t axit (5 tính ch t: làm đ qu tím, tác
d ng v i kim lo i gi i phóng hiđro, tác d ng v i baz /oxit baz , mu i).
m nh c a axit (đ c tr ng b i Ka, Ka càng l n, tính axit càng m nh) ph thu c vào g c hiđrocacbon
(R) liên k t v i nhóm ch c cacboxyl –COOH.
Ví D : Bi t h ng s axit c a CH3COOH: Ka (CH3COOH) = 1,5 10-5 . pH c a dung d ch h n h p CH3COOH

0,1M và CH3COONa 0,1M là:
A. 4,824.
B. 3,378.
C. 1,987.
D. 2,465.
Vì axit CH3COOH là m t axit y u, không phân ly hoàn toàn, ta g i x là đ đi n ly c a CH3COOH trong
dung d ch này.
T gi thi t, ta có s đ đi n ly:
CH3COOH
CH3COO- + H+
Tr c phân ly:
0,1
0,1

0
Phân ly:
0,1x
0,1x 0,1x
Sau phân ly:
0,1(1 – x)
0,1(1 + x) 0,1x
Thay các giá tr n ng đ t i th i đi m cân b ng sau phân ly vào bi u th c tính Ka, ta có:

Ka =

CH3COO-

H+

CH3COOH

=

0,1(1 + x) 0,1x
= 1,5.10-5
0,1(1 - x)

x

1,5.10-4

Do đó, pH = -lg H+ = -lg(0,1 1,5.10 4 ) = 4,824
4. Bài t p v ph n ng th ảiđro ệinh đ ng
Hiđro trong nhóm ch c c a axit … có kh n ng th b i ion kim lo i và đ c g i là “Hiđro linh đ ng”.

Ph n ng th Hiđro linh đ ng b ng ion kim lo i có th x y ra v i kim lo i, oxit kim lo i, baz , ho c mu i,
…. khi tác d ng v i axit.
Do các ph n ng này làm thay đ i thành ph n nguyên t c a các ch t ban đ u nên ph ng pháp ch y u
gi i các bài t p lo i này là ph ng pháp T ng gi m kh i l ng và B o toàn kh i l ng.
Ngoài ra, do tính ch t đ nh l ng nhóm ch c c a các ph n ng này mà ta có th dùng kh n ng ph n ng
và t l ph n ng đ bi n lu n và xác đ nh lo i nhóm ch c và s l ng nhóm ch c ch a Hiđro linh đ ng
c a các h p ch t, ti n t i vi c bi n lu n CTCT các h p ch t h u c .
VD1: Trung hòa 5,48 gam h n h p g m axit axetic, phenol và axit benzoic, c n dùng 600 ml dung d ch
NaOH 0,1M. Cô c n dung d ch sau ph n ng, thu đ c h n h p ch t r n khan có kh i l ng là:
A. 6,84 gam.
B. 4,90 gam.
C. 6,80 gam.
D. 8,64 gam.
(Trích đ thi tuy n sinh H – C kh i A – 2008)
Áp d ng ph ng pháp t ng – gi m kh i l ng: m = 5,48 + 22 0,06 = 6,8 gam
VD2: Cho 3,6 gam axit cacboxylic no, đ n ch c X tác d ng hoàn toàn v i 500 ml dung d ch g m KOH
0,12M và NaOH 0,12M. Cô c n dung d ch thu đ c 8,28 gam h n h p ch t r n khan. Công th c phân t
c a X là
C. HCOOH.
D. C3H7COOH.
A. C2H5COOH.
B. CH3COOH.
(Trích đ thi tuy n sinh H – C kh i B – 2008)
Cách gi i chi ti t bài t p này b ng ph ng pháp B o toàn kh i l ng và T ng gi m kh i l ng có th tham
kh o các bài h c tr c.
Tuy nhiên, trong tr ng h p b t đ c d , ta v n có th tìm đ c k t qu đúng là B khi th l i các đáp án v i
đ bài theo kinh nghi m “s mol th ng là m t s tròn”

Hocmai.vn – Ngôi tr

ng chung c a h c trò Vi t

T ng đài t v n: 1900 58-58-12

- Trang | 2 -


Khóa h c LT ả KIT-1: Môn Hóa h c (Th y V

Kh c Ng c)

đây, ch có CH3COOH (M = 60) có s mol t

ng ng là

PP gi i các bài t p đ c tr ng v Axit cacboxylic

3,6
= 0,6 mol là th a mãn kinh nghi m trên và
60

đáp án B nhi u kh n ng là đáp án đúng nh t.
VD3: Cho 5,76 gam axit h u c X đ n ch c, m ch h tác d ng h t v i CaCO3 thu đ c 7,28 gam mu i
c a axit h u c . Công th c c u t o thu g n c a X là:
B. HC C-COOH.
A. CH2=CH-COOH.
C. CH3-CH2-COOH.
D. CH3COOH.
(Trích đ thi tuy n sinh Cao đ ng – 2007)
VD4: t cháy hoàn toàn a mol axit h u c Y đ c 2a mol CO2. M t khác, đ trung hòa a mol Y c n v a

đ 2a mol NaOH. Công th c c u t o thu g n c a Y là:
A. HOOC-COOH.
B. HOOC-CH2-CH2-COOH.
C. CH3-COOH.
D. C2H5-COOH.
(Trích đ thi tuy n sinh H – C kh i A – 2007)
D ki n 1
Y có 2 nguyên t C
lo i B, D.
Y có 2 ch c axit
lo i C.
D ki n 2
5. Bài t p v ph n ng đ t cháy mu i cacboxylat
t cháy h p ch t h u c có ch a kim lo i
t o mu i cacbonat
Thì n C (chÊt h÷u c¬) = n C (CO2 ) + n C (muèi cacbonat)
o

+ O2 , t
Ví d : ChÊt h÷u c¬ X (C, H, O, Na)
Na2 CO3 + CO2 + H2 O
n C (X) = n C (CO2 ) + n C (Na 2CO3 )
VD1: Trung hòa m t l ng axit h u c đ n ch c A b ng NaOH v a đ . Cô c n dung d ch sau ph n ng
r i đ t cháy h t l ng mu i khan thu đ c 7,92 gam CO2; 6,36 gam Na2CO3 và h i n c. Công th c c a
X là:
A. HCOOH.
B. C2H3COOH.
C. CH3COOH.
D. C2H5COOH.
G i công th c c a A là CxHyCOOH.

T s đ các ph n ng:
o

+ O2 , t
C x Hy COONa
Na 2CO3 + CO2 + H2O
6,36
n A = 2n Na2CO3 = 2
= 0,12 mol
106
Áp d ng b o toàn nguyên t đ i v i C trong ph n ng cháy, ta có:
6,36
7,92
n C (A) = n C (Na2CO3 ) + n C (CO2 ) =
+
= 0,24 mol
106
44
n CO2
0,24
S nguyên t C trong A là: C A =
A là CH3COOH
=
=2
nA
0,12
VD2:
t cháy hoàn toàn 1,608g ch t h u c A ch thu đ c 1,272g Na2CO3 và 0,528g CO2. Cho A tác
d ng v i dung d ch HCl thì thu đ c m t axit h u c 2 l n axit B. Công th c c u t o c aA là:
A. NaOOC-CH2-COONa.

B. NaOOC-COOH.
C. NaOOC-COONa.
D. NaOOC-CH=CH-COONa.
Không c n m t công gi i chi ti t bài toán, ch c n m t nh n xét: “đ t cháy hoàn toàn A không thu đ c
trong CTPT c a A không còn ch a nguyên t H” là ta đã có th tìm đ c đáp án đúng là C.
H2O
6. Bài t p v ph n ng t o d n xu t c a axit cacboxylic
VD: Cho 0,04 mol m t h n h p X g m CH2=CH-COOH, CH3COOH và CH2=CH-CHO ph n ng v a đ
v i dung d ch ch a 6,4 gam brom. M t khác, đ trung hoà 0,04 mol X c n dùng v a đ 40 ml dung d ch
NaOH 0,75M. Kh i l ng c a CH2=CH-COOH trong X là:
A. 1,44 gam.
B. 2,88 gam.
C. 0,72 gam.
D. 0,56 gam.
(Trích đ thi tuy n sinh H – C kh i B – 2009)

C x Hy COOH

+ NaOH

Giáo viên: V Kh c Ng c
Ngu n:
Hocmai.vn – Ngôi tr

ng chung c a h c trò Vi t

T ng đài t v n: 1900 58-58-12

Hocmai.vn
- Trang | 3 -