Đánh giá hiệu quả kinh tế hoạt động sản xuất mía nguyên liệu ở quy mô nông hộ trên địa bàn xã châu hội, huyện quỳ châu, tỉnh nghệ an

PHẦN I
ĐẶT VẤN ĐỀ

1. Sự cần thiết của đề tài
Trong thời kỳ hội nhập cùng với những chuyển biến tích cực của nền kinh tế
Việt Nam thì ngành nông nghiệp luôn được coi là ngành quan trọng hàng đầu. Nhà
nước ta đã chú trọng đầu tư và quan tâm nhiều hơn tới nông nghiệp. Song nông nghiệp

uế

đang gặp nhiều khó khăn và thách thức lớn như khả năng cạnh tranh so với các nước
trong khu vực, gặp nhiều rủi ro, bất lợi do thời tiết, thị trường, thể chế chính

H

sách...Những rủi ro bất lợi này tác động rất lớn tới người nông dân. Xét một cách toàn
diện người nông dân luôn là những người chịu nhiều thiệt thòi và luôn gặp khó khăn

tế

nhất trong cuộc sống.

Đối với nông dân Việt Nam hiện nay thu nhập của họ chủ yếu từ những cây

h

trồng, vật nuôi phù hợp và dễ phát triển trên vùng đất của mình. Ngày xưa cây mía tạo

in

ra thu nhập (TN) cho người nông dân với các sản phẩm mật mía, đường mía thì ngày

cK

nay, cây mía và ngành mía đường tại Việt Nam được xác định không chỉ là ngành kinh
tế với mang lại lợi nhuận mà còn là một ngành kinh tế xã hội do nó có ảnh hưởng quan
trọng đến đời sống của hàng nghìn người nông dân. Trong những năm qua Chính Phủ

họ

đã triển khai nhiều chương trình, quyết định liên quan đến phát triển mía đường như
“Chương trình quốc gia 1 triệu tấn đường”, Quyết định 80/2002/QĐ-TTg về việc tiêu

Đ
ại

thụ nông sản thông qua hợp đồng. Quyết định 28/2004/QĐ-TTg về việc tổ chức lại và
thực hiện một số giải pháp xử lý khó khăn đối với các nhà máy, công ty đường và
người trồng mía. Ngoài ra, Chính Phủ ban hành quyết định số 26/2007/QĐ-TTg phê
duyệt quy hoạch phát triển mía đường đến năm 2010 và định hướng đến năm 2020 với
tổng diện tích trồng mía 300.000 ha; sản lượng 19,5 triệu tấn/năm. Các chương trình
quyết định nhằm tạo việc làm cho lao động nông nghiệp và lao động công nghiệp
trong các nhà máy đường, các nhà máy cơ khí đường, góp phần xóa đói giảm nghèo
(XĐGN) cho các vùng nông thôn, tăng thu nhập và cải thiện đời sống cho nông dân ở
vùng nghèo, vùng sâu, vùng xa. Qua đó thấy được vai trò của cây mía đối với người
nông dân và nền kinh tế Việt Nam ngày một quan trọng.

1


Châu Hội với đơn vị hành chính bao gồm 13 thôn, hầu hết nông dân sống dựa

vào nông nghiệp là chủ yếu. Trong những năm gần đây thì cây mía trở thành cây chủ
đạo trong công tác XĐGN và nâng cao TN cho nông dân trong xã. Tuy nhiên, người
trồng mía nguyên liệu vẫn gặp nhiều khó khăn trong sản xuất do điều kiện thời tiết khí
hậu của vùng khắc nghiệt, khó khăn trong tiêu thụ sản phẩm, giá cả thị trường không
ổn định và giá cả vật tư nông nghiệp phục vụ hoạt động sản xuất mía tương đối cao.
Do đó, người nông dân không dám mạnh dạn đầu tư thâm canh dẫn đến hiệu quả sản
xuất mía thấp. Xuất phát từ thực tế đó, việc xem xét tình hình sản xuất mía của địa

uế

phương, đánh giá chính xác HQKT của cây trồng là một trong những cơ sở để đưa ra
những giải pháp nhằm nâng cao kết quả và hiệu quả sản xuất mía để giúp nông hộ sản

H

xuất mía có hiệu quả hơn. Đó là lý do chính mà người nghiên cứu chọn đề tài “Đánh
giá hiệu quả kinh tế hoạt động sản xuất mía nguyên liệu ở quy mô nông hộ trên địa

tế

bàn xã Châu Hội, huyện Quỳ Châu, tỉnh Nghệ An”.
2. Mục tiêu nghiên cứu

h

Hệ thống hóa lý luận về HQKT hoạt động sản xuất mía nguyên liệu; Phân tích

in

thực trạng sản xuất, tiêu thụ mía nguyên liệu của xã Châu Hội, qua đó đánh giá HQKT

cK

cây mía ở địa bàn nghiên cứu; Đề xuất giải pháp nhằm nâng cao HQKT cây mía
nguyên liệu tại địa bàn xã.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

họ

- Đối tượng nghiên cứu: Các hộ sản xuất mía nguyên liệu trên địa bàn xã Châu Hội
- Phạm vi nghiên cứu: Do năng lực và điều kiện nên người nghiên cứu chọn
điều tra 2 thôn tại xã là Bản Lè và Việt Hương.

Đ
ại

4. Phương pháp nghiên cứu.
 Phương pháp điều tra chọn mẫu: trong tất cả các thôn có tiến hành trồng

mía trên địa bàn xã thì Việt Hương và Bản Lè là hai thôn tiêu biểu trong hoạt động sản
xuất mía chiếm diện tích lớn hơn so với các thôn khác.


Phương pháp thống kê kinh tế: Từ số liệu sơ cấp và thứ cấp thu thập được,

xây dựng hệ thống bảng biểu để phân tích, đánh giá tình hình sản xuất mía của thế
giới, Việt Nam, cũng như tình hình sản xuất mía của xã Châu Hội
 Phương pháp so sánh: Sử dụng phương pháp so sánh kết quả và hiệu quả
sản xuất mía của các hộ nông dân trên góc độ so sánh kết quả và hiệu quả sản xuất mía

của 2 nhóm hộ dân tộc Kinh và Thái.

2


PHẦN II
NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
Chương 1: TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU

1.1 Cơ sở lý luận
1.1.1 Khái quát chung về hộ nông dân
1.1.1.1 Khái niệm về hộ nông dân

triển nông thôn. Có rất nhiều định nghĩa về hộ nông dân:

uế

Hộ nông dân là đối tượng nghiên cứu chủ yếu của khoa học nông nghiệp và phát

H

Theo giáo sư Frank Ellis Trường Đại học Cambridge (1988): “Hộ nông dân là
các nông hộ, thu hoạch các phương tiện sống từ ruộng đất, sử dụng chủ yếu lao động

tế

gia đình trong sản xuất nông trại, nằm trong một hệ thống kinh tế rộng hơn, nhưng về
cơ bản được đặc trưng bằng việc tham gia một phần trong thị trường hoạt động với

h

một trình độ hoàn chỉnh không cao” [1].

in

Lý thuyết của Tchayanov coi hộ nông dân là một doanh nghiệp không dùng lao

cK

động làm thuê, chỉ sử dụng lao động gia đình. Do đó, các khái niệm kinh tế thông
thường không áp dụng được cho kiểu doanh nghiệp này. Do không thuê lao động nên
trong hộ nông dân không có khái niệm tiền lương và tiếp theo là không thể tính được

họ

lợi nhuận, địa tô và lợi tức. Hộ nông dân chỉ có thu nhập chung của tất cả các hoạt
động kinh tế gia đình, đó là sản lượng hàng năm trừ đi chi phí. Mục tiêu của hộ nông

Đ
ại

dân là có thu nhập cao, không kể thu nhập ấy có nguồn gốc nào: trồng trọt, chăn nuôi
hay ngành nghề dịch vụ. Đó là kết quả chung của lao động gia đình[2].
Hộ nông dân là đơn vị xã hội làm cơ sở cho phân tích kinh tế. Các nguồn lực

đất đai, tư liệu sản xuất, vốn sản xuất, sức lao động...được góp thành vốn chung, cùng
chung một ngân sách; cùng chung sống dưới một mái nhà, ăn chung, mọi người đều
hưởng phần thu nhập và mọi quyết định dều dựa trên ý kiến chung của các thành viên
là người lớn trong hộ gia đình.
1.1.1.2 Đặc điểm của hộ nông dân

Theo tạp chí ngân hàng số 75/2003, quan điểm của giáo sư Frank Ellis và quan
điểm của Giáo sư Đào Thế Tuấn thì hộ nông dân có những đặc điểm sau:

3


- Hộ nông dân là một đơn vị khinh tế cơ sở, vừa là một đơn vị sản xuất vừa là
một đơn vị tiêu dùng.
- Quan hệ giữa sản xuất và tiêu dùng biểu hiện ở trình độ phát triển của hộ từ tự
cung tự cấp hoàn toàn đến sản xuất hàng hóa hoàn toàn. Trình độ này quyết định quan
hệ giữa hộ nông dân với thị trường.
- Các hộ nông dân ngoài hoạt động nông nghiệp còn tham gia vào hoạt động phi
nông nghiệp với các mức độ khác nhau, khiến cho khó có giới hạn thế nào là một hộ

uế

nông dân.
- Khả năng của hộ nông dân chỉ có thể thỏa mãn nhu cầu tái sản xuất giản đơn

H

nhờ sự kiểm soát tư liệu sản xuất nhất là ruộng đất và lao động.

- Sản xuất kinh doanh chịu nhiều rủi ro, nhất là rủi ro khách quan trong khi khả

tế

năng khắc phục lại hạn chế.

- Người nông dân với ruộng đất chính là một yếu tố hơn hẳn các yếu tố sản xuất

in

trước những thiên tai.

h

khác vì giá trị của nó; nó là nguồn đảm bảo lâu dài đời sống cho gia đình nông dân

cK

- Sự tín nhiệm đối với lao động của gia đình là một đặc tính nổi bật của hộ nông
dân. Người “lao động gia đình” là cơ sở của các nông trại, là yếu tố phân biệt chúng
với các doanh nghiệp tư bản.

họ

- “Người nông dân làm công việc của gia đình chứ không phải làm công việc
kinh doanh thuần túy” (Woly, 1966)

Đ
ại

1.1.2 Hiệu Quả kinh tế

1.1.2.1 Khái niệm hiệu quả kinh tế
HQ là một phạm trù kinh tế chung nhất, liên quan trực tiếp đến nền kinh tế sản

xuất hàng hóa. HQ là chỉ tiêu dùng để phân tích, đánh giá và lựa chọn các phương án
hành động. HQ được xem xét dưới nhiều giác độ và quan điểm khác nhau: HQ tổng

hợp, HQKT, HQ chính trị xã hội, HQ trực tiếp, HQ gián tiếp, HQ tương đối và HQ
tuyệt đối...Ngày nay, khi đánh giá HQ đầu tư của các dự án phát triển, nhất là những
dự án đầu tư phát triển nông nghiệp, nông thôn, đòi hỏi phải xem xét HQKT trên nhiều
phương diện.

4


Theo GS.TS Ngô Đình Giao: “HQKT là tiêu chuẩn cao nhất cho mọi sự lựa
chọn kinh tế của các doanh nghiệp trong nền kinh tế thị trường có sự quản lý của Nhà
nước”[3]. Còn theo P.samuelson và W.Nordhaus: “HQ sản xuất diễn ra khi xã hội
không thể tăng sản lượng một loại hàng hóa mà không cắt giảm sản lượng của một loại
hàng hóa khác. Một nền kinh tế có HQ nằm trên giới hạn khả năng sản xuất của
nó”[4]. Thực chất của hai quan điểm này đề cập đến khía cạnh phân bổ có hiệu quả các
nguồn lực của doanh nghiệp, cũng như nền sản xuất xã hội. Trên giác độ này rõ ràng

đường giới hạn khả năng sản xuất thì sản xuất có HQ.

uế

phân bổ các nguồn lực kinh tế sao cho đạt được việc sử dụng mọi nguồn lực trên

H

Theo Farell (1957) và một số nhà kinh tế học khác thì chúng ta chỉ tính được
HQKT một cách đầy đủ theo nghĩa tương đối: “HQKT là một phạm trù kinh tế trong

tế

đó sản xuất đạt được cả HQ kỹ thuật và HQ phân phối”.

HQ kỹ thuật là số lượng sản phẩm có thể đạt được trên một đơn vị chi phí đầu

h

vào hay nguồn lực sử dụng vào sản xuất trong những điều kiện cụ thể về kỹ thuật hay

in

công nghệ áp dụng vào sản xuất nông nghiệp. Như vậy HQ kỹ thuật liên quan đến

cK

phương diện vật chất của sản xuất, nó chỉ ra một đơn vị nguồn lực dùng vào sản xuất
đem lại thêm bao nhiêu đơn vị sản phẩm.
HQ phân phối (hiệu quả giá) là chỉ tiêu HQ trong đó các yếu tố giá sản phẩm và

họ

giá đầu vào được tính để phản ánh giá trị sản phẩm thu thêm trên một đồng chi phí
thêm về đầu vào. Khi nắm được giá của các yếu tố đầu vào, đầu ra, người ta sẽ sử

Đ
ại

dụng các yếu tố đầu vào theo một tỷ lệ nhất định để đạt được lợi nhuận tối đa. Thực
chất của HQ phân phối, chính là HQ kỹ thuật có tính đến giá của các yếu tố đầu vào và
đầu ra, hay chính là HQ về giá.
Theo TS Nguyễn Tiến Mạnh: "HQKT là phạm trù kinh tế khách quan phản ánh

trình độ lợi dụng các nguồn lực để đạt được mục tiêu đã xác định". Mục tiêu ở đây có
thể tùy vào từng lĩnh vực sản xuất, tùy vào từng doanh nghiệp. Tuy nhiên mục tiêu cao
nhất của doanh nghiệp là tối đa hóa lợi nhuận. Để làm được điều này doanh nghiệp cần
phải sử dụng tiết kiệm và có hiệu quả các nguồn lực sản xuất (lao động, máy móc thiết
bị, nguyên vật liệu, vốn...).

5


Như vậy, mặc dù còn có nhất nhiều những quan điểm khác nhau về khái niệm
HQKT nhưng chung quy lại chúng ta có thể hiểu: HQKT chính là phạm trù phản ánh
mặt chất lượng của các hoạt động kinh doanh, phản ánh trình độ lợi dụng các nguồn
lực sản xuất (lao động, máy móc thiết bị, nguyên vật liệu, tiền vốn) trong quá trình tiến
hành các hoạt động kinh doanh của DN để tối đa hoá lợi nhuận.
1.1.2.2 Nội dung và bản chất của hiệu quả kinh tế
Trong nền kinh tế nhiều thành phần phát triển theo cơ chế thị trường đang

uế

khuyến khích mọi ngành, mọi lĩnh vực sản xuất tham gia sản xuất kinh doanh để tìm
kiến cơ hội với yêu cầu, mục đích khác nhau nhưng mục đích cuối cùng là tìm kiếm

H

lợi nhuận. Nhưng làm thế nào để có HQKT cao nhất, đó là sự kết hợp các yếu tố đầu
vào và các yếu tố đầu ra trong điều kiện sản xuất, nguồn lực nhất định. Ngoài ra còn

tế

phụ thuộc vào mục đích, yêu cầu khoa học kỹ thuật và việc áp dụng vào trong sản

xuất, vốn, chính sách...quy luật khan hiếm nguồn lực trong khi đó nhu cầu của xã hội

h

về hàng hóa, dịch vụ ngày càng tăng và trở nên đa dạng hơn, có như vậy mới nâng cao

in

được HQKT.

cK

Quá trình sản xuất là sự liên hệ mật thiết giữa các yếu tố đầu vào và yếu tố đầu
ra, là biểu hiện mối quan hệ giữa kết quả và HQ sản xuất. Kết quả là một đại lượng vật
chất được biểu hiện bằng nhiều chỉ tiêu, nhiều nội dung tùy thuộc vào từng điều kiện

họ

cụ thể. Khi xác định HQKT không nên chỉ quan tâm đến hoặc là quan hệ so sánh
(phép chia) hoặc là quan hệ tuyệt đối (phép trừ) mà nên xem xét đầy đủ mối quan hệ

Đ
ại

kết hợp chặt chẽ giữa các đại lượng tuyệt đối. HQKT Ở đây được biểu hiện bằng giá
trị tổng sản phẩm, thu nhập, lợi nhuận và tỷ suất lợi nhuận.
HQKT trong sản xuất nông nghiệp chủ yếu do hai quy luật chi phối:
- Quy luật cung - cầu
- Quy luật năng suất cận biên giảm dần.
HQKT là một đại lượng để đành giá, xem xét đến hiệu quả hữu ích được tạo ra

như thế nào, có được chấp nhận hay không. Như vậy, HQKT liên quan trực tiếp đến
yếu tố đầu vào và các yếu tố đầu ra của quá trình sản xuất.
Việc vận dụng các chỉ tiêu đánh giá HQKT trong sản xuất nông nghiệp là rất đa
dạng vì ở một mức sản xuất nhất định cần phải làm thế nào để có chi phí vật chất, lao

6


động trên một đơn vị sản phẩm là thấp nhất. Việc đánh giá phần lớn phụ thuộc vào quy
trình sản xuất là sự kết hợp giữa các yếu tố đầu vào và khối lượng đầu ra, nó là một
trong những nội dung hết sức quan trọng trong việc đánh giá HQKT. Tùy thuộc vào
từng ngành, quy mô, đặc thù của ngành sản xuất khác nhau thì HQKT được xem xét
dưới góc độ khác nhau, cũng như các yếu tố tham gia sản xuất. Xác định các yếu tố
đầu ra: các mục tiêu đạt được phải phù hợp vời mục tiêu chung của nền kinh tế quốc
dân, hàng hóa sản xuất ra phải được trao đổi trên thị trường, các kết quả đạt được là:

uế

Khối lượng, sản phẩm, lợi nhuận...Xác định các yếu tố đầu vào: đó là những yếu tố chi
phí về vật chất, công lao động, vốn...

H

Phân tích HQKT trong sản xuất nông nghiệp trong điều kiện kinh tế thị
trường việc xác định các yếu tố đầu vào, đầu ra gặp các trở ngại sau:

tế

- Khó khăn trong việc xác định các yếu tố đầu vào: Tính khấu hao, phân bổ chi
phí, hạch toán chi phí...Yêu cầu này phải chính xác và đầy đủ.

h

- Khó khăn trong việc xác định các yếu tố đầu ra: Việc xác định các kết quả về

in

mặt xã hội, môi trường sinh thái, độ phì của đất...không thể lượng hóa được.

cK

Bản chất của HQKT xuất phát từ mục đích của sản xuất và phát triển kinh tế xã
hội là thỏa mãn nhu cầu ngày càng tăng về vật chất, tinh thần của mọi cá nhân, tổ chức
trong xã hội. Muốn như vậy thì quá trình sản xuất phải phát triển không ngừng cả về

họ

chiều sâu và chiều rộng như: Vốn, kỹ thuật, tổ chức sản xuất sao cho phù hợp nhất để
không ngừng nâng cao HQKT của quá trình sản xuất.

Đ
ại

Để hiểu rõ phạm trù HQKT chúng ta cần phân biệt rõ ranh giới giữa hai phạm
trù kết quả và HQ:

Kết quả là phạm trù phản ánh những cái thu được sau một quá trình kinh doanh

hay một khoảng thời gian kinh doanh nào đó [5]. Như vậy kết quả có thể biểu hiện
bằng đơn vị hiện vật hoặc đơn vị giá trị. Các đơn vị hiện vật cụ thể được sử dụng tùy

thuộc vào đặc trưng sản phẩm mà quá trình kinh doanh tạo ra, nó có thể là tấn, tạ, kg,
m2, m3, lít… các đơn vị giá trị có thể đồng, triệu đồng, ngoại tệ…
Trong khi đó HQ là phạm trù phản ánh trình độ lợi dụng các nguồn lực sản
xuất.Trình độ lợi dụng các nguồn lực sản xuất không thể đo lường bằng các đơn vị

7


hiện vật và đơn vị giá trị mà nó mang tính tương đối. Ta có thể tính toán trình độ lợi
dụng nguồn lực bằng số tương đối: Tỷ số giữa kết quả và hao phí nguồn lực.
Chênh lệch giữa kết quả và chi phí luôn là số tuyệt đối: Phạm trù này chỉ phản
ánh mức độ đạt được về một mặt nào đó nên cũng mang bản chất là kết quả của quá
trình kinh doanh không bao giờ phản ánh được trình độ lợi dụng nguồn lực sản xuất.
1.1.2.3 Phân loại hiệu quả kinh tế
Hoạt động sản xuất của nền kinh tế - xã hội được diễn ra ở các phạm vi khác

uế

nhau, đối tượng tham gia vào các quá trình sản xuất và các yếu tố sản xuất càng khác

đúng cần phân loại HQKT.
Có thể phân loại HQKT theo các tiêu chí sau:

H

nhau thì nội dung nghiên cứu HQKT càng khác nhau. Do đó, để nghiên cứu HQKT

tế

* Phân loại theo phạm vi và đối tượng xem xét. HQKT được phân theo các khía

cạnh sau:

h

- HQKT quốc dân: là HQKT tính chung cho toàn bộ nền sản xuất xã hội của

in

một quốc gia.

cK

- HQKT ngành: là HQKT tính riêng cho từng ngành sản xuất vật chất nhất định
như công nghiệp, nông nghiệp...

- HQKT theo lãnh thổ: Tính riêng cho từng vùng, từng địa phương.

họ

- HQKT của từng quy mô tổ chức sản xuất – kinh doanh: Doanh nghiệp nhà
nước, doanh nghiệp tư nhân, hộ gia đình...

Đ
ại

- HQKT từng biện pháp kỹ thuật, từng yếu tố đầu vào sản xuất.
* Phân loại hiệu quả theo bản chất, mục tiêu:
- HQKT phản ánh mối quan hệ tương quan giữa kết quả hữu ích về mặt kinh tế

và chi phí bỏ ra, nó đánh giá chủ yếu về mặt kinh tế của hoạt động kinh tế mang lại.

- HQ xã hội: phản ánh mối tương quan giữa kết quả của các lợi ích về mặt xã
hội do hoạt động sản xuất mang lại.
- HQ kinh tế - xã hội: phản ánh mối tương quan giữa kết quả tổng hợp về mặt
kinh tế - xã hội với các chi phí bỏ ra để đạt được kết quả đó như bảo vệ môi trường, lợi
ích công cộng...

8


- HQ phát triển và bền vững: là HQ kinh tế - xã hội có được do tác động hợp lý
để tạo ra nhịp độ tăng trưởng tốt nhất và bảo đảm những lợi ích kinh tế - xã hội lâu dài.
* Nếu căn cứ vào các yếu tố cơ bản của sản xuất các nguồn lực và hướng tác
động vào sản xuất thì chia HQKT thành:
- HQ sử dụng đất đai.
- HQ sử dụng lao động.
- HQ sử dụng các yếu tố tài nguyên như năng lượng, vốn...

1.1.2.4 Ý nghĩa của việc nâng cao hiệu quả kinh tế

uế

- HQ việc áp dụng khoa học – kỹ thuật như HQ làm đất, HQ bón phân...[6]

H

Trong khi các nguồn lực sản xuất xã hội là một phạm trù khan hiếm: Càng ngày
người ta càng sử dụng nhiều các nguồn lực sản xuất vào các hoạt động sản xuất phục

tế

vụ cho nhu cầu khác nhau của con người. Trong khi các nguồn lực càng giảm thì nhu
cầu của con người càng đa dạng và tăng không giới hạn. Điều này phản ánh quy luật

h

khan hiếm buộc người sản xuất phải trả lời chính xác ba câu hỏi: Sản xuất cái gì? sản

in

xuất như thế nào? sản xuất cho ai? Vì thị trường chỉ chấp nhận các doanh nghiệp nào

cK

sản xuất đúng loại sản phẩm với chất lượng và số lượng phù hợp, giá cả hợp lý.
Mặt khác, kinh doanh trong cơ chế thị trường, mở cửa và ngày càng hội nhập DN
phải chấp nhận và đứng vững trong cạnh tranh. Muốn chiến thắng trong cạnh tranh

họ

DN cần phải luôn tạo ra và duy trì lợi thế cạnh tranh: Chất lượng và sự khác biệt hoá,
giá cả và tốc độ cung ứng. Để duy trì lợi thế về giá cả, DN phải tiết kiệm các nguồn

Đ
ại

lực sản xuất hơn các doanh nghiệp khác. Chỉ trên cơ sở sản xuất kinh doanh có hiệu
quả cao, DN mới có khả năng đạt được điều này.
HQKT là phạm trù phản ánh tính tương đối của việc sử dụng tiết kiệm các nguồn

lực sản xuất xã hội nên là điều kiện để thực hiện mục tiêu bao trùm, lâu dài của DN.

HQ kinh doanh càng cao, càng phản ánh việc sử dụng tiết kiệm nguồn lực sản xuất. Vì
vậy, nâng cao HQKT là đòi hỏi khách quan để DN thực hiện mục tiêu bao trùm, lâu
dài là tối đa hoá lợi nhuận.
1.1.2.5 Phương pháp xác định hiệu quả kinh tế
Phương pháp xác định HQKT bắt nguồn từ bản chất HQKT, đó là mối tương
quan so sánh giữa kết quả đạt được với chi phí bỏ ra để đạt được kết quả đó, hay nó là

9


mối quan hệ giữa các yếu tố đầu ra và đầu vào. Mối tương quan đó cần so sánh cả về
giá trị tuyệt đối và tương đối giữa hai đại lượng. Có thể biểu hiện chỉ tiêu hiệu quả
bằng 4 công thức sau:
* Công thức 1: H = Q - C
Trong đó

H: HQKT
Q: Kết quả thu được
C: Chi phí bỏ ra

uế

Chỉ tiêu này thường được tính cho một đơn vị chi phí bỏ ra như tổng chi phí,
chi phí trung gian, chi phí lao động…chỉ tiêu này càng lớn hiệu quả càng cao. Tuy

H

nhiên ở cách tính này quy mô sản xuất lớn hay nhỏ chưa được tính đến, không so sánh
được HQKT của các đơn vị sản xuất có quy mô khác nhau. Hơn nữa chỉ tiêu này chỉ

tế

cho biết quy mô của HQ chứ không chỉ rõ được mức độ HQKT, do đó chưa giúp cho
các nhà sản xuất có những tác động cụ thể đến các yếu tố đầu vào để giảm chi phí

h

nguồn lực, nâng cao HQKT.

in

* Công thức 2: H = Q/C hoặc ngược lại H = C/Q

cK

Khi so sánh HQ thì việc sử dụng số tương đối là cần thiết bởi nó nói lên mặt
chất lượng của hiện tượng. Cách tính này có ưu điểm là phản ánh được mức độ sử
dụng các nguồn lực, xem xét được một đơn vị nguồn lực mang lại kết quả là bao

họ

nhiêu. Vì vậy, nó giúp cho việc đánh giá HQKT của các đơn vị sản xuất một cách rõ
nét. Tuy nhiên, Cách tính này cũng có nhược điểm là chưa thể hiện được quy mô

Đ
ại

HQKT vì trên thực tế những quy mô khác nhau nhưng lại có hiệu suất sử dụng vốn
như nhau.

Trong thực tế khi đánh giá HQKT người ta thường kết hợp giữa công thức 1 và

công thức 2 để chúng bổ sung cho nhau, qua đó sẽ đánh giá được HQKT một cách sâu
sắc và toàn diện.
* Công thức 3: H = ∆Q - ∆C
Trong đó

H: HQKT tăng thêm
∆Q: Kết quả tăng thêm
∆C: Chi phí tăng thêm

10


Chỉ tiêu này càng lớn thì HQ càng cao. Công thức này thể hiện rõ mức độ HQ
của đầu tư thêm và nó được dùng kết hợp với công thức 4 để phản ánh toàn diện
HQKT hơn.
* Công thức 4: H = ∆Q/∆C Hoặc ngược lại H =∆C/∆Q
Công thức này thể hiện rõ HQKT của việc đầu tư thêm hay tăng thêm chi
phí, nó thường được sử dụng để xác định HQKT theo chiều sâu hoặc của việc áp
dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật. Tỷ suất này giúp cho các nhà sản xuất xác định

uế

được điểm tối đa hóa lợi nhuận để đưa ra những quyết định sản xuất tối ưu nhất.
Tuy nhiên, chỉ tiêu này chưa phân tích được tác động, ảnh hưởng của các yếu tố tự

H

nhiên như đất đai, khí hậu…

Trong thực tế sản xuất khi đánh giá HQKT ta thường kết hợp các công thức lại

tế

với nhau để chúng bổ sung cho nhau. Như vậy, việc đánh giá HQKT sẽ chính xác và
toàn diện hơn. Tùy thuộc vào từng trường hợp mà ta lựa chọn chỉ tiêu cho phù hợp với

h

điều kiện của sản xuất.

in

1.1.3 Đặc điểm kinh tế - Kỹ thuật cây mía nguyên liệu

cK

1.1.3.1 Đặc điểm sinh học của cây mía

Mía có tên khoa học là Sacharumof feiniruml, là nghành có hạt, lớp 1 là mầm,
thuộc họ hoa thảo, chu kỳ sinh trưởng của cây mía từ hom đến thu hoạch kéo dài 1

họ

năm. Trường hợp đặc biệt là 2 năm như ở Hawoai (Mỹ). Thời gian sinh trưởng mía
kéo dài 5 giai đoạn: nảy mầm, đẻ nhánh, vươn cao, chín công nghiệp và giai đoạn treo

Đ
ại

cờ. Mía có một số đặc điểm sinh học cụ thể như sau:
- Mía có chỉ số diện tích lá lớn và khả năng lợi dụng cao ánh sáng mặt trời.

Trong thời gian 10 – 12 tháng, 1ha mía có thể cho năng suất hàng trăm tấn mía cây và
một khối lượng lớn lá xanh, gốc rễ để lại trong đất.
- Mía có khả năng lưu gốc được nhiều năm: Tức một lần trồng thu hoạch được
nhiều vụ và giảm chi phí sản xuất.
- Cây mía có khả năng thích ứng rộng: Có thể trồng trên nhiều vùng sinh thái
khác nhau (khí hậu, đất đai, khô hạn hoặc úng ngập…), chống chịu tốt với các điều
kiện khắc nghiệt của tự nhiên và môi trường.

11


1.1.1.3.2 Yêu cầu sinh thái của cây mía
- Nhiệt độ: Nhiệt độ bình quân thích hợp nhất cho cây mía sinh trưởng là 250C
– 260C. Cây mía sinh trưởng chậm khi nhiệt độ thấp hơn 210C và ngừng sinh trưởng ở
130C, dưới 50C cây bị hại.
- Ánh sáng: Cây mía có bộ lá xanh lớn, khả năng tích lũy chất khô cao. Trong
quá trình sinh trưởng và phát triển, cây mía cần có cường độ ánh sáng mạnh. Thiếu
ánh sáng, cây sẽ phát triển yếu, hàm lượng đường thấp, dễ bị sâu bệnh. Trong suốt chu

uế

kỳ, cây mía cần từ 2000 – 3000 giờ chiếu sáng, tối thiểu là 1200 giờ.
- Lượng mưa: Mía là cây cần nhiều nước, nhưng sợ úng nước.Cây mía yêu cầu

H

lượng mưa hữu hiệu trong năm là 1500mm tức tổng số lượng mưa phải từ 2000–
2500mm/năm. Ở giai đoạn sinh trưởng cây mía yêu cầu 100–170mm/tháng; Khi chín

tế

yêu cầu khô ráo, mía thu hoạch sau một khoảng thời gian khô ráo khoảng 2 tháng sẽ
cho trữ đường cao.

h

- Độ cao: Độ cao có liên quan đến cường độ chiếu sáng cũng như mức chênh

in

lệch nhiệt độ giữa ngày và đêm, do đó ảnh hưởng đến khả năng tích tụ đường trong

cK

mía. Giới hạn về độ cao cho cây mía sinh trưởng và phát triển ở vùng xích đạo là
1600m, ở vùng nhiệt đới là 700-800m...

- Đất trồng: Mía là loại cây công nghiệp khoẻ, dễ tính, không kén đất, vậy có

họ

thể trồng mía trên nhiều loại đất khác nhau, từ 70% sét đến 70% cát. Đất thích hợp
nhất cho mía là những loại đất xốp, tầng canh tác sâu, có độ phì cao, giữ ẩm tốt và dễ

Đ
ại

thoát nước. Có thể trồng mía có kết quả trên cả những nơi đất sét rất nặng cũng như
trên đất than bùn, đất hoàn toàn cát, đất chua mặn, đất đồi, khô hạn ít màu mỡ. Yêu
cầu tối thiểu với đất trồng là có độ sâu, độ thoáng nhất định, độ PH không vượt quá
giới hạn từ 4-9, độ PH thích hợp là 5,5-7,5. Độ dốc địa hình không vượt quá 150 , đất
không ngập úng thường xuyên. Những vùng đất đai bằng phẳng cơ giới vận tải tương
đối thuận lợi đều có thể bố trí trồng mía. Ngoài ra, người ta có thể canh tác mía ở cả
những vùng gò đồi có độ dốc không lớn lắm ở vùng trung du miền núi. Tuy nhiên, ở
những vùng địa bàn này cần bố trí các rãnh mía theo các đường đồng mức để tránh xói
mòn đất. Ngành trồng mía chỉ có thể cho HQKT cao khi hình thành những vùng
chuyên canh có qui mô lớn.

12


- Gió: Mía sợ gió mạnh và khô. Gió bão làm cây đổ ảnh hưởng đến năng suất và
chất lượng của cây mía, đồng thời tăng thêm chi phí thu hoạch.
- Giống mía: Giống mía đóng vai trò quan trọng trong sản xuất mía, giống mía
có thể sử dụng phần ngọn của cây mía khi thu hoạch hoặc sử dụng toàn bộ cây mía để
làm giống. Giống mía tốt là giống cho năng suất cao, hàm lượng đường nhiều, thích
hợp với điều kiện sinh thái, trồng trọt và chế biến của từng vùng. Yêu cầu này thể hiện
ở các tiêu chuẩn chung là năng suất cao, tốc độ sinh trưởng nhanh, tỷ lệ đường cao,có

uế

khả năng chống chịu sâu bệnh, thích hợp với điều kiện sinh thái và đất đai của từng
vùng, để gốc tốt, không hoặc ít ra hoa, thích hợp với điều kiện chế biến của mỗi nơi.

H

Hiện nay, nhờ tiến bộ kỹ thuật, nước ta đã sản xuất ra các loại giống mía mới cho năng
suất và chất lượng cao.

tế

Giai đoạn từ những năm 2000 tới nay, công tác nghiên cứu, chuyển giao giống
mía và biện pháp thâm canh tiếp tục được nhà nước, các Bộ, ngành mía đường, các địa

h

phương, các doanh nghiệp mía đườngvà người trồng mía quan tâm. Trong những năm

in

qua, trung tâm nghiên cứu và phát triển mía đường Việt Nam đã lai tạo và đưa được

cK

nhiều loại giống mía có năng suất cao và cho trữ lượng đường với tỷ lệ cao như: Giống
mía VN84-422, ROC10, MI, F156, VN85-1427, DLM24, MI55-14, K84-200, VN841437…những giống này có NS cao, ổn định và có HQKT cao. Cho đến năm 2008, trên

họ

toàn quốc đã đưa vào sử dụng nhiều giống mía phù hợp với từng địa phương [7].
1.1.3.3 Kỹ thuật gieo trồng

Đ
ại

- Thời vụ gieo trồng: Thời vụ trồng mía có thể kéo dài từ tháng 9 năm trước

đến 30/03 năm sau.

- Xử lý giống: Hom giống nên trồng ngay khi hom giống còn tươi, chỉ xử lý

hoặc ngâm ủ đối với vùng trồng có nhiệt độ thấp, hoặc bị nấm bệnh.
- Mật độ, khoảng cách trồng: Khoảng cách trồng mía và số lượng hom giống
thay đổi tùy theo điều kiện khí hậu, đất đai, giống, trình độ tập quán canh tác từng nơi.
Khoảng cách trồng mía dao động từ 0,9m đến 1,2m; Lượng hom trồng biến động từ 4
đến 8 tấn/ha.

13


- Cách trồng: Trên rãnh đặt hom trồng thành một hàng hay hai hàng so le, đặt
mầm mía nằm ra hai bên, lấp đất dày mỏng tùy đất khô hay ẩm, nhiệt độ cao hay thấp
(khô, rét lấp đất dày; ẩm lấp đất nông; trồng vụ thu chỉ cần lấp kín hom).
- Làm đất trồng mía: Chuẩn bị đất trồng mía là khâu kỹ thuật đầu tiên rất quan
trọng. Làm đất trồng mía có 2 bước: Cày bừa và hót luống (rạch hàng)
Cày, bừa: Phải đảm bảo 2 tiêu chuẩn cơ bản là độ sâu và độ mịn. Cày được
càng sâu càng tốt, vì bộ rễ mía ăn sâu đến 50 – 60cm.

uế

Hót luống: Rãnh trồng mía phải sâu 25cm, đáy rãnh có một lớp đất xốp 5cm –
10cm.

H

- Chăm sóc:

nghèo loại phân gì thì bón loại phân ấy.

tế

Bón phân: Nguyên tắc là đất xấu bón nhiều phân, đất tốt thì bón ít phân, đất

Phân hữu cơ: Bón từ 8 đến 20 tấn/ha bón lót toàn bộ

h

Phân tổng hợp sinh học: Bón từ 1500 - 2000kg/ha, bón lót 50%, bón thúc khi

in

mía kết thúc đẻ 50%.

cK

Đạm urê: Bón lót từ 300kg đến 450kg, cá biệt có thể bón đến 550kg, bón lót
50%, bón thúc lúc mía kết thúc đẻ 50%.

toàn bộ.

họ

Phân lân: Bón từ 400kg đến 600kg/ha, cá biệt có thể bón 1000kg/ha, bón lót

Kali: Bón lót từ 200 đến 300kg/ha, bón lót toàn bộ hoặc bón lót 50% và bón

Đ

ại

thúc 50%.

Vôi: Bón từ 500kg đến 1200kg/ha, đất quá chua phải bón liên tục cho nhiều

năm để đưa độ pH lên xấp xỉ 6.
- Diệt cỏ, phá váng, cày xới, dặm mầm, bóc bẹ già:
Từ khi trồng đến trước khi mía giao tán phải thường xuyên diệt sạch cỏ dại
bằng cuốc, bằng cày hoặc bằng thuốc trừ cỏ.
Từ khi trồng đến trước khi mía đẻ nhánh, nếu mưa to phải xới phá váng, nếu
thiếu mầm phải dặm kịp thời.
Từ khi mía đẻ đến trước khi giao tán phải thường xuyên cày xới đất giữa 2 hàng
mía, sau đó có điều kiện thì bóc bớt bẹ khô, bẹ già.

14


- Phòng trừ sâu bệnh: Mía bị rệp hại nặng sẽ hỏng ngọn, hỏng gốc và mất
đường. Dùng OFATOX pha với nước tỷ lệ 1/700 - 1/1100 phun diệt rệp triệt để từ khi
mới chớm phát sinh.
- Thu hoạch: Khi thu hoạch phải chặt sát gốc và không được làm dập gốc,
không được thu hoạch vào lúc đất quá ướt để khỏi ảnh hưởng xấu đến vụ lưu gốc.
1.1.3.4 Giá trị kinh tế của cây mía
Mía là cây công nghiệp lấy đường quan trọng của ngành công nghiệp đường.

uế

Đường là một loại thực phẩm cần có trong cơ cấu bữa ăn hàng ngày của nhiều quốc

công nghiệp nhẹ và hàng tiêu dùng như bánh kẹo…

H

gia trên thế giới, cũng như là loại nguyên liệu quan trọng của nhiều ngành sản suất

Về mặt kinh tế chúng ta nhận thấy trong thân mía chứa khoảng 16–18% đường.

mía được chế lọc và cô đặc thành đường

tế

Vào thời kỳ mía chín già người ta thu hoạch mía rồi đem ép lấy nước. Từ nước dịch

h

Ngoài sản phẩm chính là đường những phụ phẩm chính của cây mía bao gồm:

in

bã mía chiếm 25-30% trọng lượng mía đem ép. Trong bã mía chứa trung bình 49% là

cK

nước, 48% là xơ (trong đó chứa 45-55% xenlulo) 2,5% là chất hòa tan (đường). Bã
mía có thể dùng làm nguyên liệu đốt lò, hoặc làm bột giấy, ép thành ván dùng trong
kiến trúc, cao hơn là làm ra Furfural là nguyên liệu cho ngành sợi tổng hợp. Trong

họ

tương lai khi mà rừng ngày càng giảm nguồn nguyên liệu làm bột giấy, làm sợi thì mía
là nguyên liệu quan trọng để thay thế.

Đ
ại

Mật gỉ chiếm 3-5% trọng lượng đem ép. Thành phần mật gỉ trung bình chứa
20% nước, đường saccaro 35%, đường khử 20%, tro 15%, protein 5%, sáp 1%, bột 4%
trọng lượng riêng. Từ mật gỉ cho lên men chưng cất rượu Rhums, sản xuất men các
loại. Một tấn mật gỉ cho một tấn men khô hoặc các loại axit axetic, hoặc có thể sản
xuất được 300 lít tinh dầu và 3800 lít rượu. Từ một tấn mía tốt người ta có thể sản xuất
ra 35-50 lít cồn 950, 1ha với kỹ thuật hiện đại của thế kỷ 21 có thể sản xuất 7000-8000
lít cồn để làm nhiên liệu. Vì vậy mà khi nguồn nhiêu liệu lỏng ngày càng cạn kiệt thì
người ta đã nghĩ đến việc thay thế năng lượng của thế kỷ 21 là lấy từ mía.
Bùn lọc chiếm 1,5-3% trọng lượng mía đem ép. Đây là sản phẩm cặn bã còn lại
sau khi chế biến đường. Trong bùn lọc chứa 5%N, 3% protein thô và một lượng lớn

15


chất hữu cơ. Từ bùn lọc có thể rút ra sáp mía để sản suất nhựa xeerrin làm sơn, xi đánh
giầy,vv…Sau khi lấy sáp, bùn lọc dùng làm phân bón rất tốt.
Mía còn là loại cây có tác dụng bảo vệ đất rất tốt. Mía thường trồng từ tháng 9
đến tháng 3 hàng năm là lúc lượng mua rất thấp. Đến mùa mưa, mía được 4-5 tháng
tuổi, bộ lá đã giao nhau thành tảm lá xanh dày, diện tích lá gấp 4-5 lần diện tích đất
làm cho mưa không thể rơi trực tiếp xuống mặt đất có tác dụng tránh xói mòn đất cho
các vùng đồi trung du. Hơn nữa mía là cây rễ chùm và phát triển mạnh trong tầng đất

uế

0-60cm. Trong 1ha mía tốt có thể có 13-15 tấn rễ, sau khi thu hoạch bộ rễ để lại trong
đất cùng với bộ lá là chất hữu cơ quý làm tăng độ phì của đất.

H

Như vậy, nếu đầu tư có HQ ngành mía đường sẽ mở ra một tương lai mới đầy
hy vọng cho vùng trồng mía, trước hết là người nông dân, sau đó là các nhà máy chế

tế

biến đường và các nhà máy phụ trợ khác. Khi phát triển được vùng chuyên canh có
quy mô lớn, vấn đề việc làm cho người lao động nông nghiệp trên lãnh thổ sẽ được

h

giải quyết cơ bản. Mặt khác, việc cung cấp mía nguyên liệu ổn định sẽ đảm bảo cho

in

công nghiệp chế biến mía đường phát triển kéo theo các ngành công nghiệp chế biến

cK

khác như bánh kẹo, những ngành công nghiệp phụ phẩm sau đường phát triển. Giá trị
kinh tế hàng hóa của cây mía tăng lên, cơ cấu kinh tế cây trồng cũng như cơ cấu kinh
tế xã hội có sự chuyển dịch rõ rệt theo hướng tiến bộ. Khoảng cách về TN của lao

họ

động nông nghiệp và công nghiệp được rút ngắn và ổn định.

( />
Đ
ại

1.1.1.3.5 Một số nhân tố ảnh hưởng đến năng suất mía
* Nhân tố bên ngoài
- Điều kiện thời tiết khí hậu: Mía là một cơ thể sống có quy luật sinh trưởng và

phát triển riêng. Chính vì vậy quá trình sinh trưởng và phát triển của cây mía chịu tác
động rất lớn của điều kiện tự nhiên như nhiệt độ, ánh sáng, độ ẩm, lượng mưa…
- Thị trường đầu vào, đầu ra: Giá cả đầu vào và giá cả đầu ra có ảnh hưởng rất
lớn tới quyết định của người sản xuất. Giá cả đầu vào tăng cao sẽ hạn chế khả năng
đầu tư dẫn đến việc giảm năng suất và chất lượng của cây mía. Một thị trường tiêu thụ
ổn định, giá cả đầu ra có thể bù đắp được chi phí sản xuất và sinh lợi nhuận chính là
điều kiện cần để các hộ tiếp tục đầu tư sản xuất mía.

16


- Cơ sở hạ tầng: Các yếu tố thuộc về cơ sở hạ tầng như hệ thống đường giao
thông, hệ thống thủy lợi, thông tin liên lạc, các dịch vụ phục vụ cho sản xuất nông
nghiệp là nhân tố tác động mạnh mẽ đến hiệu quả sản xuất mía. Cơ sở hạ tầng phát
triển sẽ tạo điều kiện thuận lợi để thúc đẩy sản xuất phát triển và ngược lại cơ sở hạ
tầng kém phát triển, chính là nhân tố kìm hãm sản xuất phát triển.
- Cơ chế chính sách của Nhà nước, tỉnh, địa phương: Ảnh hưởng gián tiếp đến
HQ sản xuất mía, đặc biệt là một số chính sách về đất đai, tín dụng, thuế…

uế

- Chính sách đầu tư hỗ trợ của công ty: Sự liên kết chặt chẽ giữa người sản xuất

và công ty chế biến chính là nhân tố ảnh hưởng đến tính bền vững của sản xuất mía.

H

Bên cạnh đó, chính sách đầu tư hỗ trợ kịp thời của công ty, sẽ tạo điều kiện thuận lợi
để các hộ trồng mía yên tâm sản xuất.

tế

* Các nhân tố bên trong

- Quy mô và tính chất đất đai: Trong sản xuất nông nghiệp, đất đai là tư liệu

h

sản xuất đặc biệt không thể thay thế được. Chính vì vậy, đất đai chính là yếu tố quan

in

trọng hàng đầu trong sản xuất nông nghiệp. Quy mô đất đai có ảnh hưởng rõ rệt tới

cK

mức độ đầu tư, khả năng áp dụng cơ giới hóa vào sản xuất từ đó ảnh hưởng đến hiệu
quả sản xuất của cây trồng.

- Công nghệ kỹ thuật và ứng dụng tiến bộ kỹ thuật: việc áp dụng những thành

họ

tựu KHKT vào sản xuất sẽ làm tăng HQ sản xuất mía đặc biệt là việc đưa giống mới,
mô hình trồng mía mới và cơ giới hóa vào sản xuất.

Đ
ại

- Mức độ đầu tư: Giống, phân bón, vôi, thuốc sâu, công chăm sóc ảnh hưởng tới NS
và chất lượng của cây trồng. Mức độ đầu tư hợp lý, sẽ nâng cao HQKT của cây mía.
1.1.4 Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu
1.1.4.1 Các chỉ tiêu phản ánh quy mô sản xuất mía của các hộ điều tra:
- Diện tích gieo trồng, diện tích gieo trồng bình quân/ hộ
- Mức đầu tư vốn cố định, vốn lưu động cho sản xuất và cho một ĐVDT trồng trọt.
1.1.4.2 Các chỉ tiêu phản ánh kết quả sản xuất mía
- GO: Toàn bộ giá trị tính bằng tiền của toàn bộ sản phẩm thu được trên
1ĐVDT canh tác trong một chu kỳ sản xuất. Hay GO chính là giá trị sản xuất bình
quân/ĐVDT canh tác.

17


n

GO   QiPi
i 1

Trong đó:
Qi: Khối lượng sản phẩm sản loại i xuất ra tính trên một ĐVDT canh tác.
Pi: Đơn giá sản phẩm loại i ( mía )
- Giá trị gia tăng (VA) : Phản ánh giá trị tăng thêm sau khi lấy giá trị sản xuất
bình quân trừ đi chi phí vật chất và dịch vụ mua ngoài

uế

VA  GO  IC
- IC: Chi phí trung gian là chi toàn bộ chi phí vật chất thường xuyên và dịch

H

vụ mua ngoài được đầu tư trong quá trình sản xuất như giống, phân bón, thuốc bảo vệ
thực vật.
n

tế

IC   Cj
j 1

h

Cj là chi phí thứ j trong quá trình sản xuất.

in

- TN hỗn hợp (MI): là phần TN của người sản xuất bao gồm công lao động của

cK

hộ và lợi nhuận sau khi sản xuất trên một ĐVDT trong một vụ hay một năm.
1.1.4.3 Các chỉ tiêu phản ánh hiệu quả sản xuất mía
GO/IC: Thể hiện cứ một đồng chi phí trung gian được đầu tư tạo ra được bao

họ

nhiêu đồng giá trị sản xuất, hiệu suất càng lớn thì sản xuất càng có HQ.
VA/IC: Thể hiện cứ một đồng chi phí trung gian được đầu tư tạo ra bao nhiêu

Đ
ại

đồng giá trị gia tăng.

MI/IC: Thể hiện cứ một đồng chi phí trung gian bỏ ra thì thu được bao nhiêu

đồng TN hỗn hợp.

1.2 Cơ sở thực tiễn

1.2.1 Thực trạng mía đường thế giới
Hiện nay, trên thế giới có khoảng hơn 100 quốc gia sản xuất đường, trong đó 78%
tập trung chủ yếu ở vùng nhiệt đới và tiểu nhiệt đới của khu vực phía nam bán cầu.
Trong hơn 100 quốc gia sản xuất đường, các quốc gia đang phát triển chiếm tới
76% sản lượng đường thế giới và tập trung chủ yếu ở khu vực Châu Á, Bắc Mỹ và
Caribê. Theo số liệu của FAO năm 2009, sản lượng đường của thế giới đạt 169.10

18


triệu tấn tăng 14.41% so với năm 2007. Trong đó châu Á không chỉ vươn lên trở thành
khu vực sản xuất đường lớn nhất thế giới với 68.5 triệu tấn (chiếm 40.5% sản lượng
đường thế giới) mà còn là khu vực tiêu thụ đường lớn nhất thế giới. Đứng thứ 2 là khu

vực châu Mỹ Latinh và Caribê với sản lượng đường chiếm 31.15% sản lượng đường
thế giới.
Các quốc gia sản xuất và xuất khẩu đường lớn nhất thế giới có thể kể đến là
Braxin (sản xuất 31355 triệu tấn và xuất khẩu 20957 triệu tấn), Ấn Độ (28804 triệu

uế

tấn, xuất khẩu 3298 triệu tấn), Trung Quốc (14.674 triệu tấn), Thái Lan (sản xuất 8033
triệu tấn, xuất khẩu 5288 triệu tấn).Theo thống kê của FAO mức tiêu thụ đường BQ

H

toàn thế giới là 24kg/người/năm và mức tiêu thụ đường ở các nước là rất khác nhau.
Các nước phát triển BQ tiêu thụ 30 – 40 kg/người/năm. Các quốc gia đang phát triển

tế

BQ tiêu thụ khoảng 15 -20kg/người/năm, Châu Á BQ tiêu thụ khoảng
14kg/người/năm. Năm 2009 mức tiêu thụ đường thế giới là 157 triệu tấn tăng 6.08 %

h

so với năm 2007, mức tiêu thụ lớn nhất là khu vực Châu Á (70.3 triệu tấn), Châu Âu

Đ
ại

họ

cK

in

(30.8 triệu tấn) và Châu Mỹ Latinh (27.9 triệu tấn).

19


Bảng 1: Tình hình sản xuất và tiêu thụ mía của các khu vực trên thế giới
Sản xuất (Triệu tấn)
2007

2008

Tiêu thụ (Triệu tấn)

2009

2009/2007
+/-

2007

2008

uế

Chỉ tiêu

%

147.80 164.50 169.10 21.30 14.41

Sản lượng đường mía

115.28 128.31 131.90 16.62

Sản lượng củ cải

32.52

2009/2007
+/-

H

Thế giới

2009

148.00 153.50 158.00 9.00

%
6.08

tế

14.40

37.20

h

36.19

112.36 119.58 123.00 10.64 9.47

23.8

Các nước đang phát triển 106.00 124.20 128.50 22.50 21.23

100.00 104.60 107.50 7.50

7.50

Các nước phát triển

41.80

Châu Á

50.00

Châu Phi

5.00

Mỹ Latinh và Caribê

50.70

14.39

24.30

26.82

30.09

40.30

40.60

-1.20

-2.87

48.00

48.90

49.50

1.50

3.13

64.20

68.50

18.50 37.00

64.60

64.80

70.30

5.70

8.82

10.50

10.60

5.60

112.00 8.30

15.20

15.50

7.20

86.75

52.60

52.70

2.00

3.94

27.00

27.10

27.90

0.90

3.33

8.00

7.80

7.90

-0.10

-1.25

10.40

10.70

10.90

0.50

4.81

28.40

24.00

23.90

-4.50

-15.85

36.10

31.60

30.80

-5.30 -14.68

5.70

5.40

5.50

-0.20

-3.51

1.50

1.60

1.60

0.10

ại

họ

cK

Châu Đại Dương

Đ

Châu Âu

in

5.79

Bắc Mỹ

4.68

6.67

(Nguồn: FAO)

20


1.2.2 Tình hình sản xuất mía ở Việt Nam
* Tình hình sản xuất.
Về mặt tài nguyên, khí hậu, đất đai thì Việt Nam được đánh giá là nước có tiềm
năng trung bình khá để phát triển cây mía. Việt Nam có lượng mưa nói chung là tốt, nhiệt
độ phù hợp, độ nắng thích hợp. Trên phạm vi cả nước, các vùng Tây Nguyên và vùng
Đông Nam Bộ đặc biệt là vùng duyên hải Nam Trung Bộ có khả năng phát triển mía

uế

đường rất tốt.
- Giai đoạn trước khi có chương trình mía đường (1980 – 1994)

H

Đầu những năm 80, DT mía của cả nước có xu hướng tăng và đạt 162.000 ha vào
năm 1984. Sau đó diện tích mía lại giảm mà nguyên nhân do giá đường thế giới giảm

tế

mạnh, đường nhập khẩu nhiều và thậm chí có lúc vượt qua nhu cầu người tiêu dùng trong

h

nước. Do vậy, nông dân Việt Nam đã giảm DT trồng mía.

in

Đầu thập niên 90, sản xuất mía đã được phục hồi dần và có tốc độ phát triển khá
hơn giai đoạn trước, những năm 1990 – 1994 đạt tốc độ tăng BQ hàng năm 6,23%. Năm

K

1994, cả nước có 166.600 ha, tập trung chủ yếu ở các vùng: đồng bằng Sông Cửu Long,

họ
c

duyên hải Miền Trung, khu 4 cũ và Đông Nam Bộ.
Tính chung trong giai đoạn 1980 – 1990, nhìn chung sản lượng mía cả nước tăng
thấp, bình quân 2,18%/năm. Sau đó sản lượng mía đã tăng nhanh hơn trong những năm

ại

1990 – 1994, bình quân 8,17%/năm. Tuy nhiên, chủ yếu tăng về DT hơn là năng suất. Năm

Đ

1994, sản lượng mía cả nước đạt 7,5 triệu tấn.
- Giai đoạn 1995 - 2002
Trong 5 năm thực hiện chương trình mía đường, DT mía và NS đã có tốc độ tăng

nhanh hơn nhiều. Nếu như vào năm 1994 cả nước xấp xỉ 170.000 ha, thì đến niên vụ mía
1999/2000, DT mía cả nước lên tới 344,2 nghìn ha, tăng BQ 12,5%/năm. Trong khi đó NS
mía BQ cả nước đạt 51,6 tấn/ha, tăng đáng kể so với mức xấp xỉ 45 tấn/ha vào năm 1994.
Nhờ sự tăng nhanh về NS và nhất là DT trồng mía, sản lượng mía cây tăng đột biến,
đạt 17,8 triệu tấn vào niên vụ 1999/2000 (gấp 2,4 lần sản lượng cao nhất trước khi có
21


chương trình mía đường). Tốc độ tăng BQ về sản lượng đạt 18,8%/năm. So với các cây
công nghiệp hàng năm khác trong cùng kỳ, tốc độ tăng sản lượng của mía chỉ thấp hơni
chút so với bông (19,7%/năm), nhưng cao hơn nhiều so với lạc (1,6%) và đậu tương
(3,1%). So với các cây công nghiệp lâu năm thì tốc độ tăng về sản lượng của mía cũng chỉ
thấp hơn so với cà phê (22%), nhưng cao hơn nhiều so với cao su (10,8%), chè (9%).
Tuy nhiên, hai niên vụ 2000/2001 và 2001/2002 DT trồng mía có xu hướng giảm
xuống 300.000 ha trong năm 2000 và chỉ còn 291.000 ha trong niên vụ 2001/2002. đồng

uế

thời NS mía cũng có xu hướng giảm sút, chỉ đạt 49,8 tấn vào năm 2000 và còn 49,2 tấn/ha

vụ 2000/2001 và còn 14,3 triệu tấn niên vụ 2001/2002.

tế

- Giai đoạn 2002 đến nay.

H

năm 2001. Vì vậy, tổng sản lượng mía của cả nước giảm mạnh xuống xấp xỉ 15 triệu tấn

DT trồng mía từ năm 2002 đến nay chẳng những không tăng mà còn giảm nhẹ , duy

h

trì trên dười 300 nghìn ha, sản lượng mía dao động trong khoảng 15-17 triệu tấn mía/năm,

in

trong đó khu vực trồng mía trải dài từ Bắc Trung Bộ vào phía Nam, lớn nhất là đồng bằng

K

Sông Cửu Long, chiếm gần 30% tổng sản lượng cả nước. Trong niên vụ 2003/2004, DT
trồng mía cả nước là 305 nghìn ha, giảm 3.2% so với niên vụ 2002/2003. DT vùng nguyên

họ
c

liệu tập trung là 258 nghìn ha, trong đó diện tích có ký hợp đồng đầu tư bao tiêu sản phẩm
là 194,8 nghìn ha (tăng 23,4% so với niên vụ trước). NS mía BQ cả nước đạt 47,5 tấn/ha.
Do vậy, sản lượng mía cây chỉ đạt 14,5 triệu tấn (giảm 7,6% so với niên vụ 2002/2003).

ại

Trong đó, sản lượng giảm mạnh ở miền Nam với mức giảm khoảng 15 – 20%, miền Bắc
và miền Trung – Tây Nguyên có mức giảm không đáng kể (khoảng từ 1 – 3%). Chữ đường

Đ

trung bình cả nước 10,9 CCS (tăng 10%), (Nguyễn Minh Tiến 2004).
Diện tích và sản lượng mía có dấu hiệu chững lại và giảm dần sau chương trình 1

triệu tấn đường sau đó ổn định và tăng dần. Năm 2007 diện tích mía toàn quốc là 290.8
nghìn ha tăng 9.2% so với năm 2005. Năng suất mía đạt 59.76 tấn/ha tăng 6.46% so với
năm 2005.
Trên phạm vi cả nước mía được tập trung trồng ở bốn vùng chính là: Bắc Trung Bộ
với diện tích 64,3 nghìn ha (chiếm 21,8% tổng diện tích mía cả nước) tập trung ở Thanh
Hóa (32,9 nghìn ha), Nghệ An ( 29,7 nghìn ha); NS trung bình của vùng đạt 57,1 tấn/ha.
22


Duyên hải Nam Trung Bộ với DT 49,9 nghìn ha (chiếm 17,13% tổng DT mía cả
nước) tập trung chủ yếu ở Phú Yên (20,3 nghìn ha), khánh hòa (17,2 nghìn ha), Quảng
Ngãi, Quảng Nam và Bình Định (Xấp xỉ 12 nghìn ha); NS trung bình của vùng là 48,75
tấn/ha.
Đông Nam Bộ với DT 49,4 nghìn ha (chiếm 16,99% tổng DT mía của cả nước) tập
trung chủ yếu ở Tây Ninh ( 31,3 nghìn ha), Đồng Nai (8,94 nghìn ha). NS trung bình của
vùng đạt 60,79 tấn/ha.

uế

Đồng bằng Sông Cửu Long với DT 66,9 nghìn ha (chiếm 23,01% tổng DT mía cả
nước) tập trung chủ yếu ở Long An (15,77 nghìn ha), Hậu Giang (15,5 nghìn ha), Sóc

H

Trăng (13 nghìn ha), Bến Tre (7,8 nghìn ha). NS trung bình của vùng là 76,27 tấn/ha.

tế

Sự phân bổ các vùng trồng mía cho thấy sản xuất mía ở Việt Nam rải rác ở mọi
vùng trên cả nước kể cả những vùng điều kiện tự nhiên và khí hậu không thuận lợi cho

h

trồng mía công nghiệp như đồng bằng Sông Hồng hay miền núi phía Bắc cũng có tới hàng

in

nghìn ha mía. Những vùng trồng mía chính có tiềm năng lớn nhất đã phần nào tận dụng

K

được lợi thế về tự nhiên khí hậu, trong những năm gần đây tại các vùng này, các vùng
nguyên liệu lớn đang dần được hình thành, đặc biệt là 3 vùng : Thanh Hóa - Nghệ An,

họ
c

Quảng Ngãi – Bình Định – Phú Yên – Khánh Hòa và Tây Ninh – Long An với DT trồng

Đ

ại

mía chiếm tới một nửa DT mía của cả nước.

23

Bảng 2: Thống kê sản lượng mía của các khu vực

2,6

48,77

 Đông Bắc

11,5

46,60

 Tây Bắc

10,3

53,60

 Bắc Trung Bộ

53,7

53,12

 DH NTB

46,1

43,63

 Tây Nguyên

26,7

46,80

 Đông Nam Bộ

51,3

58,29

 ĐBSCL

64,1

127,0
536,0
552,0

uế

 ĐB Sông Hồng

14,949

288,1

58,03 16,720 290,8 59,76 17,378

2,2

49,32 109,0

11,9

46,40 552,0

10,8

53,79 581,0

SL
1000
tấn

DT

+/-

NS

SL

%

+/-

%

24,50

9,20

3,63

6,46

H

56,13

SL
NS
1000
tấn/ha
tấn

+/-

%

2429,65 16,25

52,38

120,0

-0,30

3,61
11,54

7,41

-6,32

-4,98

h

266,3

DT
NS
1000
tấn/ha
ha

2008/2006

DT
1000
ha

649,0

1,90

16,52 1,86

4,00

113,49

21,18

2,3
13,4

48,46

in

Vùng
CẢ NƯỚC

12,1

58,06

703,0

1,80

17,48 4,46

8,32

150,46

27,25

58,9

55,11 3,246

63,4

57,01

3,615

9,70

18,06 3,90

7,34

762,30

26,73

48,6

45,40 2,207

49,8

48,75

2,428

3,70

8,03

5,11

11,72

416,14

20,69

30,8

54,06 1,665

33,5

52,49

1,758

6,80

25,47 5,69

12,15

508,77

40,72

55,9

57,78 3,230

49,4

60,79

3,003

-1,90

-3,70

2,51

4,30

13,16

0,44

69,0

74,36 5,131

66,9

76,27

5,102

2,80

4,37

4,03

5,57

471,66

10,19

2,852
2,011
1,250
2,990

Đ

Vùng

SL

1000
tấn

cK

NS
tấn/ha

2008

ại

DT
1000
ha

2007

tế

2006

họ

Chỉ tiêu

72,24

4,631

(Nguồn: Tổng cục thống kê)

24


1.2.4 Tình hình sản xuất mía ở huyện Quỳ Châu
Quỳ Châu là một trong những vùng nguyên liệu mía đường của công ty mía
đường TATE & LALE. Cây mía được đưa vào sản xuất từ năm 1990 – 1999, bước đầu
người dân chỉ trồng mía phục vụ nhu cầu tiêu dùng trực tiếp cho gia đình, do đó diện
tích chỉ khoảng 8,5 ha, trồng manh mún, nhỏ lẻ, năng suất thấp.
Biểu đồ1: thống kê sản lượng mía huyện Quỳ Châu

35
0
30
0
25
0
20
0
15
0
10
0
5
0
0

uế

7

H

6
Di?n tích (1000
5
ha)
4

tế

3
2

h

1

in

0

S?n
l??n
g
(100
0
t?n)

cK

199199199199199199199199199199200200200200200200200200200
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 1 2 3 4 5 6 7 8

(Nguồn: Phòng nông nghiệp huyện Quỳ Châu )

Kể từ khi có chương trình một triệu tấn đường, DT và sản lượng của huyện tăng

họ

đáng kể. Trong những năm 1995 – 2000, DT mía tăng từ 764,5 ha lên đến 5525 ha,
tăng tuyệt đối 4490,5 ha tương ứng tăng 487 %, NS mía BQ của huyện đạt 54 tấn/ha.

Đ
ại

Nhờ có sự tăng trưởng nhanh về DT và NS, sản lượng mía cây tăng mạnh 283,8 nghìn
tấn trong niên vụ 1999/2000.
Kể từ niên vụ 1999 – 2000 cho đến nay, DT mía toàn huyện ổn định từ 4500–

6000 ha/vụ, NS BQ của huyện đạt từ 50 – 57 tấn/ ha, sản lượng mía đạt từ 270 nghìn
tấn trở lên. Nhiều hộ gia đình, nhiều chủ hợp đồng đã đạt được NS từ 45-60tấn/ha, giá
trị TN từ cây mía đạt gần 80 triệu /ha. Kết quả đạt được từ cây mía đã góp phần
XĐGN, nâng cao TN cho nông dân, góp phần giữ vững an ninh chính trị trên địa bàn
huyện.

25