vườn quốc gia u minh hạ

ÁO DỤC VÀ ĐÀ
O TẠO
BỘ GI
GIÁ
ĐÀO
ƯỜ
NG ĐẠ
ẠM TH
ÀNH PH
Ố HỒ CH
TR
TRƯỜ
ƯỜNG
ĐẠII HỌC SƯ PH
PHẠ
THÀ
PHỐ
CHÍÍ MINH
A LÝ – KH
ÓA 40
KHOA ĐỊ
ĐỊA
KHÓ
���

ĐỀ TÀI:

GVHD: ThS. Trần Đức Minh
SVTH: Nhóm 9
1.

Đinh Thị Diện K40.603.011

2. Trương Thị Ngọc Tuyền K40.603.102

TP.HCM - TH
ÁNG 10/2015
THÁ


v

ườn quốc gia là một khu vực đất hay biển được bảo tồn bằng các
quy định pháp luật của chính quyền sở tại. Vườn quốc gia được bảo
vệ nghiêm ngặt khỏi sự khai thác, can thiệp bởi con người. Vườn
quốc gia thường được thành lập ở những khu vực có địa mạo độc đáo có giá
trị khoa học hoặc những khu vực có hệ sinh thái phong phú, có nhiều loài
động - thực vật có nguy cơ tuyệt chủng cao cần được bảo vệ nghiêm ngặt
trước sự khai thác của con người.
Trong khi vấn đề bảo tồn các loài động thực vật quý hiếm đang được
chú trọng thì nhiều khu bảo tồn và vườn quốc gia được thành lập, không chỉ
phục vụ cho du lịch mà còn bảo tồn một số loài động thực vật quý hiếm và
để toàn vẹn các hệ sinh thái.
Vùng đất Cà Mau nơi có nhiều địa danh đẹp và nổi tiếng như: Hòn
Tre, Mũi Cà Mau, Chợ nổi Cà Mau, Sân Chim Cà Mau…Nhưng không thể
thiếu được vườn quốc gia U Minh Hạ nơi bảo tồn và phát triển nguồn gen
các loài động vật quý, các giá trị văn hóa, di tích lịch sử phục vụ cho công
tác nghiên cứu khoa học, phát triển du lịch. Du khách đến thăm Cà Mau có
thể ghé tham quan rừng U Minh hạ để quan sát sinh cảnh của rừng U Minh
lạ và độc đáo như thế nào.
Trong bài tiểu lận này nhóm mình xin giới thiệu về vườn quốc gia U

Minh Hạ về đa dạng sinh học, hiện trạng bảo tồn cũng như phương hướng
phát triển của vườn quốc gia. Do sự hiểu biết có hạn nên bài làm còn nhiều
thiếu sót mong nhận được sự đóng góp từ thầy để bài tiểu luận sau sẽ hoàn
thiện hơn.

2


Mục lục
I.

Vị tr
ện tích
tríí đị
địaa lí, di
diệ
ch................................................................................................................4

II.

ò......................................................................................................................................5
Vai tr
trò

III.

ên.............................................................................................................. 6
Đặ
Đặcc điểm tự nhi
nhiê

1.

Khí hậu................................................................................................................................. 6

2.

Gió........................................................................................................................................6

3.

Sông ngòi............................................................................................................................. 6

4.

Thổ nhưỡng......................................................................................................................... 6

5.

Sinh vật................................................................................................................................ 7
a.

Thực vật........................................................................................................................... 7

b. Động vật:............................................................................................................................. 9
ện tr
IV. Hi
Hiệ
trạạng
ng............................................................................................................................... 11

IV.

ển vườ
n qu
ốc gia
Gi
Giảải ph
phááp ph
pháát tri
triể
ườn
quố
gia................................................................................. 13

3


V

ườn quốc gia U Minh Hạ thuộc tỉnh Cà Mau. Địa giới hành
chính nằm trên hai huyện U Minh và Trần Văn Thời. Được
thành lập trên cơ sở nâng cấp khu bảo tồn thiên nhiên Vồ Dơi.

Đây là khu vực có hệ động thực vật đặc trưng vùng đất ngập nước trên lớp
than bùn do xác thực vật tích tụ lâu năm tạo thành. Thực vật đặc hữu ở đây
là các loài: tràm, móp, trảng năn, sậy... Động vật đặc trưng là: rái cá lông
mũi, tê tê, nai, khỉ đuôi dài, lợn rừng, rùa, rắn, trăn, các loại cá nước ngọt,
chim, côn trùng...Đây là một trong hai vườn quốc gia tại tỉnh Cà Mau, Việt
Nam. Ngày 26 tháng 5 năm 2009, VQG U Minh Hạ được công nhận là
một trong ba vùng lõi của Khu dự trữ sinh quyển Mũi Cà Mau, được

UNESCO đưa vào danh sách các khu dự trữ sinh quyển của thế giới.
I.

a lí, di
Vị tr
tríí đị
địa
diệện tích

- Tọa độ: Từ 9°12′30″B tới 9°17′41″B và 104°54′11″Đ tới
104°59′16″Đ.
- Vườn quốc gia U Minh Hạ có tổng diện tích 8527,8 ha nằm trên địa
bàn các xã Khánh Lâm, Khánh An thuộc huyện U Minh và các xã
Trần Hợi, Khánh Bình Tây Bắc thuộc huyện Trần Văn Thời.

Vị trí vườn
quốc gia U

+ Bắc giáp tuyến 27 - Phân trại K3 thuộc trại giam K1 Cái Tàu.
+ Nam giáp vùng đệm kinh xáng Minh Hà.
4


+ Đông giáp kinh tuyến 1000, ấp 14 xã Khánh An và hậu T19 ấp Vồ Dơi.
+ Tây giáp kinh tuyến 900, phân trường Trần Văn Thời và đê bao phía tây
Vồ Dơi.

•
•
•

- Vườn quốc gia U Minh Hạ có ba phân khu chính gồm:
Khu bảo tồn hệ sinh thái rừng trên đất than bùn (diện tích hơn
2500ha).
Phân khu phục hồi và sử dụng bền vững hệ sinh thái rừng ngập nước
(diện tích hơn 500ha).
Phân khu dịch vụ hành chính (diện tích hơn 800 ha).
II.

ò
Vai tr
trò

- Rừng có giá trị cao về đa dạng sinh học, cảnh quan thiên nhiên,
môi trường, văn hóa – lịch sử.
- Cung cấp lâm sản, gieo trồng lúa, cây ăn quả, nuôi trồng đánh
bắt thủy sản.
- Là nơi sinh sống của dân cư.
- Bảo tồn, tái tạo các giá trị về cảnh quan thiên nhiên, môi trường
sinh thái và đa dạng sinh học của hệ sinh thái đất ngập nước
đặc thù, rừng tràm trên đất than bùn.
- Bảo tồn và phát triển nguồn gen các loài động thực vật quý, các
giá trị văn hóa, tinh thần, di tích lịch sử, phục vụ công tác
nghiên cứu khoa học, tham quan và phát triển du lịch.

- Với việc thành lập Vườn quốc gia và quy hoạch Khu du lịch
sinh thái Vườn quốc gia U Minh Hạ, nguồn gen động thực vật
phong phú tại đây sẽ được bảo vệ, phục vụ cho công tác nghiên
cứu khoa học.

5


- Ðây cũng là nơi lưu giữ những giá trị truyền thống lịch sử cho
thế hệ hôm nay và mai sau bởi trong hai cuộc chiến tranh, rừng
U Minh là chiến khu kiên cường, anh dũng.

III.

Đặ
Đặcc điểm tự nhi
nhiêên

1. Khí hậu
- Khí hậu nhiệt đới gió mùa cận xích đạo với nền nhiệt độ cao
vào loại trung bình ở các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long.
- Khí hậu chia làm 2 mùa:
+ Mùa mưa: từ tháng 5 đến tháng 11.
+ Mùa khô: từ tháng 12 đến tháng 4 (năm sau).
- Lượng mưa trung bình hằng năm là 2360mm, nhiệt độ trung
bình khoảng 26,50C.
2. Gió
- Mùa khô: gió chủ yếu theo hướng Đông Bắc hoặc Đông.
- Mùa mưa: gió chủ yếu theo hướng Tây Nam hoặc Tây, thỉnh
thoảng có giông, lốc xoáy.
3. Sông ngòi
- Hệ thống sông, kênh rạch chịu ảnh hưởng trực tiếp của triều
quanh năm với nhiều cửa sông rộng thông ra biển. Phía ngoài
cửa sông chịu ảnh hưởng của thủy triều nhiều nhất, càng vào
sâu biên độ triều càng giảm. Thông qua hệ thống sông ngòi,

kênh rạch nối liền nhau tạo thành những dòng chảy đan xen
trong nội địa, hình thành nên những vùng ngập nước.
- Nước có màu đen do lá tràm của thảm rừng tràm U Minh rụng
xuống làm đổi màu nước.

6


Sông Tr
Trẹẹm

4. Thổ nhưỡng
- Có hai loại đất chính đó là đất than bùn và đất sét, diện tích đất
than bùn 1664 ha (chiếm 22,7% diện tích), diện tích đất sét
6863ha (chiếm 77,3% diện tích).
- Quá trình cố định đất hình thành than bùn từ sự phá hủy của
nhiều nguyên nhân. Đất ở đây được hình thành lâu đời từ kỉ đệ
tứ, do sự bồi đắp của phù sa ven biển mang lại từ hệ thống sông
Cửu Long, qua thời gian cố định dần, cùng với sự có mặt của
thảm thực vật cây rừng ngập và sinh khối rơi rụng của nó trong
điều kiện yếm khí vì bị ngập nước thường xuyên từ 5 đến 6
tháng/năm (khoảng tháng 6 đến tháng 10 hàng năm) nên đã
hình thành lớp than bùn có độ dày từ 0,5m đến 1m; dưới lớp
than bùn là tầng đất sét có chứa phèn tiềm tàng ở các độ sâu
khác nhau.
- Đất than bùn còn có ý nghĩa quan trọng trong việc bảo tồn đa
dạng sinh học, gắn với việc tồn tại và phát triển các loài động
thực vật quý hiếm. Do đó, những năm qua ngoài thực hiện
nhiệm vụ phòng cháy chữa cháy rừng, hằng năm Vườn quốc
gia U Minh Hạ còn tăng cường công tác quản lý bảo vệ tầng

than bùn hiện có. Theo đó, đơn vị đẩy mạnh tuyên truyền, vận
động người dân định cư trên lâm phần, xung quanh khu vực
Vườn quốc gia U Minh Hạ nâng cao nhận thức về lợi ích của
than bùn để bảo tồn và sử dụng hiệu quả. Phối hợp chặt chẽ với
các ngành có liên quan trong việc quản lý, bảo vệ tầng than bùn,
7


nhất là kiên quyết không để xảy ra cháy rừng trên khu vực có
than bùn, vì cháy rừng thì tầng than bùn cũng sẽ cháy hết.
- Mùa mưa: dễ bị ngập úng gây khó khăn cho sản xuất nông
nghiệp. Mùa khô dễ cháy rừng do lớp thực bì dày trên nền đất
than bùn rất dễ bén lửa gây cháy, khi cháy thì lây lan rất nhanh
rất khó để dập tắt.
5. Sinh vật
a. Thực vật
- Vườn quốc gia U Minh Hạ là vùng đất ngập nước theo mùa,
thảm thực vật ở đây là hỗn hợp rừng tràm, trảng cỏ ngập nước
theo mùa và đầm lầy trống. Đứng trên đài quan sát rừng (đài
cao 25m ở vị trí trung tâm) phóng tầm mắt nhìn bao quát toàn
cảnh, ta thấy phía trước bạt ngàn màu xanh của lá, của rừng
như kéo dài vô tận và cảm thấy con người nhỏ bé trước thiên
nhiên rộng lớn. Bên dưới tán rừng là sự đa dạng sinh học hiếm

có.

- Về thực vật, tại đây có ba kiểu thảm thực vật chính đó là rừng
tràm bán tự nhiên, rừng tràm trồng và trảng cỏ ngập nước theo
mùa. Theo các nhà khoa học, hệ thực vật ở đây gồm 78 loài,
thuộc 65 chi và 36 họ. Trong đó, cây gỗ chủ yếu là Tràm

(Melaleuca Cajuputi) và một số loài cây gỗ khác như Móp
(Alsbiuia Spathulata), Bùi (Ilex Cymosa), Tràm khế (Eugenia
Jamlolana), Tràm sẽ (Eugenia Liucata); cây bụi có một số loài
8


đại diện như Mua lông (Melastona Pelyauthium), Mật Cật gai
(Lienala Spinosa), Bòng Bòng (Lygedium Myerephyllum), Dầu
đấu ba lá (Enodia Lepta), Bí bái (Aetenychia Laurifellia); thảm
tươi có các loài đại diện như Sậy (Phragmites Karka), Choại
(Stenochleân Palustrie), Cỏ đuôi lươn (Machaerinafalcata),
Mây nước (Flagellaria Indica), nhiều loài dương xỉ, tảo… Đây
thực sự là một bảo tàng sinh thái sống về các loài thực vật
thuộc hệ sinh thái rừng ngập úng của khu vực đồng bằng sông
Cửu Long nói riêng và cả nước nói chung.

Cây cho
choạại
sống tr
trêên

- Tràm là loại thực vật có thể sống trên đất nhiễm phèn nặng.
Rừng tràm có vai trò quan trọng trong việc giữ đất và chất
lượng nước bằng việc hạn chế quá trình axit hóa lớp đất mặt và
tầng nước mặt, lọc sạch nước ngầm, giữ nước ngọt trong mùa
khô. Rừng tràm điển hình cho sự bảo vệ ổn định môi trường
sinh thái cho Cà Mau vì vậy rừng tràm được xem là lá phổi
xanh cho Nam Bộ.

9

Rừng tr
trààm

b. Động vật:
- Về động vật rừng ở đây gồm 161 loài thuộc 66 họ và 27 bộ.
Trong đó có hơn 40 loài thú, nhiều nhất là các loài thú như: heo
rừng, nai, khỉ vàng, cà khu, cầy hương, dơi quạ, chồn, rái cá
lông mũi… Hơn 182 loài chim, trong đó có các loài quí hiếm
như: gà đẫy, gà soái, khoang cổ, chàng bè, le le, diệc, cò trắng,
cò đen, cò lùn, còng cọc, hạt cổ trắng… Hơn 36 loài bò sát
thuộc 16 họ và 3 bộ, trong đó phải kể đến như: rắn hổ đất, rắn
hổ mang chúa, rắn mai gầm, trăn gấm, kỳ đà nước, tắc kè, tê tê,
rùa vàng, rùa răng (càng đước), rùa nắp… Lưỡng thê có 11 loài
thuộc 5 họ và 2 bộ và nhiều loài côn trùng khác.

10


ăn
Tr
Tră

Tê tê

Rái cá lông

- Hệ động vật ở đây không những phong phú về thành phần loài
mà còn có mức độ tập trung cá thể rất lớn. Nhiều loài động vật

quí hiếm đã chọn nơi đây làm chỗ trú ngụ vì hệ sinh thái rừng
và môi trường vừa thích nghi vừa được bảo vệ tốt. Du khách có
thể tận mắt nhìn thấy vườn dơi, vườn cò, máng diệc… với
nhiều loài chim bay đi, bay về từng đàn nhộn nhịp trông rất đẹp
mắt.
- Thêm vào đó với 100km kênh mương với tổng diện tích đất
mặt nước hơn 1 triệu m2 là thiên đường cho các loài cá nước
ngọt sinh sống và có giá trị khoa học và kinh tế (sặc rằn, sặc
bướm, trê vàng, cá lóc, cá rô, cá trê, thác lác…) đặc biệt là vào
mùa mưa thì chúng sinh sản rất nhiều.
IV. Hi
Hiệện tr
trạạng
- Năm 2008, các chuyên gia của chương trình bảo tồn thú ăn thịt
và tê tê (CPCP) của vườn quốc gia Cúc Phương đã phát hiện
11


loài rái cá lông mũi – một trong những loài động vật quý hiếm
của châu Á tại vườn quốc gia U Minh Hạ.
- Tháng 7/2009 nhiều động vật hoang dã quý hiếm hiện ở U
Minh Hạ đáng chú ý là heo rừng nhưng đã mất tích hàng chục
năm qua cùng với kì đà, chồn cáo cộc.
- Hiện tại, hệ thống đường nhựa, hệ thống cấp nước sinh hoạt
xuyên rừng và thang quan sát đã được xây dựng. Nhiều đơn vị
khai thác du lịch trong và ngoài nước đã quan tâm đến khảo sát
tìm hiểu. Hiện đã có 7 doanh nghiệp đăng kí đầu tư khai thác
tại đây.
- Rừng dễ cháy vào mùa khô. Theo Thông tấn xã Việt Nam từ
năm 2000 đến tháng 5/2008 đã xảy ra hàng trăm vụ cháy lớn

nhỏ gây thiệt hại khoảng 4600 ha rừng tràm.
+ Nguyên nhân cháy:
• Lớp than bùn nằm dưới lớp thực bì trên mặt đất có cây
rừng có chức năng hút nước, bổ sung nguồn nước ngầm.
Bình thường nằm xấp xỉ hoặc dưới mực nước trong kênh,
rạch ít có khả năng xảy ra cháy. Vào mùa khô, mực nước
trong kênh, rạch xuống thấp, lớp thực bì phía trên bị khô
giòn trở thành vật liệu dễ cháy.
• Người dân lén lút vào rừng lấy mật ong, hầm than trái
phép, đốt thực bì để dọn đất rừng sau khai thác, đốt đất
nông nghiệp ven rừng.

Mật ong rừng U Minh Hạ
12


• Năm 2008, những cơn mưa kèm gió xoáy mạnh đã làm
ngã đổ và ảnh hưởng 21 ha rừng tràm 10 tuổi trong khu
vực rừng đặc dụng Vồ Dơi. Do chân rừng có lớp than
bùn sâu khiến chân tràm không đủ sức chịu đựng trước
những cơn gió lớn.
• Ngày 13/4/2008 trong một ngày đã có 3 vụ cháy rừng.
Đầu mùa khô năm 2009 hạn hán gay gắt xảy ra ở đây.
Ngày 8/3/2009, sở Nông Nghiệp và phát triển Nông
Thôn Cà Mau cho biết có hơn 7200 ha rừng trong tình
trạng khô hạn, nguy cơ cháy cao. Diện tích báo động
cháy cấp 2-3 tại khu vực sông Trẹm là 1587 ha; xã
Khánh Bình Tây Bắc và vườn quốc gia U Minh Hạ là
1360 ha.

Ch
Chááy rừng
• Tại nhiều khu vực các loài cây leo, cỏ bụi, lau sậy chết
khô vì rễ không còn hút được nước. Tỉnh đã khẩn trương
xây dựng hệ thống đê bao ven khu vực rừng phòng hộ để
giữ nước, xây cất chòi canh lửa, đầu tư thêm cho hệ
thống.

13


IV.

ải ph
áp ph
n qu
Gi
Giả
phá
pháát tri
triểển vườ
ườn
quốốc gia

- Cần đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng, xây đường nhựa, rải đá tạo
điều kiện thuận lợi cho dân cư sinh hoạt, cho khách tham quan
du lịch, dồn lực xây dựng trang thiết bị để phòng và chữa cháy
kịp thời.
- Bảo vệ nghiêm ngặt hơn nữa để bảo tồn sự đa dạng hệ sinh thái
trong rừng.

- Phòng chống cháy rừng và đảm bảo tính đa dạng sinh học, rừng
tràm trên đất than bùn và trồng rừng tại những khu vực bị chết.
- Tiếp tục xây dựng và phát triển mô hình du lịch sinh thái vừa
giới thiệu được với du khách về sự đa dạng của quần thể động
thực vật và nét đẹp sinh thái vừa tăng giá trị sinh thái của vườn
quốc gia, tạo nguồn thu ổn định phục vụ công tác bảo vệ, phát
triển vườn quốc gia.
- Tạo nguồn thức ăn phong phú, môi trường sống thuận lợi, ngăn
chặn các loài thú di chuyển ra khỏi vùng lõi.
- Hướng dẫn kĩ thuật về phòng cháy, chữa cháy rừng, quản lí tốt
những khu rừng trên đất than bùn hiện có trong vườn quốc gia.
Xây dựng nhiều tổ đội quản lí nước và phòng chống cháy.
- Xây dựng phương án quản lí tiết nước phù hợp cho từng nhóm
đối tượng: đối với vùng than bùn cần tái lập và duy trì điều
kiện thủy văn thích hợp, tích đủ nước, giữ ẩm cho than bùn đến
cuối mùa khô để chống cháy. Đối với vùng không có than bùn
cần đảm bảo thời kì mặt đất khô kéo dài.
- Tổ chức các cuộc hội thảochuyên đề, nâng cao ý thức người
dân sống vùng đệm để họ không săn bắt thú quý hiếm. Mở các
lớp hấn luyện cho lực lượng bảo vệ rừng và lực lượng nòng cốt
ở vùng đệm sử dụng các trang thiết bị chữa cháy rừng.
14


- Theo dõi tái sinh tự nhiên của thảm thực vật và diễn tiến của
các loài thực vật quý hiếm. Theo dõi, giám sát khí tượng thủy
văn, dự báo nguy cơ cháy rừng.
- Cần triển khai rà soát quy hoạch và các chương trình hoạt động
của vườn quốc gia, xác định rõ phạm vi đối tượng bảo tồn sẵn
có.tăng cường trang thiết bị quản lí vườn quốc gia. Thiết lập

vườn ươm để tạo giống cây bản địa trồng trong vườn quốc gia.

15


1. />B%91c_gia_U_Minh_H%E1%BA%A1
2. />3. />4. />5. />
16